| : [♪ Μουσική Γεια σας, παιδιά! Σήμερα θα μιλήσουμε για τα ουσιαστικά. Πολύ γνωστά σε εσάς, τα χρησιμοποιείτε συνέχεια. Και έχετε μάθει και να τα αναγνωρίζετε επίσης από την πρώτη δημοτικού. Δεν είναι κάτι άγνωστο για εσάς. Σήμερα θα πούμε και μερικές λεπτομέρειες περισσότερες, μια και μεγαλώσατε και πρέπει να γνωρίζετε και κάποια πράγματα περισσότερο. Τι είναι τα ουσιαστικά, για να θυμηθούμε. Ουσιαστικά είναι λεξούλες που μου δείχνουν ένα πρόσωπο. Όπως παραδείγματος χάρη, γιαγιά, μαμά, φούρνερης. Ή ένα ζώο, γάτα, σκύλος, καναρίνη. Ή κάποιο πράγμα, κάποιο αντικείμενο. Παραδείγματος χάρη, τηλεόραση, γραφείο, πίνακας. Υπάρχουν όμως και κάποιες άλλες λέξεις που σημαίνουν κάτι άλλο δηλαδή. Και όμως είναι και αυτές ουσιαστικά. Παραδείγματος χάρη, μια λέξη που φανερώνει ενέργεια. Τρέξιμο, περπάτημα. Ή κάποια λέξη που φανερώνει κατάσταση. Πίνα ή χαρά, παράδειγμα. Κάποια άλλη λέξη που μπορεί να φανερώνει κάποια ιδιότητα. Παραδείγματος χάρη, ομορφιά, καλοσύνη. Και αυτές οι λέξεις είναι ουσιαστικά. Και υπάρχουν και άλλες τρεις κατηγορίες επίσης, που είναι και αυτές ουσιαστικά. Αυτές είναι μία λέξη που φανερώνει κάποιο φυσικό φαινόμενο, όπως κρύο, βροχή. Ή κάποια λέξη που φανερώνει κάποια επιστήμη, μαθηματικά, φυσική. Ή κάποια λέξη επίσης που φανερώνει κάποια σχέση, όπως παράδειγματος χάρη, ηφηλεία. Όλες αυτές οι λεξούλες, με όλες αυτές τις ιδιότητες που έχουν, είναι ουσιαστικά. Εμείς πιο πολύ στο σχολείο χρησιμοποιούμε και μιλάμε για πρόσωπο, ζώο και πράγμα. Το ξέρω. Όμως υπάρχουν και αυτές οι κατηγορίες των λέξεων, που είναι επίσης ουσιαστικά. Κάποιες από αυτές είναι συγκεκριμένες, όπως το πρόσωπο, ζωή, πράγμα, και γι' αυτό τα χρησιμοποιούμε και περισσότερο. Μας εξυπηρετούν στις ασκήσεις μας. Αλλά υπάρχουν και κάποιες άλλες, αυτές που σας είπα, οι οποίες είναι λίγο πιο αφηρημένες. Όλες λοιπόν αυτές οι λέξεις είναι τα ουσιαστικά που τα χρησιμοποιούμε καθημερινά στον λόγο μας, είτε είναι προφορικός, είτε είναι γραπτός ο λόγος αυτός. Αυτές λοιπόν τώρα οι δύο κατηγορίες, οι τρεις κατηγορίες, συγγνώμη, οι τριάδες, ενώνονται και φτιάχνουν δύο άλλες μεγάλες κατηγορίες των ουσιαστικών, που επίσης τις έχετε ακούσει. Είναι τα κύρια ουσιαστικά και τα κοινά ουσιαστικά. Τι είναι τα κύρια ουσιαστικά? Τα κύρια ουσιαστικά είναι λεξούλες, πρόσωπο, ζωό, πράγμα, συνήθως αυτές, που έχουν το πρώτο γραμματάκι τους κεφαλαίο. Το γράφουμε κεφαλαίο, γιατί δίνουμε κάποιο όνομα σε ένα πρόσωπο, σε ένα ζώο, σε ένα πράγμα. Και έτσι το κάνουμε συγκεκριμένο αυτό. Παράδειγμα, λέμε η Ειρήνη με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα. Αυτό