| : Αγαπητοί φίλοι, σας ευχαριστώ που παρακολουθήσατε αυτήν την Δερβενική Δευτέρα, υπαρρυθμό νομίζω κάπου 74-75. Και είναι πολύ μεγάλη χαρά μας που έχουμε μαζί μας απόψε ένα γνήσιο προϊόν του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ο Φάνης Τάσης πήρε πτυχίο από το Φυσικό στο Πανεπιστημίο Κρήτης και από το Τουμερ Φιλοσοφίας στο Πανεπιστημίο Κρήτης και μετά το έριξε στη Φιλοσοφία. Και αυτό είναι ένα ερώτημα που έχω πάντοτε και ίσως στη Βορία να το καταλάβω λίγο καλύτερα. Δε θα προκαλέσω το Φάνη να μου το ξύγει τώρα, αλλά μου κάνει εντύπωση ότι αρκετοί φυσικοί και σε κάποιο στάδιο της ζωής τους το ρίξανε στη Φιλοσοφία. Για να αναφέρω πάνω σχεδόν ευτύχη το μπιτσάκι από την Ελλάδα. Ξέρω επίσης και είμαι πολύ καλός φίλος με τον Γιώργο τον Μαραγγό, ο οποίος δίδαξε στο Πανεπιστημίο Κρήτης και αυτός φυσικός. Επομένως κάτι πράγματι με λόγο μελετώντας τη φυσική, νομίζω υπάρχει ο πειρασμός να το ρίξει κανείς στη Φιλοσοφία. Βάση πριν τόσοι ο Φάνης συνέχισε στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Δίδαξε κατά καιρούς και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο Βερολίνο, στις Βιξέλλες, στο Πρίστον. Σήμερα είναι διδάσκα στο Alpen-Adria University της Αστρίας. Νομίζω ότι έχει γράψει μία, ίσως την μονογραφία, την κλασική μονογραφία για τον Κορδίλιο Καστονιέδη. Έχει μεταφράσει σπουδαία έργα, σπουδαίων φιλοσοφών στην ελληνική. Και, όπως είναι φυσικό, ανυπομονούμε για να μας αλλαπτίξει αυτό το θέμα, το οποίο είναι η ηθική για την αναβάθμιση της ανθρώπινης φύσης. Και τι σημαίνει αναβάθμιση της ανθρώπινης φύσης και κατά πόσο συμβολεύεται με την ηθική. Λοιπόν, Θεοφάνη ή Υφάνιο, ποιο είναι το όνομά σου που προτιμάς. Θεοφάνης, ναι. Έχεις το λόγο, ως συνήθως μετά την ομιλία, ο κ. Βαδουκάκης θα αναλάβει τη διέθυνση της συνάντησης, της γραμματιάς. Το ακροδένειο μπορεί να υποβάλλει ερωτήσεις κάτω τη διάρκεια σε γραπτή μορφή ή όπως όταν τελειώσουμε, έχουμε άπλετο χρόνο, αυτό είναι και το σήμα των Δευτερικών Δευτέρων, ότι μπορούμε να συζητήσουμε όσο χρόνο μας παίρνει, απευθείας με τον ομιλητή. Λοιπόν, ύστερα από αυτά τα λίγα λόγια, Θεοφάνη έχεις το λόγο. Ευχαριστώ πάρα πολύ, ευχαριστώ θερμάτον Λευθέρη Ζούρου για την πρόσκληση και τον Γιώργο Κοτούλα. Είμαι πολύ χαρούμενος, έχω τους Δεσλούς με το πανεπιστήμιο Κρήτης που μόλις ανέφερε και αυτό που είπες για το ότι είναι 74, 75 η βιολογική δευτέρα, θα χαιρόμαι πολύ αν ήταν 76, γιατί γεννήθηκα το 76 και θα ήταν πολύ ωραίο ως σύμπτωση. Οπότε, αν μπορείτε να κοιτάξετε ποιά ακριβώς η βιολογική δευτέρα είναι, θα χαιρόμαι να το μάθω. Ωραία λοιπόν, σήμερα θα μιλήσω για την ανθρώπινη αναβάθμιση, η οποία είναι και το θέμα του τελευταίου μου βιβλίου. Θα κάνω ορισμένες σύντομες εισαγωγικές παρατηρήσεις σχετικά