| Διάλεξη 7: Με την ευκαιρία της συζήτησης που θα κάνουμε αρχής γεωνομένη σήμερα και στη βάση μιας εμπειρικής μελέτης, θα αναφερθούμε στο ζήτημα, ουσιαστικά, των επιπτώσεων του διεθνούς εμπορίου στην διανομή του εισοδήματος. Σας θυμίζω ότι εξ αρχής είχαμε πει πως, αν θέλουμε να μιλήσουμε για τις αναπτυξιακές προεκτάσεις του φαινομένου της διεθνοποίησης των οικονομικών σχέσεων, μας ενδιαφέρει πώς επηρεάζεται η μεγένθηση του πλούτου, τα έχουμε συζητήσει αυτά βέβαια σε στατική προσέγγιση και όχι δυναμική. Μας ενδιαφέρει επίσης να δούμε εάν επηρεάζονται και πώς οι κατανομές του πλούτου, τόσο διαπεριφερειακά, όσο και διαταξικά μεταξύ των ομάδων, των τάξεων, των πληθυσμιακών συγκεντρώσεων στο εσωτερικό της κάθε χώρας. Ήδη είδαμε ότι μέσα από το υπόδειμμα των Χέξερ και όλων αρχίζει να προκύπτει μια συζήτηση για τις επιπτώσεις του διεθνούς εμπορίου της ανισότητας μεταξύ, στη διανομή εν γένη, των εισοδήματος μεταξύ των κεφαλεούχων και των εργαζομένων. Ή μεταξύ τελος πάντων των πληθυσμιακών ομάδων, αναλόγως του με ποιον συντελεστή παραγωγή συμμετέχουν στην παραγωγική διαδικασία. Μετά επίσης, βέβαια, χρησιμοποιώντας και το υπόδειμμα του Δίρντορφ, είδαμε και ποιο έτσι αναλυτικές προεκτάσεις για την διακρατική διανομή του εισοδήματος και τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ βορά-κενότου και τα λοιπά. Επίσης, την προηγούμενη φορά, περνώντας όμως πλέον όχι στην εμπορική κινητικότητα των εμπορευμάτων δηλαδή, αλλά στην κινητικότητα των συντελεστών παραγωγής και εκεί είδαμε τόσο ποιες είναι οι επιπτώσεις στην ευημερία συνολικά από την κινητικότητα των συντελεστών παραγωγής, όπως όμως και ποιες είναι οι επιπτώσεις ειδικότερα μέρος της ομάδας πληθυσμιακές. Θα πάμε τώρα να τα δούμε αυτά λίγο πιο εμπειρικά και να δούμε πώς σχετίζονται με την πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Θα αναφερθούμε ουσιαστικά και αυτό είναι το άρθρο το οποίο σας παραπέμπω στην λίστα των... Έχετε μπει πλέον στο στιγμό του μαθήματος, έτσι? Το οποίο σας παραπέμπω να δείτε. Το άρθρο λέγεται soft, hard and very hard, μη γελάτε, weak and big. Αντιλαμβάνεστε το πρώτο σχόλιο που πήραμε από τον συνάδελφο από το... Έχει δημοσιευθεί στα ησοίρα εργασιών του US Bureau of Census, της Τατιστικής Πυρησίας των Ε.Π. Είναι σε συνεργασία με μια συνάδελφο που εκείνο το διάστημα δουλεύε με αρκετά, την Lynn Riggs και ήταν όντως λίγο τρικαδόρικο το τίτλος. Μας επέβαλε στην αρχή να το αλλάξουμε, αλλά εμείς στυλώσαμε το απόγευμα, όχι, αυτή είναι η ουσία της παρέμμασιας. Τι θέλει να πει όλο αυτό το πράγμα, έτσι. Υπήρξε μια μεγάλη συζήτηση, αυτό είναι το άρθρο που θα δείτε, για να το πιάσουμε τώρα εμείς από την αρχή. Υπήρξε μια μεγάλη συζήτηση, υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση στη σχετική βιβλιογραφία. Η μεγάλη συζήτηση γυρνά γύρω από το ζήτημα το εξής, σε τι οφείλεται η αύξηση του skill premium στην αμερικανική αγορά εργασίας. Αυτό είναι το θέμα από το οποίο προέκυψε η αρχή της όλης συζήτησης. Θα δείτε που καταλήγει. Και μετά θα δούμε πώς το προσεγγίσαμε εμείς. Τι είναι το skill premium κατά κείνη? Είναι η αμοιβή της δεξιότητας, η πρόσθετη αμοιβή του ανθρωπίνου δυναμικού, των δεξιωτήτων. Αυτό που περιγράφει με καθαρά στατιστικούς όρους είναι την εξέλιξη του εξής λόγου, λόγος ΩΜΕΓΑΕΣ over ΩΜΕΓΑΙΟΥ. Δηλαδή, η αύξηση αυτού του λόγου, ΩΜΕΓΑΕΣ, είναι ο μισθός των skilled, ο μισθός των εργαζομένων που έχουν κάποιες δεξιότητες. ΩΜΕΓΑΙΟΥ είναι ο μισθός αυτών που δεν έχουν τόσες δεξιότητες. Βέβαια, προφανώς αντιλαμβάνεστε ότι αυτή η κατηγοροποίηση δεν είναι έχει-δεν έχει, έχει και διαβαθμίσεις. Επίσης, ελάτε να δείτε το εξής. Πέρα το ότι έχει διαβαθμίσεις, έχει και πολύ διαφορετικούς τρόπους για να απεικονιστεί, για να μετρηθεί. Για παράδειγμα, ένα πρόξυ, όταν λέμε πρόξυ, είναι μία υπαρκτή, υπαρκτό μέγεθος στις στατιστικές που μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε σαν να είναι αυτό. Ένα τέτοιο, στην Αμερικανική βάση δεδομένων, αυτό που χρησιμοποιούν αντί αυτού είναι ο λόγος της αμοιβής των white collars πάνω από τους blue collars. Τι σημαίνει αυτό, ξέρετε? Οι ασπρογιακάδες είναι αυτοί που εργάζονται στις υπηρεσίες. Οι άλλοι είναι αυτοί που εργάζονται στην παραγωγή. Και ο διαχωρισμός γίνεται μισθή των εργαζομένων στις υπηρεσίες πάνω από... Βέβαια, δεν είναι κατά ανάγκην σωστό ότι όλοι όσοι εργάζονται στις υπηρεσίες έχουν περισσότερες δεξιότητες, είναι πιο κατερτισμένοι, είναι πιο πολύ εκπαιδευμένοι από ότι οι άλλοι. Ούτε το ανάποδο, έτσι προφανώς, υπάρχουν και εδώ άνθρωποι που έχουν τεράστιες δεξιότητες και εξειδικεύσεις και χρόνια εκπαίδευσης πίσω. Αλλά τέλος πάντων είναι ένα πρόξυ. Στην Ευρώπη, στις στατιστικές υπηρεσίες της Ευρώπης, χρησιμοποιείται ένα άλλο πρόξυ. Δεν μπορείς να το βρεις αυτό, μπορείς να βρεις κάτι άλλο. Μπορείς να βρεις τον μισθό των μισθωτών και τον μισθό αυτών που παίρνουν ημερομίσθιο. Αυτών που αμίβονται με ημερομίσθιο. Συνήθως, αυτοί που αμίβονται με ημερομίσθιο, αυτή είναι η λογική οπίσω, καλύπτουν θέσεις εργασίας χαμηλότερης ανάγκης σε δεξιότητες. Βέβαια, υπάρχουν συζητήσεις στη διεθνή βιλογραφία που προκρίνουν μια πιο εκλεπτισμένη μέθοδο μέτρησης αυτού του πράγματος. Ας πούμε, μια τέτοια πιο εκλεπτισμένη μέθοδος μέτρησης θα ήταν μια κατηγοροποίηση δυσδιάστατη. Αφου ενός θα έχεις αυτούς που τελείωσαν τριτοβάθμια εκπαίδευση και αυτούς που τελείωσαν βασική εκπαίδευση. Και απ' την άλλη θα έχεις αυτούς που είναι μπλου κόλαρς και αυτού που είναι βάικ κόλαρς. Και θα έχεις συνδυασμούς δηλαδή και από εκεί μπορείς να βγάλεις καλύτερες πιο ακριβείς απεικονήσεις αυτού του πώς εξελίσσεται το skill premium. Σε κάθε περίπτωση πάντως, με όποιον τρόπο και αν μετρήθηκε και με όποιες δυσκολίες αν έχει ο κάθε τρόπος μέτρησης, είναι κοινός τόπος στη βιβλιογραφία ότι στην Αμερικάνικη αγορά εργασίας αυτό το πράγμα από την δεκαετία του 70 και δόθε μέχρι το 2000-2005 σίγουρα, δεν ξέρω πώς είναι το τελευταίο δομέμα για να είμαι ειλικρινής, αυτό το πράγμα ως φαινόμενο αυξήθηκε. Θα μου πείτε και τι έγινε που αυξήθηκε. Καταρχήν δεδομένου ότι φυσιολογικά οι εργαζόμενοι με δεξιότητες παίρνουν έναν υψηλότερο μισθό, η αύξηση αυτού του λόγου σημαίνει ότι έχουμε επιδίνωση της ανισότητας στην αμοιβή της εργασίας. Ή αν θέλετε στην κατανομή του εισοδήματος. Και αυτό όμως ακόμη δεν είναι από μόνο του ένα τεράστιο πρόβλημα, ένα τεράστιο πρόβλημα, καθότι θα μπορούσε να σημαίνει ότι και οι δύο αυξάνονται, οι μισθοί, αλλά όμως, μιλάνε πάντα για πραγματικούς μισθούς, έτσι, για πραγματικούς μισθούς, και οι δύο αυξάνονται, αλλά όμως ο μισθός των εξειδικευμέων αυξάνεται με μεγαλύτερο ρυθμό. Ε, τάξει, θα μου πεις, ίσως είναι η ανισότητα μεταξύ τους αυτοί διευρύνθηκε, αλλά δεν έχουμε επιδίνωση τουλάχιστον των συνθηκών διαβίωσης. Σημειώνω εδώ κάτι που είπαμε στην αρχή των παραδόσειών μας, ότι η αύξη της σχετικής ανισότητας είναι πρόβλημα, μπορεί να μην είναι τόσο ανθρωπιστικής φύσεως, είναι όμως πρόβλημα λειτουργικότητας του συστήματος, γιατί όταν αυξάνει έστω και η σχετική ανισότητα, μειώνεται η δυναμική της ενεργούς ζήτησης για να απορροφήσει τον παραγωμένο πλούτο. Ας το αφήσουμε αυτό παραμέρως. Το ζήτημα εδώ πέρα είναι ότι την ίδια περίοδο που αυτός ο σχετικός μισθός αυξάνονταν, δημιουργώντας βάθεμα της ανισότητας μεταξύ αυτών των δύο ομάδων εργαζομένων, την ίδια στιγμή ο μέσος μισθός, skilled και unskilled, εξειδικευμένο με δεξιότητες ή χωρίς, είχε υποστεί ή ήταν στάσιμος, ή στην καλύτερη περίοδο ήταν στάσιμος, ή σε κάποιες περιόδους συνολικά έχει εμφανίσει και μια μικρή πτωτική τάση. Αυτά όλα είναι μετρημένα. Μετρημένα. Αποδεδειγμένα. Αυτό τι χρόνια ο οριζόταν άρχισε? 70 μέχρι 2.000. Μπορούσε κάποιος να σχεστεί ότι περισσότερο μακροχρόνια μπορεί ούτως ο λόγος να αφήνεις το 1, δηλαδή λόγω των ταγωνισμού πλησθεί να στήνει με τα... Όχι, όχι. Πόσο πιο μακροχρόνια. Είναι μια μεγάλη περίοδος οι 30 έτια, είναι μια μισή γενιά, έτσι. Άρα, δείτε όλοι πώς προσπάθησαν να το εξηγήσουν. Καταρχήν είναι πρόβλημα. Γιατί είναι πρόβλημα. Ένα σας είπα, είναι προκαλεί μια εξασθένηση της ενεργούς ζήτησης εναντί του παραγόμενου πλούτου, που μπορεί να δημιουργήσει λοιπόν κρίσεις υπερπαραγωγής ή απούλητα προϊόντα, είναι ζήτημα. Να αναγκάζεις επιστοτική επέκταση, τραπεζικό σύστημα, για να στηρίξει αυτούς, για να απορροφήσουν τον παραγόμενο πλούτο, είναι πρόβλημα. Υπάρχει βεβαίως και άλλο πρόβλημα κοινωνικής φύσεως, πολιτικής φύσεως. Όταν ένα μεγάλο κομμάτι ή ένα συγκεκριμένο κομμάτι του πληθυσμού, όχι απλώς βλέπει τους μισθούς του να ελατώνται σε σχέση με τους άλλους, αλλά με δεδομένο, ότι ο μέσος είναι στάσιμος, άρα αυτοί έχουν υποστεί σίγουρα πτώση των συνθηκών διαβίωσης, προκαλούνται αναταραχές κοινωνικές, πολιτικές και συγκρούσεις. Ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης και ζήτημα κοινωνικής ισορροπίας. Λοιπόν, άρα ένα ζήτημα. Αφού είναι ζήτημα λοιπόν και πρόβλημα, πρέπει να το απαντήσουμε. Να δούμε που οφείλεται. Αυτή είναι η γενεσηουργός παρατήρηση για το πρόβλημα, το οποίο οδήγησε μετά σε ένα από τα πιο μακρόχρονα, νομίζω ακόμα και σήμερα είναι ακτούελ, debate, συζητήσεις στο πλαίσιο της διεθνούς βιβλιογραφίας του διεθνούς εμπορίου, των διεθνών οικονομικών σχέσεων. Απλά να σημειώσω ότι αυτό το πράγμα αφορά την Αμερικανική αγορά εργασίας, η οποία έχει μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα όσον αφορά τους μισθούς. Δείτε την άλλη όψη του ιδίου νομίσματος του ιδίου φαινομένου στην Ευρωπαϊκή αγορά εργασίας. Στην Ευρωπαϊκή αγορά εργασίας δεν βελτιώθηκαν σχετικά οι μισθοί των κατερτισμένων, των καλύτερα κατερτισμένων, των ανθρώπων με μεγαλύτερες δεξιότητες. Πολύ δύσκολη είναι να την περιγράψει κανείς, έχει πολλές προεκτάσεις. Αλλά έγινε κάτι άλλο. Οι επιδήμισθοί δεν έχουν την ίδια ελαστικότητα. Αυτό που άλλαξε στην Ευρωπαϊκή αγορά εργασίας ήταν τα ποσοστά απασχόλησης, οι ανάποδα τα ποσοστά ενεργίας. Εκεί, εδώ μάλλον, αντί να επιδινωθεί η θέση των ανηδίκεφτων ως προς το μισθό τους, επιδινώθηκε η θέση των ανηδίκεφτων ως προς την δυνατότητά τους να βρουν θέση εργασίας. Ωραία, το κρατάμε αυτό παρά μέρος. Πάμε τώρα να δούμε πώς ξεκίνησε η Διεθνής Βιβλιογραφία να απαντά σε αυτό το ζήτημα. Η πρώτη προσπάθεια απάντησης ήταν supply driven. Θυμάστε την προηγούμενη εβδομάδα, εξηγήσαμε αυτόν τον όρο, τι σημαίνει όταν μια προσέγγιση ξεκινά από τη μεριά της προσφοράς, η εξηγήση της. Για να δούμε εδώ πώς προσπαθούσαν, ξεκινώντας από τη μεριά της προσφοράς, της προσφοράς στην αγορά εργασίας, οι ερευνητές που το συζήτησαν να το εξηγήσουν. Βασίστηκαν στο baby boom, το οποίο συνετελέστη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε σταδιακά μια αύξηση των γεννήσεων. Γιατί? Προπαγάνδα. Έτσι είναι, ή γιατί είναι φυσιολογικές πολλές φορές αντιδράσεις αυτής της κοινωνίας μετά μια μεγάλη καταστροφή και τα λοιπά. Υπήρξε μια αύξηση των γεννήσεων. Η αύξηση των γεννήσεων, μέχρις ότου να οριμάσουν οι άνθρωποι που γεννήθηκαν, κατέληξε σε μια αύξηση του ανθρωπίνου δυναμικού. Η αύξηση αυτού του ανθρωπίνου δυναμικού, δεδομένων των περιορισμένων δυνατοτήτων που είχε το σύστημα εκπαίδευσης να δεχθεί στην τριτοβάθμια, στην πιο προχωρημένη εκπαίδευση συμμετέχοντες, αυτή η αύξηση οδήγησε στο να αυξηθούν σχετικά οι εργάτες οι οποίοι είχαν λιγότερες δεξιότητες. Δεν μπορούσαν, δεν χωρούσαν όλοι μέσα από το σύστημα της εκπαίδευσης, το οποίο είχε συγκεκριμένη δυνατότητα. Ως αποτέλεσμα, έτσι καμιά εικοσπενταριά χρόνια μετά, αρχίζουν να εμφανίζονται στην αγορά εργασίας ολοένα και περισσότεροι, σχετικά περισσότεροι, ανηδίκευτοι. Και επειδή εμφανίστηκαν σχετικά περισσότεροι ανηδίκευτοι, γι' αυτό αυτό αύξησε τη σχετική προσφορά εργασίας supply driven, έτσι, τη σχετική προσφορά εργασίας της ανηδίκευτης εργασίας και ως εκ τούτου, οι μισθοί τους έναντι των μισθών των άλλων χάσανε. Αντιληπτό? Αυτό είναι το ένα επιχείρημα. Ελάτε να δείτε γιατί όμως αυτό το επιχείρημα καταρρίφθηκε. Στον οριζόντιο άξονα είναι ένα διάγραμμα αγοράς εργασίας. Στον οριζόντιο άξονα έχουμε την προσφορά εργασίας, μόνο που θα γράψω τη σχετική προσφορά εργασίας, δηλαδή LU over LS. Στον κάθε το άξονα έχω τον μισθό, την τιμή της εργασίας, μόνο που θα γράψω τον σχετικό μισθό, W over WS. Και έχω, προσέξτε, στην αγορά, το μόνο που ξέρετε είναι οι συνδυασμοί τιμών και ποσοτήτων, δεν ξέρετε τίποτα άλλο. Όλα τα υπόλοιπα, οι γραμμές που τραβάμε, είναι απώρεια της θεωρίας που έχουμε και το πώς... εντάξει, βέβαιος, εκτιμάται εμπειρικά, διερευνάται ισχύει, δεν ισχύει. Θα μπορούσαμε να κάνουμε ένα εξεκώρση. Έχει πολύ ενδιαφέρον στο τι σημαίνουν αυτές οι καμπύλες ζήτησης και προσφοράς εργασίας που κάνουμε για να δείτε πόσο πολλές φορές, αν όχι πάντα, παράλογες μπορεί να φαίνονται. Έχουμε και καλύτερο μαρκαδόρο. Λοιπόν, δείτε τι λέγαν... πες το. Δηλαδή, αυτή η ανάτηση λέει ότι το 1940... 45, 50, έτσι. ...σχετικά περισσότεροι εξειδικευμένοι από το 70. Δηλαδή, ήταν πιο ομορφωμένη η κοινωνία το 40 από το 70. Σχετικά, όχι. Τώρα εσύ κοίταξε τι κάνεις. Συγκρίνεις το μέσο επίπεδο μόρφωσης. Συγκρίνεις το μέσο επίπεδο μόρφωσης. Λες, η κοινωνία ήταν πιο ομορφωμένη το 40 από το 70. Σχετικά, σχετικά. Η κοινωνία μπορεί να είναι πιο ομορφωμένη το 70 από το 40. Και μάλλον είναι, αν και ελέγχεται. Αλλά τι σημαίνει η μόρφωση, έτσι. Αλλά όμως η σχετική προσφορά ανηδίκευτων σε σχέση με τους εξειδικευμένους αυξήθηκε, έτσι. Η σχετική. Είναι το ίδιο με αυτό. Δείτε, αυτό μπορεί να αυξηθεί. Μπορεί και αυτό να αυξηθεί. Τώρα, για να δούμε τι λένε λοιπόν οι συγκεκριμένοι κύριοι. Λένε, αυτή είναι η σχετική ζήτηση, η relative labor demand. Η σχετική ζήτηση εργασίας. Και αυτή είναι η σχετική προσφορά εργασίας. Relative labor supply. Λένε λοιπόν, λένε ότι λόγω του baby boom, η σχετική προσφορά, ο λόγος αυτός δηλαδή, η σχετική προσφορά ανηδίκευτων εργαζομένων, αυξήθηκε. Και επειδή αυξήθηκε, έτσι, εδώ είναι το baby boom, αυτό είναι το effect του, είναι η επίπτωση του baby boom, της αύξησης των γεννήσεων, επειδή αυξήθηκε, γι' αυτό έπεσε ο σχετικός τους μισθός, ή αλλιώς το ανάποδο αυξήθηκε το skill premium, η αμοιβή για τις δεξιότητες. Όμως δείτε, η εξήγηση αυτή έχει ένα πρόβλημα. Ποιο είναι το πρόβλημα? Η εξήγηση αυτή, το πρόβλημά της είναι το εξής, ότι για να ισχύει, την ίδια στιγμή που πέσανε οι μισθοί των ανηδίκευτων, θα έπρεπε να αυξηθεί το επίπεδο της απασχόλησής τους σχετικά, σχετικά πάντα. Ναι, σχετικά λέω αυτός ο λόγος. Αυτή είναι μία κίνηση, μία αύξηση της προσφοράς, ρίχνει την τιμή και αυξάνει το επίπεδο στο οποίο ισορροπεί η αγορά του αντικειμένου, του αγαθού, το οποίο συζητούμε εδώ, αυξάνει το επίπεδο απασχόλησης. Έτσι θα έπρεπε να γίνει. Δεν είδαμε κάτι τέτοιο όμως. Στη Μηθείδα αυτός είχε σημασία για την Ευρώπη, εκεί πιο έμφανες ήταν η μείωση αυτού. Και στην Αμερική όμως, αν μήτι άλλο, πάντως σίγουρα δεν αυξήθηκε η απασχόληση, σίγουρα δεν αυξήθηκε η απασχόληση των ανηδίκευτων έναντι των εξειδικευμένων, έναντι αυτών με τις δεξιότητες. Δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Του αντίον, του αντίον, μάλλον είχαμε μία μίωση, όχι μάλλον, είχαμε μία μίωση της απασχόλησης, σχετικά πάντα, έτσι, των ανηδίκευτων έναντων εξειδικευμένων. Μα πώς θα μπορούσε λοιπόν να εξηγηθεί όμως αυτό, αυτό το διπλό φαινόμενο. Δείτε, τι βλέπανε οι αναλυτές. Στην αρχή ήταν μόνο αυτό, την πτώση του WU over WS. Αυτή την πτώση ήταν μόνο. Λένε πώς μπορούσαν να εξηγηθούν την πτώση, μία λογική εξήγηση. Πόλεμος, γεννήσεις, αύξη προσφοράς εργασίας ανηδίκευτης, έτσι. Ναι, αλλά μετά πήγαν κάποιοι άλλοι και είπανε, για μισό λεπτό, αν αυτό εξηγείται λόγω αυτού, θα πρέπει να δείτε και αυτό. Δεν βλέπετε αυτό, ψάξα λίγο παραπάνω, βλέπετε το ανάποδο. Τι σημαίνει λοιπόν αυτό? Ως γιατρός της οικονομίας βλέποντας τα συμπτώματα, πρέπει να αναζήτε ως, πώς το λένε, τον Dr. House, έτσι ψάχνει, βλέπει ένα σύμπτωμα εδώ, λέει, όπ, έπεσαν οι μιστοί και λέει η ομάδα του, αφού έπεσαν οι μιστοί, μάλλον έφυγε η προσφορά. Λένε, μπράβο, ακολουθείς αυτή τη θεραπεία. Μετά έρχεται και λένε, ναι, αλλά έφυγε η προσφορά, αλλά δεν αυξήθηκε η απασχολήση, μειώθηκε η απασχολήση. Σκέφτομαι, κάτι άλλο συνέβη. Τι άλλο συνέβη? Μάλλον δεν είναι η προσφορά που αυξήθηκε, η σχετική, είναι η ζήτηση που μειώθηκε, η σχετική. Για να έχουμε ταυτόχρονα και μίωση των μισθών, των ανηδίκευτων εργαζομένων και μίωση ταυτόχρονα, ή εστοριακά, της σχετικής τους απασχόλησης, πάει να πει ότι η ζήτηση είναι το πρόβλημα. Η ζήτηση και όχι η προσφορά της ανηδίκευτης εργασίας. Δεν αυξήθηκε η προσφορά, ή κι αν αυξήθηκε, και τελώς πάνω λόγω του baby boom, πολύ μεγαλύτερη από την αύξηση αυτή, είναι μια μίωση της ζήτησης ανηδίκευτης εργασίας, που ήρθε και εμφανίστηκε ταυτόχρονα. Και λέει τώρα η ομάδα του, έτσι δεν το λένε αυτόν, χάος δεν το λένε, λέει η ομάδα εκεί πέρα, οι ιατρικοί, λέει, πολύ ωραία, άρα μάλλον αυτό είναι η αιτία. Απίσω από αυτό όμως τι