| : [♪ Μουσική Γεια σας, παιδιά. Είμαι η Δουλά και είμαι η Κυρία Ελέκτρα και είμαστε εδώ για να παίξουμε. Ξέρω ότι σκέφτεστε εσείς εκεί και εμείς εδώ πώς είναι δυνατό να παίξουμε. Γίνεται? Βέβαια γίνεται. Όλα γίνονται, αντί να αρκεί να υπάρχει φαντασία. Και η θεατρική αγωγή είναι πάνω από όλα φαντασία. Και επειδή τα πολλά λόγια είναι φτώχια και επειδή εμείς θα ξεκινήσουμε το παιχνίδι μας, σήμερα θα κάνουμε ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο. Ένα ταξίδι στην εποχή των θεατρικών ειδών, ένα ταξίδι στα θεατρικά ηδηγενικότερα, ένα ταξίδι στην εποχή του Αριστοφάνη και των Ορνήθων. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν το ταξίδι μας. Αρχικά καθίστε αναπαυτικά στον καναπέ σας, στην πολυθρόνα, σε ένα μαξιλάρι, όπου σας αρέσει. Καθίστε και με αυτό θα είναι το χυμά μας για να κάνουμε το ταξίδι μας. Πώς ξεκινάνε οι χρονοκαναπέδες? Μα φυσικά με μία ιστορία. Θα σας πω μία ιστορία από το βιβλίο σε μία σκηνή θεάτρου, όπου όλα είναι μαγικά. Τον μπάκα ματιά του και τον μοπούλου στρίκου. Ξεκινάμε λοιπόν. Μια φορά και έναν καιρό ήταν δυο αδέλφια. Η Αντιγόνη και ο Ορφέας. Κοιμόντουσαν στο ίδιο δωμάτιο. Η ιστορία μας ξεκινά ένα βράδυ που φαινόταν ότι όλα θα κυλούσαν ήρεμα. Αλλά ξαφνικά ακούστηκαν πεταρίσματα πουλιών απ' έξω. Συνήθως τα πουλιά δεν πετάνε το βράδυ και αυτό ήταν παράξενο. Και σαν να μην έφτανε αυτό, σε λίγο από το ανοιχτό παράθυρο μπήκαν ξεράφθινα πορίνα φύλλα, ασημόσκονοι και ένα καπέλο. Ένα μοβ βελούδινο καπέλο με ροζ κορδέλα και λουλουδάκια. Περίεργο! Συνήθως τα καπέλα όταν πέφτουν δεν κάνουν πολύ θόρυβο, αλλά αυτό το καπέλο όταν έπεσε... Μπαν! Τα δυο αδέλφια ο Ορφέας και ο Αντιγόνη ξύπνησαν. Κοιτάχτηκαν μεταξύ τους, έπειτα κοίταξαν το ανοιχτό παράθυρο και το καπέλο. Το πιάσαν, τραβούσαν ένας από εδώ, ο άλλος από εκεί, ένας από εδώ, άλλος από εκεί. Καλά καταλάβατε, έμειναν με μισό καπέλο στο χέρι. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι εκπλήξεις δεν σταματούσαν. Γιατί εκεί που καθόντουσαν με το μισό καπέλο ο καθένας, ξαφνικά μες στο δωμάτιο... Γιατί σκίσατε το καπέλο μου! Ποια είσαι εσύ? Είμαι η Μελπομένη, η Μούσο της αρχαίας τραγωδίας. Τι ερωτήσεις είναι αυτές! Το καπελάκι μου! Γιατί σκίσατε το καπελάκι μου! Έλα μην κλαισέ, εμείς δεν... Τι θα γίνει τώρα, ποιος θα μου φέρει ένα καινούριο καπέλο! Να σου δώσω ένα από τις μαμάς, έχει πάρα πολλά. Δεν γίνεται, δεν πάει με το συνολάκι μου. Ο Ορφέας έχει ένα κουμπαρά με νομίσματα, να σου αγοράσουμε ένα