| : Βέρεια, πολύ ιστορική, με συνεχή παρουσία μέσα στον χρόνο, διαθέτει ένα πλούσιο παρελθόν που επηρεάζει το κατά καιρούς παρόν της και την εξέλιξή της μέχρι σήμερα. Βέρεια, η Βέρεια, η Βέρεια, η Βέρεια Οι Αθηναίοι, καθώς πήγαιναν προς την Όλυδο και την Μποτίδη εδώ στη Χακηδική, πέροσαν και από τη Βέρεια και θέλησαν να την κατακτήσουν. Αλλά τα ισχυρά της τύχη και η άμυνα των βατικών δεν επέτρεψαν τους Αθηναίους να την κατακτήσουν. Τι σημαίνει ότι το 432, που τα αναφέρει αυτά ο Κηδής, η πόλη υπήρχε ή δεν υπήρχε και μάλιστα τι ήτανε. Ακμαία, ισχυρή, για να έχει τύχη όπως αυτά που βλέπετε κάτω, κοιτάξτε τα τύχη της πόλης. Πιστεύω να πήγατε κάτω και στον φόρο που λέμε, που χωρίζει ο δρόμος προς την Άωσα και τη Θεσσαλονίκη, μαρμάρινα. Δεν ήταν εύκολο μια φτωχή πόλη να έχει τέτοιου είδους τύχη. Σημαίνει ότι οι ιστορικοί λένε ότι μπήκε στη ζωή το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα. Εγώ κάπου σκαλίζοντας βρήκα ότι και το 700 π.Χ. καταστράφηκε η πόλη από ένα σεισμό. Οπότε υπήρχε ακόμα πιο παλιά, μόνο που δεν έχουμε γραπτές να λέμε με αποδείξεις. Άρα λοιπόν από το 400 π.Χ. οι πόλεις μας είναι γνωστοί. Δεν υπήρχαν ούτε Θεσσαλονίκη, ούτε δίπατε. Και πως πήρε το όνομα πιστεύω να το ξέρετε. Η Βέρια πως πήρε το όνομα της. Μία εκδοχή είναι ότι πήρε το όνομα της από τη Βέρια, την κόρη του Βέρυτα. Οι αρχαίοι Έλληνες, ξέρετε, όταν ένα όνομα δεν μπορούσαν να το εξηγήσουν, έκαναν ένα μύθο. Έφτιαχναν ένα μύθο. Ο Δίας που ήταν ο βασιλιάς των θεών και των ανθρώπων, ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων, παντρευόταν διάφορες γυναίκες, έφτιαχνε παιδιά και τα παιδιά των παιδιών του έκαναν παιδιά. Αυτά έπαιρναν διάφορες περιοχές σαν θεούδα κατά κάποιο τρόπο ειδικές τους και χτίζανε πόλεις που δίναν τα ονόματα των παιδιών τους. Έτσι λοιπόν πήρε το όνομα της Βέρια. Δύο άλλοι που επαναφέρει ο Δέφανος Βυζάντιος λέει ότι η Βέρια πήρε το όνομα της από τον Φέρονα, ο Φέρος. Και επομένως αρχικά η Βέρια λεγόταν Φέρια. Τώρα οι Τούρκοι, τα Τουρκικά ουθόνοματα την ονόμασταν Καραφέρια. Αν λοιπόν η Βέρια πήρε το όνομα της στα μυθικά πρόνια πριν γίνει κύριο όνομα και κλεινόταν σα μετοχή τότε εψηγείται από Φέρυ, Φέρουσα στα αιωλικά. Γιατί πρώτα στην περιοχή μας κατοικούσαν και αιωλείς το 1900 π.Χ. και πρωτοαρχάδες. Θα μπορούσε να ήταν Φέρουσα, Φέρυσα με ο μικρογιώτα και το σίγμα μεταξύ φωνιένδων απελείθη σύμφωνα με κανόνα γλωσσολογικό της ελληνικής γλώσσας και έτσι από Φέρυσα Φέρουσα δηλαδή είναι Φέρια. Και με τη μακεδονική προφορά Βέρια. Επομένως σύμφωνα με την Ελληνία αυτή η Φέρια προέρχεται από τον Φέρονο τον ποταμό και είναι η πόλη η οποία φέρει, δηλαδή παράγει και πράγματι είναι παραγωγική. Και νερά πολλά έχει, φέρει και πηγές, κάποτε είχε και μέσα στην πόλη πηγές. Με τις πολυκατοίκες χάθηκαν ή μολύνθηκαν εδώ στην παργούτα που υπήρχε μια πηγή. Η περίοδος οσοθωμανικής αυτοκρατορίας για τη Βέρια ξεκίνα πιθανόν το 1430 και τελειώσει 16 Οκτωβρίου 1912. Μέχρι την οριστική άλωση οι Οθωμανοί προσπάθησαν να αλώσουν την πόλη άλλες τρεις φορές. Η Βέρια έπεσε στα χέρια των Οθωμανών εξαιτίας της προδοσίας ενός ξυλοκόπου κατοίκου το παρόνιμιο Χατζικατβίας. Όταν μπήκαν