κρύβεται, ποιο το προκάλεσε, αυτό είναι το οικονομικό φαινόμενο, η βιολογική, ιατρική εξήγηση, τι που το προκάλεσε αυτό, φάγαν κάτι, εκτέθηκαν σε κάποια μικρόβια, έχουν κάποιο εσωτερικό πρόβλημα. Τι είναι αυτό λοιπόν που προκάλεσε, βλέπετε πώς προχωράει η βιβλιογραφία, λένε, αντιλένε, ξαναλένε, έτσι προχωράει η επιστήμη διεθνώς, μέσα από τον αντίλογο μεταξύ των διαφόρων που ασχολούνται. Και λένε, ωραία, τι είναι αυτό που προκάλεσε τώρα αυτό το πράγμα, που μάλλον κατά το πως φαίνεται αυτή είναι η αιτία και όχι αυτή του αρχικού φαινομένου. Λοιπόν, καταρχήν, ωραία, πάμε να τα δούμε. Καταρχήν είναι μάλλον demand driven το φαινόμενο, είναι προερχόμενο από την ζήτηση. Τη ζήτηση της εργασίας, έτσι. Ωραία, τη σχετική ζήτηση της εργασίας. Και πάμε να δούμε, λέει ο συνάδελφος, η αύξηση του τομέα των υπηρεσιών. Αυτό, ναι, είναι ένα πιθανό επιχείρημα. Σπεύδω βεβαίως να πω, ίσως κάτι που δεν είπα εξ αρχής και αυτό είναι δικό μου σφάλμα, ότι αυτό το φαινόμενο παρουσιάζεται στο εσωτερικό της μεταποίησης. Βέβαια θα μου πείτε, παρά τα αυτά μπορεί να επηρεάζεται. Γιατί μπορεί να επηρεάζεται, γιατί η αύξηση των υπηρεσιών, γιατί μπορεί να αυξήσει, να μειώσει τη ζήτηση για αυτή την εργασία αυτή, να πέσουν οι μιστοί συνολικά και αφού υπάρχει κινητικότητα των εργαζομένων από κλάδος σε κλάδος και από τομέα σε τομέα, αυτή η μείωση των μισθών να επηρεάσει και την μεταποίηση, έτσι. Είναι πάντως ένα πιθανό. Για λέγει, Αντώνη. Είναι λοιπόν αυτό που λένε οι αγγλοσάξονες technical change, το άλλο εναλλακτικό. Αυτό το technical change, η τεχνολογική ανάπτυξη. Η αυτοματοποίηση παραογής. Βέβαια για να το ισχυριστείτε αυτό, θα πρέπει συναδελφή, τώρα εγώ σας φέρνω τα αντεπιχειρήματα που σε όλες αυτές τις οικασίες αναπτύχθηκαν, έτσι. Και τα αντεπιχειρήματα ή οικασίες αναπτύσσονται θεωρητικά και ταυτόχρονα εμπειρικά. Το αντεπιχείρημα που είναι εδώ πέρα, ωραία. Γιατί η τεχνολογική ανάπτυξη να προκαλέσει μίωση της ζήτησης των ανηδικευτών. Ναι. Ωραία. Γιατί δηλαδή άρα έχετε στο μυαλό σας, έτσι την υπόθεση, ότι η τεχνολογική εξέλιξη είναι αυτό που λέμε skill-biased. Κλείνει το μάτι στην εξειδίκευση. Είναι σαν κάποιον που γυρνούσε συνεχώς για 15 λεπτά αριστερόστροφα και μετά όταν βάλετε να τρέχει θα πηγαίνει έτσι προς τα αριστερά, ως ο φίλοι. Λοιπόν, έτσι είναι και θεωρείτε κι εσείς ότι η τεχνολογική εξέλιξη έχει μια τάση να προτιμά την εξειδικευμένη εργασία. Είναι έτσι? Για σκεφτείτε το λιγάκι. Πείτε μου ένα παράδειγμα που ισχύει αυτό. Για πείτε μου ένα παράδειγμα. Πολλές φορές τύνουμε να έχουμε πράγματα σαν δεδομένα στο μυαλό μας γιατί έτσι τα συνηθίσαμε. Πείτε μου ένα παράδειγμα. Αυτό είναι τομαιακή αλλαγή που μου περιγράφεις. Ωραία, είναι διακλαδική αλλαγή, ότι αυξήθηκε ο τομέας παραγωγής αυτών των προϊόντων. Αλλά δεχτώ. Πες μου ποιες είναι οι ανάγκες. Στην παραγωγή των ηλεκτρονικών υπολογιστών δηλαδή και των προϊόντων της νέας τεχνολογίας είναι μεγαλύτες ανάγκη για δεξιότητες. Στην παραγωγή. Εντάξει, στο σχεδιασμό θα χρειαστούν πιο υψηλότερες κατάρτισεις άνθρωποι, αλλά δεν είναι μόνο αυτοί που είναι στο σχεδιασμό, είναι και αυτοί που είναι μέσα στην παραγωγή. Δεχτώ, δεν είναι κακό το παράδειγμα. Αγρωτική παραγωγή. Αγρωτική παραγωγή. Το 30% το παράδειγμα το παράδειγμα την κυρία Γασέτη και άλλο το 2% και μετά το 2%. Ας πούμε να πετάξεις τα συμπληκά από τον αγρό το πάνω, και το να διαβάζεις τον καιρό και να ξέρεις πώς θα κάνεις την παραγωγή σου και πώς θα πεις. Που θέλει μεγαλύτερη δεξιότητα. Προσέξτε τα προβλήματα που μπορούν να δημιουργηθούν άλλο, γιατί σήμερα οι αγρότες δεν έχουν τις κατάλληλες δεξιότητες για να χρησιμοποιήσουν τα λιπάσματα και εξού και ρίχνουν πάρα πολύ λιπάσματα, ξοδεύουν πολλά λεφτά, βρωμίζουν τον ιδάτινο ορίζοντα και δεν έχουν και καλή παραγωγή ως προς την ποιότητα. Για λέγε. Υπάρχει μια αυτοκίνητα για τα αυτοκίνητα, πριν γίνεται η εξελίξη στην ασφάλεια, τότε αναγκάστηκαν και δημιουργήθηκαν εξειδικίευσεις. Ωραία. Πολύ σωστό. Αυτό είναι σωστό επίσης. Στη βιομηχανία την εξελιγμένη, ναι, οι εργάτες παραγωγής πρέπει να έχουν μεγαλύτερες δεξιότητες απ' ό,τι προηγούμενα, αλλά αυτό που λες, αδελφέ, συγκρίνει την αύξηση της δεξιότητας μεταξύ στο εσωτερικό της ίδιας ομάδος. Παρά τα αυτά. Δεχτώ όμως, ναι, γιατί ποιον δηλαδή, των white collars, των blue collars. Αλλά δεχτώ. Κάνει πιο ισχυρή την ζήτηση. Για λέγε, Αντώνη. Εγώ θέλω να πρασωτεύω τα δικαστήματα, τα δικαστήματα ξέρει για το τι χρησιμοποιεί. Οπότε οι δικαστήματα έχουν γίνει αδικαστικά που δεν γίνεσαν παιχνίσεις για να... Ναι, ok, ok, ok, δεχτώ και αυτό, και αυτό είναι πολύ σωστό επιχείρημα. Δηλαδή, το γεγονός ότι η τεχνολογία μειώνει την... δεν ισχύει όμως και στις υπηρεσίες αυτό. Δηλαδή, πόσο μεγαλύτερη ήταν ανάγκη ενός λογιστήριου πριν τη μηχανοργάνωση, που ας πούμε όλα ήταν τυρούμενα στα χέρια, σε σχέση με το πώς είναι σήμερα. Και περίπου δεν έχουμε βάλει στον κομμάτι όλοι κάποιοι στιγμές να εξορροπήσει. Ναι, αυτό ας το δεχτούμε σαν προσδοκία, ναι. Ok, λοιπόν, να σας δώσω εγώ ένα παράδειγμα, άλλο, που δεν ισχύει αυτό. Ποιος έχει μεγαλύτερες δεξιότητες ή ποια, ή ποιος. Ο ή γραμματέας ο οποίος, η οποία γράφει με word, ή ο ή γραμματέας που γράφει με γραφημηχανή. Θα μου πείτε, διαφορετικές δεξιότητες έχουν, ποιος έχει περισσότερες δεξιότητες. Ποιος πρέπει να ξέρει ορθογραφία καλή όμως. Ποιος πρέπει να ξέρει καλό συντακτικό και να μην γράφει αλαντάλο που τα διορθώνει μετά. Δεν είναι πάντα τόσο καθαρό αυτό. Επίσης ιστορικά το λεγόμενο φαινόμενο των artisanal shops, όταν μετεξελήθηκε η παραγωγική διαδικασία, η παραγωγική διαδικασία ιστορικά μαζικοποιήθηκε στην εξελισσόμενη βιομηχανική επανάσταση σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση είχαμε την λεγόμενη μανουφακτούρα, είχαμε περιπτώσεις όπου συγκεντρώνονταν σε ενιαίο χώρο τεχνίτες, γνώστες του αντικειμένου, με βαριά δεξιότητα που έπρεπε να πληρωθεί πίσω τους, άσοι ήταν πληρωνόταν ή όχι. Έτσι, βαριά δεξιότητα γιατί είχαν εμπειρία, γιατί είχαν μαθητεύσει, συγκεντρώνονταν αυτοί και συνεργάζονταν σε χώρους παραγωγής. Στην επόμενη φάση έχουμε τη φάση του καταμερισμού της εργασίας στο εσωτερικό της κάθε βιομηχανικής μονάδος, εκεί όπου ο καθένας εξειδικεύεται, έχετε δει τους μοντέρνους καιρούς, εκπληκτική ταινία, με τον, αν δεν το έχετε δει, οπωσδήποτε, είναι εμάς τη διδικότερα για έναν οικονομολόγο, με τον Τσάπλιν. Λοιπόν, με τον Τσάπλιν, όπου ο καθένας κάνει μια δουλειά συγκεκριμένη. Γιατί? Γιατί έτσι αύξανε την παραγωγικότητα. Σωστά, πού είναι μεγαλύτερες οι δεξιότητες που απαιτούνται? Στην προηγούμενη τεχνολογία, όχι στην νεότερη. Προς τα μάτια. Πέρα από αυτό, να βιδώνουν οι βίδες και ο ρογό για τη διδαστήρα. Γιατί, έχει καμία διαφορά? Ο άλλος, αυτός που ελέγχει την παραγωγή, αυτός που την οργανώνει, αυτός που σχεδιάζει την διδαστήρα, ναι. Αυτός που βιδώνει εκείνη τη στιγμή τη βίδα, σε περίπτωση δεν έχει καμία διαφορά. Αν μόνο δουλειά είναι να βιδώνει τη βίδα, έτσι. Λοιπόν, προχωράμε. Πάντως, όντως πετύχατε, Γιάννα, αυτή, λιγότερο αυτή, είναι επίσης ένα επιχείρημα, αυτή η εξήγηση, είναι η μία προσέγγιση του δειλήματος, της συζήτησης. Από τη μία πλευρά είναι αυτή που υποστηρίζουν ότι είναι η συγκεκριμένης κατεύθυνσης, τεχνολογική εξέλιξη, που προκαλεί μίωση της σχετικής είδησης ανηδίκης της εργασίας, εξού και αυτό το φαινόμενο. Ωραία. Υπάρχει και ένα ακόμα το αντίπαλο δέος αυτής της εξήγησης. Μέρεχε να κάνει με αυτό που είπες για το Silicon Valley. Τι είπαμε ότι προκαλεί, τι παθαίνει μια χώρα όταν μπαίνει μέσα σε ένα διεθνές πλαίσιο ανταγωνισμού, σε μια διεθνή αγορά, στο διεθνές εμπόριο, είναι αφτάρκηση και ανοίγει. Τι είπαμε παθαίνει? Εκείνη τη στιγμή που ανοίγει τι γίνεται, τι συμβαίνει. Αυτό είναι το αποτέλεσμα. Μέχρι να φτάσουμε εκεί. Και αυτό είναι το αποτέλεσμα. Μέχρι να φτάσουμε εκεί. Το πρώτο που λέγαμε τι γίνεται, θυμάστε αυτή την καμπύλη των παραγωγικών δυνατότητων, είναι κάπου σε ένα σημείο που ισορροπεί με τις καμπύλες αδιαφορίας, ανοίγει στην διεθνή αγορά, αλλάζουν οι τιμές των προϊόντων. Και επειδή αλλάζουν οι τιμές των προϊόντων, τι συμβαίνει, τι κάνουνε οι παραγωγοί της, προσαρμόσουν, μπράβο, την ειδικευσή τους σε άλλους κλάδους. Από εκεί που παρίγαγαν, λέγαμε, υφάσματα, παράγουνε, ξέρω εγώ, τουρμπίνες. Από εκεί που παρίγαγαν τρόφιμα, παράγουνε ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Έτσι δεν είναι. Αυτή η αλλαγή της εξειδίκευσης, της κλαδικής εξειδίκευσης, τι