άλλο. Δεν μπορείτε να μου αγοράσετε ένα ίδιο! Το καπελάκι μου! 2,5 χιλιάδες χρόνια γυρίζω μέσα στα θέατρα, από εδώ και από εκεί. Πού να θυμάμαι εγώ που βρήκα ένα καπέλο για να μου αγοράσετε ένα ίδιο! Δεν γίνεται! Ε, και τι να κάνουμε τώρα! Θα παγώσουμε το χρόνο, αυτό θα κάνουμε. Και θα πάμε ένα ταξίδι. Ένα ταξίδι στα θεατρικά είδη. Θα πάμε πίσω στο Αρχείο Θέατρο, που είμαι και η Μούσα του. Και θα δούμε τις όρμηθες του Αριστοφάνη. Έτσι θα το κάνουμε. Αν μπορείς! Φυσικά και μπορώ Μούσα είμαι, είπαμε! Θα παγώσω το χρόνο! Μείνετε εκεί που είστε και ξεκινάμε! Ωραία, έχει και μαγικά λόγια! Έχει, έχει, ναι έχει! Τα τατζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζουμτζ και αποφασίζουν να φύγουν, ψάχνουν να βρουν την ιδανική πολιτεία. Δρόμο παίρνουν, δρόμο αφήνουν, ανεβαίνουν, ανεβαίνουν... και φτάνουν σε ένα μέρος όπου μένουν τα πουλιά. Οι όρμηθες, τα πτυνά δηλαδή. Εκεί λοιπόν πείθουν τα πτυνά ότι μπορούν να κάνουν μια πάρα πολύ ωραία δική τους πόλη. Την Νέφελο Κοκκιγία. Χτίζεται η πόλη, πάνε όλα πολύ καλά, μαζεύονται και κάτι καταφερτζίδες και απατεώνες, είναι αλήθεια. Η ζωή κυλάει, όλοι ευχαριστημένοι όμως, δυσαρεστημένοι είναι οι θεοί. Γιατί εδώ που οι άνθρωποι κάνουν τις ωραίες τις θυσίες τους, και ανεβαίνει αχνιστός και μυρδιστός ο καπνός, και ψέλνουν, είναι η Νέφελο Κοκκιγία στη μέση, ανάμεσα στην πολιτεία των θεών και δεν αφήνει όλα αυτά να περάσουν. Στέλνει λοιπόν ο Βίας, απεσταλμένους, τον Ηρακλή και τον Ποσειδώνα, να βρούνε μια λύση σε αυτό το πρόβλημα. Η λύση βρίσκεται, και μάλιστα το έργο τελειώνει με γάμους και πανηγύρια. Παντρεύεται ο Πισφέτερος στη Βασιλεία, την κοπέλα που φυλάει το αστροπελέκι του Δία. Έτσι λοιπόν τελειώνουν οι όρνυθες του Αριστοφάνη. Ταξιδεύοντες με τη Μελπομένη έχετε την τύχη να μπορείτε να βρεθείτε παντού. Ακόμα και στην Εφελοκοκκιγία. Εκεί ψηλά, στην πολιτεία των πουλιών, πάνω στα σύννεφα μπορείτε να δείτε τα πάντα. Μπορείτε να δείτε τη γη μας από ψηλά. Και επειδή εδώ είναι θέατρο, μπορούμε να χτίσουμε μια Εφελοκοκκιγία εδώ, τώρα, μαζί σας. Και αν θέλετε μπορείτε να το κάνετε κι εσείς στο σπίτι σας. Βρείτε κάτι για να χτίσετε την Εφελοκοκκιγία σας. Και να δούμε τι βλέπετε απόσυκή ψηλά. Για να δούμε λοιπόν τι βλέπεις. Βλέπω, βλέπω, βλέπω, βλέπω ανθρώπους μικρούς. Σαν μυρμηγκάκια. Βλέπω σπίτια, βλέπω βρύσες. Α! Να, να! Και μια κυρία που πηγαίνει να κάνει θυσία, μόλις τώρα. Όλα αυτά τα βλέπω από εδώ ψηλά. Και ξέρετε τι είδανε κάποιοι μαθητές μας. Είδανε άλλα πράγματα