οι Τούρκοι στην πόλη και την κυρίεσαν, το 1430 περίπου, κάποιος ξυλοκόπος πίθανοντατα προδότης, ξέρετε το όνομά του, Χατζικατβίας, άφησε την πόρτα ανοιχτή και την βρήκαν λοιπόν εύκολα Τούρκοι και μπήκαν μέσα. Όταν πέθανε ο Χατζικατβίας, όπου και αν τον έδαβαν, σύμφωνα με την παράδοση, την άλλη μέρα τον έβλεπαν την σωρό του έξω από το έδαφος. Κάποιος λοιπόν, γέροντας, είπαν για να τον δεχθεί η γη μέσα της, να σφάξουν ένα σκυλί, να σκοτώσουν ένα σκυλί και όπως δέχεται τα σκυλιά η γη θα δεχθεί και αυτό. Και έτσι έγινε, σύμφωνα με την παράδοση. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, τον έθαψαν και τον τσιμεντάρισαν, θα μπορούσαμε να πούμε, στο υπόγειο στα θεμέλια της εκκλησίας του Χριστού. Από τότε βέβαια και το όνομα Χατζικατβίας είναι ένα όνομα αποκλουστικό για την πόλη, όνομα προδοσίας. Στη Βέρεια υπήρχαν τρεις κοινότες με βάστη θρησκευτική διάκριση των κατοίκων, οι Χριστιανοί, οι Μουσουλμάνοι και οι Εβραίοι. Οι Έλληνες Χριστιανοί κατοικούν στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της πόλης, ενώ οι Τούρκοι, οι Εβραίοι και οι άλλοι λαοί καταλαμβάνουν το νότιο και δυτικό μέρος. Οι Οθωμανοί κατακτητές κατά την παραμονή τους στη Βέρεια έκτισαν αξιόλογα κτίρια. Πρόκειται για κτίρια θρησκευτικού χαρακτήρα όπως τσαμιά, τεκέδες, ιεροδιδασκαλία, αλλά και κτίρια μπορικού και διοικητικού χαρακτήρα, κτίρια εκπαίδευσης, λουτρά και γεφύρια. Πριν από τον 2ο-3ο αιώνα του Χριστού είχαν έρθει οι Εβραίοι στη Βέρεια, οι οποίοι έζησαν εδώ μέχρι τον 15ο αιώνα. Συνέχεια έφυγαν Ανθία από εδώ, καταστάθηκαν στη Χριστουρία και στα τέλη του 15ου αιώνα είχαν ξανά Εβραίοι στη Βέρεια από την Ισπανία αυτή τη φορά. Είναι λεγόμενοι στους Εφαραδίπτους. Αυτοί έζησαν στην πόλη για περίπου 4 εόρδες, δηλαδή μέχρι και τα μέσα του ειώνα. Στη γειτονιά της Παρμπούτας συναντάμε πολλά αρχοντικά σπίτια, αξιόλογα δείγματα της αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, τα περισσότερα από τα οποία αναπαλαιώθηκαν. Εδώ διατηρείται η Εβραϊκή Συναγωγή, μοναδική στα Βαλκάνια. Στη συνεική αυτή δεν κατοικούν πλέον Εβραίοι. Η χριστιανική κοινότα της Βέρειας αποτελούνταν από Έλληνες, Ερβους, Βούλγαρους και Λατίνους, οι οποίοι κατοικούσαν κατά κυριολόγο εντός των τυχών της πόλης. Οι Έλληνες κατοικούσαν στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της πόλης, τους χριστιανικούς μαχαλάδες. Πρόκειται για το παλιό τουρκικό σχολείο το οποίο χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Η ανέγερση του κτιρίου άρχισε το 1909 από τους Τούρκους προκειμένου να μην ιστερήσουν έναντι των Βεριωτών που είχαν κατασκευάσει με δικά τους χρήματα καινούριο σχολείο, το ημιγυμνάσιο Βέρειας σημερινό δημαρχείο. Είναι ένα τριόρροφο κτίριο με κεραμοσκεπί με έντονες επιδράσεις του νοκλουσικισμού και του Μπαρόκ. Η κάτοψη του κτιρίου έχει σχήμα γ με ένα παράγωνο στην εσωτερική του γωνία. Το κτίριο εξακολούθησε να λειτουργεί ως Τουρκικό σχολείο και μετά την επελευθέρωση της πόλης το 1912. Κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο το υπόγειο του κτιρίου χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή. Γεννήθηκα στη Βέρεια το 1945 Ιανουαρίου στην πλατεία ορολογίου