προκαλεί, πάτε τώρα παραπέρα, τι προκαλεί, αφού τα δύο προϊόντα αυτά, τα τρία ή τα πέντε, τα δέκα, μεταξύ τους, τι έχουν διαφορά, σε τι διαφέρουνε. Αλλαγή σχετικούς μισούς. Πριν πας εκεί, ναι, αυτό, να το. Αλλαγή σχετικούς μισούς. Γιατί, γιατί τα προϊόντα είναι διαφορετικής έντασης χρήσης των διαφορετικών συντελεστών παραγωγής. Έτσι. Άρα λοιπόν, σε ποιον μπορεί να οφείλεται αυτό το πράγμα, στο διεθνές εμπόριο. Στο διεθνές εμπόριο πρέπει να οφείλεται. Αυτή είναι η εναλλακτική εξήγηση. Οι δύο αλληλοσυγκρουόμενες εξηγήσεις στα πλαίσια αυτής της συζήτησης που σας λέω είναι αυτή. Είναι αυτό. Δηλαδή, η επιδίνωση της σχετικής θέσης των λιγότερα εξειδικευμέων εργαζομένων στον δυτικό ανεπτυγμένο βιομηχανικά κόσμο, μετά το 1970, μπορεί να οφείλεται ή στην αυτού του χαρακτήρα τεχνολογική εξέλιξη ή στο διεθνές εμπόριο. Μίωση αυτού του λόγου, πρόσεξε. Όχι μίωση των μισθών, μίωση αυτού του λόγου. Αυτό θα το δούμε μετά στην πορεία, πώς το κάναμε και τι κάναμε εμείς. Καταρχήν, όμως, το ερώτημα στο οποίο κατέληξε. Δείτε πώς από πού ξεκίνησε και πού κατέληξε η συζήτηση και εκεί μετά υπήρχε μεγάλη αντιπαράθεση, ίσως ακόμη να είναι ζωντανή, έχω καιρό να το παρακολουθήσω στη βιωγραφία. Εδώ θέλει λίγο μια επεξήγηση, όμως, γιατί το διεθνές εμπόριο να έχει αυτήν την επίπτωση. Το είπε πολύ στους ασυνάλεφους, γιατί εσύ είσαι μια χώρα, ή είπα, είσαι μια χώρα που έχεις σχετική αυθονία, έτσι είναι το επιχείρημα, σε δεξιότητες. Απ' την άλλη, είναι οι χώρες, οι αναδιώμενες οικονομίες που έχουν σχετική αυθονία, όχι εν γένη σε εργασία, αλλά σε ανιδίκευτη εργασία. Ανοίγουν τα σύνορα, συναντιούνται αυτοί οι δυο κόσμοι, προκαλούν μίωση της αξίας, μίωση της τιμής των προϊόντων, τώρα το βλέπω εγώ από την Αμερική, μίωση της τιμής των προϊόντων που είναι έντασης ανιδίκευτης εργασίας, οι Αμερικάνοι γι' αυτό προσαρμόζουν κλαδικά την παραγωγή τους σε προϊόντα που είναι έντασης χρήσης δεξιωτήτων και γι' αυτό μετά αυτό προκαλεί μία μίωση εδώ της σχετικής ζήτησης ανιδίκευτης εργασίας και με τις επιτώσεις που λέμε. Βέβαια και αυτό έχει την αντεπιχειρηματολογία του. Έχει εδώ και τα αντεπιχειρήματα που βέρνει η άλλη πλευρά για να πει ότι όχι δεν είναι αυτός ο λόγος και μια τεράστια μετά συζήτηση με εμπειρικά υποδείγματα, με κόντρα αποδείξεις του ενός ή του άλλου. Πριν πάμε σε ένα διαλειμματάκι, δείτε και το εξής. Η συζήτηση συγκεκριμένη όλες τις συζητήσεις στη Διεθνή Βιλιογραφία, των Οικονομικών Επιστημών, είτε εξ αρχής είτε στην πορεία αποκτούν πολιτικές κοινωνικές προεκτάσεις και εμπλέκουν συγκεκριμένα πολιτικά ταξικά συμφέροντα συγκεκριμένων ομάδων άσκησης πίεσης. Δεν είναι κακό, δεν είναι καλό, είναι η απλώς η πραγματικότητα. Αυτή στην κοινωνία που ζούμε είναι η πραγματικότητα. Ξαναλέω, είτε εξ αρχής τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι φορτισμένα με τα αλληλοσυγκρόμενα συμφέροντα ομάδων πίεσης, είτε στην πορεία όταν εξελίσσονται αποκτούν τέτοιες προσφύσεις. Δείτε εδώ ποιο είναι η σύγκρουση των ομάδων πίεσης. Η σύγκρουση των ομάδων πίεσης είναι η εξής. Απ' την μία αυτή οι οποίοι θέλουν την αύξη του προστατευτισμού. Θα μιλήσουμε για την πολιτική του προστατευτισμού. Έχουν λοιπόν από τη μία οι ομάδες πίεσης που για τους χύψη λόγους θέλουν αύξηση του προστατευτισμού, δηλαδή αύξηση των δασμών, αύξηση των επιδοτήσων των εξαγωγών, αύξηση των ποσοστώσεων εισαγωγών. Δε μιλήσουμε αυτά. Θέλουν λοιπόν αύξηση του προστατευτισμού και λένε να ορίστε η απελευθέρωση των εμπορικών ροών, ορίστε τι προκάλεσε και αυτό θα οδηγήσει σε κοινωνική ενισορροπία, γι' αυτό βάλτε τις κατάλληλες προστατευτικές δικλείδες. Απ' την άλλη υπάρχουν αυτοί οι οποίοι για τους χύψη λόγους πάλι επιχειρηματικούς, παραγωγικούς, οικονομικούς. Είναι το ανάποδο. Θέλουν την ενίσχυση της απελευθέρωσης των εμπορικών ροών και αντεπιχειρηματολογούν σε αυτό το επιχείρημα και λένε όχι δεν είναι το διεθνές εμπόριο που φταίει, είναι αλλού η αιτία. Αλλού βρίσκεται η αιτία για το πρόβλημα που αρχικά συζητάμε. Ή με την τεχνολογία. Ή με την τεχνολογία. Λένε κάποιοι οι οποίοι για τους χύψη λόγους θέλουν να επιβάλλουν νέες τεχνολογικές αλλαγές ή κάποιες ακυρώσεις σε κάποιες τεχνολογικές αλλαγές σε συγκεκριμένες βιομηχανίες. Και τ' αντίστροφο. Αυτό είναι εμφανές, είναι εμφανέστατο στην συζήτηση, στη βιβλιογραφία. Συνήθως, αυτοί οι οποίοι υποστηρίζουν αυτό είναι ταυτόχρονα υποστηρεκτές του καθαρού φιλελεύθερου διεθνού συμπορικού υποδείγματος και αντίληψης. Το αντίθετο, οι υπόλοιποι. Ιστορικά, όμως, οι τεχνολογικές αλλαγές που έρχονται μετά την βιομηχανική επανάσταση προηγούνται του τεχνίσου επολίου. Όχι κατά ανάγκη. Προσέξτε, είναι δύο παράλληλα φαινόμενα αυτά. Είναι δύο παράλληλα φαινόμενα. Δεν είμαι έτοιμος να πω αν προηγούνται κατά ανάγκη, αλλά στην φάση δηλαδή μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν νομίζω ότι σε προηγούμενες περίοδους ανάπτυξης του συστήματος μπορεί να το πεις αυτό, αν και μάλιστα υπάρχει κάτι άλλο στη δημιουργραφία, μια άλλη αντιλήψη που μάλλον, τότε που το αφορούμε εμένα, με έχει κερδίσει, ότι αυτά τα δύο πάνε μαζί. Θα το δούμε βέβαια, θα το δούμε μετά όταν θα συζητήσουμε για τη δικιά μας την προσέγγιση. Και επίσης μάλιστα ότι καθίσταται και ότι το διεθνές εμπόριο προκαλεί αυτού του είδους την τεχνολογική αλλαγή. Αυτό θα είναι το τελικό μας συμπέρασμα. Αλλά και το ανάποδο, ότι προκαλεί την ζήτηση για τέτοιου είδους, μάλλον πιο εξειδικευμένα, όχι ανάποδα, προκαλεί την ζήτηση για τέτοιου είδους αλλαγές, ειδικότερα στον τομέα της επικοινωνίας και των πληροφοριών. Δηλαδή, η αύξηση των εμπορικών σχέσεων που έχουμε δει το που οφείλεται σύμφωνα με την νεοκλασική προσέγγιση, γιατί έτσι είναι ο καταμερισμός εργασίας, είναι καλό πράγμα, οδηγεί σε αύξηση του ιδιωτικού επίπεδου όλων και άρα οι τάσεις της δυνάμισης αγοράς μας καθοδηγούν προς τα εκεί, ταυτόχρονα αυτό το πράγμα αυξάνει τις αναγκειότητες ή δημιουργεί μια αυξανόμενη ζήτηση για τεχνολογικά ευρήματα και εφαρμογές στον τομέα της τεχνολογίας των πληροφοριών και της επικοινωνίας. Θα κάνουμε ένα μικρό διάλειμμα. Μία από τις πιο έτσι γνωστές εμπειρικές μεθόδους διερεύνησης του αν είναι η τεχνολογική εξέλιξη αυτή που προκαλεί το φαινόμενο ή το διεθνές εμπόριο είναι η λεγόμενη μεθοδολογία του διαχωρισμού των επιπτώσεων μεταξύ ενδοκλαδικών και διακλαδικών προσαρμογών των Berman Bound & Grillises. Από το 94 αν θυμάμαι καλά. Πέναν τα χρόνια. Ναι το 94. Τι κάνε αυτοί οι κύριοι. Πήραν μία ανάλυση της απασχόλησης εξειδικευμένης και ανηδίκευτης εργασίας σε όλους τους κλάδους της μεταποίησης των ενωμένων πολιτιών από το 1970 έως το 1995 σε μια 25 αιτία αν θυμάμαι καλά σε αυτή την τάξη μεγέθος. Το ενδιαφέρον είναι η μέθοδος που χρησιμοποίησαν για να δείξουν αυτό που λέμε διακλαδική ενδοκλαδική προσαρμογή. Βλέπετε αυτήν την εξίσουση. Η αλλαγή του λόγου S over E είναι ο συνολικός αριθμός των απασχολουμένων στη μεταποίηση. S είναι ο αριθμός των απασχολουμένων στη μεταποίηση που έχουν δεξιότητες. Προκειμένου η Blue Collar, η White Collar. Το E είναι όλη η απασχόληση, πόσα εκατομμύρια είναι όλοι απασχολούμενοι στη μεταποίηση. S είναι πόσοι εξ' αυτόν απόλυτο μέγεθος είναι με δεξιότητες. Η αλλαγή λοιπόν αυτού του λόγου από το 70 έως το 95 φεριπίν είναι ίση με δύο όρους εξ' και η κατανομή. Αυτό είναι μια αλλαγή ενός λόγου. Η κατανομή του μπορεί να διαχωριστεί με αυτό το πράγμα στα εξής δύο μέρη, να μοιραστεί στα εξής δύο μέρη. Το πρώτο μέρος είναι το σύνολο των αλλαγών. ε' του 95 πάνω από ε' του 95 μιον ε' του 70 από ε' του 70. Επί ε' του 95 πάνω από ε' του 95 μιον ε' του 90 μέσος όρος για αυτήν την περίοδο. Ας γράψω και την άλλη τον άλλο όρο. Συν, έτσι, τον επόμενο όρο. Α, το σύνολο εδώ παίρνει τιμές i ίσον 1 έως 1. Θα σας πω τι είναι αυτά. Επίσης i ίσον 1 έως 1. Μόνο από εδώ έχουμε, στην παρένθεση, κάτι διαφορετικό. Έχουμε si του 95, ei του 95 μιον si του 70, ei του 70. Δεν είναι σαν το πιο σύντομο ανέκδοτο, το ξέρετε. Επ, οπ, έτσι είναι και το i i. Λοιπόν, και επί αυτό, επί i όντως, έτσι πάνω από i. Για δείτε τι δείχνουν τώρα αυτά τα πράγματα. Τα μαθηματικά, συναδέλφης και συναλφοι, διαβάζονται οι αλγευρικές μάλλον εκφράσεις. Αυτό εδώ θα σας δείξω ότι είναι ο όρος που μετρά το μέρος αυτής της αλλαγής που οφείλεται σε διά κλαδικές αλλαγές. Εξού και λέγεται within, όχι, συγγνώμη, between industry change ή αλλιώς άμπρα. Ο άλλος όρος λέει το υπόλοιπο σκέλος αυτής της αλλαγής, το οποίο οφείλεται σε ενδοκλαδικές προσαρμογές. Αυτό είναι το within industry change, εξού και weak. Γιατί? Για να το διαβάσουμε μαζί. Τι λέει αυτό? Το I δείχνει τους κλάδους. Πόσοι είναι οι κλάδοι? 