| 6η Διάλεξη: Καλημέρα σε όλες και όλο. Από σήμερα και για τις επόμενες φορές, οι οποίες δεν είναι και πολλές, αυτό που θα κάνουμε θα είναι να εστιάζουμε σε συγκεκριμένες αναπηρίες. Για σήμερα θα δούμε τις σωματικές αναπηρίες και τα προβλήματα υγείας, συν τη ΔΕΠΗ. Είναι πιθανόν δηλαδή και την επόμενη φορά πάλι να αναφερθούμε σε δύο μαζί, έτσι ώστε να προλάβουμε να καλύψουμε τουλάχιστον τις βασικές αναπηρίες. Επειδή δεν υπάρχει στο προτεινόμενο σύγγραμμα κεφάλαιο για τις σωματικές αναπηρίες, στο ΕΚΛΑΣ θα ανέβει ένα συγκεκριμένο κεφάλαιο, το οποίο δεν είναι κεφάλαιο, είναι μια έκθεση, η οποία προσεγγίζει τις σωματικές αναπηρίες από την εκπαιδευτική πλευρά. Άρα για όποιον ενδιαφέρεται περισσότερο θα κοιτάξετε εκεί. Εντάξει, πάμε. Λόγω φωτός είμαι βέβαιη ότι δεν φαίνεται πολύ καθαρά εκείνη η φωτογραφία. Της έχετε ξαναδεί, νομίζω αυτήν από εδώ πρέπει να την έχετε ξαναδεί, όχι. Ωραία, τι είναι, όποιος την έχει ξαναδεί, ναι, δυνατά. Εξαιρετικά, πρόκειται για μία κατασκευή, η οποία μάλιστα είναι και ελληνικής έμπνευσης, όπου γίνεται ότι μπορεί ο ανάπηρος που χειρίζεται αμαξίδιο, κάθεται σε αυτήν τη θέση και πηγαίνει με τις ράγες μέσα, εκεί υπάρχει βοηθός, ο οποίος τον βοηθά και στη συνέχεια ξαναανεβαίνει. Άρα, δίνει μία δυνατότητα, τι, πρόσβασης σε μία δραστηριότητα, η οποία μέχρι πολύ πρόσφατα ήταν απαγορευτική για έναν άνθρωπο με κινητική αναπηρία. Στην άλλη εικόνα, φαίνεται, τι δείχνει, μπορείς να μας πεις. Γιατί είμαι σίγουρη ότι από πίσω δεν το βλέπουν πολύ καλά. Υπάρχει, δηλαδή, μία ειδική πλατφόρμα, να το δείξουμε, εδώ. Υπάρχει αυτή εδώ η πλατφόρμα, πάνω στην οποία ασφαλίζεται το καροτσάκι και άρα απολαμβάνει την κούνια. Όχι, αυτή είναι από την Ελλάδα. Υπάρχουν οι ειδικές, νομίζω είναι στην Πελοπόννησο. Νομίζω ότι είναι εδώ και υπάρχει και άλλος ένας νομός ο οποίος ετοιμάζεται να το κάνει. Το εδώ είναι χαλκιδική, ναι. Πες μας, ασπροβάλτα δεν είναι καθόλου, μην... Καμένα βούρα άρα ήδη, έτσι, βρήκαμε πέντε μέρη στα οποία υπάρχει. Και ξέρω ότι υπάρχει μία μεγάλη κινητικότητα από δήμους, ώστε να εγκαταστήσουν όπου είναι εφικτό, όπως καταλαβαίνετε, αυτήν την δυνατότητα και για τους ανθρώπους με αναπηρία. Αν προσέξουμε δηλαδή στις σωματικές αναπηρίες και στα προβλήματα υγείας, ακόμη και κοιτώντας αρχικά αυτές τις δύο φωτογραφίες, θα πρέπει να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε τι τον πολύ σημαντικό ρόλο που παίζει σε αυτές τις αναπηρίες η τεχνολογία. Γιατί? Γιατί για πάνω από μισές από τις περιπτώσεις δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με τη νοημοσύνη. Δεν υπάρχουν προβλήματα πολύ συχνά με την επικοινωνία. Άρα αυτό που χρειάζεται είναι έξυπνη, σύγχρονη, εφάνταστη τρόπη, ώστε να αποκτούν πρόσβαση στην καθημερινή ζωή. Να τα δούμε τώρα ξεχωριστά. Καλά, τα περνάω πάρα πολύ γρήγορα, είναι το τι θα συζητήσουμε. Αυτό που θα δούμε, θα δούμε δυστυχώς ή ευτυχώς, μερικά χαρακτηριστικά, μερικά αίτια, που μοιάζουν να έχουν περισσότερο ιατρικό ενδιαφέρον, αλλά στις κινητικές αναπηρίες είναι αυτό το κομμάτι σημαντικό και βαρύ. Θα δούμε τις κατηγορίες με μία έμφαση σε τι, στην εγκεφαλική παράλυση. Διότι η εγκεφαλική παράλυση είναι η κυρίαρχη από άποψη αριθμών στις κινητικές αναπηρίες. Και βέβαια λίγα πράγματα για το τι μπορούμε να κάνουμε. Σ' ό,τι αφορά τις σωματικές αναπηρίες. Αν σας ρωτήσω, πού τις ξανασυναντήσαμε, τις σωματικές, τις κινητικές αναπηρίες. Πού τις ξανασυναντήσαμε μέχρι σήμερα σε αυτά που έχουμε πει. Ναι. Στο ποιο συμπεριλαμβάνονται στην ειδική αγωγή. Άλλο. Ναι. Όταν μιλήσαμε για την ιστορία, είδαμε το πώς μετά από κάθε παγκόσμιο πόλεμο δημιουργείται ένα πολύ αναζωογονημένο ενδιαφέρον για την κινητική αναπηρία. Της συναντήσαμε επίσης στο μεγάλο κομμάτι του αναπηρικού κινήματος. Διότι το αναπηρικό κίνημα στη βάση του, στο μεγάλο του έμβρος, στην αρχή του, ήταν τι? Άνθρωποι με κινητικές αναπηρίες. Και βέβαια το έχετε συναντήσει και πάρα πολλές φορές σε κάθε εξωτερική έξω από το συγκεκριμένο πλαίσιο του μαθήματος αναφορά στην αναπηρία. Ο περισσότερος κόσμος όταν λέει αναπηρία τι καταλαβαίνει. Σωματική, κινητική αναπηρία. Το σύμβολο της προσβασιμότητας τι είναι? Το αναπηρικό αμαξίδιο, έτσι. Πρόκειται λοιπόν για κατηγορία, η οποία είναι πάρα πολύ ισχυρή στο χώρο της αναπηρίας. Τώρα, αυτό που θέλουμε επίσης να θυμόμαστε για τα άτομα με σωματικές αναπηρίες, γιατί υπάρχουν σωματικές αναπηρίες... που έχουν ως συνέπεια την κινητική αναπηρία και άλλες που δεν έχουν ως συνέπεια την κινητική. Τώρα, αυτό που θέλουμε να θυμόμαστε είναι το εξής. Το δεύτερο σημείο, ότι σε αυτή την ευρύα κατηγορία υπάρχουν πολύ μεγάλες διαφορές. Δηλαδή, είναι πολύ διαφορετικός ένας, για παράδειγμα, τετραπληγικός... από έναν ο οποίος έχει χάσει σε ακροτηριασμό το δεξί του χέρι. Και το ένα είναι αναπηρία φυσική, σωματική, και το άλλο είναι σωματική αναπηρία. Αλλά αυτά δεν είναι καθόλου ίδια μεταξύ τους. Έχουμε λοιπόν και στο εσωτερικό της αναπηρίας μια πολύ μεγάλη διαφοροποίηση. Επίσης, κάτι άλλο που πρέπει να θυμόμαστε, και θα δούμε συγκεκριμένα ποσοστά, είναι τι? Ότι συχνά οι σωματικές αναπηρίες δεν είναι μόνες τους. Συχνά λοιπόν αποτελούν μέρος είτε ενός συνδρόμου, είτε συνοδεύονται και από άλλους περιορισμούς. Περιορισμούς, όπως βλέπετε συνήθως στον λόγο, στην ακοή και στην όραση. Βλέπουμε νοημοσύνη? Όχι. Ένας πρώτος μύθος που έχει καθορίσει και το πώς η κοινωνία βλέπει τους ανθρώπους με σωματικές αναπηρίες, είναι ότι συνήθως βλέπουμε έναν άνθρωπο, ο οποίος δεν μπορεί να κινηθεί, δεν μπορεί να μιλήσει και θεωρούμε αυτόματα ότι επίσης δεν σκέφτεται ή δεν κατανοεί, δεν έχει άρτια νοημοσύνη, πράγμα το οποίο δεν είναι αληθές. Τα πιο συχνά προβλήματα που συνοδεύουν την κινητική αναπηρία είναι λόγου, γιατί. Η ομιλία τι είναι. Για να μιλήσω εγώ τι χρειάζομαι. Τώρα που σας μιλάω τι κάνω. Σας μιλάω. Και τι κάνω, πώς μιλάω. Τώρα σας μιλούσα πριν. Άρα τι έκανα, ναι. Η ομιλία είναι κινητική δεξιότητα, παιδιά. Πέρα από το ότι πρέπει να ξέρω τι θα πω, άλλο αυτό το κομμάτι, το οποίο όμως το έχουν τα άτομα με κινητική αναπηρία, χρειάζεται να ρυθμίσω την αναπνοή μου, να ρυθμίσω τις χορδές μου, να βάλω το στόμα μου, τα δόντια μου, τη γλώσσα μου στην κατάλληλη θέση, για να παράγω ομιλία. Ο λόγος που πολύ συχνά έχουμε διαταραχές λόγου, είναι γιατί. Γιατί τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την ομιλία, είναι μια κινητική δεξιότητα. Και άρα πολύ συχνά, μέσα στη συνολική βλάβη, έχουμε και αυτό το κομμάτι. Τα άλλα δύο, που είναι η ακοή και η όραση, είναι γιατί. Γιατί σε μεγάλο αριθμό, η κινητική αναπηρία εμπλέκει εγκεφαλική βλάβη. Η κάκωση, που δεν συνδέεται με τη νοημοσύνη, αλλά συνδέεται με την όραση και με την ακοή. Στα αίτια θα σας γίνει λίγο πιο σαφές αυτό, το πώς μπορεί να επηρεάζεται. Εδώ γιατί μας ενδιαφέρει πολύ σύντομα μια ιστορική αναδρομή. Μας ενδιαφέρει πρώτα από όλα, για να προσέξουμε ότι στο σημείο 2, από το 1899, έχουμε δημόσια εκπαίδευση για τους ανθρώπους με σωματικές αναπηρίες. Άρα είναι από εκείνη μία κατηγορία που σχετικά νωρίς μπήκε στο χώρο της εκπαίδευσης. Το 1906, αυτό έχει ένα ενδιαφέρον, ακούγεται για πρώτη φορά ποια άποψη. Ότι ο σωματικά ανάπηρος μπορεί, πρώτον, και ο φίλοι, δεύτερον, να γίνει τι? Από ζητιάνος, από κάποιον δηλαδή που τι κάνει, περιμένει από την κοινωνία, είτε οργανωμένα ως πρόνοια, είτε ο ζητιάνος, να γίνει φορολογούμενος. Τι θα πει φορολογούμενος? Δυστυχής, ναι. Άλλο. Αυτό, έτσι. Για να είναι φορολογούμενος, εργάζεται, παιδιά. Άρα έχουμε από τις αρχές του 20ου αιώνα ακόμα, πολύ σαφώς εκφρασμένη την άποψη, ότι ο άνθρωπος με σωματική αναπηρία, μπορεί και πρέπει τι να κάνει, να εργάζεται. Αυτό καθόρισε και την εξέλιξη, αν θέλετε, και την ανάπτυξη της παροχής υπηρεσιών, που εστίασε για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα στη δημιουργία εργαστηρίων. Όπου μπορούσαν οι ανάπηροι με σωματικές αναπηρίες, τι να κάνουν, να εργάζονται, να παράγουν. Άρα να μην έχουν ως τι, ως μοναδική επιλογή, την επιλογή του ζητιάνου. Στην Ελλάδα το 1937 ιδρύονται και το ασκληπείο Βούλας, αλλά και η ΕΛΕΠΑΠ, που μέχρι και σήμερα είναι η πιο γνωστή και η πιο ενεργητική δομή. Και βεβαίως αυτό το αναφέραμε ήδη, φυσικά μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με τους τεράστιους αριθμούς στρατιωτών και πολιτών και παιδιών, που είχαν οδηγηθεί εξαιτίας του πολέμου στην κινητική αναπηρία, όλη η αναδιοργάνωση της κοινωνικής ζωής έπρεπε τι να κάνει, να τους συμπεριλάβει. Δεν ήταν πια ούτε μικροί αριθμοί, ούτε ανήκαν στον κοινωνικό περιθώριο. Ήτανε μέρος του κοινωνικού κορμού. Πάμε τώρα στα αίτια. Στη συντριπτική πλειοψηφία τα αίτια είναι πριν τη γέννηση. Όμως, για να παρακολουθήσουμε λίγο το σε τι μπορεί να οφείλεται, το χωρίζουμε σε τρεις κατηγορίες. Αίτια πριν τη γέννηση, που βλέπετε ότι έχουμε κληρονομικές συνθήκες, έχουμε το κάπνισμα της μητέρας, έχουμε τραυματισμούς ενώ κι οφορεί, ανεπαρκή διατροφή, οτιδήποτε δηλαδή μπορεί να επηρεάσει την σωστή δόμιση του εμβρίου. Του εγκεφάλου του, του νοτιέου μυελού, γιατί δεν είναι μόνο εγκέφαλος που εμπλέκεται στη σωματική αναπηρία. Επίσης μπορεί να οφείλεται στη διάρκεια του τοκετού. Ένας τραυματισμός, μια έλλειψη οξυγόνου, μια φλεγμονή, μια μόλυση και μετά τη γέννηση. Μετά τη γέννηση είναι κυρίως ατυχήματα και μολύσεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Άρα τη σωματική αναπηρία ή κάποιος γεννιέται ή αλλιώς είναι σίγουρος ότι δεν θα τους συμβεί ποτέ, τι λέτε, όχι, μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή. Και αυτό μας το θυμίζουν πολύ συχνά βέβαια και οι Διαννάπη. Είπαμε σε κάποιο σημείο ότι είναι μια ευρία κατηγορία και μέσα υπάρχει μια μεγάλη διαφοροποίηση. Για να καταλάβουμε λίγο τη διαφοροποίηση αυτή, θα τη χωρίσουμε σε κάποιες κατηγορίες. Πρώτον, έχουμε άτομα με κινητικές αναπηρίες, οι οποίες όμως αναφέρονται σε τι, προκύπτουν δηλαδή από τι. Είτε από προβλήματα σκελετού αρθρώσεων μοιών, μία υποκατηγορία, είτε από προβλήματα νευροκινητικά, που έχουν να κάνουν δηλαδή με το νευρολογικό σύστημα. Τι μου λέει αυτό με πολύ απλά λόγια? Ότι ένας άνθρωπος ο οποίος είναι σε αμαξίδιο, για παράδειγμα, και έχει κινητική αναπηρία, δεν μπορεί να κινηθεί. Αυτό μπορεί να είναι είτε γιατί έχει κάποια προβλήματα στο σκελετό του, ορθοπεδικά, είτε στις αρθρώσεις του, είτε γιατί μπορεί να έχει ένα πρόβλημα στον εγκέφαλο. Ένα τραυματισμό στον εγκέφαλο. Όπου τι συμβαίνει τότε δεν έχει πρόβλημα στο σκελετό, ούτε στις αρθρώσεις, αλλά στα κινητικά νεύρα του εγκεφάλου. Τώρα θα αρχίσουν οι ιατρικές ερωτήσεις, το ξέρω. Σε αυτή την κατηγορία πάντα είναι που πρέπει αυτό να το ξεπεράσουμε γρήγορα. Αν δεν έχει σπαστικότητα, τώρα δεν ξέρω πώς να το πω, και δεν περπατάει καλά, και αυτό το εντάσχωμα στο κινητικό, δεν είναι σίγουρο, απλά, ναι. Όπως θα δούμε είναι είδος εγκεφαλικής παράλυσης. Είναι ένα