είναι ένα πρόσωπο. Θα μπορούσε βέβαια να είναι και όνομα που δίνουμε σε κάποιο αντικείμενο ή σε κάποιο καράβι. Σε οτιδήποτε μπορούμε να δώσουμε ένα όνομα. Είναι το όνομα που δίνουμε παράδειγμα το σκάρε εις το σκυλάκι μας. Παράδειγμα, φρίξος. Κεφαλαίο θα γραφτεί και αυτό το πρώτο γράμμα. Αυτές λοιπόν οι λεξούλες, αυτά τα ουσιαστικά που έχουν κεφαλαίο το πρώτο γράμμα, γιατί δίνουμε κάποιο όνομα, είναι τα κύρια ουσιαστικά. Όλες οι υπόλοιπες λεξούλες, όλα τα υπόλοιπα δηλαδή ουσιαστικά, γράφονται με μικρό. Και είναι τα κοινά ουσιαστικά. Στα κύρια ουσιαστικά μιλάμε για κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο ή ζώο ή πράγμα. Ενώ στα κοινά ουσιαστικά μιλάμε για όλα τα οποία ανήκουν πρόσωπα, ζώα ή πράγματα στο ίδιο είδος. Έτσι λοιπόν, όταν θα πω Ανδρέας, μιλάω για κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο. Παράδειγμα, ενώ όταν θα πω γάτα, μιλάω για ένα ζωάκι που ανήκει στο είδος που ανήκουν όλες οι γάτες. Δεν ξεχωρίζω δηλαδή κάποια γάτα εκτός και της δώσω όνομα, κύριο όνομα δηλαδή συγκεκριμένα. Έτσι λοιπόν έχουμε δύο μεγάλες κατηγορίες τα ουσιαστικά, τα κύρια και τα κοινά. Το ξεκαθαρίσαμε, δεν είναι καθόλου δύσκολο. Να πούμε μερικά παραδείγματα για τα κύρια ουσιαστικά. Δίνουμε παράδειγμα όνομα στα βουνά, στα ποτάμια, στις λίμνες, στις πεδιάδες, στις πόλεις, στις ημέρες, στους μήνες. Προσοχή! Δεν δίνουμε όνομα στις εποχές. Κύριοι όνομα δεν αποτελούν οι εποχές. Δηλαδή δεν γράφω την άνοιξη με κεφαλαίο το πρωτογράμμα ή τον φθινόπωρο με κεφαλαίο το πρωτογράμμα. Αυτά λοιπόν τα ουσιαστικά που στην γλώσσα μας, στη γραμματική μας, έχουμε συνηθίσει να τα λέμε και ονόματα. Όχι κύριοι ονόματα, όχι τα ονόματα, τα βαπτιστικά δηλαδή που δίνουμε. Όπως και τα επίθετα. Τα χρησιμοποιούμε πολύ στον λόγο μας. Πολλές φορές λοιπόν όταν έχουμε ένα από αυτά τα ουσιαστικά ονόματα, και το χρησιμοποιούμε στον λόγο μας, πολλές φορές νιώθουμε λίγο άβολα, δεν μας αρέσει. Ούτε εμείς που το χρησιμοποιούμε, ούτε μας αρέσει και σε εκείνους που το ακούνε, επαναλαμβάνεται συνέχεια το ίδιο. Γι' αυτό λοιπόν έχουμε επιλέξει να αντικαθιστούμε αυτά τα ονόματα, τα ουσιαστικά δηλαδή εδώ, με κάποιες άλλες λεξούλες, έτσι ώστε να μην γίνεται κουραστικός ο λόγος μας ούτε για εμάς που τον χρησιμοποιούμε που τον λέμε, αλλά ούτε και για τους άλλους που τον ακούν. Τι εννοώ. Ας δούμε λοιπόν αυτές τις λεξούλες που χρησιμοποιούμε, πώς τις λέμε. Μήπως έχετε υποψιαστή και κάτι γιατί σας είπα ότι τις χρησιμοποιούμε αντί για τα ονόματα. Ναι, είναι οι αντωνυμίες. Για να γράψουμε λοιπόν εδώ τη λεξούλα. Για δείτε. Αντί και όνομα. Αυτές λοιπόν