1000, 10.000, 100.000 όσοι είναι με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Πλέον μπορούμε εύκολα να τα υπολογίσουμε αυτά μέσα σε κάποιες, ίσως, το πολύ ώρες. Και, λέει, έχεις για κάθε κλάδο την αλλαγή της απασχόλησής του ως προς την συνολική απασχόληση μεταποίησης. Αυτό το κλάσμα τι δείχνει? Τι δείχνει αυτό το κλάσμα? Η απασχόληση του κλάδου, I, πάνω από όλη την απασχόληση της μεταποίησης. Τι σημασία του κλάδου, έτσι. Τι πως το κατέγησε όλη την απασχόληση. Τι σημασία, τη βαρύτα του κλάδου. Και, λέει, αυτό μειών το αντίστοιχο την αρχή της περίοδου. Δηλαδή, πόσο ο κλάδος μεγάλωσε ή μίκρινε σχετικά μέσα σε αυτή την περίοδο. Και με τι το πολλαπλασιάζει αυτό? Το πολλαπλασιάζει με τον λόγο S over E αυτού του κλάδου. Δηλαδή, το πολλαπλασιάζει με την ένταση χρήσης εξειδικευμένης εργασίας αυτού του κλάδου. Άρα, αν ένας κλάδος αυξάνει και είναι ένας κλάδος που έχει μεγαλύτερο S over E από το συνολικό όλης της μεταποίησης, τι σημαίνει αυτό ότι η μεταποίηση το S over E αυξάνει. Αν ένας κλάδος έχει μικρότερο S over E από τον μέσο όρο της μεταποίησης και ο κλάδος αυτός επίσης αυξάνει, τι σημαίνει ότι το S over E αυθύνει. Εάν σε μία βιομηχανία, αν μετατοπιστεί, μικρύνει ο κλάδος των τροφήμων και αυξηθεί ο κλάδος των υφασμάτων. Τι θα σημαίνει επειδή τα υφάσματα είναι έντασης κεφαλαίου εργασίας εκεί. Εργασία εκεφάλαιο ήταν το δίπολο εδώ, είναι εργασία ανηδίκευτη, εργασία εξειδικευμένη. Επειδή λοιπόν θα αυξηθεί λέγαμε ο κλάδος των υφασμάτων, θα αυξηθεί η ζήτηση σχετικά της εργασίας, το S over E. Αυτό και μάλιστα αυτό το πράγμα τώρα, κοιτάξτε, το κάνετε για όλα τα I, για όλους τους κλάδους. Το υπολογίζετε, την αλλαγή της σημασίας τους, της συμβολής τους, η συνολική απασχόληση, επί τον χαρακτήρα τους. Συναθρίζοντας το όλο αυτό μαζί, τι παίρνετε, πώς έχει αλλάξει αυτό, λόγω όμως των διακλαδικών προσαρμογών. Ενώ εδώ έχετε το ανάποδο. Εδώ έχετε, στην παρένθεση μέσα, την αλλαγή, όχι στη σημασία του κλάδου, αλλά την αλλαγή στην σχετική ένταση με την οποία ο κάθε κλάδος χρησιμοποιεί δεξιότητες. Πόσο άλλαξε αυτό, γιατί μπορεί να άλλαξε. Σαφώς και άλλαξε, γιατί εξελίσσεται η τεχνολογία. Ωπ, σας το μαρτύρησα τώρα. Άρα αυτό μας δείχνει πόσο άλλαξε η ένταση χρήσης δεξιότητων σε κάθε κλάδο. Και με τι το πολλαπλασιάζω αυτό, με το πόσο σημαντικός είναι ο κλάδος. Γιατί προφανώς, εάν είναι ένας κλάδος μια τζούρα και δεκαπλασιάστηκε η ένταση χρήσης δεξιότητας, έχει κανένα νόημα αυτό, γι' αυτό εδώ το πράγμα. Έχει, αλλά πολύ μικρό. Το κάνουμε αυτό, το υπολογίζουμε επίσης για όλους τους κλάδους και βγάζουμε το σύνολό του και έτσι έχουμε το σκέλος αυτού του πράγματος που αντιστοιχεί όχι τώρα που προκύπτει μάλλον, όχι από τις προσαρμογές από κλάδο σε κλάδο, μικρυν ένας μεγάλος σε κάποιος άλλος που έχουν διαφορετικό χαρακτήρα, αλλά από τις προσαρμογές του χαρακτήρα του κάθε κλάδου. Είναι η ενδοκλαδική αλλαγή. Γιατί μπορεί να αυξηθεί, συνάδελφοι, η ζήτηση για δεξιότητες. Πρώτον, γιατί παύουμε να παράγουμε υφάσματα και αρχίζουμε να παράγουμε στο silicon valley ηλεκτρονικούς υπολογιστές, γι' αυτό είπα ότι έχει σχέση με αυτό που συνάδελφε. Ή αν το πάρουμε ευρύτερα, αυτό που είπε ο άλλος συνάδελφος, αυξάνει η παραγωγή για επιρρεσίες και χρησιμοποιούν. Να το, αυτό είναι το διακλαδικό. Αυτή η απάντηση είναι διακλαδική. Ή, μπορείτε να πείτε, όχι γι' αυτό, αλλά γιατί σε όλους τους κλάδους, λίγο ή πολύ, αυξήθηκε η ζήτηση δεξιότητων. Αυτή είναι η απάντηση εδώ. Αυτά δύο ενδεχόμενα έχετε, δεν έχετε άλλο. Μπορεί να σηφεί κάτι άλλο. Εξού και η συγκεκριμένη εξίσωση, νομίζω ότι στο παράρτημα το δείχνουμε, δεν προκύπτει από το μυαλό μας, γιατί έτσι μας αρέσει. Προκύπτει αλγευρικά, έτσι λύνεται αλγευρικά, αυτό εδώ αναπτύσσεται αλγευρικά και βγάζει αυτό το πράγμα. Είναι κατανοητό. Αυτά τώρα είναι όλα μετρήσιμα. Το μόνο που θέλετε είναι, για όλους τους κλάδους, σε αυτήν την περίοδο, απασχόληση ανηδίκευτων και απασχόληση εξειδικευμένων. Και όλο αυτό μετρύεται με ανάλογους συνδυασμούς, έτσι. Και προχωράν παραπέρα και λένε, για ποιον λόγο μπορεί να αλλάζει αυτό, για ποιον λόγο μπορεί να έχουμε ενδοκλαδική προσαρμογή, για ποιον λόγο μπορεί ο κάθε κλάδος να αλλάζει θετικά ή αρνητικά, όποιο πρόσωπο και να αλλάζει την ένταση χρήσης ενός συντελεστής παραγωγής, για ποιον λόγο, γιατί αλλάζει η τεχνολογία. Άρα, αυτό εδώ είναι ένα πρόξι για την επίπτωση της τεχνολογικής αλλαγής. Αυτό το σκέλος αυτής της αλλαγής οφείλεται κατά προσέγγιση στην τεχνολογική αλλαγή. Ενώ εδώ, γιατί μπορεί να αλλάζει η σημασία ενός κλάδου, γιατί αυξήθηκε η παραγωγή στο Silicon Valley και μειώθηκε η παραγωγή αυτοκινήτων στην Αμερική. Δεν είμαι σίγουρος αν έγινε έτσι, αλλά λέω τώρα, γιατί αυξήθηκε σχετικά η παραγωγή στο Silicon Valley. Μία πρώτη εξήγηση είναι, γιατί πλέον οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούν αυτοκίνητα να μην τα κινούνται, αλλά διακτημίζονται. Δεν είναι μάλλον ισοσθή, γιατί δεν αλλάξαν δηλαδή οι ανάγκες. Γιατί προκύπτει λοιπόν τότε αυτή η αλλαγή της εξειδίκευσης, γιατί στον διεθνή καταμερισμό της εργασίας πλέον η παραγωγή αυτοκινήτων στην Αμερική, ενδεικτικό ξαναλέω το παράδειγμα, δεν είναι προσωδοφόρα και άρα ανταυτού υπάρχει μια κλαδική μετατόπιση στην παραγωγή μέσων της νέας τεχνολογίας επικοινωνιών και πληροφορικής. Άρα σε ποιον οφείλεται αυτό στο διεθνές εμπόριο. Αυτό είναι ένα πρόξει λοιπόν του διεθνού σεμπορίου. Αυτό είναι το σκεπτικό τους. Αφού λοιπόν καταλάβαμε αυτό το πράγμα, έρχονται τώρα και μετράνε από το 70 στο 95 αυτή η αλλαγή. Τι έγινε, τι συνέβη με αυτό από το 95, προφανώς έτσι, το είπαμε πιο μπροστά, αυξήθηκε. Ωραία. Και λένε αυτή η αύξηση κατανέμεται μερικώς σε αυτό τον όρο και μερικώς στον άλλον. Και ποια είναι η βαρύτητα του κάθε όρου, βρίσκουν, σας το λέω πολύ χοντρικά τα συμπεράσματά τους, ίσως να τους αδικώ, βρίσκουν ότι περίπου η κατανομή είναι αυτή. Το 70% της αλλαγής αυτού του λόγου οφείλεται σε αυτόν τον όρο είναι εδώ και το 30% είναι εδώ. Και το συμπεράσμα είναι ότι προφανώς αυτό το οποίο δημιουργεί την αλλαγή στην απασχόρηση, στη συζήτηση αλλιώς με λίγο τραβηγμένη οδολογία της εξειδικευμένης εργασίας είναι η τεχνολογική αλλαγή και όχι το διεθνές εμπόριο. Αυτή είναι η μεθοδολογία των Μπέρμαν. Βέβαια κάνουν διάφορα έτσι πιο προχωρημένα τεσταρίσματα και ελέγχους. Ελέγχουν επίσης σπάνε την περίοδο αυτή σε υποπεριόδους, αναπενταετία, ελέγχουν στο ενδιάμεσο τι γίνεται. Εν κατακλείδιτο συμπεράσμα τους είναι αυτό. Έχουν μια λεγόμενη decomposition equation, μια εξίσωση που μοιράζει το συνολικό φαινόμενο σε δύο σκέλοι, αναγνωρίζουν, διαβάζουν τι σημαίνει το κάθε σκέλος και βλέπουν ποιο σκέλος είναι πιο σημαντικό και καταλήγουν ότι αυτό είναι πιο σημαντικό. Ωραία. Αυτά λένε οι Berman-Bond κυκρίλησες. Για ελάτε να δούμε όμως τώρα δύο αδυναμίες αυτής της προσέγγισης. Αυτό θα μπορούσα να σας το ρωτήσω, ποιες είναι οι δύο αδυναμίες αυτής της προσέγγισης. Όχι, δεν το είπα αυτό, το είπα ενδεικτικά. Ξέρεις και κλείσιμο του ματιού. Λοιπόν, για να δούμε λιγάκι τώρα. Ποιες είναι οι αδυναμίες. Η πρώτη αδυναμία είναι ότι παίζει ρόλο ο βαθμός ανάλυσης. Classification degree matters. Ο βαθμός ανάλυσης της κλαδικής των κλάδων. Πόσο είναι αυτό το 1. Οι κλαδικές ταξινομήσεις λέγονται νέοις. Νομίζω είναι North American Classification, αλλά μπορεί να κάνω και λάθος. Τι είναι τώρα αυτό. Στην ελληνική θρησκευτική υπηρεσία λέγεται κάπως διαφορετικά. Θα σας γελάσω. Τι σημαίνει αυτό. Σημαίνει πώς προκύπτει αυτή η κατανομή. Αυτή η κατανομή μπορεί να είναι σε 1 digit. Δηλαδή 1 digit σημαίνει έχω τον κλάδο 1, 2, 3, 4, πόσους μπορούν να έχουν τους κλάδους που είναι 1 digit. 9. 2 digit, πάω τον κλάδο 1 και τον σπάω. 1, 1, 1, 2, 1, 3, 2, 1. Ωραία. Πόσους κλάδους μπορούν να έχω 2 digit. 99. Και μετά μπορεί να είναι τριψήφιος, τριψήφια κατηγοροποίηση. Πάμε πιο εις βάθος. Πιο εις βάθος. 