από εκεί ψηλά. Και σας τα έχω φέρει να σας τα δείξω. Είδαν όπως βλέπετε παιδικές χαρές και σπίτια, και πάρκα και δρόμους και ένα γήπεδο. Είδανε παιδιά να σκαρφαλώνουν πάνω στα δέντρα. Και βλέπω και τη Μελπομένη πάνω στην Εφελοκοκυγία να τα βλέπει όλα αυτά. Και εδώ, μια πολύ ωραία ρημοτομημένη πόλη. Τελικά από ψηλά όλα φαίνονται πάρα πολύ ωραία. Αλήθεια όμως, Ηλέκτρα, πού παίζονταν όλες αυτές οι παραστάσεις? Οι παραστάσεις στο Αρχαίο Θέατρο παίζονταν στο Αρχαίο Θέατρο. Δεν είχαν όμως δωμάτια και κτίρια, όπως έχουμε εμείς τώρα. Διαλέγανε μια πλαγιά. Μια πλαγιά βουνού. Και πάνω σε αυτή την πλαγιά χτίζανε το θέατρό τους. Εμείς θα το δούμε το θέατρο σαν να είμαστε στην Εφελοκοκυγία. Μια κάτωψη. Θα το δούμε από πάνω. Πάντα στο Αρχαίο Θέατρο υπήρχε η ορχίστρα, το στρογγυλό μας. Στη μέση υπήρχε η θημέλη. Ήταν ο βομός του Διονύσου. Διότι το θέατρο ήταν αφιερωμένο στον θεό Διόνυσο. Βέβαια, κάθε θέατρο θέλει τη σκηνή του. Υπήρχε λοιπόν ένα μικρό, ας το πούμε, πι. Με κοντά ποδαράκια. Αυτή ήταν η σκηνή. Και μετά... Όλο αυτό το μεγάλο που βλέπετε ήταν το θέατρο. Εδώ λοιπόν υπήρχαν οι κερκίδες. Όπως τώρα στο γήπεδο. Σκαλάκια, στα οποία κάθονταν ο κόσμος για να βλέπει ανάμεσα στις κερκίδες. Είχαμε τους διαδρόμους μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι οι θέσεις, οι καλύτερες που ήταν απέναντι ακριβώς από την ορχίστρα και τη θημέλη, ήταν για τους ιερείς του Θεού Διόνυσου. Και μόνο αυτοί κάθονταν εδώ. Δεξιά και αριστερά, από το χώρο που έμπαιναν κάποιοι ηθοποιοί, ήταν η λεγόμενη Πάροδος. Και όλο αυτό εδώ το λέλεγαν Κύλων. Η ορχίστρα μας, η θημέλη μας, η σκηνή μας, η Πάροδη, το Κύλων, οι κερκίδες, όλα αυτά ήταν το αρχαίο θέατρο. Ας το δούμε λίγο και σε μία εικόνα, λίγο διαφορετική. Όπως βλέπουμε, τα προεδρία όπου κάθονταν οι ιερείς του Διονύσου, τα διαζώματα, η Πάροδος που ερχόταν μέσα, οι ήθοποι και ο χορός, η ορχίστρα, η θημέλη, το προσκήνιο, η σκηνή και τα παρασκήνια. Και ας δούμε και πώς μοιάζει ένα αρχαίο θέατρο σήμερα. Τώρα όμως είμαστε πίσω στο δωμάτιο με τη Μελπομένη. Και μαζί μας έχουμε φέρει και έναν επισκέπτη, τον Αριστοφάνη. Θα μείνει για λίγο μαζί σας, αλλά θέλει σόνι και καλά να φορέσει τη μάσκα του. Μπορείς να μας βοηθήσεις, Λέκτρα? Δε δέσκαι Μπαρόν! Μπορούμε να φτιάξουμε μία μάσκα, που μοιάζει λίγο με μάσκα ορνήθων, με μάσκα πτυνών. Θα τη φτιάξουμε με πολύ απλά πράγματα που έχουμε στο σπίτι μας και υλικά. Θα χρειαστούμε χαρτί, είτε άσπρο, είτε χρωματιστό. Ένα ξυλαράκι, όποιος δεν