του πατρικού μου και πήγαινα στο τρίτο και τέταρτο δημοτικό σχολείο. Το οποίο ζήσαμε καταστάσεις ήταν οι φυλακές και οπωσδήποτε δεν ήταν ευχάριστο να πηγαίνεις στο σχολείο και κάτω να βλέπεις τους φυλακισμένους. Ποια χρονιά πήγες όταν ήσουν πρώτη τάξη ήταν φυλακές. Ήταν το 1945. Τώρα πιο μπροστά ήταν αυτό δεν μπορώ να τα θυμηθώ. Το 1945 και μετά. Τώρα πόσο κράτησαν. Ήχαμε και πρωί είχαμε και απόγευμα. Και Σάββατο. Και Σάββατο ήταν. Οι φυλακές ήταν δύσκολες γιατί όσο μάνα φοβόμασταν οι χοροφύλακες των ατάμων. Τους βλέπατε τους φυλακές. Βέβαια τους βλέπαμε. Από τα παράθυρα. Από το παράθυρο. Ήταν εκεί στα κάγγελα. Ήταν στα υπόγεια δηλαδή στο σχολείο. Στα υπόγεια ήταν αυτή ναι. Και έρχονταν εκεί οι χοροφύλακες τους φώναζαν μπέστε μέσα μπέστε μέσα φοβούνται τα παιδιά. Εμείς τα μικρότερα φοβόμασταν οπωσδήποτε. Μέχρι που τελειώσετε το σχολείο υπήρχαν οι φυλακές εκεί. Ναι. Ήταν. Ήταν. Ήταν οι φυλακές. Και μετά τους μαζέψανε αυτούς που ήθελαν πιο για το Μακρόνησο τους πήγαιναν εκεί πέρα. Ειδη ήταν πολιτικοί κρατούμενοι. Βέβαια. Αφού λέτε για Μακρόνησο. Ναι. Μακρόνησο. Τι μας λίγο και για πάνω το σχολείο πως ήτανε. Το τρίτο. Ή το τέταρτο και ό,τι θυμάσαι. Το τέταρτο παλιό. Δεν ήταν από πάνω. Το τέταρτο ήταν κάτω το τρίτο ήταν επάνω. Μόλις ανεβαίναμε τις σκάλες τέρμα τέρμα ήταν το γραφείο. Με τζαμαρίες και οι αίθουσες από εδώ και από εκεί ήτανε. Το δεν θυμάμαι πού ήταν η πρώτη και πού ήτανε. Και μόλις ανεβαίναμε δεξιά η πρώτη αίθουσα ήταν από τους χωροφύλακες που. Εσύ πήγαινε στο τρίτο σχολείο ή πάνω. Όχι όχι το τέταρτο πήγα. Το τέταρτο κάτω. Το τρίτο δεν πήγα. Χωροφύλακες τι κάνουν εκεί. Ήτανε για τους κρατουμένους έτσι. Ναι. Το κτίριο άρχισε να χτίζεται το 1906 προκειμένου να στεγάσει το ημιγυμνάσιο Αρένων όταν η Βέρεια ήταν ακόμη σκλαβωμένη από τους Οθαμανούς. Εγγενιάστηκε το 1908 με την παρουσία των τουρκικών αρχών. Για την ενέγερση του διαπανήθηκαν περίπου 1200 χρυσές τουρκικές λίρες που καλύφθηκαν από συνισφορές των Ελλήνων χριστιανών της πόλης. Λειτούργησε ως σχολείο μέχρι το 1996. Αργότερα ανακαινίστηκε για να στεγάσει το δημαρχείο της πόλης. Κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων χρησιμοποιήθηκε σαν στρατιωτικό νοσοκομείο και στρατών σευζώνων. Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο επιτάχθηκε από το γαλλικό στρατό. Το κτίριο αυτό, παιδιά, θεμελιώθηκε το 1906. Δηλαδή έξι χρόνια πριν η πόλη απελευθερωθεί από τους τουρκικούς. Η πόλη απελευθερώθηκε 16 Οκτωβρίου 1912. Το κτίριο θεμελιώθηκε έξι χρόνια πριν από την απελευθέρωση. Για τους βεριότητες υπόδουλους την περίοδο εκείνη, η μεγαλύτερη προτεραιότητα ήταν πώς θα μάθουν τα παιδιά τους γράμματα στον καλύτερο χώρο. Θεμελιώθηκε τότε με κρίματα, με εισφορές των μεριέων. Δεν υπήρχε κράτος. Κι όταν είναι μια χώρα στρατωμένη δεν υπάρχει κράτος. Αυτή είναι λοιπόν η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πολύ ενδιέφερε τους τουρκικούς, μάλλον δεν τους ενδιέφερε και μάλλον δεν θα θέλαμε να έχουν ευκαιρία και αλληλόγου να μάθουν γράμματα. Στα τελευταία στάδια της κατάλαβσης της αυτοκρατορίας, η Αυτοκρατορία προσπάθησε να χρειλελευθερωποιήσει λίγο το σύστημα. Ήταν