1, 1, 1, 1, 1, 2 κλπ. Πόσες μπορούν να έχω, χίλιους. Οι Berman Bound και Grilises, αν θυμάμαι καλά, δούλεψαν με τριψήφιο νέοις. Τώρα προσέξτε. Γιατί λέμε το βαθμό της κατηγοροποίησης μετράει. Όσο πιο μικρό είναι αυτό, έχουμε ενίσχυση του weak. Είναι weak biased. Όσο πιο μεγάλο είναι αυτό το N, είναι big biased. Τι θέλω να πω. Έλατε μαζί. Ας συγκρίνουμε την περίπτωση που έχουμε classification, που έχουμε κατηγοροποίηση με 2 ψηφία, δηλαδή 99 κλάδους, και την περίπτωση που έχουμε κατηγοροποίηση με 1 ψηφία, 9 κλάδους. Σε κάθε έναν από τους μονοψήφιους κλάδους υπάρχουν μέσα 10 άλλοι κλάδοι. Εάν δουλεύουμε με την κατηγοροποίηση του ενός ψηφίου, κάτι που θα μετρέται ως αλλαγή μεταξύ κλάδων, μπορεί να είναι αλλαγή στο εσωτερικό του κλάδου, μπορεί να είναι αλλαγή μεταξύ κλάδων. Δηλαδή, εσείς έχετε, ποιο είναι το 1. Το 1 έστω είναι, να κάνω ένα αριθμητικό παραδείγμα. Ο κλάδος 1 είναι τα τρόφιμα και ποτά. Έτσι, ο κλάδος 1. Και εσείς βλέπετε ότι στον κλάδο 1 ήταν το 70, το 70 η απασχόληση δεξιοτήτων ήταν 1.000 και η απασχόληση χωρίς δεξιότητες ήταν 2.000. Και στο 95 βλέπετε ότι η απασχόληση με δεξιότητες ήταν 1.500 και η απασχόληση χωρίς δεξιότητες 1.500 μονάδες. Τι σας βγάζει αυτό σαν συμπέρασμα 1.500 ίσον συν 0.5. Τι σημαίνει αυξήθηκε λόγω αυτής της αύξησης η συνολική μεταποίηση, θα έπρεπε να το πολλαπλασιάσετε και με τη σημασία του κλάδου, εντάξει, η συνολική ένταση χρήσης εξειδικαιμής εργασίας κατά 0.5. Ωραία. Και τι θα λέγατε λοιπόν, θα λέγατε ότι αυτός γιατί συνέβη, αφού προέκυψα από εδώ, γιατί συνέβη, γιατί άλλαξε η τεχνολογία παραγωγής στον κλάδο 1. Μπορεί όμως να συνέβη, άρα τι είναι, είναι αποτέλεσμα της τεχνολογικής εξέλιξης, συμφωνεί, μπορεί όμως να συμβαίνει για άλλον λόγο. Μέσα στον κλάδο 1 υπάρχει ο κλάδος 1-1 και ο κλάδος 1-2. Ο κλάδος 1-1 είναι τα τρόφιμα και ο κλάδος 1-2 είναι τα ποτά. Που μαζί κάνουν τον 1. Και ο κλάδος 1-1 έχει ένα S over I που είναι 2. Ο κλάδος που στα ποτά έχει ένα S over I που είναι 1.5. Γιατί έχουν άλλη τεχνολογία. Αυτός είναι πιο πολύ έντασης δεξιοτήτων. Άρα μπορεί απλώς να συνέβη το εξής. Αυτή η αλλαγή από εδώ εδώ να προέκυψε γιατί κλείσανε κάποιες βιομηχανείς που παρέχουν πύρα και νίκησαν κάποιες βιομηχανείς που παράγουν φέτα. Εσείς επειδή την ανάλυση την κάνετε στο ανώτερο επίπεδο του κλάδου 1 δεν το ξέρετε αυτό και μετράτε σαν αλλαγή ενδοκλαδική αυτή την αλλαγή. Αλλά ουσιαστικά είναι μια πιο εκλεπτισμένη διακλαδική αλλαγή. Γι' αυτό λέμε όσο πιο πολύ χρησιμοποιούμε μικρότερα N έχουμε weak bias. Δηλαδή έχουμε κομμάτι της διακλαδικής προσαρμογής που το μετράμε ως ενδοκλαδική προσαρμογή. Το αντιλαμβάνετε τι λέω. Και γιατί έκαναν έτσι την κατήριο το κρίση το κλάβο που το έκαναν ένα ένα και το έκαναν άλλο κλάβο 10, 11, 25. Ναι που θα σταματήσεις σε ποιο βαθμό πόσο είναι η κλάδα χίλι 10 χιλιάδες 100 χιλιάδες. Όχι γιατί εξαρτάται πόσο μεγάλη την ανάλυση τη θέλεις και επίσης πρέπει να είναι σημαντικό να ξέρεις ας πούμε ότι όλη αυτή η διαφορετική κλαδιά. Για άλλου είδους στατιστικές αναλύσεις να ξέρεις ότι όλοι αυτοί οι κλάδοι έχουν διαφορετική μεταξύ τους αλλά ανήκουν στον ευρύτερο κλάδο των τροφήμων. Εντιάς περιπτώσει το γιατί το κάνει έτσι γιατί αναπτύσσεται έτσι ο νέος είναι ένα θέμα. Αλλά έτσι αναπτύσσεται. Το θέμα μου για μένα είναι λοιπόν ότι όσο πιο πολύ περιοριζόμαστε σε χρήση αυτής της εξίσωσης για μικρότερο βαθμό ανάλυσης κλάδων τύνουμε να χάνουμε ένα κομμάτι του μπικ και να το βλέπουμε ως weak. Έτσι κατανοητό. Πράγμα κακό. Γιατί κακό γιατί θα μπορούσε κανείς να πει στους αγαπητούς εναδέλφους ότι κοιτάξτε να δείτε παιδες εσείς βρήκατε αυτό 70% γιατί δουλέψατε με 3 digit στοιχεία. Αν πάτε σε 4 digit σε 5 digit αυτό θα αρχίσει να πέφτει. Πιθανόν. Όπως και είναι. Θα γίνει 60. Θα γίνει 55. Θα γίνει 45. Μπορεί να γίνει πιο λίγο. Αλλά θα το πρέπει να το δούμε. Αλλά πάντως σίγουρα το να μείνετε μόνο σε 999 κλάδους και να μην πάτε να το ελέγξετε και για 9.999 κλάδους ή για 99.999 κλάδους. Έχει 5 digit αναλύσεις, 6 digit αναλύσεις, 6 ψηφίων έτσι. Άμα δεν πάτε λοιπόν εκεί δεν μπορείτε να είστε σίγουροι ότι αυτό που βρήκατε είναι ασφαλές. Άρα λέτε δηλαδή εσείς το πιο βασικό είναι το WIC. Άρα το πιο βασικό για αυτό το πράγμα είναι η τεχνολογική αλλαγή. Και άμα εδώ πέρα μέσα είναι κρυμμένες πιο εκλεπτισμένες διακλαδικές προσαρμογές. Ωραία. Βεβαίως όμως θα μπορούσε να πει κανείς τότε να πάει στη δική σας συναλφή να χρησιμοποιήσω όσο το δυνατόν πιο μεγάλη ανάλυση των κλάδων. Και μάλιστα κάποιοι συνάλφοι κάναν ακόμη πιο αναλυτική προσέγγιση και δεν πήραν καν κλάδους. Και πήραν όλες τις μονάδες τις βιομηχανικές. Πόσα εκατομμύρια είναι όλες τις βιομηχανικές μονάδες. Για τους υπολογιστές σαν ο σήμερα είναι εύκολο να κάνει. Η διαφορά θα ήταν ας πούμε καμισάρω να το εκτιμήσεις αυτό με χίλιους κλάδους ή να το εκτιμήσεις με τα εκατομμύρια των διαφορετικών βιομηχανικών. Θεωρώντας ότι κάθε μία βιομηχανική μονάδα έχει μια κλαδική αλλαγή, διαφοροποίηση σε σχέση με την άλλη δίπλα της. Έχει θεωρητική βάση αυτό. Γιατί? Γιατί λέμε ότι στο σύγχρονο ανταγωνιστικό πλαίσιο υπάρχει μια μεγάλη διαφοροποίηση των προϊόντων. Άλλη είναι η αθηναϊκή ζηθοποιία, άλλη είναι η Βεργίνα, άλλη είναι του ίδιου κλάδου. Εντάξει, με αυτό είναι και το ίδιο κλάδο με τα γάλακτα. Έτσι, ωραία. Ποιο είναι το πρόβλημα μας εκεί? Το πρόβλημα εκεί είναι ότι θα μετρήσετε ως, θα κάνετε το ανάποδο, θα μετρήσετε ως big κάτι που δεν είναι για εμάς big, για τους σκοπούς της δικιάς μας έρευνας. Δηλαδή, για μισό λεπτό τώρα, εάν πέσει η παραγωγή της στάδες ζηθοποιίας και αυξηθεί της άλλης, αυτό είναι λόγο της εξειδίκευσης λόγου του διεθνούς εμπορίου? Όχι. Μπορεί να είναι λόγου του διεθνούς εμπορίου γιατί είναι οι ανταγωνισμοί που το προκάλεσαν, αλλά δεν αλλάγει στην εξειδίκευση. Δεν αλλάγει στην εξειδίκευση. Αν πέσει η μία ζηθοποιία που έχει χαμηλό λόγο S over I και αυξηθεί άλλη ζηθοποιία που έχει ψηλό λόγο S over I, εσείς τι θα πείτε ότι αυτό είναι αποτέλεσμα της εξειδίκευσης? Δεν θα ήταν πιο σωστό να πείτε ότι δεν αποτέλεσμα της εξειδίκευσης. Είναι αποτέλεσμα της τεχνολογικής αλλαγής, η οποία όμως προέκυψε όχι στο εσωτερικό της κάθε διομηχανίας, αλλά προέκυψε καθιστώντας τις διομηχανίες που την εφάρμοσαν πιο ανταγωνιστικές έναντι των αδελφών άλλων ανταγωνιστικών εταιριών. Ούτε λοιπόν αυτή η υπερβολή είναι σωστή, ούτε είναι σωστό να πας στην όσο τον δυνατόν μεγαλύτερη ανάλυση και σε επίπεδο ακόμη και μονάδας για να ελέγξεις μετά αυτήν την... όπου το I δηλαδή στην προτιμή περίπτωση ήταν κάθε μία διομηχανία και αυτά ήταν μερικά εκατομμύρια. Ούτε και αυτό είναι σωστό, γιατί τότε κάνεις το ανάποδο σφάλμα στατιστικό. Αναγνωρίζεις, μετράς ως BIC κάποια πράγματα... λάθος... μετράς ως BIC κάποια πράγματα που είναι ουσιαστικά ενδοκλαδικές προσαρμογές, μόνο που εμφανίζονται με άλλο τρόπο. Το καταλάβαμε? Αυτό είναι το πρώτο σημείο κριτικής. Ότι το κλασική application degree matters. Άρα πρέπει να κάνεις δοκιμές. Να δεις κατά πόσον αυτό είναι ρομπάστ, σταθερό σαν συμπέρασμα, ή μερικό σταθερό για διάφορα επίπεδα ανάλυσης της κλαδικής κατηγοριοποίησης. Δεν πρέπει να μείνεις μόνος εσύ. Το δεύτερο σημείο κριτικής έχει να κάνει με κάτι άλλο προφανώς. Και προκύπτει από μια παρατήρηση. Μια παρατήρηση στο πλαίσο της διατριβής μου, που την πιάσαμε τώρα εδώ πέρα και την κάναμε μια καλή έργαση. Αν και δεν έχει παρασάγκας ούτε το ενδέκατο των ετροδροναφορών από την άλλη που δεν την εκτιμώ καθόλου, που δεν την προηγούμε φορά με εκείνον τον πίνακα. Αλλά είναι άβυσος η ψυχή των συναδεύων. Πλάμα δεν υπάρχει τέτοια θέση ευτυχώς, οπότε εντάξει. Λοιπόν, δείτε, δείτε, δείτε. Οι συνάδελφοι πιάσανε και είδανε χονδρικά τις αλλαγές από το 70' στο 95' ή σπασμένα σε ενδιάμεσα στάδια. Και βέβαια μετά τρέξανε και παρηδρομήσεις. Να μην πούμε σε έναν άλλη συναλληλουκατικά, είναι πολύ ενδιαφέρον το άρθρο τους και αξίζει να σας ενδιαφέρει αυτή η βιβλιογραφία, να το δείτε. Εμείς κάναμε ένα από ατύχημα, γιατί αρχικά ουσιαστικά δεν είχα καταλάβει ακριβώς το πάνω από την μια περίοδο στην άλλη. Το έτρεξα στην αρχή με αιτήσιες παρατηρήσεις. Αυτό το πράγμα, αλλά από το 70' στο 71', από το 71' στο 72', από το 72' στο 73'. Έχει το 95'. Και όταν το τρέξεις με αιτήσιες παρατηρήσεις αποκτάς κάτι άλλο. Αυτό που αποκτάς είναι δύο χρονολογικές σειρές. Μια χρονολογική σειρά γι' αυτό και μια χρονολογική σειρά γι' αυτό. Και το ενδιαφέρον ήταν ότι όταν αυτές οι χρονολογικές σειρές τις βάλαμε σε ένα plot diagram, έτσι, και είχαμε από εδώ το αιτήσιο πλέον weak και το αιτήσιο big, το αιτήσιο και το αιτήσιο, ήταν ότι αυτές οι δύο χρονολογικές σειρές συνδιακοιμένονταν. Δηλαδή στον χρόνο πηγαίνανε μαζί σε έναν επαρκές βαθμό, όχι τόσο, σε έναν επαρκές βαθμό, δηλαδή 60%, 50%, 45% σε ένα στατιστικά σημαντικό. Άρα τι σας λέει αυτό, εδώ κάτι συμβαίνει, κάτι συμβαίνει. Τι