είδος, φυσικά και γιατί προφανέστατα αν περπατάει ή δεν περπατάει καλά, θα είναι αυτό που λέμε αθετοσικός. Θα το δούμε παρακάτω, είναι συγκεκριμένος τρόπος. Αυτό που θέλω λοιπόν στην πρώτη, στο α, έχουμε άτομα με κινητικές αναπηρίες, επηρεάζεται η κίνησή τους. Αυτό μπορεί να οφείλεται είτε υπό κατηγορία, σε προβλήματα σκελετού, ορθοπεδικά, αρθρώσεων, έτσι μειών, είτε σε προβλήματα νευρολογικά, νευροκινητικής φύσης. Αυτά δηλαδή, όπου εμένου ο σκελετός μου είναι μια χαρά, παθαίνω ένα ατύχημα, καταστρέφονται τα κινητικά νεύρα στον εγκέφαλο και μένω κινητικά ανάπηρη. Το δεύτερο τώρα, είναι τα άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας. Αυτό με τον α ή δε τρόπο τα τελευταία χρόνια αυξάνεται πάρα πολύ. Όπως βλέπετε όμως, τι προβλήματα αυτά υγείας. Μπορεί κάποιος να έχει δηλαδή υποθειραιοϊτισμό. Είναι ένα χρόνιο πρόβλημα υγείας, έτσι. Δεν επηρεάζεται η επίδοση στο σχολείο όμως, από αυτό. Άρα στο βαθμό που δεν επηρεάζεται η επίδοση στο σχολείο, δεν θεωρούμε ότι είναι ένα πρόβλημα που αφορά τι την ειδική αγωγή. Άρα εδώ εντάσσονται εκείνα τα χρόνια προβλήματα που μπορούν να δημιουργήσουν δυσκολίες στην επίδοση. Μέχρι στιγμής τα ξαναλέω. Είναι προβλήματα κινητικά, προβλήματα υγείας, χρόνια. Στα κινητικά προβλήματα έχουμε αυτά που αφορούν τι σκελετό, αρθρώσεις και αυτά που αφορούν νευροκινητικά προβλήματα. Ας πάμε τώρα στις πιο συνηθισμένες να αρχίσουμε μία μία να τις καταλαβαίνουμε. Για την εγκεφαλική παράλυση έχετε ακούσει, το ξέρετε σαν όρο. Σαφέστατα. Πολύ συφνός όρος. Ας σας ρωτούσα να μου περιγράψετε τι είναι. Θα μπορούσατε. Είναι κάτι δηλαδή αρκετά γνωστό, όχι στη μεγάλη πλειοψηφία. Η εγκεφαλική παράλυση είναι η κύρια σωματική αναπηρία. Όμως θα την αναλύσουμε μετά, για να δώσουμε περισσότερο βάρος. Πάμε τώρα στην επιλυψία. Την επιλυψία την έχετε σαφέστατα. Έχετε γνωρίσει ανθρώπους με επιλυψία. Ζούνε μία κανονική τυπική ζωή. Έτσι και έτσι. Περίπου. Τι τους εμποδίζει. Μπορεί όταν είναι πολύ σχολείο να πάρει μια κρίση, η οποία θα το ταλεχωρήσει πάρα πολύ, να είναι για δύο εβδομάδες στο νοσοκομείο. Και μετά να μην μπορεί να ανακληρώσει, ειδικά είναι σε μια μικρή τάση οτωμοτήπου, το κενό που έχει δημιουργηθεί. Οπότε πειράζει τη ζωή. Δύο εβδομάδες. Τι κάνει δύο εβδομάδες στο νοσοκομείο. Το γειτονάκι σου. Μπράβο, πάρα πολύ ωραία παρατήρηση. Από την επιλυψία ή από μία κρίση της επιλυψίας δεν πάει κανένα στο νοσοκομείο. Μπράβο. Πότε πηγαίνει στο νοσοκομείο. Ή αν κάνουμε λάθος εμείς που είμαστε γύρω του και δεν τον προστατεύσουμε. Ή το αν κάνει ο γιατρός λάθος, που μπορεί να πάω και εγώ στο νοσοκομείο. Πολύ πιθανό, άμα γίνει ένα λάθος, δεν συνδέεται με την επιλυψία, λοιπόν. Αλλά με το πώς το περιβάλλον λειτουργεί. Πες μου. Αυτό, βασικά, πολλές φορές αρχίζει να αδραματίζεται η λόγα. Και το αδραματισμό μπορεί να γίνει σοβαρό. Ίσως και αυτό πιάνει από την επιλυψία. Λοιπόν, ok. Μπράβο. Θα πούμε λίγα περισσότερα πράγματα για την επιλυψία. Πρώτα απ' όλα, η επιλυψία δεν είναι μια εξαιρετικά σπάνια συνθήκη. Έτσι, άρα είναι πολύ σημαντικό και σαν πρόσωπα, αλλά και σαν εκπαιδευτικοί, να ξέρουμε τι ακριβώς είναι και επίσης τι πρέπει να κάνουμε. Αν τυχόν βρεθούμε σε μια κρίση επιλυψίας, αν ενημερωθούμε από τον διευθυντή ή από τον γονιό, ότι ο τάντε μαθητής ή η τάντε μαθητρία κάνει επιλυπτικές κρίσεις, είναι σε αγωγή, αλλά πρέπει να το ξέρει. Τώρα, για την επιλυψία υπάρχουν τεράστιοι μύθοι. Καταρχάς, είναι η συνθήκη που είχε συνδεθεί στο βαθύ βαθύ παρελθόν με τι? Με δαιμονισμό. Διότι στα καλά του καθουμένου ένας άνθρωπος έπεφτε κάτω, είχε σπασμούς, έβγαζε αφρούς, γίνε για το μάτι του, έτσι. Και μετά ξυπνούσε και δεν θυμόταν τίποτα. Και αυτό ήταν κάτι μαγικό, όταν δεν μπορούσαν να το καταλάβουν. Άρα, δυστυχώς, ακόμη και σήμερα, η επιλυψία δεν έχει πετάξει από πάνω της εντελώς, όλο αυτό το βαρύδιο έτσι, των αιών. Τι συμβαίνει στη διάρκεια μιας επιλυπτικής χρήσης. Καταρχάς, τι συμβαίνει τώρα, σε εσάς, σε εμένα. Τι συμβαίνει όταν κοιμάσετε. Στον εγκέφαλο κυκλοφορεί ρεύμα. Υπάρχουνε ηλεκτρικές αποφορτήσεις. Έτσι δουλεύει ολονόν μας ο εγκέφαλος. Όμως αυτές είναι ρυθμιζόμενες. Αν κάποια στιγμή, λοιπόν, αυτές οι αποφορτήσεις είναι ξαφνικές και πολύ δυνατές, τότε το άτομο εμφανίζει επιλυπτική χρήση. Υπάρχει περίπτωση κάποιος να εμφανίσει επιλυπτική χρήση, χωρίς αυτό να το συνοδεύει σε όλη του τη ζωή. Για από κάποιο πολύ έντονο στρες. Από κάποιο έντονο εξωτερικό δηλαδή παράγοντα. Εμείς δεν αναφερόμαστε σε αυτές τις περιπτώσεις. Γιατί αυτές δεν επηρεάζουν τη ζωή του παιδιού, την επίδοσή του κτλ. Τώρα, όταν λοιπόν συμβαίνει αυτή η εκφόρτιση ή έντονη, τι γίνεται, χάνει τη συνείδησή του το άτομα πλέον. Άρα, η επιλυπτική χρήση τι μπορεί να έχει. Μπορεί να έχει πρόβλημα κινητικότητας. Γιατί πέφτει. Πρόβλημα σπασμό, δεν ελέγχει τις κινήσεις. Μπορεί επίσης να φεύγουν σάλια, είτε η κίστη να αδιάζει, το έντερο να αδιάζει. Επίσης, το πιο σημαντικό όμως είναι η απώλεια συνείδησης. Ότι την ώρα που το άτομο βρίσκεται σε κρίση, στη συντριπτική πλειοψηφία, μετά ξυπνάει και λέει, μπορεί να αισθάνεται κακουχία, αλλά δεν θυμάται τίποτα. Έχει χάσει τη συνείδηση. Είναι κατανοητό αυτό σαν εικόνα, το έχετε όλοι, είναι η κλάσσικη, είναι η γενική μοιοκλονική. Όμως υπάρχουν και άλλες επιλυπτικές κρίσεις, οι οποίες τι δεν έχουν. Υπάρχουν οι κρίσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν μόνο στηγμιαία απώλεια συνείδησης. Τι σημαίνει αυτό, ότι ενώ εγώ μιλάω, βλέπω ξαφνικά το βλέμμα σου, που είναι αλλού, δεν είσαι σε επαφή καθόλου. Και νομίζω ότι χαζεύεις. Μπορεί να μην χαζεύεις. Μπορεί να έχεις μια επιλυπτική κρίση, η οποία περιλαμβάνει μόνο την απώλεια συνείδησης. Αυτές είναι οι πιο συχνές. Αυτές συμβαίνουν με μεγαλύτερη συχνότητα. Απλά τι γίνεται. Οι εκπαιδευτικοί δεν τις καταλαβαίνουμε, γιατί το παιδί δεν κάνει κάτι. Βεβαίως, όταν επανέρχεται, πάλι δεν έχεις συνείδηση ότι έλειπε. Όταν έχει μεγάλα καινά χρόνου, κάτι λείπει, προηγουμένως... Όχι, δεν είναι 5-10 λεπτά. Δεν είναι τόσο μεγάλη. Είναι πολύ μικρότερες αυτές. Να είναι στο ένα λεπτό. Αν το παιδί του μιλάει και δεν παίρνει καμία αντίδραση, δηλαδή το παιδί δεν είναι απλά αφιερημένο. Δεν έχει επαφή τίποτε. Είναι εύκολο να το καταλάβουμε, δεν είναι εκεί το πρόβλημα. Απλά λέω ότι αυτές είναι πολύ πιο σύντομες. Είναι πιο συχνές. Δεν έχουν τη βρυμίτητα που έχουν οι άλλοι. Άρα ένα παιδί κάθεται και δεν είναι κινητικές. Δεν θα πέσει το παιδί κάτω. Αυτό τι σημαίνει ότι δεν έχει τον ίδιο κίνδυνο. Εάν όμως είναι κάποιος ενήλικας και οδηγάει, αυτό έχει σημασία. Για την ασφάλεια τη δική του και τον άλλον. Και έχουμε και το τρίτο είδος των επιλεπτικών κρίσεων, το οποίο είναι το πιο σε εισαγωγικά παράξενο. Γιατί το παιδί εμφανίζει μία έντονη αδικαιολόγητη κινητικότητα. Μπορεί να σηκωθεί και να πηγαίνει να τρέχει. Πάλι δεν έχεις συνείδηση. Τι δεν κάνουμε ποτέ μια επιλεπτική κρίση. Τι δεν κάνουμε ποτέ. Δεν τη σταματάμε. Για φανταστείτε εγώ να μην ξέρω και να πάρω το παιδί να προσπαθήσει. Γιατί τι θα γίνει τότε. Θα τραυματιστεί. Δεν μπορείς να το σταματήσεις. Αυτά τα άτομα εμπίψεται από φάρμακα για να εισουδητεί η κατάσταση. Υπάρχει περίπτωση ένας εμβίκας που είχατε πριν, αν ο τυγήκης έχει πάρει τον φαρμακά του, να πάρει την τρέχηση. Δηλαδή το φάρμακό σου ξεσασφαλίζει ότι δεν έχουν πάρει την τρέχηση. Αυτό το κρίνει ο γιατρός σε κάθε ατομική περίπτωση. Το λέω, γιατί έχω χάσει γενικό πρόσωπο από την υπηρεσία. Έπαιρνε τα φάρμακα και σταμάτησε. Έπαιρνε μια κρίση και την κρίση που πέφτεις κάτω από τους ανθρώπους δεν τη σταματάς. Δεν τη σταματάς. Πάλι δεν τη σταματάς. Πόσοι από εδώ πιστεύουν ότι γυρίζει η γλώσσα ή μπορεί να τη δαγκώσει η γλώσσα, ή θα γυρίσει και θα πνιγεί. Πόσοι από εδώ το έχετε ακούσει αυτό. Άρα, δύο ερωτήματα. Το ένα αφορά την αγωγή. Το εάν η αγωγή εξασφαλίζει, το εξασφαλίζει σημαίνει ότι δεν θα συμβεί ποτέ. Μπορεί να το κρίνει μόνο ο γιατρός στο συγκεκριμένο άτομο και στη συγκεκριμένη επίδραση με το φάρμακο. Δηλαδή, υπάρχουν περιπτώσεις που ο γιατρός λέει ότι όσο παίρνεις το φάρμακο δεν θα σου συμβεί. Υπάρχουν άλλες περιπτώσεις που ο ίδιος γιατρός μπορεί να πει ότι το φάρμακο πρέπει να το παίρνεις, αλλά πιθανά και να γίνει. Θα έχει μικρότερη συχνότητα, θα έχει μικρότερη ένταση, είναι καθαρά ατομική. Άρα, να πούμε τι κάνουμε αν συμβεί η κρίση για να είμαστε προετοιμασμένοι. Και στον πρώτο τρόπο και στον δεύτερο και στον τρίτο. Κυρίως πρώτο τρόπο που είναι οι πιο γενικευμένοι όπως τη λέμε και είναι και οι πιο σοβαροί. Όταν ξέρουμε ότι θέλουμε στα παιδιά μέσα στην τάξη, ενημερώνουμε τους γονείς κάθε χρόνο. Κάθε χρόνο. Και τους ζητούμε να μας πούν εάν κάποιο παιδί πάσει από υπήλυψία. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να ξέρει. Όχι να το κοιτάει όλη μέρα τώρα έρχεται ή ύστερα έρχεται η κρίση. Γιατί και αυτά τα έχουνε δει τα μάτια μας. Κι αυτό και οι γονείς πολλές φορές τι κάνουν. Δεν ενημερώνουν τον εκπαιδευτικό, αλλά με αυτό τον τρόπο θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους παιδιού τους. Απλά επειδή δεν θέλουν να έχουν αρνητικές διακρίσεις, δεν το λένε. Είναι και σε φαρμακευτική αγωγή ή δεν θα τους συμβεί. Άρα θέλουμε να ξέρουμε. Δεύτερο, έχουμε πάντα πρόχειρο ένα μαξιλαράκι, μία κουβέρτα στην τάξη μέσα. Γιατί τα έχουμε αυτά? Διότι θα πρέπει, εάν πέσει, να τον προστατεύσουν και να βάλουν κυρίως το μαξιλάρι εδώ. Γιατί όταν πέφτει κάτω και έχει την κίνηση, μπορεί να χτυπήσει. Ή μία κουβέρτα, είτε γύρω-γύρω, είτε κάπου, να τον προστατεύσουν από χτυπήματα. Αυτό μας ενδιαφέρει. Δεύτερον, γυρίζουμε το κεφάλι του. Αυτό μόνο θα κάνετε. Όσο το κεφάλι είναι έτσι, κανένας αεραγωγός δεν μπορεί να κλείσει. Ούτε γλώσσα πάει, ούτε τίποτα. Τρίτον, παιδιά, για κανέναν λόγο δεν του ανοίγουμε το στόμα. Αυτό που κάναμε παλιά. Τι κάνανε παλιά, για να μην δαγκώσει τη γλώσσα. Άλλο τώρα, μην δαγκώσει τη γλώσσα. Ανοίγαν το στόμα και βάζανε κάτι ή φασμά κάτι. Με αποτέλεσμα, να σπάει στους αγώνεις, από την κίνηση. Τίποτε απολύτως δεν χρειάζεται από αυτά. Καμία παρέμβαση, έτσι. Θέλουμε το μαξιλαράκι, πριν από όλα όμως τι θέλουμε. Αρχίζει από ψ. Ψυχραιμία. Ψυχραιμία θέλουμε πριν από όλα. Προφανώς και δεν είναι εύκολο πράγμα, όταν δεν το έχεις ξαναζήσει. Ξαφνικά ένα παιδί ή ενήλικας πέφτει κάτω. Τι πιέται, δεν ξέρεις τι να κάνεις. Αν είσαι λίγο προετοιμασμένος καλύτερα, υπάρχουν βίντεο, υπάρχουν οδηγίες, υπάρχουν τρέινιγ βίντεο. Κανείς ενημερώνεται, μπορεί πια να ενημερώθει εύκολα. Άρα θέλουμε ψυχραιμία, θέλουμε το μαξιλαράκι μας. Επίσης, αν φοράει ζώνη σφιχτή, στιθόδεσμο σφιχτό, να τα ανοίξουμε αυτά, να μπορεί να ανασάνει, πίσω αυτό και περιμένουμε. Τα παιδιά ζητούμε, κατ' αρχάς, την άδεια από τους γονείς να μιλήσουμε στα παιδιά. Για αυτό, να πούμε τι είναι η επιλυψία, τι συμβαίνει, τι μπορεί να συμβεί, τι πρέπει να κάνουν στην περίπτωση που, γιατί δεν