ανεκτική, γιατί δεν μπορούσε πλέον να πάει κόμπλα στα επαναστατικά κινήματα. Και έπρεπε και δυνατότητα λοιπόν τους διεργότες να χτίσουν με δικά τους χρήματα. Και για να είμαστε και πιο κοντά στην πραγματικότητα, υπήρχαν και χρήματα που ήσουν και από την ελεύθερη Ελλάδα. Ξέρατε, η ελεύθερη Ελλάδα προηγήθηκε. Λοιπόν, πολύ αργότερα ελευθερώθηκε η Μακεδονία. Το κτίριο χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από τους Οθωμανούς, δηλαδή κατά τελευταία χρόνια της κατοχής της πόλης, για να λειτουργεί ως διοικητήριο. Σήμερα αποτελεί το δικαστικό μέγαρο της πόλης. Στη θέση αυτή, στις 16 Οκτωβρίου του 1912, η Βέρια παραδόθηκε στους Έλληνες. Πρόκειται για ένα νεοκλασικό κτίριο του τέλος του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου αιώνα, που αναπτύχθηκε στις τουρκοκρατούμενες περιοχές. Περίοδο εκείνη, η μόδα που επικρατούσε, ας το πούμε έτσι, ήταν τα νεοκλασικά κτίρια. Έχετε ακούσει κάτι γι' αυτό. Ναι. Ναι. Κλασικά κτίρια. Βλέποντας αυτό το κτίριο, μπορείτε να μου πείτε ποια στοιχεία είναι αυτά που το κάνουνε νεοκλασικό. Έχω δωθεί, μετά από το πρώτο, σε όλο το κέντρο, τα κολλιά του εφαρμόδου, τα καρδιά του εφαρμόδου, τα μάτια του εφαρμόδου. Και γενικώς οι γραμμές και το στυλ που έχει το φύλλο, τα γυλήνα. Είναι διακοσμένο με εκείνη που καταλαβαίνεις πως είναι νεοκλασικό. Έχει πάνω το τρίγωνο, το αέτομα. Έχει γεωμετρία. Καμιά φορά στο παράδειγμα τα βάζουν πιο έξω περισσότερο. Θα δείχνω ότι είναι παλιά, επειδή τα βάζουν πιο προς τα μέσα. Εκεί το κάναμε αυτό παλιά. Ενώ σήμερα έχουμε έξι με το λίγο. Ωραία. Το Μεθρεσέ τζαμί βρίσκεται δίπλα από το σχολείο μας. Είναι το μεγαλύτερο και πιο καλοδιατηρημένο τζαμί στη Βέρεια. Χτίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα πάνω στα θεμέλια του τζαμιού του Μουσάτσε Λεμπί. Στη θέση του σημερινού τζαμιού υπήρχε προχρησιανικός βομός και στη συνέχεια, κατά τους βυσαντινούς χρόνους, ναός των Αγιών Αποστόλων, Παύλου και Πέτρου ή Παύλου. Ανάμεσα στα μαρμάρινα αγγονάρια της εξωτερικής πλευράς της τρίπλευρης βάσης του μηναρέ διακρίνεται ένα με δύο συλλαβές αρχαίας ελληνικής επικραφής «βο-ε-βν». Ο θόλος διασώζει την διακόπνησή του που είναι η συνήθις στις ελληνικά ταιμένη. Στις τέσσερις γωνίες του κτυρίου υπάρχουν τέσσερις μικρές θεχογραφίες για πεκονίζουν, το ίδιο το τζαμί του Μενδροσέ, την περιοχή του διοίματος του Αποστόλου Παύλου, ένα δρόμο που οδηγεί σε κάποιον τέμενος και πιθανότητα τον πεζεσταίνει με τα τζαμιά «χιουνκιάρ» και «ορτά». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιάι Λάι», «Τζιάι Ταύσι» ή «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιάι Λάι», «Τζιό Τάλο» ή «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιάι Λάι», «Τζιό Τάλο» ή «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιάι Λάι», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιάι Λάι», «Τζιό Τάλο» ή «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιάι Λάι», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιάι Λάι», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιάι Λάι», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». Αυτό το κτύριο παλιάτο το ονομάζανε «Τζιό Τάλο», «Τζιό Τάλο». |