οι λέξεις που τις χρησιμοποιούμε αντί για το όνομα λέγονται αντωνυμίες. Υπάρχουν πολλά ίδια αντωνυμιών. Σήμερα φυσικά δεν θα μιλήσουμε για όλες τις αντωνυμίες. Θα μιλήσουμε για ένα είδος που επίσης το ξέρετε πολύ καλά γιατί το χρησιμοποιείτε όταν κλίνετε τα ρήματα. Είναι οι προσωπικές αντωνυμίες. Να θυμηθούμε λοιπόν ποιες είναι αυτές οι προσωπικές αντωνυμίες. Εγώ, εσύ, αυτός, αυτοί, αυτό. Εμείς, εσείς, αυτοί, αυτές, αυτά. Είναι γνωστές σας προσωπικές αντωνυμίες, δεν έχουν κάτι δύσκολο. Όμως εκτός από αυτές τις προσωπικές αντωνυμίες υπάρχουν και κάποιες άλλες μορφές, κάποιοι άλλοι τύποι της προσωπικής αντωνυμίας, κάθε φορά που τις συναντάμε μέσα στον λόγο. Και καλό είναι τώρα να μάθουμε να τις αναγνωρίζουμε. Εμένα, εσένα, εμάς, εσάς, αυτού, αυτές, αυτόν, είναι κάποιες ακόμα μορφές της προσωπικής αντωνυμίας που επίσης τις συναντάμε μέσα στον λόγο μας. Εμένα, εσένα, εμάς, εσάς, τις έχετε ξανακούσει. Από αυτές τώρα τις προσωπικές αντωνυμίες υπάρχουν και κάποιες άλλες που είναι πολύ πιο μικρές. Είναι ο δυνατός τύπος, όπως τα λέγαμε. Υπάρχουν και κάποιες άλλες μορφές που είναι ο αδύνατος τύπος. Και λέγεται αδύνατος γιατί είναι πολύ πιο μικρές, είναι μονοσύλλευες λεξούλες, και όπως ξέρετε και μονοσύλλευες λεξούλες δεν παίρνουν τόνο. Για να δούμε μερικές από αυτές. Με, σε, την, τον, του και κάποιες άλλες. Όλες αυτές οι αντωνυμίες, οι προσωπικές, είναι που τις χρησιμοποιούμε για να μην χρησιμοποιούμε συνέχεια το ίδιο ουσιαστικό στον λόγο μας. Ας δούμε μερικά παραδείγματα, για να το καταλάβουμε καλύτερα. Εγώ τραγουδάω. Το εγώ είναι η προσωπική αντωνυμία που την ξέρετε και δεν χρειάζεται να κάνουμε περισσότερα σχόλια. Για να δούμε λίγο πού βρίσκεται, τη θέση της. Βρίσκεται ακριβώς μπροστά από το ρήμα μου. Είναι πάρα πάρα πολύ σημαντικό να το θυμόμαστε αυτό. Οι προσωπικές αντωνυμίες μπαίνουν μπροστά, μπροστά, μπροστά. Το λέω τρεις φορές, για να το θυμάστε, από το ρήμα. Και κάνουν πάντα ζευγαράκι με το ρήμα. Έχουνε μεγάλη εξάρτηση το ένα από το άλλο. Πάμε σε ένα δεύτερο παράδειγμα. Εμείς χορεύουμε. Και εδώ φαίνεται, το εμείς, ότι είναι προσωπική αντωνυμία. Νάτο το ρήμα μου, χορεύουμε. Μπροστά η λεξούλα εμείς, άλλωστε είναι ο δυνατός τύπος, που δεν μας δυσκολεύει να το αναγνωρίσουμε αμέσως. Και βρίσκεται ακριβώς μπροστά από το ρήμα. Μέχρι εδώ καλά. Άλλο ένα παράδειγμα, αυταίς. Για να δούμε, το ρήμα μου είναι, το έφτιαξαν. Ακριβώς μπροστά βρίσκεται η λεξούλα αυτές. Είναι ο δυνατός τύπος της προσωπικής αντωνυμίας. Και τον αναγνωρίζουμε τον τύπο αυτό αμέσως. Ωραία. Για να δούμε κάτι άλλο. Για να δούμε εδώ, ποιο είναι το