έχει σπίτι μπορεί να χρησιμοποιήσει και ένα μολύβι. Ψαλίδι για να κόψουμε, χαρτοτενία και τα υπόλοιπα χρωματιστά μας χαρτιά. Παίρνουμε λοιπόν μια σελίδα και τη διπλώνουμε ακριβώς στη μέση. Εγώ θα πάρω μια κίτρινη για να βγει η μάσκα μου έτσι λίγο πιο εντυπωσιακή. Τη διπλώνω στη μέση και τώρα βάζω το χέρι μου ακριβώς πάνω στο χαρτί. Εσείς από το σπίτι που έχετε πιο μικρό χέρι από το δικό μου, μπορείτε να το βάλετε πιο άκρη, δηλαδή ο καρπός σας να ακουμπάει εδώ που είναι διπλωμένο το χαρτί. Επειδή όμως έχω μεγαλύτερο χέρι θα το βάλω λίγο πιο κάτω, δεν μας πειράζει. Με ένα μολυβάκι ή και μαρκαδόρο, αν θέλετε, κάνουμε το περίγραμμα του χεριού μας. Δεν μας νοιάζει να είναι τέλειο. Δεν μας νοιάζει να είναι λίγο πιο χοντρό το ένα δάχτυλο από το άλλο. Ίσα-ίσα μπορώ να σας πω ότι είναι και καλύτερο αυτό. Με το ψαλίδι μας θα κόψουμε γύρω-γύρω το σχέδιο που κάναμε πάνω στο χαρτί. Δεν μας πειράζει και πάλι αν δεν κόψουμε ακριβώς πάνω στα δάχτυλα. Μπορεί να θέλουμε κάποιον να το κάνουμε λίγο πιο χοντρό. Να, εγώ εδώ το έκοψα λίγο πιο έξω. Δεν πειράζει καθόλου. Τα χαρτάκια αυτά μην τα πετάτε γιατί μπορεί να τα χρειαστείτε. Όπως βλέπετε λοιπόν, όταν ανοίξω τη μάσκα στα δύο, το σχέδιο αυτό, δημιουργεί αυτό εδώ πέρα το σχήμα. Προσέχτε πώς θα κόψουμε τα χέρια, γιατί εκεί είναι που μπερδευόμαστε τις περισσότερες φορές. Αυτό είναι το μισό, το διπλώνουμε και αυτό στη μέση, εδώ που είναι το μεσαίο δάχτυλο. Προσέχουμε πάρα πολύ, γιατί εδώ θα κόψουμε ένα μισοφέγγαρο. Το μισοφέγγαρό μου δεν πρέπει ποτέ να ακουμπάει στη μέση. Κόβω λοιπόν το μισοφέγγαρό μου. Και όταν το ανοίξω έχω μάτι και όταν το ανοίξω έχω το άλλο. Επίσης αυτά δεν τα πετάω γιατί μπορεί να τα χρειαστώ. Παίρνω το ξυλαράκι μου, το βάζω στη μέση και με μία χαρτοταινία στερεώνω πάνω και κάτω. Βάζω και ένα ακόμα για να το κάνω λίγο πιο στέρεο. Έτσι λοιπόν έχω τη μάσκα μου σχεδόν έτοιμη. Μπορώ να κάνω σχέδια με μαρκαδόρους, να ζωγραφίσω δηλαδή διάφορα χαρακτηριστικά, που μπορεί να κάνουν τη μάσκα μου να φαίνεται πιο γλυκιά, πιο άγρια, να φαίνεται περισσότερο με πουλί ή αν εμένου εγώ θέλω να έχει σαν τέρας να έχει τέρας. Να του κάνω σχέδια. Και εάν θέλω μπορώ αυτά που έχω κόψει για ματάκια, που θμήναν από τα ματάκια μου, να τα στερεώσω στις άκρες όπως έχω κάνει με τις άλλες μάσκες εδώ. Μην ξεχνάτε ότι όταν βάζετε ένα χαρακτηριστικό ανάμεσα στα μάτια, τότε θυμίζει περισσότερο πουλί, διότι τα πουλιά έχουν αυτό το χαρακτηριστικό. Έχουν μια μακριά μύτη. Έχουμε λοιπόν