με αυτήν στην αρχή και μετά θα προχωρήσω στο κυρίως θέμα της ομιλίας, όπου θα εξετάσω δύο συγκεκριμένες επιχειρηματολογίες υπεραυτοίς. Το πρώτο πράγμα που θέλω να πω είναι ότι θα συζητήσω το θέμα της ανθρώπινης αναβάθμισης υπό το πρίσμα του υπερανθρωπισμού. Άρα έχουμε ήδη δύο λέξεις, η πρώτη λέξη είναι υπερανθρωπισμός, η δεύτερη λέξη, ο δεύτερος όρος είναι ανθρώπια αναβάθμιση. Θα ξεκινήσω με τον όρο υπερανθρωπισμός. Τι είναι υπερανθρωπισμός, αγγλιστοί, transhumanism. Ο υπερανθρωπισμός είναι ένα σύνθετο και ανομοιογενές ρεύμα μεταξύ φιλοσοφικής ανθρωπολογίας, φιλοσοφίας του νου, φιλοσοφίας της τεχνικής, που προασπίζει την ρυζική ανθρώπινη αναβάθμιση, συνενόνοντας ποικίλες προβληματικές από ετερό κληταπεδία, όπως τη νεατρική, τις κοινωνικές επιστήμες, τη φυσική, τη βιολογία, τη μοριακή βιολογία ειδικότερα, τη νευροτεχνολογία, την επιστήμη των υπολογιστών, τη ρομποτική, την νεοτεχνολογία και την έρευνα για την τεχνητική νοημοσύνη. Ένας από τους πιο σημαντικούς υπερανθρωπιστές, ο Νικ Μπόστρομ, που είναι ο διευθυντής του Institute for the Future of Humanity στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ορίζει τον υπερανθρωπισμό στο διανοητικό και πνευματικό κίνημα που επιβεβαιώνει τη δυνατότητα και το επιθυμητό της ρυζικής βελτίωσης της ανθρώπινης συνθήκης μέσω του εφαρμοσμένου ορθού λόγου, ιδίως αναπτύστοντας και διαθέτοντας ευραίως τεχνολογίες που εξαλείφουν το γύρας και αναβαθμίζουν σημαντικά τις σωματικές, διανοητικές και ψυχικές ικανότητες του ανθρώπου. Αυτός ως ένας πρώτος ορισμός. Θα μπορούσαμε επίσης να πούμε ότι ο υπερανθρωπισμός στοχεύει ενωλίγης στην απελευθέρωση του ανθρώπου από τους βιολογικούς περιορισμούς μέσω της τεχνικής. Δηλαδή οι υπερανθρωπιστές πιστεύουν ότι ο άνθρωπος θα μπορέσει να είναι πραγματικά ελεύθερος μόνο εάν υπερβεί τους βιολογικούς περιορισμούς του. Από τη στιγμή που διαθέτουμε σώμα και το σώμα υποτάσσεται στην ανάγκη, στον χρόνο, στην φθορά, δεν θα είμαστε ποτέ πραγματικά ελεύθεροι και μπορούμε να είμαστε πραγματικά ελεύθεροι εάν χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία. Ο υπερανθρωπισμός λοιπόν ασπάζεται μία μεγάλη αφήγηση για την τεχνική λύτρωση του ανθρώπου. Έχει πολύ ισχυρά σωτηριολογικά στοιχεία και όπως υποστρίζω στο βιβλίο μου έχει το δυναμικό να εξελιχθεί σε μία μεταθρησκεία, ένα είδος κοσμικής θρησκείας τον 21ο ή τον 22ο αιώνα. Είναι μια ιστορικοφιλοσοφική αφήγηση, βασίζεται σε ένα εκλεκτικιστικό μείγμα συχνά ψευδοεπιστημονικών θέσεων ή προς το παρόν αναπόδεικτον ή εξαιρετικά αμφιλεγόνων επιστημονικών θεωριών και εμπεριέχει πολιτικές και ηθικές βλέψεις. Και ήδη με την πρώτη περιγραφή έχετε αντιληφθεί ότι είμαι αντίπαλος του υπερανθρωπισμού, το βιβλίο μου η Φιλοσοφία της Ανθρώπινης Αναβάθμισης