διαλέγει μόνο την τάξη, έχει και αυλή. Αν δεν μας δοθεί τέτοια άδεια, αυτό που θα κρίνει το πώς θα αντιδράσουν τα παιδιά, είναι το πώς θα αντιδράσω εγώ. Εάν εμένα τα παιδιά με δούνε απολύτως κυρίαρχοι και ψύχραιμοι για το τι κάνω, ανοίξτε πίσω, θα περιμένουμε, θα επανέλθει, κανένα θέμα. Αλλά για να μην κάνετε φασαρία, βγείτε όλοι ήσυχα έξω, θα σας φωνάξω. Αν δεν μπορούμε να τους έχουμε όλους εκεί. Όταν τελειώσει και ηρεμήσει, αν το παιδί μπορεί, αυτό που προτείνουμε πάντα είναι, εάν είναι σε αρκετά καλή κατάσταση, να παραμείνει στην τάξη. Έτσι ώστε πολύ γρήγορα να ξαναμπεί, να μην τον πάρει, όπως λέει, τον παίρνει το ασθενοφόρο και φεύγει. Έτσι, αν είναι σε καλή κατάσταση, παραμένει, ναι. Μια απορία. Στο είδος της υπηρεσίας που χάνουμε μόνο τη συμήνυση, υπάρχει περίπτωση, να εμφανίζει η τάση του άνθρωπου, αλλά είδατε πώς έρχεται από πίσω, ότι εκείνη την ώρα δεν ήξερε τι έκανε, και κάνει κάτι, λέτε ξαφνικά εν τελώς. Έτσι, εγώ τι κάνω, χωρίς να έχω τίποτα εναντίον σου, ενώ όταν έχω απώλεια συνείδησης, δεν ξέρω καν ότι είσαι δίπλα μου. Δεν ξέρω αν κανένας δικηγόρος το χρησιμοποιήσε ποτέ υπέρ του πελάτη του. Είναι πιο δύσκολο να το κάνεις αυτό εκείνη την ώρα, γι' αυτό πολλές φορές λέμε κάνεις μόνο αυτό. Πολύ σωστή παρατείνεις, ναι. Και πόση ώρα διαχεί είναι αυτή η ώρα σου? Στην καλύτερη, συνήθως 2-3 λεπτά. Υπάρχουν περίπτωση, μπορεί να πάει και 5. Όμως, αν περάσει τα 5 λεπτά, αν δούμε ότι δεν τελειώνει, ειδοποιούμε στενοφόρο. Σημαίνει ότι η εκφόρτηση ηλεκτρική είναι πάνω από την τυπική κρίση και πρέπει το παιδί να βρεθεί σε νοσοκομείο, όχι να το χειριστεί κάποιος άλλος. Γιατί συνήθως αυτές κρατάνε λίγο. Είχα πάρει το βιβλίο και έβαλα ένα σημεινάρι. Χαίρομαι που παρακολουθείτε. Ορίστε, είδατε πόσα σημεινάρια υπάρχουν, ναι. Είχε δείξει μια έρευνα, νομίζω στα Μερική Ταρισμάν, δεν θυμάμαι πού, που είχε δείχνει σε παιδιά μικρής ηλικίας, πόκεμον, και εκεί με τις έντονες, με τα έντονα θότα και τα εξαφνικά όλα αυτά, είχαν πάθει παιγνιψία αρκετά παιδιά. Αυτό το θυμάμαι. Δεν ξέρω αν είναι ισχύ με τα έντονα φώτα ή όταν είναι σκοτεινό το δωμάτιο, νομίζω λέγανε σε μικρή ηλικία. Κάτι τέτοιο. Ναι. Αν δείτε, ακόμη και σε παιχνίδια, πώς τα λένε, πλειστέισιον, ηλεκτρονικά, πολύ συχνά μπορεί να δείτε κάτω από τη γραφή ότι η παρατεταμένη χρήση σε μικρή ηλικία μπορεί να συνδέεται με επιλυπτικές κρίσεις. Αυτό τι σημαίνει τώρα. Καταρχάς, για να φτάσουν να το γράφουν αυτοί, που το τελευταίο πράγμα που θα θέλανε βέβαια είναι να το γράφουν, σημαίνει ότι κάτι υπάρχει από πίσω. Το ζήτημα όμως είναι εάν δημιουργεί επιλυψία ή αν κάποιος, ο οποίος έχει την προδιάθεση, κάνει πιο συχνές επιλυπτικές κρίσεις. Από ό,τι ξέρω εγώ, παιδιά, γι' αυτά είναι ιατρικά θέματα, δεν θα παίρνετε την γνώμη κανενός που δεν είναι γιατρός γι' αυτά. Από ό,τι ξέρω όμως από τη βιβλιογραφία, ισχύει το δεύτερο. Δηλαδή, παιδιά που έχουν προδιάθεση, εκεί μπορεί να εκδηλώσουν. Αλλά δεν θα το κρατάτε σαν γνώση... Ναι, σίγουρη, πες μου. Είναι κληρονομικό ή όχι? Εμφανίζεται σε οικογένειες, όπως όλα τα κληρονομικά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αν δεν υπάρχει κληρονομικότητα, δεν μπορεί να συμβεί. Ναι. Επειδή είπατε ότι σε περίπτωση που η κρίση διαχείς πάνω από κάθε λεπτά θα λειτουργεί. Εάν θα έρθει η κρίση πάνω από κάθε λεπτά, δεν υπάρχει κανένα πάνω από κάθε λεπτά. Η κρίση θα κάνει τον κύκλο της, το φυσιολογικό της κύκλο, όπως είναι στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων και το άτομο θα επανέλθει. Αλλά υπάρχει περίπτωση να μην είναι ο τυπικός κύκλος, γιατί κάτι άλλο να συμβαίνει και εκεί πρέπει φυσικά να έχεις ιατρική βοήθεια, ναι. Α, να τα τα ιατρικά. Λοιπόν, άλλες δύο ερωτήσεις, γιατί έτσι και πάμε στην εγκυφαλική παράλυση, δεν τελειώσουμε ποτέ. Ναι, λέγει. Ξέρω με περίπτωση για ένα παιδί στο δημοτικό που πάθει, είναι σύγχρονα δημιουργημένο λειμωρισμός. Μια φορά ενημερώσανε εμένα, αλλά δεν ήθελαν να το πάρουν. Μετά από λίγο πέθανε. Δεν πρέπει κάτι να γίνεται. Δεν το παίρνουν, ξέρω να είναι κάποιος εντός. Έχω καταλάβει, περιμένω. Την ερώτηση δεν έχω καταλάβει. Αν πρέπει, οι γονείς δεν νοιάζονται για τα παιδιά τους, ναι. Καμιά φορά, καθώς είναι συχνό όλο αυτό, τουλάχιστον για το παιδί, ότι δεν είναι ανάγκη. Αν γίνεται να μένει και στο μάθημα να μένει και στο μάθημα. Ναι, αλλά δεν ξέρω εγώ τι κρίση ήταν αυτή. Συγγνώμη, μπορεί να ήταν 5 λεπτά κρίση. Μπορεί να ήταν κάτι που έπρεπε να έχουν παρεμβεί ήδη. Αυτή την ερώτηση, παιδιά, πώς θα την απαντήσω? Παρομοίως. Αλλά αυτό που δεν θέλουμε είναι τι? Κάθε φορά που συμβαίνει μια κρίση, να δημιουργείται μία τρέλα παθολογίας γύρω από αυτή, όπου τρέχουν όλοι, όπου το απομακρύνουν το παιδί από το φυσικό του περιβάλλον. Θα το πω ξανά και ξανά. Σας το έχω πει ήδη τρεις φορές τουλάχιστον. Για ιατρικά θέματα συμβουλευόμαστε τον γιατρο. Μπράβο. Η μεριά της ειδικής αγωγής τι λέει? Λέει ότι εάν είσαι εκπαιδευτικός πρέπει να ξέρεις τι είναι, να μπορείς να αναγνωρίζεις και να ξέρεις πώς θα αντιδράσεις στο σκέλο που σε αφορά, που είναι το δικό σου. Οι ειδικοί εκπαιδευτικοί ή γενικά οι εκπαιδευτικοί δεν είναι γιατροί, για να ξέρουν τι θα κάνουν. Όπως γνωρίζετε σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου, στα σχολεία υπάρχει τι? Νοσοκόμα. Γιατρός δεν υπάρχει. Υπάρχει όμως νοσοκόμα μέσα στο σχολείο από την ώρα που χτυπάει το κουδούνι μέχρι που φεύγουν όλα τα παιδιά. Γιατί μπορεί κάποιο παιδί να χρειαστεί κάτι παραπάνω. Δεν το δούμε μόνο για την επιλυψία, θα το δούμε για το διαβήτη. Τι συμβαίνει για ένα παιδί που έχει διαβήτη, παιδικό διαβήτη και τρώει κάτι λάθος. Πολύ πιο επικίνδυνο. Αλλά είναι μέσα στη ζωή μας και αφιξάνεται. Ναι. Αλλά θέλω να καταλάβω λίγο, η επιλυψία είναι αναπηρία, είναι δικαίωμα. Πρέπει να συνδυάζεται με κάτι άλλο. Η επιλυψία συμβαίνει. Είναι από μόνη της μία σωματική κινητική αναπηρία. Διότι έχει μέσα πρώτον απώλεια κίνησης, ελέγχου της κίνησης. Δεν είναι πρόβλημα υγείας, είναι κινητική αναπηρία η επιλυψία. Θεωρείται κινητική αναπηρία. Εφόσον εμπλέκεται η έλλειψη ελέγχου της κίνησης. Εντάξει. Αυτή καθ' αυτή η επιλυψία δεν επηρεάζει. Η αγωγή μπορεί να επηρεάζει. Όχι η επιλυψία, η αγωγή φαρμακευτική. Μπορεί να επηρεάζει για παράδειγμα το επίπεδο της ενέργειας. Το επίπεδο της εγρήγουρσης. Πόσο δηλαδή προσέχω, πόσο μπορώ να είμαι στο σχολείο. Αυτά επηρεάζει. Δεν επηρεάζει τη νοημοσύνη. Μην έχουμε τέτοιες εικόνες. Εντάξει. Ωραία. Άρα πάμε τώρα. Δυσχηδής ράχη. Το έχουμε ακούσει. Spina bifida. Ο Spina bifida, ούτε. Εδώ τι συμβαίνει. Η πιο γνωστή περίπτωση είναι η μυελομυνιγκοκύλη. Εδώ τι συμβαίνει. Εδώ έχουμε τον νοτιέο μυελό. Ο νοτιέος μυελός και τα νεύρα είναι μέσα στους πονδήλους, προστατεύονται. Δεν είναι εκτεθειμένα. Εάν όμως γεννητείς, τι συμβαίνει. Όπως είναι οι σπόνδυλοι, βγαίνει απ' έξω. Τότε αυτό τι είναι. Δεν προστατεύεται. Άρα φανταστείτε, είναι σαν να έχετε τον εγκέφαλό σας ανοιχτό. Να μην είναι εδώ. Είναι εδώ. Τώρα, σε τέτοιες περιπτώσεις, έχουμε ακόμα και περιπτώσεις που προσπαθούν να το προστατεύσουν. Η δυσκηδής ράχη είναι και αυτή σε ένα βαθμό κληρονομική, αλλά βέβαια μπορεί να συμβεί και σε κάποιον ο οποίος δεν έχει κληρονομική επιβάρεση, και έχει και αυτή προβλήματα ως συνέπεια κινητική αναπηρία. Το ίδιο έχουν οι τραυματισμοί του Νοτιέου Μιελού. Έχετε τη σπονδυλική στήλης, δηλαδή. Αυτό θα πει, ο Νοτιέος Μιελός είναι μέσα στη σπονδυλική μας στήλη. Έχετε ακούσει, είμαι βέβαιη, για περιπτώσεις που λένε είχε ένα ατύχημα. Χτύπησε στη σπονδυλική στήλη και έμεινε ανάπηρος στα κάτω άκρα. Γιατί έμεινε ανάπηρος στα κάτω άκρα? Γιατί καταστράφηκε η επικοινωνία του εγκεφάλτου και δεν μπορεί να ελέγξει πια τα κάτω του άκρου. Άντι όσο πιο ψηλά είναι, τόσο χειρότερα. Δηλαδή όσο πιο ψηλά είναι η καταστροφή, τόσο περισσότερα μέλη ή ο κορμός επηρεάζεται. Πάμε τώρα στη μυική δυστροφία. Μυική δυστροφία είναι μία συνθήκη, η οποία έχει και αυτή τη διάφορα σύνδρομα, το πιο γνωστό είναι το Duchenne. Τι συμβαίνει εδώ γύρω στην ηλικία, ενώ το ένα παιδάκι γεννιέται και... αναπτύσσεται στην αρχή κανονικά, μετά αρχίζουν και έχουν απώλεια, δεν αναπτύσσεται σωστά οι μυς. Άρα τι συμβαίνει, γύρω στα 2-3 χρόνια το παιδί μπορεί ήτε να μην μπορεί να σηκωθεί, ήτε να μην μπορεί να περπατήσει, αρχικά μπορεί να εκδηλωθεί σαν το βάδισμα της πάπιας, να μην μπορεί να ανέβει σκαλοπάτια και αυτό το πράγμα συνεχίζεται, συνεχίζεται, συνεχίζεται. Ποιος είναι ο πιο βασικός μυς? Καρδιά, έτσι. Άρα όταν έχω μηική δυστροφία, δεν επηρεάζονται μόνο οι μυς που κινούν τα πόδια μου και τα χέρια μου, επηρεάζονται όλοι οι μυς. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι με μηική δυστροφία έχουν και χαμηλότερο προσδόκημο ζωής. Μπορεί δηλαδή είτε από τα πνευμόνια, γιατί και τα πνευμόνια είναι αντίστοιχα, είτε από την καρδιά. Σε παλιότερες εποχές ήταν πολύ μικρές οι ηλικίες. Σήμερα έχει ανέβει το προσδόκημο, έχει γύρω στην ηλικία των 40 χρόνων, έχει πάρξει πάρα πολύ μεγάλη έρευνα και επιτυχία σε αυτό. Αρθρίτιδα. Δε θα μου κάνεις ιατρική ερώτηση, δε θα μου κάνεις. Είναι αυτό που συσορεύονται οι μυς και η ατροφή και η μηική δυστροφία. Τι εννοείς συσορεύονται, συρρικνώνονται, τι εννοείς, όχι, όχι. Ατροφούν, έτσι ακριβώς, ατροφούν, ναι. Όλοι οι μυς ή μπορεί ένας μυς, δηλαδή η καρδιά μπορεί να είναι εντάξει και κάποια στιγμή... Όχι, δεν μπορεί να είναι για πάντα εντάξει η καρδιά. Δεν μπορεί. Απλώς εκεί που εκδηλώνεται πρώτο, έτσι είναι στα άκρα. Γι' αυτό και πρώτο το καταλαβαίνουμε από εκεί. Ναι. Αυτά που ονομάζουμε αρθράνους, όπως είπα, έχουν κάποια σχέση με την υπηρεσία μου, που θα είχατε το δώσω αρθράνους. Θα σου δώσω μία απολύτως σαφή απάντηση. Ό,τι ξέρεις, ξέρω. Μας πούμε οι σκύλες και τα πράγματα θεωρείται αρθρία. Ναι, βέβαια σου, βέβαια σου. Ξανά εγώ, ό,τι ξέρεις, ξέρεις. Δεν είμαι γιατρός, ερωτήσεις ιατρικής φύσης θα τις βρήταμε. Για τις κλείνεις, καταπλάκας, από την προσωπική μου εμπειρία, ξέρω ότι ναι, εμφανίζεται και πολύ πολύ αργά και θεωρείται ότι μπορείς σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι αυτόάνωσο, έτσι. Για την επιλυψία δεν έχω κάποια τέτοια γνώση. Δεν το είχα ακούσει ότι είναι αυτόάνωσο. Αυτόάνωσο βέβαια, αν το σκεφτούμε, είναι οτιδήποτε δημιουργεί το σώμα σου, επειδή το σώμα μας αντιλαμβάνεται ότι κάτι το απειλεί, ό,τι και να είναι αυτό, αρχίζει και λειτουργεί μηχανισμούς για να το αντιμετωπίσει, δημιουργώντας ασθένειες τελικά. Τώρα αν αυτός όμως, δεν έχω ιδέα, μην... Άμα είχα έναν φίλο γιατρό τώρα και μία κάρτα ξέρεις τι δουλειάς τα έκανε, Από τη στιγμή που το αυτόάνωσο, όμως, προσβάλλει κάτι και σου δημιουργεί μια κοινωνική αναπηρία, δεν έχει σχέση με κάποτε, σου δημιουργεί την αναπηρία, οπότε... Οπότε δεν έχει σημασία το αίτιο. Άλλωστε, εμείς τα αίτια είπαμε ότι τα αίτια της σωματικής αναπηρίας μπορεί να είναι πριν τη γέννηση, στη διάρκεια της γέννησης, περιγεννητικά ή μεταγεννητικά μετά την γέννηση. Λοιπόν, αρθρίτιδα είναι η φλεγμονής της αρθρώσης. Η φλεγμονής της αρθρώσης προφανώς επηρεάζει την κινητικότητα και γι' αυτό θεωρείται. Και οι ακροτηριασμοί από ατυχήματα τα γνωρίζετε. Πάμε τώρα στα προβλήματα υγείας. Όλα αυτά ήτανε τι? Οι σωματικές αναπηρίες, οι κινητικές αναπηρίες. Αναφερθήκαμε και στα προβλήματα υγείας. Μια πολύ σοβαρή συνθήκη είναι η κυστική ίνωση. Η κυστική ίνωση τι είναι? Είναι κάποιοι αδένες, και δεν θα με ρωτήσετε ποιοι αδένες, Λοιπόν, κάποιοι αδένες παράγουν βλένα παραπάνω από τι πρέπει. Με αποτέλεσμα να μπλοκάρουν όργανα. Το πιο συχνό... Πνεύμονο. Μαράω, πού είναι αυτό... Που είναι αυτό και... Συγγνώμη. Οι πνεύμονες είναι το πιο συχνό όργανο. Εντάξει, κι άρα δεν μπορούν να λειτουργήσουν. Άστημα. Και έχουμε άνοδο, έχουμε πολύ παιδικό άστημα. Καρδιακά προβλήματα, λευχαιμία, καρκίνος, διαβίτης, μεσογειοκοινωνική ανεμία. Όλα αυτά τώρα είναι προβλήματα υγείας. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις, παιδιά με αυτά τα προβλήματα υγείας, δεν έχουν καμία σχέση με την ειδική αγωγή. Καμία. Δεν είναι στην ειδική αγωγή, δεν εξυπηρετούνται, δεν πλησιάζουν. Γιατί? Γιατί δεν επηρεάζεται η εκπαιδευτική τους επίδοση. Δηλαδή όταν έχουμε παιδάκια που έχουν παιδικό άστημα, και το οποίο κανονικά το παρακολουθούν, δεν είναι ούτε σε ειδικά σχολεία, ό,τι ειδική αγωγή έχουν. Το ίδιο για τον παιδικό διαβίτη, το ίδιο για ορισμένες περιπτώσεις μεσογειακής ανεμίας. Άρα αυτά τα σκεφτόμαστε στο βαθμό που επηρεάζεται η σχολική επίδοση του παιδιού, είτε εξαιτίας της αγωγής, της φαρμακευτικής, είτε εξαιτίας της μεγάλης απώλειας σχολείου. Δηλαδή όταν είναι ένα παιδάκι με λευχαιμία, το οποίο είναι σε ανοσοκαταστολή και δεν πηγαίνει σχολείο, ή θα είναι στο νοσοκομείο και πρέπει εκεί να δέχεται η ειδική αγωγή, ή θα είναι στο σπίτι του και πρέπει να δέχεται η δική αγωγή. Εντάξει. Και πάμε τώρα στο μεγάλο κομμάτι της εγκεφαλικής παράλυσης, που είναι το πιο συνηθισμένο. Πρώτα απ' όλα, θα πρέπει να σας πω ότι ό,τι θέλετε να μάθετε, για την εγκεφαλική παράλυση, για την κινητική αναπηρία, από θέματα ασφαλιστικά μέχρι θέματα ψυχολογικά, τεχνολογίας, σεξουαλικά, διαφημίσεων, διακοπών, ό,τι θέλετε, απ' τη μεριά όμως των αναπήρων, μπορείτε να μπείτε στο www.disabled.gr. Φαίνεται, εντάξει, disabled.gr. Είναι ένας ιστότοπος με πολλή ιστορία πίσω του. Έγινε από ανάπηρους, έτσι διατηρείται, από ανάπηρους και όποιον άλλο θέλει να συνηστέρει και έχει πάρα πολλές πληροφορίες. Εδώ εμείς θα πούμε λίγα πράγματα. Αυτά όμως τα έχουμε πει ήδη. Δηλαδή, ότι έχουμε βλάβεις στα κέντρα ελέγχου, και ότι έχουμε πρόβλημα στην κίνηση, αυτά τα έχουμε πει. Θα εστιάσουμε στο τρίτο σημείο. Το τρίτο σημείο λέει ότι σε περίπου 50% των περιπτώσεων, τα ποσοστά που δίνονται στη βιβλιογραφία είναι 45% με 50% των περιπτώσεων, οι άνθρωποι με εγκεφαλική παράλυση έχουν και νοητική αναπηρία. Άρα, τουλάχιστον οι μισοί δεν έχουν νοητική αναπηρία. Μπορεί να μην μπορούν να μας μιλήσουν. Μπορεί η στάση του σώματός τους να μην είναι η τυπική. Μπορεί να έχουνε σπασμούς, μπορεί να μην βλέπουν έτσι ή να μην ακούν, αλλά σε μισές περιπτώσεις τουλάχιστον δεν υπάρχει νοητική αναπηρία. Στις άλλες έχουμε και νοητική αναπηρία. Πώς χωρίζουμε την εγκεφαλική παράλυση? Πρώτα απ' όλα, με δύο τρόποι. Ένα είναι το μέλος που επηρεάζεται και το άλλο είναι με ποιον τρόπο επηρεάζεται. Κατανοητό? Και τώρα θα πάμε σε πιο γνωστούς όρους. Από αυτούς ποιους ξέρετε? Κάποιους τους έχετε δει. Κανέναν. Το δεύτερο τι είναι? Παραπληγεία. Και το δεύτερο τέτρα πληγεία, μπράβο. Ουσιαστικά αυτό όμως που καταλαβαίνετε είναι ότι όλοι αυτοί μας λένε... αν τα άκρα είναι, πόσα άκρα επηρεάζονται. Και αν είναι πάνω, κάτω, έτσι. Μόνο πληγεία, ένα. Ένα πόδι, ένα χέρι. Παραπληγεία, δύο κάτω άκρα. Η μιπληγεία, πάνω κάτω άκρα της μίας πλευράς. Διπληγεία, χέρια. Και τέτρα πληγεία έχουμε και τα τέσσερα άκρα... και πολλές φορές και μέρος του κορμού. Αυτό που βλέπετε πολύ συχνά είναι τετραπληγικός. Τετραπληγικός θα πει ότι δεν ελέγχει την κίνηση στα χέρια, δεν ελέγχει την κίνηση στα πόδια... και πιθανά δεν αλέγχει και τον κορμό. Έτσι, ναι. Ποια? Εντάξει, θα τα πω. Όσοι ήρθατε μετά δεν ξέρετε τον κώδικα. Λοιπόν, η μιπληγεία, μονοπληγεία, ένα άκρο μόνο. Παραπληγεία, τα δύο κάτω άκρα. Αυτό ήθελες, την παραπληγεία ήθελες? Η μιπληγεία, άνω κάτω άκρο της μίας πλευράς. Αυτό συνήθως το παθαίνουν οι μεγάλοι άνθρωποι από τα εγκεφαλικά. Μπορεί οι γιαγιάδες, παππούδες, ανέχει, ότι παθαίνει κάποιος εγκεφαλικό και έχει προβλήματα παράλλησης. Δύπληγεία, δύο, τετραπληγεία, τέσσερα άκρα και πολλές φορές, όχι πάντα, αλλά πολλές φορές, ο κορμός. Αυτό τώρα με βάση το ποιος σκέλος πιο επηρεάζεται. Τώρα θα δούμε όμως με ποιον τρόπο. Δηλαδή, είμαι βέβαιη ότι όλες και εσύ έχετε δει άνθρωπο με σπαστική τετραπληγεία κυρίως. Έχετε δει? Τι παρατηρήσετε? Τι έχετε παρατηρήσει? Ότι εκεί που κάθεται πηγαίνουμε για γαφέ και κάνει όλη μόνη το χέρι το έτσι. Το ελέγχει? Όχι, δεν το ελέγχει, έτσι δεν ελέγχει την κίνηση του. Άλλο, αν κάνει μόνο αυτό... Ναι, είναι πολύ ευνοημένος. Δεν ξέρω αν είναι σωστό αυτό που θα πω. Σε καροτσάκι αλλά τα άκρα είναι περίεργα. Ναι, έχει παραμόρφωση των άκρων. Ωραία, εδώ τι έχουμε τώρα. Επειδή, τι συμβαίνει στο πώς επηρεάζεται η κίνηση. Επηρεάζεται σε άλλες περιπτώσεις ο τόνος του μη. Τι θα πει τόνος του μη. Όταν εγώ, για παράδειγμα, σκύβω να σηκώσω κάτι από κάτω, έτσι. Ο μής μου, εδώ, τεντώνεται ή σφίγγει. Τεντώνεται ή μαζεύει. Τεντώνω. Και πού ξέρω εγώ πόσο να τεντώσω. Δηλαδή, θέλω να πάρω τον καφέ που τον έχω βάλει στο μάτι, από την ώρα που ήρθε τον μπροστά μου, έτσι. Λοιπόν, και ξέρω τι πρέπει να κάνω. Πρέπει να ανοίξω και να το ανοίγω. Να πάω πιο κοντά. Δεν χρειάζεται να σκύψω, μια χάρτα φτάνει. Ωραία, τώρα, όλα αυτά τι ελέγχω του μής μου. Και τον τόνο μου τον ελέγχω εγώ, έτσι. Εάν πάλι, τι κάνω, δω ότι το ποντικάκι που κυκλοφοράει εδώ γύρω, μέσα στην αίθουσα... Άντε καλέ, άντε καλέ. Αν δω ότι κάτι ξαφνικό συμβαίνει και θέλω να σε σώσω, και θέλω να σε τραβήξω, τι πρέπει να κάνω, να κάνω πάλι αυτή την κίνηση αργά-αργά. Όχι, άρα πρέπει να δώσω το μήνυμα για γρήγορο, έτσι. Όλα αυτά τα ελέγχω. Τι ελέγχω ουσιαστικά, τον τόνο. Όμως, όταν λέμε ότι κάποιος επηρεάζεται με σπαστικότητα, σημαίνει ότι ο τόνος είναι πολύ σφιχτός. Δηλαδή, αυτό το τόσο απλό που κάνω, είναι έτσι το χέρι μου, εδώ τώρα μαζεμένο, και λέω να το πλώσω. Αυτός που πάει και από σπαστικότητα, είτε είναι τετραπληγία, είτε εντυπληγία, είτε εντυπληγία, δεν μπορεί να το κάνει, παιδιά. Δεν ελέγχει τον τόνο. Ο τόνος είναι πολύ σφιχτός. Αν δείτε τους φυσικοθεραπευτές, όταν δουλεύουν, έτσι το πιάνουν και προσπαθούν να κάνουν τη φυσικοθεραπεία, να διατηρήσουν την κίνηση, γιατί είναι πολύ μαζεμένο. Όταν αυτός είναι μαζεμένος συνέχεια έτσι, τι συμβαίνει, παραμορφώνεται η άρθρωση, το στόπια. Και γι' αυτό πολλές φορές μπορεί να βλέπετε παραμόρφωση, έτσι. Τώρα, η σπαστικότητα λοιπόν είναι ο πολύ σφιχτός τόνος. Αν έχω πολύ σφιχτό τόνο, δεν ελέγχω καθόλου την κίνηση. Πάμε στην αθέτωση, τη δεύτερη σε συχνότητα. Στην αθέτωση έχουμε έναν τόνο, ο οποίος αλλάζει χωρίς να το ελέγχω εγώ. Δηλαδή περνάει από σφιχτός σε πιο χαλαρό, χωρίς να το ελέγχω εγώ. Ένα τυπικό δείγμα που μπορεί να δούμε είναι τι. Πάω να πιάσω αυτό, έτσι, εκείνο θέλω να πιάσω. Και για να το πιάσω κάνω αυτό το πράγμα. Μπορώ, αλλά δεν ελέγχω ακριβώς την κίνηση και μπορώ να κάνω μία μεγάλη κυκλική κίνηση. Αταξία. Μπορεί να δείτε αθέτωση σε ανθρώπους με σωματική αναπηρία, οι οποίοι περπατούν. Αλλά με αυτόν τον παράξενο που φαίνεται σε εμάς, γιατί δεν ξέρουμε γιατί συμβαίνει τρόπο. Γιατί? Γιατί ελέγχουν το μη, αλλά αυτό είναι ένα λασσόμενο και δεν κάνει την κίνηση αυτήν, έτσι. Αταξία. Η αταξία είναι αυτό που λέει. Ο έλεγχος και το πώς κινείται ο κάθε μης αλλάζει πάρα πολύ γρήγορα. Και συνήθως τα άτομα που έχουν αυτού του τύπου τη διαταραχή, έχουν προβλήματα με την ισορροπία τους. Επειδή δεν μπορούν να συντονίσουν και μπορούν να εμφανίσουν προβλήματα ισορροπίας. Και βέβαια, σε πάρα πολλές περιπτώσεις είναι μικτή η μορφία. Έτσι, δηλαδή μπορεί να έχει σπαστική τετραπληγία με αθέτωση. Ναι, σημαίνει ότι είναι μόνο ένα. Τώρα, για φανταστείτε, την προηγούμενη διαφάνεια, μονοπληγία-παραπληγία, σε συνδυασμό με όλα αυτά τα είδη και το μικτές. Τι μας λέει? Συνεπάγεται ότι τα άτομα που βλέπουμε, είτε σε αμαξίδιο, είτε με μπαστούνι, είτε με πει, είτε να προχωρούν μόνο τους, δεν είναι όλα ίδια. Δεν επηρεάζεται, υπάρχει πολύ μεγάλη διαφοροποίηση. Αυτή η διαφοροποίηση τώρα, επηρεάζεται από ποιον ακόμη παράγοντα. Η συγκεκριμένη μορφή είναι τα δύο πρώτα που είπαμε. Το δεύτερο είναι ο βαθμός της αναπηρίας. Υπάρχει πολύ σοβαρή σπαστικότητα, υπάρχει ελαφρά σπαστικότητα. Το ίδιο και με την αθέτωση. Και βέβαια το πότε εμφανίζεται η αναπηρία. Είναι άλλος ο ανάπηρος από ατύχημα, ο τετραπληγικός από ατύχημα και άλλος ο τετραπληγικός, συγνώμη, εργενητής. Δεν είναι οι ίδιοι. Δεν είναι οι ίδιες οι εμπειρίες τους. Δεν είναι ο ίδιος ο τρόπος που έχει επηρεαστεί η κινητικότητά τους. Δεν είναι ο ίδιος ο τρόπος της αντίδρασής τους. Άρα είναι ακόμη ένας παράγοντας που επηρεάζει την εξέλιξη και την προσερμογή του ατόμου. Εδώ τελειώνουμε με τα ιατρικά. Εδώ έχουμε δυο-τρεις διαφάνειες για να καταλάβουμε τώρα... όσοι από αυτούς τους ανθρώπους, κυρίως παιδιά, έρχονται στην ειδική αγωγή. Το μη ιατρικό, το κομμάτι το δικό μας ποιο είναι? Το κομμάτι το δικό μας είναι πρώτα απ' όλα να αξιολογήσουμε όλες αυτές τις δεξιότητες. Άρα θέλω να σας ζητήσω να... Διαβάζονται, βλέπετε? Ωραία. Θέλω να μου πείτε ποια από αυτές ή ποιες έχουν να κάνουν με τι. Με τη μάθηση, με το τυπικό σχολείο. Ναι, πού να κοιτάξω. Λοιπόν, είναι η αυτοεξυπηρέτηση, η ικανότητα της κοινωνίας, η ικανότητα του κοινωνικού συνεργοστροφού και η ικανότητα της σχολείου μας. Μάλιστα. Υπόλοιποι, ναι. Όλες. Πίσω, ναι. Στο σχολείο το δικό σας που πηγαίνετε κάνουν αυτά τα πράγματα, δηλαδή. Ωραία. Άρα, όπως σωστά το λέτε, αυτό που ενδιαφέρει συνολικά την εκπαίδευση, αλλά κυρίως την ειδική αγωγή, είναι να βρει κάθε ένα από αυτά τα παιδιά σε κάθε έναν από αυτούς τους τομείς τι θα χρειαστεί. Δηλαδή, κινητικότητα. Έχει κίνηση στα πόδια, έχει κίνηση στα χέρια. Σε ποιο επίπεδο είναι η κινητικότητά του για να αποφασίσω τι θα χρειαστεί. Θα χρειαστεί φυσικόθεραπεία, θα χρειαστεί να μάθει να χειρίζεται αμαξίδιο, θα χρειαστεί να μάθει να χειρίζεται ηλεκτρονικό αμαξίδιο, ηλεκτρικό αμαξίδιο. Το ίδιο. Η ικανότητα για λεπτές κινήσεις. Γιατί? Γιατί οι λεπτές κινήσεις επηρεάζουν πάρα πολύ την αυτοεξυπηρέτηση. Άρα, στην αυτοεξυπηρέτηση, θα πρέπει να δω, το παιδί αυτό τρώει μόνο του. Θα πρέπει να μάθει να τρώει μόνο του. Θα πρέπει να μάθει να μπαίνει στον πάνιο. Θα πρέπει να μάθει, σε μια ηλικία μετά, να βγάζει και να βάζει τον καθετήρα μόνος του. Τι θα μάθει για την ύπαρξή του. Η ικανότητα επικοινωνίας. Μιλάει. Έχει ομιλία, γιατί είπαμε ότι πάρα πολύ, έτσι, δεν μιλούν. Εάν μιλάει, μπορεί με λογοθεραπεία να γίνει κατανοητός, είναι αυτός ένας δρόμος που θα χρειαστεί εκπαίδευσης, ή μήπως πρέπει να του πάρω έναν πίνακα επικοινωνίας. Υπάρχουν πάρα πολλά τεχνολογικά μέσα πια. Έτσι ώστε, ακόμη και κοιτώντας επάνω, να μπορεί να παράγει συνθετικό λόγο. Όλα αυτά πρέπει να αξιολογηθούν, έτσι ώστε να έρθει το σχολείο να απαντήσει. Όπως καταλαβαίνετε, μπορεί το τυπικό σχολείο να απαντήσει σε όλες αυτές τις ανάγκες. Σε καμία περίπτωση. Ούτε καν το ειδικό σχολείο δεν απαντάει σε όλες αυτές τις ανάγκες. Στη σωματική αναπηρία εμπλέκονται πάρα πολύ ειδικοί. Δεν είναι μόνο δηλαδή η ειδική εκπαιδευτική. Ένας άνθρωπος, ένα παιδί που έχει σπαστική τετραπληγία, μπορεί να έχει 7 ειδικότητες να ασχολούνται μαζί του. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιο δύσκολο να γίνει αυτός ο συντονισμός και η υποστήριξη στην τυπική εκπαίδευση, παρά στην γενική εκπαίδευση. Όχι όμως ότι δεν γίνεται. Τα άτομα με κινητική αναπηρία, σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό, είναι μέσα στην τυπική τάξη και εκεί είναι ο φυσικός τους χώρος. Ποιος είναι ο στόχος? Ο στόχος είναι η αύξηση της ανεξαρτησίας τους. Ο στόχος δεν είναι μόνο σχολικός. Δεν είναι κυρίως σχολικός. Είναι να μπορούνε όσο το δυνατόν περισσότερο να είναι ανεξάρτητοι. Έτσι ώστε όταν μεγαλώσουν να μη χρειαστεί που να πάνε στο ίδρυμα. Ένας άνθρωπος ο οποίος δεν μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του, ειδικά όταν πάψουν να υπάρχουν γονείς, είναι πολύ πιθανό δυστυχώς επειδή δεν υπάρχουν άλλες δομές, τι να κάνει να πάει στο ίδρυμα. Άρα θέλουμε όσο το δυνατό να υποστηρίζουμε την αυτοδυναμία και την ανεξαρτησία των ατόμων αυτών. Και θέλω να τονίσω τρεις τρόπους παρέμβασης που είναι πάρα πολύ σημαντικοί στη σωματική αναπηρία. Ο πρώτος είναι η φυσικοθεραπεία. Σχεδόν όλοι χρειάζονται φυσικοθεραπεία. Και τι στόχο έχει, τι κάνει η φυσιοθεραπεία, η φυσιό ή η φυσικόθεραπεία. Έχει σαν στόχο να διατηρήσει την κινητικότητα, τη στάση του σώματος, όλες τις κινητικές δεξιότητες. Αντίθετα, νομίζω ότι το είχαμε αναφέρει με βάση μια ερώτησή σας, η εργοθεραπεία ουσιαστικά τι είναι? Άσκηση, εξάσκηση συνέχεια σε δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Σε πραγματικές δραστηριότητες. Πίνω με το καλαμάκι. Έχουμε κάποιον που έχει ας πούμε σπαστική τετραπληγία και πρέπει να μάθει να πίνει με το καλαμάκι. Αυτό ποιος θα το κάνει, η φυσικοθεραπεία ή η εργοθεραπεία? Εργοθεραπεία, έτσι. Έχω πολύ σφιχτό τόνο και αυτό δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα στην υγεία μου. Φυσικοθεραπεία, εντάξει. Και το τελευταίο υποστηρικτική τεχνολογία. Τα τελευταία χρόνια, ισχύει αυτό που λένε, να χρησιμοποιήσει τον όρο, γίνονται θαύματα. Δηλαδή έχετε δει αυτήν τη στολή που φοράνε και μπορεί να περπατήσει ένας ανάπηρος. Το έχετε δει καθόλου σε... Έτσι, έτσι, ναι. Βεβαίως όλα αυτά είναι αυτό που θα γίνεται ίσως στο μέλλον και για κάποιους πάντα, έτσι. Αλλά δίνει πολλές δυνατότητες. Αλλά έχετε δει όλοι σίγουρα ηλεκτρικό αμαξίδιο. Με το τίποτα. Με ένα μικρό μοχλό. Με ένα μοχλό που έχω στο κεφάλι μου. Με ένα μοχλό στον οποίο είτε φυσάω, είτε εκπνέω, είτε εισπνέω. Αυτό είναι διακόπτης, ουσιαστικά, έτσι. Πίνακες επικοινωνίας, που χρησιμοποιείται πάλι η αναπνοή. Μπορεί να χρησιμοποιείται η εστίαση του βλέμματος. Μπορεί να χρησιμοποιείται η κίνηση της κεφαλής. Μπορεί να χρησιμοποιείται διακόπτης πίσω, εδώ. Μπορεί ένας διακόπτης, όπου το χέρι μου είναι εκεί, για να μην φεύγει και κάνω μόνο την κίνηση αυτή. Ανάλογα με το ότι κινητικότητα έχει το κάθε άτομο, έτσι. Εδώ, λοιπόν, έχουμε καταπληκτικούς τρόπους υποστήριξης. Συν το τελευταίο, η εικονική πραγματικότητα. Την ξέρετε, την εικονική πραγματικότητα? Και μπορείς να νιώθεις, εγώ αυτό θα κάνω πρώτη φορά όταν τύχει, να νιώθεις ότι κατεβαίνεις από μια πλαγιά, ξέρω εγώ, στις Άλπης και κάνεις σκη. Και νιώθεις ακριβώς όπως. Βλέπεις, έτσι, στάνεσαι, αυτό θα πει η εικονική πραγματικότητα. Για όλους εμάς, δηλαδή φαντάζομαι ότι για μένα το να μην έχω νιώσει πώς είναι αυτό, δεν είναι και κάτι φοβερό. Όμως για τους αναπήρους, για τους σωματικά ανάπηρους, οι οποίοι έχουν περιορισμένη δυνατότητα εμπειριών πραγματικά, η εικονική πραγματικότητα έχει μεγάλη σημασία για την απόκτηση εμπειριών. Αυτό είναι άλλο. Μπορεί. Μπορεί να παίξει ποδόσφαιρο αν κάνει το δερματοφύλακα. Τα παιδιά με σύνδρομο Down δεν είναι κινητικά ανάπηρα, έτσι δεν είναι. Άρα δεν τα συζητάμε εδώ, θα τα συζητήσουμε στη νοητική αναπηρία. Τι ώρα είναι αυτά αφήστε. 12 και 25, ok. Ένα πεντάλεπτο και ξαναρχίζουμε για τη Δέπη. Τώρα, τον όρο Δέπη πρέπει μάλλον να τον έχετε συναντήσει. Είναι διαταραχή ελληματικής προσοχής, πάυλα υπερκινητικότητας. Βέβαια εμείς θα δούμε ότι εκεί στο ί εντάσσονται και άλλα πράγματα. Το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο νου. Όταν ακούτε Δέπη. Τι είναι αφηρημάδα, άλλο. Όταν το χρησιμοποιείτε στην καθομιλουμένη, στην καθημερινή σας επικοινωνία, τι εννοείτε. Όταν λέτε, αμάν σαν επηρεκυνητικό κάνεις, τι εννοείτε. Διάσπαση εννοείται, άλλος. Αυτό γιατί σας το ρωτάω. Γιατί ενώ η Δέπη δεν έχει να κάνει με σωματική αναπηρία, ορισμένες φορές τη συζητάμε μαζί με την κινητική, γιατί περιλαμβάνει αυτό το κομμάτι της έντονης κινητικότητας. Χωρίς όμως να το ταυτίζουμε. Τώρα, τι ξέρουμε για τη Δέπη. Η Δέπη καταρχάς είναι καινούρια. Είναι καινούρια διαγνωστική κατηγορία. Όχι ότι δεν υπήρχε ως συνθήκη παλιότερα, αλλά ως διαγνωστική κατηγορία είναι σχετικά κάτι καινούριο. Εμφανίζεται δηλαδή μετά τα μέσα του 20ου αιώνα. Όπως βλέπετε, ο όρος είναι το ADHD, attrition deficit hyperactivity disorder, το οποίο μεταφράζεται στα ελληνικά με τη διαταραχή ελληματικής προσοχής πάβλα υπερκινητικότητα. Όμως, ενώ η πάβλα χωρίζει δύο σκέλη, προσοχή υπερκινητικότητα, όπως βλέπετε τα σκέλη είναι τρία. Δηλαδή, είναι αδυναμία συγκέντρωσης, αυτό που με έναν απλό τρόπο το είπε Αφηρημάδα, η δυσκολία που έχουν τα παιδιά να συγκεντρώσουν την προσοχή τους και να τη διατηρήσουν για ένα χρονικό διάστημα, υπερκινητικότητα, η έντονη κινητικότητα, η έντονη ανεφλόγου κινητικότητα και η παρορμητικότητα. Τι καταλαβαίνετε ως παρορμητικότητα, ναι? Καλά, αυτό δεν είναι παρορμητικότητα, έτσι. Η παρορμητικότητα τι σημαίνει, είστε και φιλόλογοι. Τι θα πει η παρορμητικός, αυτό θα μου απαντήσεις, το τι σημαίνει παρορμητικός, ναι. Δεν είναι λέγχος της εγκυνήσεις του, δηλαδή δράπ πριν να σκεφτεί. Α, μάλιστα, έτσι, δράπ πριν να σκεφτεί, έτσι, δεν ολοκληρώνω εγώ ούτε καν τις οδηγίες και αυτό έχει απαντήσει, με βάση την πρώτη λέξη που έχω πει, έτσι, και αυτό μπορεί να επηρεάζει τη μάθησή του, τη συμπεριφορά του, τις κοινωνικές του σχέσεις. Τώρα, για να πάρει ένα παιδί διάγνωση δέπι, πρέπει οπωσδήποτε να το δει ψυχίατρος. Στις υπόλοιπες κατηγορίες δεν εμπλέκεται πάντα ψυχίατρος. Επειδή όμως η δέπι θεωρείται ψυχιατρικού τύπου διαταραχή, πρώτον. Δεύτερον, επειδή δεν υπάρχει ένα τεστ που θα δώσω και θα πω έχει δέπι, αλλά έχει πολύ κλινική εκτίμηση, δηλαδή χρειάζεται να είναι ένας επιστήμονας ο οποίος θα εκτιμήσει κλινικά το λέμε, υποκειμενικά σημαίνει, το κλινικά αυτό είναι, με την εικόνα του παιδιού, έτσι, για να έχουμε διάγνωση δέπι, οπωσδήποτε εμπλέκεται ψυχίατρος. Μπορεί να μην την δίνει μόνος του, αλλά ακόμη και στα κεδί που έχουμε μιλήσει για τα κεδί. Αν σε ένα κεδί δεν υπάρχει ψυχίατρος, τότε το παιδί πηγαίνει σε παιδοψυχιατρικό νοσοκομείο ή σε ιατροπεδαγωγικό κέντρο, έτσι ώστε να πάρει τη συγκεκριμένη διάγνωση. Εντάξει, πώς δίνεται τώρα αυτή η διάγνωση. Βλέπετε εκεί ορισμένα κριτήρια. Πόσα, πέντε, α, β, γ, δ, ε. Για να πάρει ένα παιδί τη διάγνωση δέπι, πρέπει να πληρεί και τα πέντε αυτά κριτήρια. Ναι, τα παίρνουμε ένα ένα τώρα. Πρώτο, όπως βλέπετε στο πρώτο είναι είτε το 1 είτε το 2, έτσι. Τι λέει το 1, λέει έξι ή περισσότερα συμπτώματα έλλειψης προσοχής, θα τα δούμε τα συμπτώματα ποια είναι, έξι ή περισσότερα, τα οποία διαρκούν όμως τουλάχιστον τι, έξι μήνες. Αλλά όχι μόνο αυτό. Άρα έχουμε έξι από τα συμπτώματα που θα σας τα πω σε λίγο τουλάχιστον, διάρκεια για έξι μήνες τουλάχιστον και σε σοβαρό βαθμό. Σε βαθμό δηλαδή που αυτό το παιδί τι δεν μπορεί να κάνει. Δεν μπορεί ούτε να προσαρμοστεί στο περιβάλλον του, ούτε να αναπτυχθεί κανονικά. Να αξιοποιήσει δηλαδή το περιβάλλον ο μάθης, για να αναπτυχθεί κανονικά. Μέχρι εδώ καλά. Για να πάμε λοιπόν και θα ξαναγυρίσουμε, να πάμε να δούμε τα κριτήρια. Ποια είναι αυτά, είναι μικρά παιδιά αλλά θα τα διαβάσω. Πρώτον, καταρχάς πόσα είναι 2, 4, 6, 8, 9. Πρέπει δηλαδή έξι από αυτά, όποια τουλάχιστον. Πρώτον, συχνά δεν μπορεί να προσυλλοθεί σε λεπτομέρειες, ή κάνει λάθεια προσεξία στο σχολείο, την εργασία, γιατί μπορεί να είναι και ενήλικας, ή σε άλλες δραστηριότητες. Πρόβλημα τί, προσοχής είμαστε τώρα. Είμαστε στο δεπ, έτσι. Βήτα, συχνά δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή σε εργασίες ή δραστηριότητες παιχνιδιού. Γι' αυτό και όταν ακούμε από κάποιον, δεν προσέχει στο μάθημα, δεν λέμε μέσως, έχει λιματική προσοχή. Όχι. Αν είναι μόνο στο μάθημα, δεν το συζητάμε. Ναι, ξέρετε εσείς. Γ, συχνά δεν ακούει όταν του απευθύνουν το λόγο. Όταν λέμε δεν ακούει, όχι γιατί δεν έχει καλή ακοή, αλλά η αντίληψή του είναι λοκαρισμένη εκείνη την ώρα. Δ, συχνά δεν ακολουθεί μέχρι τέλους οδηγίες και δεν ολοκληρώνει σχολικές εργασίες, ή δουλειές του σπιτιού, ή καθίκοντα στον χώρο εργασίας. Όμως, όχι όταν ουσιαστικά διαφωνεί ή εναντιώνεται. Τι εννοώ με αυτό. Μπορεί να έχει ένα παιδί πρόβλημα συμπεριφοράς και να του λέω, τελείωσε στην εργασία σου. Και κάθε φορά η εργασία να είναι τι... και να μου την πετάει το χαρτί. Αυτό δεν εννοώ ότι έχει... Η δικιά σου ήταν? Μα αυτό δεν εννοώ ότι έχει έλειμματική προσοχή, γιατί εκεί για άλλους λόγους. Εκεί δεν θέλει να το κάνει, επιλέγει. Εδώ υποθέτω ότι δεν μπορεί να ολοκληρώσει την εργασία. Συχνά δυσκολεύεται να οργανώσει τις εργασίες και τις δραστηριότητες του. Συχνά αποφεύγει, αποστρέφεται ή είναι απρόθυμο να ασχοληθεί με τι... με εργασίες που πρέπει να κάτσει ώρα, να προσιλωθεί. Συχνά χάνει αντικείμενα απαραίτητα για τις εργασίες. Όχι, έχασα τα παιχνίδια μου, όχι δεν έφερα το τετράδιο, έχασα το φυλάδιο, άφησα την κασετίνα στο σχολείο, άφησα το τετράδιο στο σπίτι. Μια κάπου σχαωτική στάση. Αποσπάται συχνά από άσχετα εξωτερικά ερεθίσματα. Και ξεχνάει συχνά κατά τη διάρκεια των καθημερινών δραστηριοτήτων. Δηλαδή, ένα παιδί ξέρει, για παράδειγμα, ότι πάει ποδόσφαιρο. Στο ποδόσφαιρο τι παίρνει μαζί του. Τα γάντια του, γιατί είναι ποδόσφαιρο, είναι τερματοφύλακας, το καπέλο του, το νερό του, ξέρω εγώ, αυτό. Και ξεκινάει και ποτέ δεν τα παίρνει όλα. Ποτέ. Ή όταν γυρίζει από εκεί, ο σάκος μένει στο