έτοιμη τη μάσκα μας. Απλή μασκούλα όμως. Ας φτιάξουμε και μια πιο περίτεχνη, δηλαδή μια με την οποία θα χρησιμοποιήσουμε διάφορα άλλα υλικά και άλλα χρώματα. Θα τις βάλουμε έτσι πιο περίτεχνα φρίδια. Θα δημιουργήσουμε μια μεγαλύτερη αίσθηση απλώματος και όγκου μέσα στο πρόσωπό μας, πάνω στο πρόσωπό μας. Πάλι κάνουμε το ίδιο. Παίρνουμε ένα άλλο χαρτί και όπως βλέπετε έχω και κομματάκια από άλλα χαρτόνια, που σας είπα ότι δεν τα πετάμε. Λοιπόν, πάλι διπλώνουμε το χαρτί μας στη μέση. Πάλι απλώνουμε το χέρι μας πάνω, εσείς όπως είπαμε λίγο πιο μέσα. Παίρνουμε το μολύβι μας και κάνουμε το περίγραμμα του χεριού μας. Δεν μας πειράζει, εάν δεν βγει τέλειο το περίγραμμα, δε μας πειράζει, εάν κάπου βγει πιο χοντρό, κάπου βγει πιο ανοιχτό. Βγαίνει λοιπόν το χέρι μας, το μισό. Αρχίζω πάλι να κόβω. Δεν μας πειράζει, αν δεν κόψουμε πάνω στις γραμμές. Θέλουμε να έχουμε το σχέδιό μας, το σχέδιο δηλαδή του χεριού, της παλάμης μας, αλλά δεν μας πειράζει αν βγει λίγο πιο μεγάλο ή λίγο πιο χοντρό. Μπορούμε να κάνουμε και μύτες στις άκρες. Πάλι δεν το πετάω, το κρατάω, γιατί όλα μου χρησιμεύουν. Ανοίγω, έχω λοιπόν τη μάσκα μου και πάω να κόψω τα μάτια. Ξανά, όπου είναι το μεσαίο δάχτυλο, διπλώνω. Αν θέλω, μπορώ να το κάνω και με το μολύβι μου. Να κάνω δηλαδή ένα μισοφέγγαρο και να κόψω το μισοφέγγαρο αυτό. Ανοίγω και είναι έτοιμο. Και πάλι σας είπα, δεν πετάμε τα ματάκια, όπως λέμε, γιατί τα ματάκια αυτά θα τα χρησιμοποιήσουμε πάνω στη μάσκα μας. Εδώ λοιπόν έχω, από άλλες μάσκες που έχω φτιάξει, από τη γαλάζια μου, από τη φουξιά μου, τα αφήνω εδώ να τα βλέπετε, έχω άλλα ματάκια και έχω κόψει και εξτρά. Πώς τα κόβουμε τα εξτρά, όπως έχω εδώ αυτό που μου έχει περισσέψει. Είναι ήδη διπλωμένο, το ξαναδιπλώνω στη μέση και κόβω τα ματάκια όπως θα έκοβα στη μάσκα. Κόβω κόκκινο και κόκκινο. Θα κάνω το ίδιο με το κίτρινο. Πάλι διπλώνω στη μέση, κόβω και κόβω. Θα μπορούσα να κάνω το ίδιο με πάρα πολλά χρώματα. Θα μπορούσα να κάνω και με πράσινο. Με ό,τι περισσέυματα από χαρτιά έχω στο σπίτι, με ό,τι περισσέυματα έχω από χαρτιά λεπτά ή χοντρά, τα κρατάω. Λοιπόν, πάμε τώρα να φτιάξουμε τη μάσκα μας αυτή λίγο διαφορετική. Δεν θα βάλουμε μαρκαδόρους, θα βάλουμε όλα αυτά που έχουμε εδώ. Το σηματάκι μας από το μολύβι το βάζουμε από τη μέσα πλευρά. Παίρνω πάλι το ξυλαράκι μου. Αυτό μπορεί να είναι και ξυλαράκι από σουβλάκι, καλό να μην είναι χρησιμοποιημένο, αλλά και αν είναι τι να κάνουμε. Λοιπόν, έχω βάλει πάντα στην άκρη