ρήμα. Μου έδωσε ένα παγωτό. Νάτο το ρήμα μου. Η λεξούλα που βρίσκεται μπροστά, υποψιάζουμε ότι πρέπει να είναι προσωπική αντωνυμία, οπότε βρίσκεται σε αυτές εδώ πέρα μέσα που έχουμε γράψει. Δεν την έχουμε γράψει βέβαια, αλλά... Για να δούμε τώρα. Έχει σχέση με το ρήμα μου έδωσε. Για να το αλλάξω λίγο. Έδωσε σε εμένα. Προσωπάκι. Άρα λοιπόν, ναι, είναι προσωπική αντωνυμία το μου. Πρώτα λοιπόν ελέγχω τη θέση. Είναι μπροστά από το ρήμα, πάρα πολύ σημαντικό. Και ύστερα ελέγχω εάν υπάρχει σχέση με το ρήμα. Υπάρχει μεγάλη σχέση, μεγάλη σύνδεση με το ρήμα, γιατί εννοεί το προσωπάκι που έδωσε. Σε ποιον έδωσε. Μου έδωσε. Σε εμένα. Στο προσωπάκι μου. Άρα λοιπόν, εδώ έχουμε μία προσωπική αντωνυμία. Και ένα τελευταίο παράδειγμα. Με κοίταξε, περίεργα. Το ρήμα μου είναι το κοίταξε. Μπροστά έχω αυτή τη λέξη. Για να λέξω τώρα να δω, έχει σχέση με το ρήμα μου. Κοίταξε, εμένα, το προσωπάκι μου, εμένα. Άρα λοιπόν, και εδώ έχουμε μία προσωπική αντωνυμία. Είναι χαρά. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να θυμόμαστε... ότι οι προσωπικές αντωνυμίες μπαίνουν μπροστά από τα ρήματα. Και επίσης πρέπει να διαπιστώνουμε αν υπάρχει σχέση με το ρήμα, γιατί μπορεί να είναι κάποια λέξη που να μας ξεγελάσει. Για να δούμε λοιπόν μία άλλη περίπτωση. Να σβήσουμε λίγο εδώ, για να κάνουμε χώρο. Υπάρχει και άλλη μία περίπτωση με ρήμα. Θέλω να τη δούμε μαζί. Φέρτε μου το βιβλίο. Για να δούμε τι είπαμε μέχρι τώρα. Βλέπω το ρήμα μου. Φέρτε. Ωπ! Μπροστά δεν έχει τίποτα. Πού είναι η προσωπική αντωνυμία που θα ψάξω να βρω. Μπορεί και να μην έχει βέβαια. Για να δούμε. Βλέπω αυτό το μου μετά. Τι να είναι αυτό το μου. Φέρτε. Να το αλλάξω λίγο. Φέρτε σε εμένα, στο προσωπάκι μου. Άρα λοιπόν έχουμε και εδώ μία προσωπική αντωνυμία. Γιατί αυτή τη φορά μπήκε όμως μετά από το ρήμα. Για σκεφτείτε λίγο. Τι είναι το φέρτε, σωστά, είναι προστακτική. Όταν το ρήμα μου βρίσκεται στην προστακτική, τότε η προσωπική αντωνυμία παραχωρεί τη θέση της. Στην προστακτική μπαίνει πρώτα η προστακτική. Και η προσωπική αντωνυμία μπαίνει μετά. Πάρα πολύ σημαντικό να το θυμόμαστε ότι αυτό συμβαίνει μόνο στην προστακτική. Στην προστακτική η προσωπική αντωνυμία μπαίνει μετά. Άλλο ένα παράδειγμα, για να το δείτε. Δώσε του τη ζακέτα. Για να το κάνετε μόνοι σας, ψάχνω να βρω πρώτα τι. Ψάχνω να βρω το ρήμα. Ποιο είναι το ρήμα? Δώσε, πολύ ωραία. Αυτή η λεξούλα μετά είναι λίγο υποπτή. Για να δω, έχει σχέση με το ρήμα μου. Δώσε του, δώσε σε αυτόν, προσωπάκι. Αυτή επίσης είναι προσωπική αντωνυμία. Πάρα πολύ σωστά. Όμως τώρα θα σας βάλω και ένα άλλο παράδειγμα να δούμε. Και θέλω