είναι αυτό που συμβαίνει, ή αυτές οι δύο είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους, δηλαδή η μία καθορίζει την άλλη, ή είναι άσχετες μεταξύ τους, αλλά καθορίζονται και οι δύο από έναν άλλον τρίτο παράγοντα. Αυτό σας λέει, εάν δεχτείτε ότι είναι στατιστικά σημαντική η συνδιακή μας εις το χρόνο. Αυτά τα δύο πράγματα. Ήδη το προηγούμενο που είπαμε οδηγεί σε τέτοιες σκέψεις, το αν είναι μέσα κρυμμένο σε weak-big για αυτό πρέπει να πάμε σε μεγαλύτερες αναλύσεις της διακλαδικής διαβάθμισης. Αλλά δείτε τώρα να πιάσουμε πιθανές εξηγήσεις αυτού του φαινομένου που διαπιστώσαμε, της ιδιακή μας. Μία εξήγηση είναι υπάρχει ένας τρίτος παράγοντας από πίσω όπως σας είπα. Ποιος μπορεί να είναι αυτός ο τρίτος παράγοντας από πίσω. Ο τρίτος παράγοντας από πίσω, το πρώτο που σκεφτόμαστε όταν βλέπουμε κάτι τι είναι. Ποιος είναι ο τρίτος παράγοντας από πίσω που επηρεάζει. Ποιος. Η οικονομική κύκλη. Η οικονομική κύκλη. Όπου το πρώτο που σκέφτεσαι είναι αυτό. Δηλαδή ότι στις περιόδους άνθησης της οικονομικής δραστηριότητας ή στις περιόδους μείωσης ή ύφεσης της οικονομικής δραστηριότητας και οι δύο προσαρμογές αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο. Και υπήρξαν, αναλύσαμε επιχειρήματα γιατί μπορεί αυτό να συμβαίνει. Πώς θα μπορούσε να εξηγηθεί θεωρητικά, έτσι. Πώς θα μπορούσε να εξηγηθεί. Θα μπορούσε να εξηγηθεί γιατί στις περιόδους άνθησης πιο πολύ ενισχύεται η αύξηση της απασχόλησης των δεξιοτήτων. Ή να το πω αλλιώς, η απασχόληση των δεξιοτήτων έχει πιο μεγάλη κυκλικότητα ανάλογα με τον οικονομικό κύκλο. Ήταν άποδο. Ή μπορείς να πεις ότι οι εταιρείες που έχουνε μεγάλο βαθμό δεξιοτήτων είναι λιγότερο επισφαλείς στις κυκλικές δεκιμάσεις. Ή περισσότερο για κάποιους άλλους λόγους. Μπορείς να βρεις λόγους για να συνδέσεις αυτό με αυτό. Να μην πούμε σε αυτή τη λεπτομέρα τώρα. Και να πεις ότι είναι ένας τρίτος παράγοντας από πίσω που προκαλεί αυτό το φαινόμενο που βλέπεις εσύ. Άρα δεν υπάρχει κάτι πολύ περίεργο. Αυτό είναι. Πώς μπορείς να το ελέγξεις αν ισχύει αυτό. Με έναν πολύ απλό τρόπο καταρχήν, με ποιο σύνθετο στην πορεία. Ο πολύ απλός τρόπος να αφαιρέσεις τις βραχυχρόνιες κυκλικές διακοιμάσεις είναι ποιος. Να εφαρμόσεις τη λεγόμενη μέθοδο των moving averages. Τι είναι αυτό. Πενταετίας. Πόσο διαρκεί περίπου ο οικονομικός κύκλος. 3 με 5, 3 με 8 έτη. Παίρνεις εσύ λοιπόν κυλιόμενους μέσους όρους πενταετίας. Δηλαδή τι κάνεις. Αυτή είναι η χρονολογική σου σειρά. Από το 70 έως το 95. Τη μετατρέπεις σε κάτι άλλο. Για κάθε μία. Είχες δύο χρονολογικές σειρές. Παίρνεις την κάθε μία σειρά και τη μετατρέπεις σε κάτι άλλο. Πώς. Παίρνεις 70 έως 74. Παίρνεις τον μέσο όρο της κόκκινης. Ο μέσος όρος της κόκκινης πόσο είναι. Τα δε. Τον αντιστοιχείς με την ενδιάμεση χρονιά. Με το 72. Μετά. Πας. Άρα έχεις μία τιμή για το 72. Πας. 71-75. Βγάζεις πάλι μέσο όρο. Αυτή είναι τη τιμή σου για το 73. 72-76. Πάλι μέσο όρο. Αυτή είναι τη τιμή σου για το 74. Και έτσι διαμορφώνεις, μεταλλάσεις αυτές τις χρονολογικές σειρές σε σειρές των κυλιόμενων μέσων όρων τους. Πόσο πιστεύεις ότι είναι ο κύκλος που θες να αφαιρέσεις. Περίπου πενταετίας θα βάλεις πενταετίας μέσα σ' όρους. Ή μπορείς να βάλεις 6 ετίας ή 7 ετίας. Δε δοκιμάσεις. Και, αφού το πράξεις αυτό, κατάφερες να βγάλεις, να αφαιρέσεις τις κυκλικές διακυμάσεις από αυτή τη χρονολογική σειρά για να μείνουν μόνο οι άλλες. Βέβαια, θα χάσεις κάτι. Τι θα χάσεις? Θα χάσεις κάποιες παρατηρήσεις. Γιατί η παρατήρηση δεν θα ξεκινάει από το 70, θα ξεκινάει από το 72. Δεν θα καταλήγει στο 95, θα καταλήγει στο 93. Αλλά αυτό που θα χάσεις είναι λίγο σε σχέση με αυτό που θα κερδίσεις. Θα βγάλεις τον κύκλο. Λέγει. Το κύκλο είναι περισσότερο από το κύκλο. Σωστό είναι αυτό, σωστό. Αλλά εδώ είπαμε, σωστό. Θα αναφέρεται περισσότερο στο τεβόριο. Σωστό, σωστό, σωστό. Έχεις τους κίτσιν, έχεις τους κοντραντίεφ, έχεις τους χουκλάρ, έχεις διακυμάσεις 10 ετών, διακυμάσεις 20 ετίας περίπου, διακυμάσεις αυτά που λέμε τα κοντραντίεφ, τα long waves, τα μακρά κύματα 40-50 έτη, διακυμάσεις 100 ετίας, κάποιος του λένε να μου διαφεύγει. Ωραία. Αλλά αυτό που προκύπτει στη συγκεκριμένη λογική σειρά των 30 ετών, είναι κυρίως, θέλαμε να αφαιρέσουμε, το business cycle effect. Να πω και κάτι άλλο. Όλη η πόλη του κύκλου είναι και ένα ζήτημα ανηφισταντιοχειαρωδεμένα, τουλάχιστον οι κοντραντίεφ υφίστανται. Κάναμε και μια σχετική εισήγηση πάνω στον δεκάναμε, η κυρία Οζούνη, δεν έτσι? Ωραία. Λοιπόν. Ναι, θα πρέπει να, σατιστικά, αυτό είναι μια εικόνα που περιγράφεις, σατιστικά θα πρέπει να βρούμε πώς θα το ορίσουμε. Έτσι. Γίνεται και αυτό, να σας πω αυτό που λέει ο συνάδελφος, γίνεται να τρέξετε παλινδρομίσεις. Να τρέξετε μια παλινδρομίση αυτού του πράγματος ως προς τον κύκλο και να αφαιρέσετε το εξηγούμενο κομμάτι και να κρατήσετε τα κατάλυπα. Πάλι θα έχετε αφαιρέσει την όποια κυκλική επίπτωση. Είναι το ίδιο αποτέλεσμα σε διαδικασία και είναι ίσως λίγο πιο εκλεπτισμένο. Και από εδώ φάνηκε. Κάνοντας, τέλος πάντων, τους κυλιόμενους σώρους, παρέμεινε η συνδυακή μας. Άρα, αποκλείεται αυτή η εξήγηση. Το ερώτημα παραμένει λοιπόν. Τι είναι αυτό που τα προκαλεί. Για να δούμε. Μια άλλη εξήγηση. Μια άλλη εξήγηση που προσπαθεί να σχετίσει τα δύο φαινόμενα μεταξύ τους. Δεν θυμάμαι πώς την είχαμε ονομάσει. Θα σας την εξηγήσω ποια είναι. Εάν δεχθούμε ότι οι κλάδοι οι οποίοι αναπτύσσονται αυξάνει αυτό, είναι οι κλάδοι οι οποίοι καταφέρνουν να απορροφήσουν μεγαλύτερο κομμάτι της νέας τεχνολογίας και μάλιστα, αν δεχθούμε και κάτι άλλο που έχει τέτοιες αναφορές στη βιβλιογραφία, ότι οι κλάδοι που υιορθετούν τη νέα τεχνολογία πιο εύκολα, είναι συνήθως οι κλάδοι οι οποίοι έχουν ήδη ένα υψηλό επίπεδο αφομοίωσης τεχνολογίας. Είναι δύσκολο να βάλεις να εργαστούν με ηλεκτρονικό υπολογιστή σε έναν κλάδο που δεν έχουν ξανά δουλέψει με τέτοιο πράγμα. Αλλά σε κάποιον που έχουν εδουλέψει με γραφομηχανές, ατυχές στο παράδειγμα. Αν αντιλαμβάνεστε, ο συνδυασμός αυτών των δύο επιχειρημάτων που έχουν λογική βάση, ξαναλέω τα επιχειρήματα, πρώτον, ξεκινάω το δεύτερο, πιο εύκολα υιορθετούν τη νέα τεχνολογία αυτοί που έχουν ήδη υψηλό επίπεδο τεχνολογικής ενσωμάτωσης. Άρα και αυτοί που πιο εύκολα υιορθετούν τη τεχνολογία γίνονται και πιο ανταγωνιστικοί γι' αυτό και κερδίζουν σε σημασία. Αυτά τα δύο λοιπόν επιχειρήματα παντρεμένα λένε ότι οι κλάδοι που έχουν μεγαλύτερο weak θα έχουν και μεγαλύτερη αύξηση σημασίας τους. Και να ορίστε λοιπόν πώς δένεται το weak με το big. Ένα λοιπόν, μια εξήγηση, ένα ελλακτική. Πώς θα το ελέγξουμε? Ένας πολύ απλός τρόπος, άλλος πολύ απλός τρόπος. Να πάρουμε όλους τους κλάδους και να δούμε αν πραγματικά αυτοί οι οποίοι έχουν πιο μεγάλη ενσωμάτωση τεχνολογίας, δηλαδή να κάνουμε το εξής, να τρέξουμε το change of Si over Ei ως μια παλιδρόμηση πολύ απλή του Si over Ei. Αν το βρούμε θετικό τότε επιβεβαιώσαμε, τουλάχιστον μέχρι νοσημείου, το προηγούμενο επιχείρημα. Αν το βρούμε αυτό θετικό τι σημαίνει και στατιστικά σημαντικό σημαίνει ότι κλάδοι που έχουνε ήδη ενσωματωμένοι μεγάλη τεχνολογία, υψηλή τεχνολογία και άρα υψηλή ζήτηση δεξιοτήτων είναι αυτοί που εμφανίζουνε στην επόμενη περίοδο μεγαλύτερη αύξηση των δεξιοτήτων, γιατί υιοθετούν πιο εύκολα τη νέα τεχνολογία. Το τρέξαμε αυτό και ως εκ θαύματος βγήκε αρνητικό, όχι θετικό. Ή αστατιστικά σημαντικό, δηλαδή δεν υπήρχε μια σέση, ή όταν αστατικά σημαντικό ήταν αρνητικό. Πώς, γιατί? Γιατί σημαίνει το ανήθετο. Γιατί η υιοθέτηση της τεχνολογίας δεν προκύπτει από το ποιος μπορεί να την υιοθετήσει καλύτερα, αλλά προκύπτει από το ποιος έχει μεγαλύτερη ανάγκη να την υιοθετήσει. Να λοιπόν, πώς μπορούν όλα να υιοθετήσουν, έτσι. Δηλαδή, ναι, αν βρείτε αυτό αρνητικό θα πείτε «Α, εδώ υπάρχει κάτι άλλο, κάποιο άλλο φαινόμενο». Οι λιγότεροι, οι λιγότερης έντασης δεξιοτήτων βιομηχανείες, αυξάνουν περισσότερο τις δεξιοτές τους, δηλαδή μάλλον πιθανόν υιοθετούν περισσότερο νέες τεχνολογίες και αυξάνουν δεξιότητες, αν είναι skill-biased or technical change. Γιατί, γιατί αυτές πιέζονται από τον ανταγωνισμό, από τη διεθνή αγορά. Έτσι, από τη διεθνή αγορά. Άρα, το ερώτημά μας σε τι οφείλεται αυτό παραμένει. Παραμένει και μάλιστα, με την τελευταία προσπάθεια να το εξηγήσουμε, μας πρόκειψε και ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο. Το οποίο δείχνει ότι η υιοθέτηση της νέας τεχνολογίας, ή μάλλον αυτό είναι λίγο τραβηγμένο, γιατί εμείς δεν μετράμε την υιοθέτηση