γήπεδο, δεν έρχεται πίσω. Έτσι. Τώρα, μπορείτε με την εμπειρία που έχετε, να σκεφτείτε, παιδιά, που έχουν ένα από αυτά. Σίγουρα, ναι. Εγώ? Εσύ. Πολλές φορές που μιλάνω και δεν ακούω. Πρέπει να μην φωνάξεις πέντε έξι φορές. Άλλο. Κι εγώ, στου παιδιά, πριν σε βιβλιολέγωσε κι εγώ, το παιδί ήταν ένα κοριτσάκι, που φώναζε στο όνομά του. Δεν γερμούσε ποτέ. Και ήταν σε διαρκή κίνηση στο παιδάκι, από τη δουαλέτα στην κουζίνα, από την κουζίνα στο σπίτι. Εγώ δεν το προλάβω. Άλλο. Κάνω τελικά από αυτά τα στενάκια και... Έχετε περισσότερα από αυτά, είχα το φιλί του. Ναι. Όλα. Σκεφτεί να το πάω και όλα αυτά, αλλά ήταν κάποιος πατέρας του παιδιού. Εάν ήσασταν εκπαιδευτική της πράξης, έτσι, στο Γενικό σχολείο, και σας έλεγα, σας τα δείχνα ένα-ένα, όχι όλα μαζί, άσχετα από διάγνωση, θα λέγατε, αυτά, 50% των παιδιών μου. Παρακάτω, 40%, όλα. Ειδικά εκεί που λέει, συχνά δυσκολεύεται να οργανώσει εργασίες, ή ξεχνάει κτλ, θα σου λένε, ναι, όλα. Ακριβώς λοιπόν, γιατί από μόνη η κάθε μία από αυτές τις συμπεριφορές, είναι συχνή και είναι και πιθανή για τα παιδιά σε διάφορα εξελικτικά στάδια. Γι' αυτό και δεν κρίνουμε αν ένα παιδί θα πάρει διάγνωση με βάση 1, 2, 3, 4, 5, αλλά 6 τουλάχιστον από αυτές. Εντάξει, δεν λέμε εύκολα για ένα παιδί, έχει δέπι. Θα πρέπει να υπάρχει μία πολύ συστηματική προσέγγιση. Αυτά εδώ σε τι αναφέρονται, στα προβλήματα προσοχής, ναι. Υπάρχει κάποια ώρα η ηλικία στο οποίο γίνεται η διάγνωση του. Όχι, η διάγνωση γίνεται και σε ενήλικες. Όχι, από τα δύο το θέλω να πω. Μετά την ηλικία των 7 χρόνων. Έτσι θα πρέπει. Αν ήταν στα 5, είναι πάρα πολύ παρακίνδυνευμένο. Όπως και θα το δούμε στους όρους της διάγνωσης, όπως είναι από το DSM-FOB. Με βάση, παιδιά, δεν έχει καμία σημασία τι κάνει ο κάθε ψυχιατρός στο γραφείο του. Σημασία έχει τι, λέει το διαγνωστικό τους manual. Το διαγνωστικό τους manual λέει από 7 και πέρα. Και μάλιστα όπως θα το δείτε στον άλλο παράγοντα, υπάρχει και άλλος όρος. Γιατί ό,τι έχει να κάνει με μία κλινική εκτίμηση, με μία υποκειμενική εκτίμηση δηλαδή, πρέπει να μπορείς να το διασταυρώνεις, να το σιγουρεύεις με πολλούς τρόπους. Να μην γίνεται εύκολα. Άρα αυτά εδώ είναι της προσοχής. Αν πάμε πίσω, είμαστε στο α ακόμα. Στα συμπτώματα είμαστε ακόμα. Είτε λοιπόν έξι από αυτά που είδαμε, είτε έξι που αφορούν τι. Όχι την προσοχή, αλλά παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα. Εντάξει. Πάλι ισχύει το ίδιο. Έξι τουλάχιστον, τα οποία να είναι για τουλάχιστον έξι μήνες, και τα οποία να είναι σε σοβαρό βαθμό. Πάμε να τα δούμε. Εδώ, πρώτον. Κάνει συχνές νευρικές κινήσεις των χεριών και των ποδιών, ή στριφογυρίζει στο κάθισμα. Συχνά σηκώνεται από τη θέση του. Έτσι, και σε άλλες περιπτώσεις, είτε στο σινεμά, είτε στο θέατρο, είτε στην τάξη του που πρέπει να είναι καθιστός. Συχνά τρέχει σκαρφαλόνι υπερβολικά. Σε περιπτώσεις που δεν αρμόζει κάτι τέτοιο. Αν είναι στο βουνό ένα παιδί και σκαρφαλόνι, αν είναι στην παιδική χαρά και σκαρφαλόνι, είναι άλλο πράγμα. Αν είναι όμως στον εκκλησιασμό και σκαρφαλόνι, ή αν είναι στο ιατρίο που περιμένουμε και σκαρφαλόνι, εκεί δεν είναι το ίδιο. Συχνά δυσκολεύεται να παίξει ήσυχα σε άλλες δραστηριότητες. Είναι συχνά σε κίνηση ή όπως λέγεται ο όρος, σαν να έχει μοτεράκι. Αυτό είναι συνήθως, γιατί έχει μπει έτσι. Γιατί είναι ο όρος που χρησιμοποιούν οι γονείς. Όταν έρχονται οι γονείς για διάγνωση, σου λένε ότι... είναι σαν να έχει μοτεράκι. Δεν είναι δηλαδή ότι είναι ένα ζωηρό παιδί. Συχνά φλιαρεί υπερβολικά. Και τώρα, αυτά όλα τι ήτανε? Υπερκινητικότητα. Στην ίδια κατηγορία των έξι συνεχίζω, αλλά αλλάζω πλαίσιο παρορμητικότητα. Συχνά πετιέται αυτό. Εστομίζει απαντήσεις χωρίς να έχει τελειώσει η ερώτηση. Δεν μπορεί να περιμένει τη σειρά του. Διακόπτει τους άλλους, παρεμβαίνει, πετάγεται. Αυτό είναι το στοιχείο της παρορμητικότητας. Πόσα από αυτά? Για έξι τουλάχιστον μήνες να είναι σοβαρά. Μέχρι εδώ είμαστε εντάξει. Πάμε τώρα στο β. Θυμηθείτε εδώ ότι αυτό είναι το α. Θα πάμε να δούμε τώρα τα β, γ, δ, ε, δ. Ορισμένα από αυτά τα συμπτώματα, είτε της παρορμητικότητας, είτε της ελληματικής και τα λοιπά, θα πρέπει να ήταν παρόντα πριν την ηλικία των επτά ετών. Δηλαδή ένα πολύ σημαντικό είναι όταν η συνέντευξη με τους γονείς, γιατί αυτό δεν μπορεί να το δει κανείς, να το παρατηρήσει, έχει τη συνέντευξη με τους γονείς, όπου πρέπει κάτι να υπήρχε από τις μικρότερες ηλικίες, στη διάρκεια της πρώτης ανάπτυξης του παιδιού. Γ. Κάποια δυσλειτουργία από αυτές να εμφανίζεται σε δύο περιβάλλοντα. Αν ένα παιδί δηλαδή στο σχολείο είναι τύπος και υπογραμμός, και στο σπίτι πάει και τα κάνει όλα αυτά, αυτό το παιδί δεν πρόκειται να πάρει διάγνωση. Γιατί μας κάνει φανερό ότι τα προβλήματα και οι συμπεριφορές βγαίνουν από το πλαίσιο. Αλλιώς αν δεν μπορεί στο ένα πλαίσιο, θα πρέπει να μην μπορεί και σε ένα άλλο πλαίσιο. Ή αν ένα παιδί λειτουργεί έτσι, που? Στο σχολείο. Αλλά στο σπίτι δεν λειτουργεί έτσι, πάλι δεν υποθέτουμε δέπι. Γ. Πρέπει να υπάρχουν σαφείς ενδείξεις... κλινικά σημαντικείς διαταραχείς, δηλαδή. Θα πρέπει να έχουμε ενδείξεις, προσέξτε τον όρο τώρα, σαφείς ενδείξεις. Γι' αυτό λέμε είναι κλινική εκτίμηση. Μια ένδειξη, δεν ξέρω πόσο σαφής μπορεί να είναι, πρέπει να το κρίνει λοιπόν ο κλινικός. Τι ένδειξη, παιδιά, ότι αυτό το παιδί δεν περνάει καλά. Δηλαδή έχει προβλήματα, είτε στη μάθησή του, είτε συναισθηματικά, είτε στις κοινωνικές του σχέσεις. Αλλιώς, άμα δεν υπάρχει πρόβλημα και το μόνο πρόβλημα είναι για τη μαμά που την ενοχλεί και τον μπαμπά, ή για τον εκπαιδευτικό που ενοχλεί, τότε δεν είναι αρκετός λόγος αυτός. Θεωρούμε ότι υπάρχει διαταραχή όταν το παιδί εμποδίζεται. Όχι μόνο όταν οι άλλοι εμποδίζονται. Έτσι, γι' αυτό και πολλές φορές αρκετοί εκπαιδευτικοί είναι δυσαρεστημένοι με τις διαγνώσεις. Γιατί θεωρούν ότι είναι απολύτως σίγουρο ότι το παιδί έχει δέπι. Και αν δεν πάρει τη διάγνωση, είναι δυσαρεστημένοι μετά. Και τα συμπτώματα αυτά τι δεν πρέπει να είναι, δεν πρέπει να είναι αποτέλεσμα ενός άλλου προβλήματος. Δηλαδή, αν ένα παιδί έχει μία άλλου τύπου διαταραχή ψυχιατρική, ή αν έχει, για παράδειγμα βλέπετε εκεί, διαταραχή διάθεσης, αγχώδης διαταραχή. Όλες αυτές είναι ψυχιατρικές διαταραχές. Αν από εκεί προκύπτει η παρορμητικότητα ή η υπερκινητικότητα, τότε δεν το συζητάμε, την αποδίδουμε εκεί. Να τα μαζέψουμε όλα μαζί. Για να πάρει λοιπόν ένα παιδί τη διάγνωση, θα πρέπει να έχει είτε έξι τουλάχιστον συπτώματα υπερκινητικότητας, είτε έξι τουλάχιστον συπτώματα ερηματικής προσοχής. Θα πρέπει αυτά να υπάρχουν για τουλάχιστον έξι μήνες. Θα πρέπει αυτά να είναι σοβαρά. Εκείνο το συχνά που γράφει πάντα μπροστά, εννοεί συχνά να συμβαίνει, πολύ. Επίσης, θα πρέπει να έχουμε ενδείξεις από την προηγούμενη παιδική ηλικία. Θα πρέπει να εμφανίζονται αυτές σε δύο τουλάχιστον διαφορετικά περιβάλλοντα. Θα πρέπει να είναι πραγματικό πρόβλημα για το ίδιο το παιδί και την ανάπτυξή του και να μην οφηλώνται σε άλλα αίτια. Έχουμε ερωτήσεις, για να προχωρήσω. Ναι, ενήλικας. Να το έχουμε την ηλικία και να μην το καταλάβουμε ποτέ. Ναι, βέβαια. Όταν ξέρετε, όπως είπε τώρα, ότι εγώ αυτό κάτι μου θυμίζει, υπάρχουν ενήλικες οι οποίοι επειδή μεγάλωσαν σε συνθήκες που δεν ήτανε πιθανότητα αυτή η διάγνωση, και επίσης και τα κριτήρια ήταν διαφορετικά, είτε ζούσαν στην εξοχή, είτε είτε είτε, συνειδητοποιούν σε μεγάλη ηλικία ότι έχουν δέπι. Και δεν το ήξερα ποτέ. Υπάρχουν πολλοί ενήλικες γύρω μας με δέπι, που δεν έχουνε καμία διάγνωση, και συνεχίζουν τη ζωή τους, αλλά με αρκετά προβλήματα. Πρέπει να πούμε για τη δέπι ότι από τα παιδιά που θα ξεκινήσουν με δέπι, δεν θα είναι όλα ενήλικες με δέπι. Η δέπι πολλές φορές φθύνει. Και μάλιστα στις ελαφρές περιπτώσεις της φθυσικά φθύνει πολύ πιο νωρίς. Οι πολύ βαριές περιπτώσεις που τις βλέπουμε να παραμένουν και στην ενήλικη ηλικία. Εντάξει. Η διάγνωση για τους ενήλικες είναι ακριβώς η ίδια και στηρίζεται πολύ περισσότερο στην δική τους αυτοπερηγραφή. Στα παιδιά στηρίζεται σε στοιχεία από τους γονείς, στοιχεία από τους εκπαιδευτικούς και αν δεν ευκαταλήγουνε κλινική παρατήρηση από τον ειδικό. Ναι. Στην ίδια φθύνει. Και φθύνει. Τώρα με βάση αυτά έχουμε τρεις τύπους. Πρώτος, όπως το βλέπετε, δέπει, αλλά τι δέπει? Τύπος ελειματικής προσοχής, που έχει έξι από τα πρώτα που είπαμε. Δεύτερος, τύπος υπερκινητικότητας, παρορνητικότητας, έξι από τα άλλα και συνδυαστικός τύπος. Προσέξτε τώρα. Ο συνδυαστικός τύπος δεν είναι τρία από το ένα και τρία από το άλλο. Όχι. Πρέπει να έχει έξι τουλάχιστον από το ένα και έξι τουλάχιστον από το άλλο. Για να θεωρήσουμε ότι αυτό το παιδί δεν είναι ούτε δέπ, ούτε είναι διαταραχή υπερκινητικότητας, αλλά είναι δέπη. Τα έχει και τα δύο. Είναι συνδυαστικός τύπος. Όπως καταλαβαίνετε, είναι η πιο επιβαρυμένη μορφή. Ωραία, τι ξέρουμε για τη δέπη. Για τη δέπη ξέρουμε, παιδιά, ότι δεν είναι τεμπελιά. Ένα παιδί δηλαδή που δεν προσέχει, δεν ολοκληρώνει τις εργασίες του και τα λοιπά, δεν είναι τεμπέλις. Ούτε είναι έλλειψη κινητρού. Το παιδί με δέπη δεν λειτουργεί έτσι, γιατί δεν θέλει να λειτουργήσει. Δεν λειτουργεί έτσι, γιατί δεν μπορεί να λειτουργήσει έτσι. Και είναι πάρα πολύ δύσκολο να πιστεί το περιβάλλον, ότι αυτό που κάνει, ότι μπορεί να προκαλεί, ότι μπορεί να κάνει φασαρία, ότι μπορεί να ξεχνάει συνέχεια τα πάντα, ότι μπορεί να διακόπτει, δεν το κάνει για να ενοχλήσει. Αλλά είναι διαταραχή του. Έχει τεράστια σημασία να κατανοήσουμε την ενδογενή φύση της δέπη, γιατί αλλιώς θα οντιδρούμε πολύ άσχημα κάθε φορά που θα τη συναντούμε. Θα νομίζουμε ότι τα παιδιά μας είναι εκεί, είτε σαν γονείς, είτε σαν εκπαιδευτικοί, για να μας πάν τα νεύρα. Ενώ δεν είναι κάτι τέτοιο. Δεν υπάρχει ηθικό έλλειμμα. Δηλαδή τι? Δεν είναι κακά παιδιά. Γιατί πάλι σημαίνει πάντα το ίδιο. Δεν το επιλέγουν. Δεν είναι συκεμένα κακή η συμπεριφορά τους. Και όταν λέμε ότι ένα παιδί έχει δέπη, δεν εννοούμε ότι δεν μπορεί να συγκεντρωθεί ποτέ και πουθενά. Δεν υπάρχει, δηλαδή, πλήρης απουσία η ικανότητας. Γιατί καμιά φορά μας λένε οι γονείς... Ναι, να δεις τι καλά όταν παίζει πλεηστέισον, πώς συγκεντρώνεται. Ακόμα και αυτό, όμως, εάν κάποιος παρατηρήσει με συνέπεια και συστηματικότητα, θα δει ότι και εκεί μπορεί να προσέχει σε λάθος σημείο. Και εκεί να διασπάται και να πατάει πολύ πιο γρήγορα από ό,τι απαιτείται. Δηλαδή και εκεί θα εκδηλώσει. Αλλά το γεγονός ότι κοιτάει την οθόνη ένα παιδί... Εντάξει, δεν μπορούμε να πούμε, επειδή κοιτάει την οθόνη όταν βλέπει μία αγαπημένη του εκπομπή, αποκλείεται να είναι δέπι. Δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Τώρα, επίσης δεν οφείλεται σε τροφές. Γιατί ξέρουμε όλοι και εσείς το ξέρετε. Όταν ειστάζετε πάρα πολύ τι κάνετε? Όταν πέφτει η ενέργειά σας και θέλετε ενέργεια τι κάνετε? Πίνετε καφέ, τι άλλο? Τρώτε γλυκό κατευθείαν, γιατί έρχεται έτσι. Άρα, ξεκινώντας από αυτό το καθημερινό, υπήρξε μία μεγάλη βιομηχανία, η οποία υπάρχει και τώρα, η οποία λέει ότι οφείλεται η δέπι σε τροφές, στη διατροφή, κι άρα δίνουν στα παιδιά κατάλληλες διατροφές, ένα πρόγραμμα διατροφικό. Υπάρχει υπόθεση, λοιπόν, ότι αν ένα παιδί του κόψεις συγκεκριμένες τροφές, και του βάλεις κάποιες άλλες, ότι με αυτόν τον τρόπο θα ελέγξεις τη δέπι. Δεν υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα γι' αυτό καθόλου. Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να ταΐζουμε σοκολάτα, ζάχαρη, έτσι, φυσικά όχι, αλλά ακόμη κι αν κόψουμε τη ζάχαρη, η δέπι, αν υπάρχει, θα είναι εκεί. Δεν οφείλεται σε κακή γονεϊκή συμπεριφορά, δηλαδή είναι κακομαθημένο, μωρέ, δεν του μάθε ποτέ να φέρεται. Γιατί, γιατί ένα παιδί κάφτεται στην καρέκλα και κουνιέται συνέχεια, ή σηκώνεται, ή σκαρφαλώνει, ή αρκουδίζει, και αμέσως στο νιού μας λέμε, μμμ, δεν του μάθε να φέρεται, δεν βλέπεις πως το έχει. Δεν είναι αποτέλεσμα κακής συμπεριφοράς γονέων. Δεν οφείλεται σε υπερβολική παρακολούθηση τηλεόρασης, ή ηλεκτρονικά παιχνίδια και δεν οφείλεται σε ορμόνες. Είναι λοιπόν μία νευροβιολογική διαταραχή, που ξέρουμε ότι δεν οφείλεται σε αυτά, ούτε έτσι σε κάποιους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Τώρα, εκδηλώνεται σε όλους. Δεν είναι της λευκής φυλής, της μαύρης, της κίτρινης, των πλουσίων, των στοχών, έτσι εκδηλώνεται σε όλες τις κατηγορίες. Προσβάλλει άτομα οποιοδήποτε παιδού εφηίας. Αυτό τι σημαίνει ότι μπορεί ακόμη και ένα εξαιρετικά εφηέσπαιδι, και ένα παιδί με τυπική νοημοσύνη, και ένα παιδί με ελαφρά νοητική καθυστέρηση, να έχει και δέπι. Είναι το πιο συχνό πρόβλημα στην παιδική ηλικία. Και είναι ενδιαφέρον αυτό, γιατί εδώ στην Ελλάδα, εμείς ποια διαταραχή ξέρουμε ότι είναι πιο συχνή. Ποιο πρόβλημα στην ειδική αγωγή, ποια κατηγορία. Μαθησιακές δυσκολίες, ειδικές μαθησιακές, έτσι. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, δεν είναι οι μαθησιακές, είναι οι δέπι. Αυτό έχει ένα νόημο όμως να το ξέρουμε και να το σκεφτούμε καλά, γιατί μπορεί, για παράδειγμα, κάποια παιδιά που εδώ στην Ελλάδα, επειδή τώρα έχει ξεκινήσει η δέπι πολύ και κινείται, κάποια παιδιά που θα έπαιρναν διάγνωση δέπι, παραδοσιακά εντάσσονται στις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Η συγνώτητα 3-7% στη σχολική ηλικία, μετά φθύνει, 4% στους ενήλικες. Άρα, όπως σας είπα, υπάρχουν πολλοί ενήλικες που έχουν δέπι. Πιο συχνά, βέβαια, εμφανίζεται στα αγόρια, όπως και όλες οι υπόλοιπες συνθήκες που έχουν να κάνουν με νευρολογικά ζητήματα. Άρα, 4 προς 1. Πολύ μεγάλη αναλογία. Εδώ θέλω να κρατήσουμε όμως το εξής, ότι αυτές οι αναλογίες πάντοτε επηρεάζονται από τις κοινωνικές συνθήκες. Δηλαδή δεν σημαίνει ότι βιολογικά τα αγόρια, είναι τετραπλάσια πιο πολλά από ότι τα κορίτσια με δέπι. Έτσι, προφανώς υπάρχουν και άλλες συνθήκες, είτε ότι τα στέλνουν πιο πολύ για διάγνωση οι εκπαιδευτικοί, είτε ότι έχουν πολύ περισσότερες απαιτήσεις μαθησιακές οι γονείς, και άρα κινητοποιούνται πιο πολύ. Είτε, είτε, είτε, πάντα υπάρχουν, έτσι, υπάρχει και ένα κοινωνικό πλαίσιο που μπορεί να ανεβάζει ή να κατεβάζει αυτή την αναλογία. Ναι. Επειδή για ένα άλλο μάθημα σχετική εργασίας είναι ότι, μια εξήγηση στην αναλογία ήταν ότι, συνήθως τα αγόρια εμφανίζουν πιο παραδοσιακότητα και ειδικητικότητα, όταν πρατούν περισσότερες προσωπίες και θέλουν περισσότερο για διάδοση. Ενώ τα αγόρια είχαν περισσότερη δυνατή προσωπία. Ναι, από την άλλη μεριά θα μπορούσαν να πω ακριβώς το αντίστροφο ότι επειδή τα αγόρια ούτως ή άλλως έχουν περισσότερη κινητικότητα, παραδοσιακότητα και τα λοιπά, θα μπορούσανε κάποιες ελαφρές περιπτώσεις να μην καταγράφονται. Αλλά αυτό επιβεβαιώνει αυτό που λες, ότι το πλαίσιο και το πώς ερμηνεύονται οι συμπεριφορές σε κάθε πλαίσιο, επηρεάζει βέβαια τις διαγνώσεις. Ναι. Να κάνω μια ερώτηση, προηγούμενη διαφάνεια. Προηγούμενη αυτή, ναι. Κι εκεί που αναφερθήκατε ότι φθύνει το θέμα, δηλαδή η νεοβιολογική διαταραχή της υπηρεσίας... Οριμάζει, ναι. Οριμάζει. Ναι, δεν ξέρουμε πώς συμβαίνει. Δεν ξέρουμε πώς συμβαίνει δηλαδή, γιατί κάποιες ελαφρές μορφές βλέπεις μετά ότι... Λόγω επιπέδευσης ή απλά οριμάζει? Αυτό που ξέρουμε είναι το απλά οριμάζει. Ότι είναι μια διαταραχή, η οποία φθύνει. Αυτό επίσης, για όλες αυτές τις συνθήκες που είναι σχετικά καινούργιες... Φανταστείτε, όταν μια συνθήκη είναι 50 ετών, 60 ετών, που αυτή είναι λιγότερη, έτσι, τι έρευνα να συγκεντρωθεί ακριβώς? 50 έτυχ, ξέρετε τι, είναι μια μισή γενιά. Αυτό είναι όλο και όλο. Δηλαδή, παιδιά που είχαν διάγνωση, να τα παρακολουθήσουμε όταν είναι ενήλικες, μία γενιά και άλλη μισή. Είναι πολύ λίγο για να έχεις συμπεράσματα. Γιατί στις μαθησιακές είδαμε ότι αλλάζει οι συνδέσεις, τελώς πάντων. Ναι, οι ερμηνείες όμως που έχουμε και η έρευνα που έχουμε για τις μαθησιακές, είναι πολύ περισσότερες από ό,τι είναι για τη ΔΕΠΙ. Η ΔΕΠΙ δεν ανήκει στις μαθησιακές δυσκολίες. Η ΔΕΠΙ δεν ανήκει στις μαθησιακές δυσκολίες. Με απόλυτη σαφήνεια, είναι άλλη η διαγνωστική κατηγορία. Όπως κάποια στιγμή αναέφερα, επειδή όταν δεν υπήρχε η διαγνωστική κατηγορία ΔΕΠΙ, τι ήταν αυτά τα παιδιά. Ενδιαφέρον, κοιτάξτε τι ήταν. Να τα δούμε εδώ πέρα. Πρώτα απ' όλα, κάποια ήταν εδώ, διαταραχές μάθησης, κάποια ήταν διαταραχές διάθεσης, και κάποια ήταν τα δύο παραπάνω, δηλαδή τι, προβλήματα συμπεριφοράς. Δεν τα έλεγαν ΔΕΠΙ, τα έλεγαν πως διαταραχή συμπεριφοράς, διαγωγής. Η διαταραχή προκλητικής εναντίωσης. Τα παιδιά, δηλαδή, εναντιώνονται συνειδητά. Ή μαθησιακές δυσκολίες. Γι' αυτό, αν θυμηθείτε, σας είπα ότι στην Ελλάδα, έχουμε πρώτη αριθμητική κατηγορία μαθησιακές δυσκολίες. Εάν σιγά σιγά αρχίσει και ανεβαίνει, είναι συγκοινωνούν τα δοχεία αυτά. Αν ανεβεί το ΔΕΠΙ, μπορεί κάποια παιδιά να κατεβούν. Όταν έχεις ΔΕΠΙ, πολύ πιθανόν, αν είσαι και χωρίς παρέμβαση, τι να κάνεις, πολύ πιθανόν να έχεις μαθησιακές δυσκολίες. Αυτό δεν προσέχεις. Αλλά δεν σημαίνει ότι αν έχεις ΔΕΠΙ, έχεις οπωσδήποτε μαθησιακές δυσκολίες. Δεν σημαίνει ότι αν έχεις μαθησιακές δυσκολίες, έχεις οπωσδήποτε ΔΕΠΙ. Υπάρχουν παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες που έχουν και ΔΕΠΙ. Υπάρχουν παιδιά με ΔΕΠΙ που έχουν και μαθησιακές δυσκολίες. Τα τελευταία 30 χρόνια, αυτά τα παιδιά διαχωρίζονται όλο και περισσότερο. Τι συνέπειες. Οι συνέπειες, και εδώ έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, αν το δείτε, καλύπτουν τα πάντα. Γιατί? Σχολική ζωή, να το καταλαβαίνετε. Δεν φέρνω βιβλία, δεν προσέχω, δεν ολοκληρώνω εργασίες, δεν ολοκληρώνω την προσοχή μου στις οδηγίες. Όλο αυτό δημιουργεί πρόβλημα στη σχολική μάθηση. Επιδράσεις τώρα στην οικογενειακή ζωή και τη λειτουργικότητα της οικογένειας. Μια οικογένεια που έχει ένα παιδί που απαιτεί διαρκώς την προσοχή της, που διαρκώς δεν μπορεί τι να κάνει, να συμβαδίζει με τους ρυθμούς, τις καθημερινές απαιτήσεις, έχει να αντιμετωπίσει πολύ μεγάλα προβλήματα. Συγκρούσεις μεταξύ του δέπι και των γονέων, συγκρούσεις των γονέων μεταξύ τους και συγκρούσεις των αδερφών. Άρα η καθημερινότητα της ζωής ενός παιδιού με δέπι δεν σταματάει στο σχολείο. Ζει πάρα πολύ μέσα στην οικογένεια. Επιδράσεις στη σχέση με συνομιλίκους. Όταν παίζεται όλοι μαζί, έρχομαι εγώ και χωρίς να σκεφτώ ότι εσείς παίζετε, ότι έχετε ξεκινήσει ήδη. Ότι είναι άλλου νου η σειρά. Ότι-ότι, πάω μέσα, καθαρίζω. Πετάγομαι, σε διακόπτω, δεν σε αφήνω να μιλήσεις, έτσι. Δεν κατανοώ ότι με κοιτάς νευριασμένα. Γιατί δεν προσέχω αυτά στις λεπτές διαφορές. Τότε οι κοινωνικές μου σχέσεις σίγουρα θα υποφέρουν. Επιδράσεις τώρα. Εάν στην οικογένεια δυσκολεύομαι, στο σχολείο δυσκολεύομαι, και με τους φίλους μου δυσκολεύομαι, πού ακριβώς θα χτίσω την αυτοεκτίμησή μου. Άρα, ουσιαστικά, έχουμε επιδράσει την αυτοεκτίμηση. Και το τελευταίο, στην υγεία και την ασφάλεια. Αυτό που λένε τα δεδομένα είναι ότι, ποιο παιδί κινδυνεύει περισσότερο να έχει παιδικό ατύχημα. Αυτό που κάθεται όλη μέρα και διαβάζει, ή αυτό που δεν σταματάει στιγμή και σκαρφαλώνει και πηδάει και τρέχει και δεν προσέχει. Αυτό, έτσι. Άρα μόνο τα ατυχήματα σε θέματα ασφάλειας, καταλαβαίνουμε ότι είναι ένα σημαντικό πρόβλημα. Η ΔΕΠΙ, λοιπόν, δεν είναι μία σχολική μόνο δυσκολία. Τώρα, τι κάνουμε για τη ΔΕΠΙ. Πιο συχνά δίνουμε φάρμακα. Τι φάρμακα, περιέργως πως τα φάρμακα που δίνουμε στη ΔΕΠΙ, είναι διαγερτικά φάρμακα. Ενώ θα περιμένει κανείς να δώσει κατασταλτικά, δεν δουλεύει έτσι. Όπως πολλές φορές τα ψυχιατρικά φάρμακα δεν δουλεύουν έτσι. Άρα το πιο γνωστό είναι το Ritalin. Η συντριπτική πλειοψηφία παίρνει παγκοσμίως αυτό το φάρμακο. Και αυτά τα φάρμακα, τι κάνουν. Ρυθμίζουν την εγρήγορση των παιδιών, ώστε να μπορούν να προσέχουν, να λειτουργούν, να συμπεριφέρονται, να λεπιδρούν κτλ. Γύρω από τη φαρμακολογική θεραπεία, όπως καταλαβαίνετε υπάρχουν πάρα πολλές ενστάσεις. Γιατί το φάρμακο δεν θεραπεύει τη ΔΕΠΙ. Ελέγχει για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που παίρνει στο φάρμακο. Από ό,τι γνωρίζουμε, όταν δοθεί, πρώτον, στην κατάλληλη δόση, δεύτερον υποστηρίζεται το παιδί και με προβλήματα τροποποίησης συμπεριφοράς, τότε τα αποτελέσματα είναι καλά. Όμως υπάρχει περίπτωση, εξαιτίας της μη κατάλληλης δόσης, τα παιδιά τι να κάνουν να μην λειτουργούν έτσι όπως περιμένουμε. Μια άλλη κριτική που έχει γίνει για τη φαρμακολογική αντιμετώπιση, είναι ότι πολύ συχνά και οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί, μοιάζει σαν να θέλουν να το περάσουν το πρόβλημα στα φάρμακα. Δηλαδή, δώστε το φάρμακο για να μην χρειάζεται να κάνω εγώ πολλές αλλαγές και πολλή υποστήριξη. Σε ό,τι αφορά την τροποποίηση της συμπεριφοράς, υπάρχουν πάρα πολλά προγράμματα οργάνωσης της συμπεριφοράς. Όπου ουσιαστικά τι κάνουμε, παιδιά, διδάσκουμε στο παιδί να αυτορυθμίζεται. Δηλαδή, είτε χρησιμοποιώντας λίστες τις οποίες τσεκάρει αν τα πήρε όλα, αν ακολούθησε τη σειρά, είτε χρησιμοποιώντας καταγραφή από το ίδιο το παιδί, των λαθασμένων συμπεριφορών. Δηλαδή, μπορεί για παράδειγμα να του έχουμε ένα ρολογάκι εδώ, που κάθε 6-7 δευτερόλεπτα, ένα λεπτό ανάλογα με τη συχνότητα του προβλήματος του, κάνει ένα μπιπ. Και πρέπει εκείνη τη στιγμή που ακούει το μπιπ να συμπληρώσει δίπλα αν πρόσεχε ή όχι. Τίποτα άλλο. Ώστε τι να κάνουμε μετά, να συνειδητοποιήσει το ίδιο ότι από τα 20 μπιπ που είχε η ώρα, εγώ στα 19 δεν πρόσεχα. Για να περάσουμε πια σε άλλες μεθόδους ώστε να διευρύνουμε σιγά-σιγά την προσοχή. Αλλά μόνο όλες αυτές που βλέπετε της τροποποίησης της συμπεριφοράς, έχουν μέσα την άμεση εμπλοκή του ίδιου του παιδιού. Δηλαδή στόχο έχουν την αυτορύθμιση. Φυσικά και όταν συμπεριφέρεται καλά το αμίβουμε για να αναγνωρίσουμε τη συμπεριφορά του, αλλά έχουν τον κύριο κορμό στην αυτορύθμιση. Χρησιμοποιείται και η ψυχοθεραπεία σε πολύ βαριές περιπτώσεις και βεβαίως κυρίως σε ενήλικες. Και αυτό που είπαμε ότι αυτό που θέλουμε συνήθως είναι ο συνδυασμός. Πώς δηλαδή