χαρτοτενία, μην τυχόν και τραυματιστό. Το ακουμπάω πάνω, στην πάνω πλευρά βάζω τη χαρτοτενία μου και εδώ πάλι θα βάλω μια ακόμα. Από πίσω λοιπόν φαίνεται έτσι, από μπροστά δεν φαίνεται καθόλου. Και πάμε τώρα να κολλήσουμε. Θα προσέχετε να μην βάζετε ποτέ πάρα πάρα πολύ κόλλα στα υλικά σας. Μια σταγονίτσα ας πούμε βάλα εγώ εδώ. Και βάζω αυτό το μαύρο. Ωπα μου πέσε, δεν μας πειράζει. Μέχρι να τελειώσουμε θα έχει στερεωθεί. Θέλω να του βάλω φρύδια σαν αυτά που έχω βάλει εδώ. Παίρνω τα ματάκια μου που είναι ήδη διπλωμένα. Μια σταγονίτσα, τα ακουμπάω πάνω. Μια σταγονίτσα, τα ακουμπάω πάνω. Και επειδή εδώ έχω αρκετά γαλάζια ήδη κομμένα, θα πάω να κολλήσω γαλάζια γύρω γύρω να μοιάζουν σαν φτερά. Ή να μοιάζουν και σαν νύχια που λένε μερικά παιδιά. Κολλά με νύχια λέει η κύρια, ε, κολλά με νύχια, αφού κάνουμε σαν να είναι το χέρι μας. Αυτή είναι μια μάσκα που τη φτιάχνουμε πάρα πολύ συχνά στο σχολείο. Ακόμα και τις απόκρυες. Αλλά είναι ωραίο να ξέρουμε να φτιάχνουμε μάσκες, γιατί στο θέατρο, και ειδικά στο αρχαίο θέατρο, μιας και μιλήσαμε γι' αυτό, πρέπει να πούμε ότι οι ηθοποιοί δεν εμφανίζονταν ποτέ με το πρόσωπό τους. Ποτέ. Φορούσαν πάντα μάσκα. Θεωρεί το μεγάλη, ας το πούμε ακόμα και προσβολή, για τον ρόλο που έπαιζαν, να μην χρησιμοποιούνε μάσκα. Έπρεπε να γίνουν κάτι διαφορετικό από αυτό που είναι. Όχι καθημερινή άνθρωποι, που πάνε σπίτι τους, που τρώνε το φαγητό τους. Και τελευταίο θα βάλω, παίρνω ένα ματάκι και βάζω στην κάτω πλευρά. Αυτό δίνει ακόμα περισσότερο την αίσθηση ότι έχουμε να κάνουμε με ένα πουλί. Αυτή λοιπόν είναι η ας πούμε πιο περίτεχνη μάσκα μας. Μάσκα η οποία διαθέτει έκφραση, γιατί έχει τα φρύδια. Μάσκα η οποία διαθέτει διακόσμηση, γιατί έχει τα χρώματα. Και μάσκα η οποία θυμίζει όμως περισσότερο πουλί, γιατί έχει αυτή τη μύτη εδώ και το λυρί προς τα πάνω. Ελπίζουμε λοιπόν να σας άρεσαν. Αυτές είναι οι μάσκες μας. Δεν χρησιμοποιούσαν ακριβώς τέτοιες μάσκες στο Αρχαιοθέατρο. Οι μάσκες εκεί ήταν φτιαγμένες από δέρμα, από μαλλιπροβάτου, από διάφορα άλλα υλικά. Οπότε Σπυριδούλα, έλα να χαιρετήσουμε, ντε! Δώσε μου κι εμένα μία μάσκα αυτή. Και αν έχετε κι εσείς τις δικές σας στο σπίτι, μπορείτε να τις φορέσετε, να γίνετε πουλιά, να πετάξετε, πώς περπατάνε τα πουλιά, να δοκιμάσετε μπροστά στον καθρέφτη σας. Και γιατί όχι, να φτιάξετε μια ολόκληρη παράσταση. Να χαρείτε πολύ την παρέα του Αριστοφάνη, γιατί δεν θα μείνει πολύ ακόμα μαζί μας. Από τη Σπυριδούλα και την Ηλέκτρα, ένα μεγάλο φιλί! |