της νέας τεχνολογίας, εμείς μετράμε την αλλαγή αυτού. Η αλλαγή αυτού, δηλαδή, της έντασης χρήσης δεξιοτήτων είναι μεγαλύτερη στους κλάδους λιγότερης έντασης χρήσης δεξιοτήτων. Και παραμένει μια τελευταία εξήγηση, που από την αρχή είχαμε στο μυαλό μας και ίσως γι' αυτό να καταλήξουμε να κρατήσουμε μόνο αυτή, γιατί καμιά φορά αποδεικνύεις αυτό το οποίο θέλεις, εν τέλει, ιδικότερα διότι σε σατό που απαγωγείς, τέλος πάντων λοιπόν. Πού είναι ο Ψηλός τώρα που είπαμε για μαθηματικές εκφράσεις, φοβήθηκε? Η τρίτη εξήγηση που υιοθετούμε με μια σχετική επισφάλεια βέβαια, είναι η εξής. Υπάρχει κάποιος άλλος, όχι το business cycle, όχι ο οικονομικός σύκλος, κάποιος άλλος τρίτος παράγοντας που καθορίζει και τα δύο. Και αυτός ο τρίτος παράγοντας που καθορίζει και τα δύο, είναι το διεθνές εμπόριο. Γιατί, εντάξει, ξέρουμε το διεθνές εμπόριο, είναι εύκολο να πούμε ότι καθορίζει αυτό το σκέλος, που είναι το BIC, έτσι, το big. Γιατί καθορίζει το διεθνές εμπόριο αυτό, αυτό είπαμε. Γιατί οι αλλαγές στις κλαδικές εξηδικές, οφείλονται στις επιπτώσεις του διεθνούς καταμερισμού εργασίας. Μπαίνουμε στην αγορά, αφήνουμε κάποιους κλάδους για άλλους που τους κάνουν πιο φθηνά, κρατάμε και ενισχύουμε αυτούς που έχουν μία συγκριτικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Εδώ, το διεθνές εμπόριο λοιπόν καθορίζει αυτό το πράγμα, ωραία. Καθορίζει και αυτό, γιατί αυτό περιγράφει την τεχνολογική αλλαγή. Γιατί το καθορίζει, γιατί αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον, ενδιαφέρουν ίσως αν θέλετε τη γνώμη μου, συμπέρασμα, η τεχνολογική αλλαγή είναι skill-biased, είναι τέτοιας μορφής που ενισχύει την χρήση των δεξιοτήτων, not by nature, όχι από φύσεως, but by design. Ελάτε τώρα να δείτε ποιο είναι το επιχείρημα. Ειδικότερα για τις χώρες τις βιομηχανικά αστικά ανεπτυγμένες. Οι χώρες αυτές δεν μοιμούνται, δεν υιοθετούν, δεν εισάγουν, παράγουν τεχνολογία. Είναι οι χώρες που παράγουν, που καθορίζουν την τεχνολογική εξέλιξη. Και ως χώρες που καθορίζουν την τεχνολογική εξέλιξη, καθορίζουν επίσης και την μορφή της τεχνολογικής εξέλιξης. Και αν τώρα φανταστείτε, είναι λίγο τραβηγμένο το επιχείρημα, θέλει περισσότερη μικροεκονομική τεκμηρίωση. Εάν φανταστείτε ότι στο σύγχρονο ανταγωνιστικό πρόβλημα, οι τεχνολογίες που αναπτύσσουμε, εύκολα και γρήγορα υιοθετούνται και από τους ανταγωνιστές μας. Άρα, σταδιακά γνωρίζουμε, γίνεται μέρος της συνείδησης της βιομηχανίας μας, που χρηματοδοτεί τεχνολογικές εξελίξεις, ότι όποια τεχνολογική ανάπτυξη χρηματοδοτήσουν για να εξελίχθει, αλλαγή στα προϊόντα, αλλαγή στις εργασίες παραγωγής, αυτή η τεχνολογική ανάπτυξη, εξέλιξη, μετά από πέντε χρόνια θα την κάνουν και οι Κινέζοι. Γίνεται σταδιακά αυτό βίωμα στους παραγωγούς μας, στους που χρηματοδοτούν την έρευνα και ανάπτυξη. Εάν αυτό είναι βίωμα, δεν είναι απίθανο να προσπαθούν λιγότερο ή περισσότερο συνειδητά, όχι απλώς να βελτιώνουν την παραγωγικότητά τους με τις νέες τεχνολογικές ανακαλύψεις, αλλά να βελτιώνουν την παραγωγικότητά τους, που αργά γυρίο θα το κάνουν και οι άλλοι, μετατρέποντας ταυτόχρονα την τεχνολογία παραγωγής, έτσι ώστε να χρησιμοποιεί με μεγαλύτερη ένταση τους συντελεστές παραγωγής, στους οποίους εμείς έχουμε αφθονία. Είναι κατανοητό. Γι' αυτό λέμε ότι εάν δεχθούμε ότι η τεχνολογική αλλαγή αυξάνει τη ζήτηση δεξιοτήτων, αλλά όχι εκφυσιώς, ας το, όχι γιατί έτσι είναι, γι' αυτό και πέμενα πιο μπροστά στην κουβέντα. Θυμάστε, η τεχνολογική αλλαγή αυξάνει τις δεξιότητες. Πάντα έτσι είναι, δεν ήταν πάντα έτσι. Εάν λοιπόν η τεχνολογική αλλαγή αυξάνει τη ζήτηση δεξιοτήτων, όχι από τη φύση της, όχι γιατί έτσι είναι, αλλά γιατί έτσι θέλουμε εμείς να είναι, έτσι την καθορίζουμε, τότε μπορούμε να πούμε ότι η αύξηση του διεθνούς ανταγωνισμού, η αύξηση του φαινομένου της διάχυσης των τεχνολογιών, οδηγεί επίσης και σε μία όλο ένα και περισσότερου χαρακτήρα τέτοιου τεχνολογική εξέλιξη. Γιατί ξαναλέω, οι χώρες, οι διομηχανίες, οι επενδυτές των χωρών που χρηματοδοτούν την έρευνα και ανάπτυξη, θα τους ενδιαφέρει προφανώς να παράγουν όλα και φθινότερα και πιο ανταγωνιστικά και καλύτερα προϊόντα. Αλλά όχι μόνο αυτό, γιατί αυτοξέρουν ότι τους δίνει έναν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τρία με πέντε χρόνια. Θα τους ενδιαφέρει ταυτόχρονα να αποκτήσουν μέσα από την τεχνολογική αλλαγή που αυτοί χρηματοδοτούν και καθορίζουν και καθοδηγούν και ένα άλλο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Ποιο? Ότι σταδιακά μετατρέπεται όλος ο τρόπος παραγωγής σε μια κατεύθυνση που ενισχύει την χρήση των συντελεστών που αυτοί βρίσκουν εύκολα τις δεξιότητες σε σχέση με άλλες περιοχές του κόσμου. Ερωτήσεις. Σας κούρασε, ε? Ωραία, έγινε. Αντώνη θα τα ξαναπούμε. Να είσαι καλά. Καλό καφέ ή οτιδήποτε άλλο. Το εμπειρικό σκέλο σου. Το εμπειρικό σκέλο σου. Το θεωρητικό ήταν άλλο. Πάμε να συζητούσουμε μία άλλη φορά αν θέλετε. Έχει ένα διεθνό. Εντάξει, κατανοηθώ το όλο σκεπτικό. Όντως, μέχρι εδώ είχα φτάσει εγώ λίγο πολύ. Με την Λυν θα το δούμε την επόμενη φορά το πρόσθετο που κάναμε. Έχει επίσης ενδιαφέρον, γιατί μέχρι στιγμής δεν εξηγήσαμε καθόλου τόσο τι συνήθως είναι το soft hard and very hard. Θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι αυτή για κάποιον άλλον το βάδανε. Εντάξει, ερωτήσεις. Τι είδαμε συνολικά. Δεν είναι περίπλοκο. Είναι πρώτη φορά που τα ακούτε. Πραγματικά δεν είναι καθόλου περίπλοκο. Είναι απλά η πρώτη επαφή με έναν προβληματισμό. Τι είδαμε εν γέννη. Υπάρχει ένα φαινόμενο. Υπήρξε τουλάχιστον, δεν το έχω ελέγξει πόσο είναι τα τελευταία χρόνια να έχω σχοληθεί. Ποιο φαινόμενο αυτό. Της αύξησης της αμοιβής σχετικά και της δυνατότητας απασχόλησης του εξειδικευμένου ανθρωπίνου δυναμικού. Του ανθρωπίνου δυναμικού με ιδιαίτερα μεγάλη εξειδίκηση ή δεξιότητες. Αυτό προκαλεί κοινωνικά προβλήματα, ανισορροπίες. Ειδικότερα όταν έρχεται μαζί με μια πτώση εστοριακή του μέσου μισθού. Άρα πρέπει να βρούμε σε τι οφείλεται. Πρώτον αναπτύθηκαν κάποιες εξηγήσεις που είχαν να κάνουμε την πλευρά της προσφοράς. Αναιρέθηκαν και η βιογραφία επικράτησε στην κατεύθυνση του να βρει εξηγήσεις σε πλευρά της ζήτησης. Δηλαδή γιατί αυξήθηκε η ζήτηση για δεξιότητες. Και στο γιατί αυξήθηκε η ζήτηση για δεξιότητες είναι δύο βασικές απαντήσεις. Γιατί άλλαξε η τεχνολογία ή γιατί οδηγήθηκαμε σε μια τέτοια αλλαγή της εξειδικής του λόγου του εμποριού. Στην προσπάθεια να διερευνηθεί αυτό έρχονται οι Berman Bound & Grillis, κάνουν αυτήν την μεθοδολογία, την παρουσιάζουν, την εφαρμόσουν. Βρίσκουν ότι αυτό το κομμάτι που είναι το αντίστοιχο της τεχνολογικής εξέλιξης έχει μεγάλη σημασία. Και υπάρχουν εκεί βεβαίως κάποιες όμως τώρα κριτικές. Η κριτική πρώτη είναι ότι αυτό θα πρέπει να ελεγχθεί για διαφορετικά επίπεδα κλαδικής ανάλυσης. Η δεύτερη δεν είναι κριτική, είναι μια περισσότερη διερεύνηση που λέει ότι για μισό λεπτό ας το δούμε αυτό όχι από το 70 στο 95 αλλά για κάθε χρονιά. Και για κάθε χρονιά, ενώ αυτό είναι πιο σημαντικό όντως, αλλά πάντως διακοιμένονται μαζί. Και αφού διακοιμένονται μαζί κάτι πρέπει να ισχύει, κάτι πρέπει να εξηγήσει αυτό το πράγμα. Και στη διερεύνηση είπαμε δεν είναι ο οικονομικός κύκλος, αυτός που εξηγεί αυτήν την... Δεν είναι επίσης το γεγονός ότι οι ίδιοι υψηλής τεχνολογίας κλάδη εφαρμόζουν πιο εύκολα την υψηλή τεχνολογία, ή κι αν την εφαρμόζουν δεν παίζει αυτό, παίζει ότι με μεγαλύτερη ένταση την εφαρμόζουν οι κλάδοι που έχουνε μικρότερη τεχνολογία, μικρότερο επίπεδο σωμάτων τεχνολογίας. Άρα μένει μια τρίτη εξήγηση, η οποία είναι λίγο τραβηγμένη και δεν έχει ελεγχθεί εμπειρικά, είναι για τη συσσάδουπα παγωγής που καταλήγουμε εδώ. Και η άλλη εξήγηση λέει ότι είναι ένας άλλος τρίτος παράγγοντος, όχι ο οικονομικός κύκλος, είναι το διεθνές εμπόριο που καθορίζει και τα δύο. Το πρώτο το καθορίζει γιατί το ξέρουμε πώς, δημιουργεί καταμερισμό εργασίας και την εξειδική στις εκλάδους. Το δεύτερο το καθορίζει γιατί το διεθνές εμπόριο εντατικοποίηση του ανταγωνισμού, δεδομένου ότι η τεχνολογική εξέλιξη έχει όποιον χαρακτήρα έχει, όχι από τη φύση της αλλά λόγω των επιλογών αυτών που την χρηματοδοτούν. Δεδομένου αυτού λοιπόν το διεθνές εμπόριο οδηγεί, δημιουργεί κίνητρα για τον ανεπτυγμένο κόσμο που καθορίζει την κατεύθυνση της τεχνολογικής εξέλιξης. Κίνητρα ώστε αυτή η τεχνολογική εξέλιξη να αυξάνει σχετικά την χρήση του συντελεστή παραγωγής που έχουν σε αυθονία, δηλαδή των δεξιοτήτων. Αυτό εν ολύγεις. |