όταν το παιδί έχει πάρει το ρίταλιν και άρα είναι ελεγχόμενη η προσοχή του, τότε είναι που κάνω την υποστήριξη, ώστε να μπορέσει να την αξιοποιήσει. Έχω χρόνο? Έχω. Τώρα, στο σχολείο τι κάνουμε. Από εδώ είναι τα πιο πρακτικά. Τι μπορώ να κάνω εγώ στην τάξη, ώστε να διευκολύνω ένα παιδί με δέπι. Πρώτα απ' όλα, πάνω πάνω τι βλέπετε. Παρεμβαίνω στο παιδί, όχι. Οι πρώτες παρεμβάσεις που αφορούν την δέπι, αφορούν το περιβάλλον της τάξης. Στη συνέχεια, την αλλαγή της δικής μου διδασκαλίας, του δικού μου τρόπου επικοινωνίας και οργάνος της διδασκαλίας, και μετά ερχόμαστε στη συμπεριφορά του παιδιού. Τώρα, τι σημαίνει τροποποίηση του περιβάλλοντος την τάξη. Είναι όλα λίγο έως πολύ γνωστά. Δεν υπάρχουν, δηλαδή, στην αλλαγή, στην τροποποίηση του περιβάλλοντος ή της διδασκαλίας, μαγικές λύσεις. Τι λέμε. Επιτρέψτε ελευθερία κινήσων έτσι στο θρανείο. Δηλαδή, αν από ένα παιδί με δέπι έχει την απέτηση ο εκπαιδευτικός, να είναι καθισμένος έτσι, αυτό δεν πρόκειται να βοηθήσει κανέναν. Εάν επιτρέπει όμως, ενώ είναι έτσι, μετά να κάθεται έτσι, μετά να κάθεται έτσι, χωρίς να δημιουργεί θέμα, τότε τι να κάνουμε, μπορεί το παιδί να διευκολυθεί. Επίσης, δίνουμε αφορμές για κίνηση. Ένα παιδί με υπερκινητικότητα δεν μπορεί να κάτσει 40 λεπτά στη θέση του. Είναι αδύνατο. Άρα έχουμε τη δυνατότητα εμείς, μέσα στο πλαίσιο της λειτουργίας της τάξης, να κάνουμε πολύ παλιά πράγματα, σβήσιμο πίνακα, μοίρασμα τετραδίων. Δηλαδή, στην καθημερινότητα, λέω, ζωή θα με βοηθήσεις, ζωή θα πεταχτείς μέχρι το διευθυντή, ζωή ώστε να μπαίνει μέσα στην καθημερινότητα. Το παιδί πρέπει να είναι κοντά μας. Γιατί? Γιατί όταν δεν προσέχει θα πρέπει με πολύ εύκολο τρόπο... να επαναφέρω συνέχεια την προσοχή του. Μάθετε να αναγνωρίσετε τα σημάδια κινδύνου. Δηλαδή, όλα τα παιδιά δεν πάνε από το 0 στο 100. Είναι ένα πράγμα που σιγά-σιγά χτίζεται. Το βλέπεις ότι ανεβαίνει η κινητικότητα. Έχει αρχίσει και στρίβεται στην καρέκλα. Εκεί, αν το αναγνωρίσεις, ξέρεις ποια είναι η στιγμή. Να δώσεις διέξοδο στην κινητικότητα. Χρησιμοποιήστε την αποδεκτή συμπεριφορά για έπαινο. Αυτό ισχύει για πάντα, έτσι. Πω πω, τι ωραία που δούλεψε σήμερα. Χαίρομαι πάρα πολύ που έφερες όλα στο τετράδια. Ναι. Είναι καλύτερα να λέω, Ζωή, κάτσε κάτω. Ζωή, σταμάτα. Αμάν βρε Ζωή. Ζωή, πήγαινε στον διευθυντή τώρα. Αυτό είναι καλύτερο, ε. Ναι. Γιατί, προσέξτε. Δυό λεπτά. Γιατί πάντα διαλέγετε... Στην ειδική αγωγή παρεμβαίνουμε επειδή υπάρχει ένα πρόβλημα. Δεν παρεμβαίνουμε έτσι. Δεν αρχίζω να λέω, Ζωή, καλή μου, και Ζωή, και Ζωή, επειδή δεν έχω τι να κάνω. Άρα είναι συγκριτικό. Τι είναι καλύτερο να λέω, ή δεν θα λέω τίποτα. Αν δεν λέω τίποτα, όμως η Ζωή θα είναι σκαρφαλωμένη πάνω στο θρανίο. Και μαζί με τη Ζωή θα σηκωθεί και ο Κώστας και οι μέροι που δεν έχουν κανένα πρόβλημα. Διότι εγώ το επιτρέπω. Εάν κάνω συνέχεια αρνητικά σχόλια, είναι πολύ χειρότερο, έτσι. Εάν το εντάξω μέσα, είναι πολύ καλύτερα. Και από την αρχή είχαμε πει πολύ πολύ παλιά ότι στα παιδιά μιλάμε για τα πράγματα που κάνουμε. Η τάξη είναι η τάξη που ζουν τους κανόνες, τους διαμορφώνουμε όλοι μαζί. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μοιράζει ποτέ κανένα στα τετράδια. Έτσι, αλλά το να έχω την ψευδέσθεση ότι ένα παιδί με δέπει θα καθίσει 45 λεπτά, είναι καταστροφικό για την λειτουργία της τάξης. Δεν θα δουλέψει η τάξη σου. Ναι. Αν κάποιο παιδί μάθει και είναι κανοχημένος και λέει γιατί όλη η ζωή. Πολύ σωστά βρε Μέρι. Πολύ σωστά. Σήκω και στην ουραία στα τετράδια. Μετά της ΙΜΕΣ. Σιγά το πρόβλημα. Πρέπει άλλες που είναι ακόμα στα διαπροσχέσεις να μη βρίσκουν και ό,τι δεν θέλουν να βρουν. Καταρχάς τα παιδιά το ξέρουν. Δεν περιμένουν εμένα να τους το πω. Ξέρουν πάρα πολύ καλά τη ζωή. Πιο καλά από εμένα. Ότι εκεί κάτι τρέχει. Αλλά πέρα από αυτό, όχι, δεν είναι ανάγκη να το πείτε. Όχι. Πόσες φορές μοιράζουν. Μη λέτε τετράδια κάθε μέρα. Πείτε κάτι άλλο τέλος πάντων. Πείτε και τον πέτρο. Μη λέτε μόνο τη ζωή. Αλλά η ζωή πρέπει να κινηθεί. Αν δεν κινηθεί λειτουργικά, θα κινηθεί ούτως ή άλλως. Δεν περιμένει εμένα. Αυτό που λέμε, άρα ζητάμε το παιδί να είναι όσο δυνατό να εμπλέκεται. Τώρα, κοιτάμε στα μάτια του παιδί. Δηλαδή, όταν λέω, για παράδειγμα, ας δούμε τώρα τις εργασίες της γραμματικής. Και λέω εγώ, ας δούμε τώρα τις εργασίες της γραμματικής. Όλα τα άλλα το έχουν πιάσει. Η ζωή, καλή της ώρα εκεί που είναι, δεν ξέρω πού πώς μου ορθέ σήμερα το έργιο, η ζωή δεν έχει ακούσει τις οδηγίες μου. Άρα, ας δούμε τώρα, τη δεύτερη φορά, την κοιτάω, για να ξέρει ότι αυτό της απευθύνεται. Δεν λέω κάτι γενικός. Όταν γυρνάω και σε κοιτάω, όταν σας μιλάω, κάποιες σκέφτεσταν αυτό, κάποιες άλλο, εκεί έχετε και εσείς τα θέματά σας. Όταν γυρίζω και σε κοιτάω, κατευθείαν θεωρείς ότι αυτό που λέω σε αφορά. Είναι ένα σήμα ότι πρέπει να με προσέξεις. Επιτρέψτε του όταν βλέπετε ότι δεν μπορεί πλέον, να καθείς ήσυχα σε μία γωνία, να κάνει κάτι άλλο. Εδώ θα μου πείτε, τα άλλα παιδιά... Μα αν είναι και άλλα παιδιά που το χρειάζονται, επιτρέψτε το και στα άλλα παιδιά. Έχετε μια ρουτίνα. Δηλαδή, να ξέρει ότι... Γιατί τη θέλουμε τη ρουτίνα. Γιατί επειδή δεν προσέχει και δεν ρυθμίζει το χρόνο, και δεν παρακολουθεί και είναι παρορμητική, δεν ξέρει ότι έχω περίπου 10 λεπτά ακόμα, ενώ όταν ξέρει ότι κάθε φορά που κάνουμε αυτή τη δραστηριότητα, μετά σε λίγο χτυπάει το κουδούνι, μπορεί να παρακολουθεί καλύτερα και να ξέρει πόσο ακόμα πρέπει να συμμετέχει. Άρα μπορούμε και να της το δώσουμε. Και μπορεί, ενώ εγώ μιλάω, να της δείχνω ζωή. Είμαστε εδώ. Για να ξέρει ότι έχεις ακόμα αυτό. Αν διότι είναι πολλής χρόνος από κάτω, μπορεί η ζωή τη να επιλέξει. Να πάρει κάτι στη γωνία τη που ησυχάζουν, για να μπορέσει να συνέλθει και θα ξανάρθει μετά. Βάζουμε το παλιό κόλπο των δασκάλων. Παλιά, θυμάστε που βάζανε τον άτακτο μαθητή με την καλή μαθήτρια. Με την ίσχυκο, οι κορίτσοι έπρεπε να είναι πάντα για να τον σημαζεύει. Η λογική ποια είναι, δηλαδή, ότι βοηθάει λίγο περισσότερο, εγκαταστήστε γραπτό σύστημα επικοινωνίας. Τι είναι το γραπτό σύστημα επικοινωνίας? Παρακολουθώ το παιδί, βλέπω πώς λειτουργεί, επισημαίνω τι χρειάζεται, επισημαίνω θετικά σχόλια, το γράφω σε ένα τετράδιο, ώστε πάει σπίτι. Και το ίδιο κάνει και ο γονιός από εκεί. Για να ξέρω εγώ, ο μαθητής μου, πώς εξελίσσεται. Και βέβαια, όχι πολλά λόγια, όχι υπερφόρτωση με δραστηριότητες. Πάμε τώρα στη διδασκαλία, στο πώς διδάσκω. 30% από αυτά που λέω ακούει μόνο. Επεξεργάζεται. Όλα τα άλλα είναι χαμένα. Ενδιαφέρον και σε σας το ίδιο. Μην νομίζετε ότι εσείς έχετε λίγο πιο πολύ, αλλά όλοι στο ακουστικό δυσκολευόμαστε. Άρα τι θέλουμε? Θέλουμε να γράφει, θέλουμε να κόβει, θέλουμε να συμπληρώνει, θέλουμε να έχει ενεργητική συμμετοχή. Μικρά κομμάτια εργασίας, οπωσδήποτε. Όχι κάνε τις 10 σκήσεις ή συμπλήρωσε αυτό το φυλάδιο. Τι συμπλήρωσε αυτό το φυλάδιο, αν έχω εγώ προβλήματα προσοχής, και έχω εδώ πέρα 15 σκήσεις. Ξεκινάω από εδώ. Μετά την απάντηση που σκέφτηκα εδώ, τη συμπληρώνω παρακάτω. Μετά πηγαίνω διαβάζω το άλλο, έχει δύο υπό ερωτήματα, κάνω το ένα, το άλλο έφυγε, ούτε καν το είδα. Μπορεί και να το έξερα. Μικρά κομμάτια εργασίας. Για τις οδηγίες έχουμε πει και τονίζουμε ότι δεν βιαζόμαστε. Ειδικά στα μικρά παιδιά, το να τελειώσουν πρώτα, έχει μεγάλη σημασία. Πόσο μάλλον για μένα, που το να τελειώσω πρώτος είναι και εύκολο, αφού είμαι γρήγορος, τελειώνω και πρώτος, άρα δίνουμε έμφαση σε τι, στην ακρίβεια. Χρησιμοποιούμε ρολόι ή μία κλεψίδρα για το παιδί, για να μπορεί να μετρήσει το χρόνο. Ειδοποιούμε ότι σε λίγο, λέω εγώ τώρα, κάποια εργασία κάνουν. Και λέω, σε λίγο θα πρέπει να έχετε τελειώσει την παράγραφο. Όσοι δεν έχουν τελειώσει την παράγραφο, πρέπει να το τελειώσουν τώρα. Εντάξει, εντάξει, εντάξει. Τι πρέπει να κάνει η ζωή σε λίγο? Ζητώνω να το επαναλάβει. Γιατί ούτε καν τώρα μπορεί να έχει ακούσει. Αποκτήστε τη συνήθεια, αυτό είναι μία γενικά καλή διδακτική πρακτική. Δηλαδή, πριν πούμε οτιδήποτε, θέλετε να κάνετε μια ερώτηση, δεν την κάνετε κατευθείαν. Λοιπόν... Τι ξέρουμε για το διαιρέτη. Έτσι ώστε να προσέξουν. Αυτό θέλεις. Να έχεις εκείνη την ώρα την προσοχή. Και σ' ό,τι αφορά τη συμπεριφορά. Συμπεριφορά, παιδιά, και ερχόμαστε εδώ σε αυτό που είπες. Φανταστείτε τη σχέση ενός παιδιού με τον εκπαιδευτικό, ο οποίος έχει συνέχεια να πει τι παρατηρήσεις και αρνητικά σχόλια. Συνέχεια, εσείς δέχεστε καλύτερα ένα σχόλιο, μία συμβουλή, από κάποιον που αισθάνεστε ότι σας αγαπάει, σας εκτιμάει, σας αποδέχεται, σας λέει και καμιά καλή κουβέντα, ή από κάποιον που είναι όλη την ώρα παντελιάδου. Παντελιάδου, ρε παντελιάδου! Τι να ακούσω εγώ μετά από κάποιον που καθημερινά αυτό που μου εκδηλώνει είναι τι? Δεν μου αρέσεις, έτσι. Άρα χρειάζεται πριν κάνουμε την όποια παρέμβαση, την όποια προσαρμογή, τι χρειάζεται σαν εκπαιδευτική να έχουμε. Καλή σχέση. Πρώτα δομώ την καλή σχέση. Πρώτα περνάω το μήνυμα ότι για μένα αξίζει σώσω και τα υπόλοιπα παιδιά. Για μένα και αυτή η συμπεριφορά είναι αποδεκτή. Και μετά περνώ στα συγκεκριμένα βήματα. Ουσιαστικά και το πρώτο και το δεύτερο και το τρίτο, όλα αυτά έχουν να κάνουν με τη βασική αποδοχή. Να αισθάνεται το παιδί ότι έχω θετική στάση απέναντί του. Για να μπορέσω να έχω μια οποιαδήποτε επικοινωνία. Θα το αφήσω, θα σας την ανεβάσω την διαφάνεια, αλλά επειδή όταν πάει και 25 αρχίζετε πλέον και όχι 30%. Μόνο όμως θέλω να κλείσουμε με αυτή εδώ τη δελευταία. Ουσιαστικά σαν ενήλικες. Και ενήλικες μπορεί να έχει να κάνει με το δικό μας το παιδί, με τους μαθητές μας, με τους φίλους μας, με τους συγγενείς μας. Αυτό που χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε, είναι τι, πρώτον, δεν το επιλέγουν. Κανένας άνθρωπος, μικρός ή μεγάλος με δέπι, δεν διάλεξε να έχει δέπι. Έτσι, τούτοιχε. Και δεν επιλέγει εύκολα αν θα σας διακόψει, αν θα ξεχάσει να σας πάρει τηλέφωνο. Είναι πολύ ενδιαφέρουσες οι αφηγήσεις ενηλίκων, νέων, με δέπι για τις προσωπικές τους σχέσεις. Πολύ δύσκολο να είσαι σύντροφος ανθρώπου με δέπι. Ούτε ξέρει που είσαι, ούτε τι του είπες, ούτε που θα βρεθείτε, ούτε δεν σου πανά πάρεις αυτό, να ψωνίσεις τίποτε. Πού είναι το παιδί, καλέ, ξέχασες το παιδί. Μπορεί να ακούγονται αστεία. Είναι δύσκολο, αλλά δεν είναι επιλογή τους, παιδιά. Επίσης, ανάλογα με τον τρόπο που εμείς τους φερόμαστε, ανάλογα αντιδρούν. Και το τελευταίο, που πάλι μας το έμαθαν οι ενήλικες με δέπι. Αυτοί μας το δίδαξαν. Μας δίδαξαν ότι αυτή την παρορμητικότητα, αυτή την υπερκινητικότητα, πάρα πολύ στην ενήλικη ζωή τι κάνουν. Καταφέρουν και τη χρησιμοποιούν υπέρ τους. Δηλαδή, είναι πάρα πολύ δυναμικοί. Κοινούνται συνέχεια, κάνουν πολλά πράγματα, είναι εξωστρεφείς. Αυτό, σε πολλά επαγγέρματα, ξέρετε, είναι σημαντικό. Με μια καλή γραμματέα, δηλαδή, δεν χρειάζεται να θυμάσαι τίποτα. Είμαι έναν καλό γραμματέα, αλλά μπορείς να το χρησιμοποιήσεις με ένα θετικό τρόπο. |