να το προσέξετε, είναι λίγο διαφορετικό. Βλέπετε, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις διαφορετικές. Και πρέπει να τις εντοπίζουμε, για να μην μας μπερδεύουν. Παράδειγμα. Οι προσπάθειές μου δικαιώθηκαν. Τι είπαμε, κάνουμε? Ψάχνουμε να βρούμε το ρήμα. Δικαιώθηκαν. Έχουμε αυτό το μου. Ψειώζουμε ότι είναι προσωπική αντωνυμία, γιατί είναι ακριβώς μπροστά από το ρήμα. Δεν έχω προστακτική. Για να δω όμως, έχει σχέση με το ρήμα. Οι προσπάθειες μου δικαιώθηκαν. Δικαιώθηκαν σε μένα. Όχι, δεν έχει νόημα. Για να το κάνουμε αλλιώς. Οι προσπάθειές μου. Οι δικές μου προσπάθειες. Α, εδώ δεν έχουμε προσωπική αντωνυμία. Εδώ έχουμε μία άλλη αντωνυμία, η οποία λέγεται κτητική. Φανερώνει κάτι ότι είναι δικό μου. Οι δικές μου προσπάθειες είναι αυτές που δικαιώθηκαν. Άρα λοιπόν, στην περίπτωση που βλέπουμε πάλι κάποια από αυτές τις αδύναμες, αδύνατες μορφές της προσωπικής αντωνυμίας μπροστά από ρήμα, δεν έχουν όμως αυτές σχέση με το ρήμα. Δεν έχουν καμία σύνδεση με το ρήμα. Άρα αντίθετα έχουν σύνδεση με την προηγούμενη λέξη που είναι ουσιαστικό. Τότε σημαίνει ότι δεν έχουμε προσωπική αντωνυμία. Έχουμε κτητική αντωνυμία. Άλλο ένα παράδειγμα. Στην αυλή μας υπάρχουν λουλούδια. Υπάρχουν το ρήμα μου. Για να δούμε, έχουμε το μας. Στην αυλή υπάρχουν σε εμάς λουλούδια. Όχι, δεν συνδέεται το μας με το ρήμα. Συνδέεται όμως το μας με τη λεξούλα αυλή που είναι ουσιαστικό. Ναι, στην αυλή μας, στη δική μας αυλή. Άρα λοιπόν και εδώ δεν έχουμε προσωπική αντωνυμία. Έχουμε κτητική αντωνυμία. Οι κτητικές λοιπόν αντωνυμίες. Ας τις γράψουμε λίγο να τις ξέρουμε. Είναι πιο εύκολες να τις αναγνωρίσουμε όταν είναι στην κύρια μορφή τους. Είναι δικός μου, δικός σου, δικό του, δικό της. Δική μου, δική σου, δική του, δική της. Δική μας, δική σας, δική τους. Δικές μας, δικές σας, δικές τους. Και λοιπόν, όλες τις συνδυασίες μπορούν να γίνουν. Αυτές είναι οι κτητικές αντωνυμίες. Και οι μορφές μου, σου, του που μοιάζουν με αυτές εδώ, των προσωπικών αντωνυμιών, είπαμε θα πρέπει να κολλάνε με ένα ουσιαστικό, γιατί το τραβάνει το ουσιαστικό αυτό και το κάνουν δικό τους. Είναι κτήμα τους. Ωραία. Ας κάνουμε λοιπόν τώρα ένα μάζεμα, να δούμε τι μάθαμε ή τι ξαναθυμηθήκαμε σήμερα. Ουσιαστικά, έχουμε τα κύρια. Ουσιαστικά, αυτά τα οποία δηλαδή γράφουν το πρώτο γράμμα τους με κεφαλαίο. Και κάνουν ένα πρόσωπο, ζώη, πράγμα, να ξεχωρίζει από όλα τα ομιά τους, από όλα τα υπόλοιπα. Και τα κοινά, τα οποία είναι όλα τα υπόλοιπα τα κοινά. Και έχουμε και τις αντωνυμίες. Προσωπικές και κτητικές, είπαμε. Οι προσωπικές αντωνυμίες. Εγώ, εσύ, αυτός, εμείς, εσείς, αυτοί, αυτές, αυτά. Είναι οι δυνατοί τύποι. Και οι αδύνατοι τύποι, αυτοί δηλαδή που... δεν έχουν πολύ μεγάλη δύναμη για να στάθουν στον λόγο, όμως τέκονται μια χαρά. Είναι το μου, σου, του, της, με, σε, την, τον, το. Τα συναντάμε πάρα πολύ μέσα στον λόγο. Και είπαμε, για να ξεχωρίζουμε αυτές τις αντωνυμίες, κυρίως τους αδύνατους τύπους, να τους ξεχωρίζουμε από κτητικές αντωνυμίες, θυμόμαστε ότι κάνουνε ζευγαράκι πάντα με ρήμα, μπαίνουν μπροστά από το ρήμα, μόνο όταν έχουμε προστακτική, μπαίνουν μετά από το ρήμα. Και οι κτητικές αντωνυμίες, ο δικός μου, η δική σου, η δική μου, η δική της, ο δικός της, ο δικός σας κτλ. Που μπαίνουν μετά από ένα ουσιαστικό, ακριβώς μετά από ένα ουσιαστικό, γιατί το τραβάνε το ουσιαστικό και το κάνουν δικό τους. Ας περάσουμε λοιπόν και σε μια άσκηση. Σου μίλησε εχθές στην πλατεία. Το σου τι είναι? Μίληση είναι το ρήμα. Μπροστά ακριβώς από το ρήμα βρίσκεται, όταν λέμε ότι είναι προσωπική αντωνυμία, έχει σχέση με το ρήμα μου. Μίλησε σε εσένα, προσωπάκι. Άρα είναι προσωπική αντωνυμία. Πάρε μας μαζί. Πάρε ρήμα, όμως, στην προστακτική. Το μάζ λοιπόν που βρίσκεται μετά είναι προσωπική αντωνυμία. Πολύ σωστά. Η τσάντα μου είναι βαριά. Έχω το ρήμα μου είναι. Μπροστά ακριβώς βρίσκεται το μου, αλλά έχει σχέση το μου με το είναι. Η τσάντα μου είναι βαριά. Θα μπορούσε. Η τσάντα μου είναι βαριά. Πιο πολύ κολλάει με την τσάντα. Ενώνεται λοιπόν με την προηγούμενη λέξη που είναι ουσιαστικό. Άρα λοιπόν εδώ το μου είναι κτητική. Είναι η δική μου η τσάντα. Το σπίτι μας έχει μικρό μπαλκόνι. Έχει, είναι το ρήμα. Πολύ σωστά. Με τι ενώνεται? Με το σπίτι που είναι ουσιαστικό ή με το έχει που είναι ρήμα. Το σπίτι μας έχει μικρό μπαλκόνι. Δεν νομίζω δεν ταιριάζει. Άρα λοιπόν το σπίτι μας, το δικό μας σπίτι, έχει μικρό μπαλκόνι. Κτητική αντωνυμία. Το φταίξιμο είναι δικό μου. Εδώ φαίνεται καθαρά, γιατί το δικό μου είναι κτητική αντωνυμία. Την ξέρουμε και δεν ψάχνουμε να βρούμε κάτι άλλο. Η Αντωνία μαζεύει την κουβέρτα της. Πάλι εδώ δεν έχουμε δυσκολία, γιατί δεν έχουμε κάποιο ρήμα δεξιά ή αριστερά από το της. Είναι η δικιά της κουβέρτα. Άρα λοιπόν έχουμε κτητική αντωνυμία. Και τελευταία. Άνοιξε την πόρτα του αυτοκινήτου. Ωπ! Τι έγινε εδώ! Άνοιξε δεν είναι προστακτική. Την πόρτα του αυτοκινήτου. Τι είναι αυτό το την! Ναι, παιδιά, έχετε δίκιο. Δεν είναι καν αντωνυμία εδώ. Ούτε το την, ούτε το του. Είναι απλά τα άρθρα των δύο ουσιαστικών. Την πόρτα του αυτοκινήτου. Προσέξτε μη σας μπερδέψει κανείς. Πιστεύω να τα καταλάβαμε. Πιστεύω δεν ήταν πολύ δύσκολα. Μια καλή επανάληψη και θα τα ξέρετε τέλεια. Γεια σας! |