είναι μία πολεμική στον υπερανθρωπισμό, τάσομαι ενάντια στην ρυζική ανθρώπια αναβάθμιση, προσπαθώ ωστόσο να παρουσιάσω τις θέσεις των υπερανθρωπιστών στην πιο ισχυρή τους, στην καλύτερη δυνατή εκδοχή τους. Ας πάμε τώρα στη δεύτερη λέξη, αφού ορίσαμε κάπως τον υπερανθρωπισμό και ελπίζω κάπως να έγινε σαφής, τι είναι η περίφημη ανθρώπια αναβάθμιση, για ποιο πράγμα θα μιλήσουμε. Με τον όρο ανθρώπια αναβάθμιση εννοούμε κάθε παρέμβαση με σκοπό την βετύωση του ανθρώπου ή των λειτουργιών του σε έναν βαθμό μεγαλύτερο από ότι είναι αναγκαίο για την διατήρηση ή την αποκατάσταση της υγείας. Και θα συζητήσω λεπτομεραιέστερα ήδη αναβαθμίσεις και τρόπους στη συνέχεια. Ανεξάρτητα τώρα κατά πόσον συμφωνεί κανείς με τους υπερανθρωπιστές, όπως το περιέγραψα, ή αν είναι πολέμιός τους, δηλαδή βίαιος συντηρητικός όπως εκείνοι χαρακτηρίζουν τους θεωρητικούς τους αντιπάλους και ανάμεσα σε αυτού συγκαταλέγονται ο Γιούργιον Χάμπαμας, ο Φράνσις Φουκουγιάμα, ο Μάικλ Σανδέλ. Ανεξάρτητα λοιπόν από το αν ασπάζεται κανείς τις θέσεις τους, είναι δύσκολο να διαφωνήσει ως προς το ότι η ραγδαία πρόοδος στην τεχνολογία, στην επιστημονική έρευνα, στη βιολογία, πιο συγκεκριμένα, τις τελευταίες δεκαετίες, έφερε στην επιφάνεια ηθικά, νομικά, κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα τα οποία αγγίζουν την ηθική αυτοκατανόηση της ανθρωπότητας στο σύνολό της, δημιουργώντας κρίσιμες διαφωνίες ως προς την οθήλεια της ανθρώπινης αναβάθμισης και το επιθυμητό της. Εγώ λοιπόν στο έργο μου των τελευταίων χρόνων δεν αποβλέπω μόνο στο να διαφωτίσω τα πιθανά οφέλη της ή να συνεισφέρω αποκλειστικά στον ακαδημαϊκό έρευνα, αλλά θα ήθελα, ευελπιστώ, να συμβάλλω στην προετοιμασία της δημόσιας σφαίρας ώστε να διαβουλεύονται με φρόνηση οι πολίτες σε αυτή, προκειμένου να μπορούν να αποφασίσουν με πίγνωση των ευκαιριών, όπως επίσης και των κινδύνων, ως προς το αν θα πρέπει να αφιερωθούν πρόοδοι για την ανθρώπινη αναβάθμιση, έτσι ώστε να σχεδιαστούν οι κατάλληλοι θεσμοί και η ανεγγειά νομοθεσία που θα διέπουν την επιστημονική έρευνα. Μπορεί η μελέτη της ανθρώπινης αναβάθμισης, εκ πρώτης όψιος, να μοιάζει πρόοδοι. Πιστεύω όμως ότι είναι σημαντική, όχι μόνο επειδή καθορίζει αυτό που ανέφερα τώρα μόλις της κατευθύνησης της επιστημονικής έρευνας και τη χρηματοδότησή της, αλλά επειδή συγχρόνως εξοπλίζει τη δημοκρατία καθισθώντας την ικανή να αντιμετωπίσει τις διαφαινόμενες κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες της εκθετικής προόδου που σημειώνει ότι έχουμε επιστήμη. Οπότε, για μένα, ανεξάρτητα από το εάν και πότε επαληθευθούν οι προβλέψεις του υπέρ ανθρωπισμού, είναι καλύτερο να διαθέτουμε κάποιες αρχές που να καλύπτουν έστω και απίθανες καταστάσεις παρά να μην έχουμε αρχές για εθνίδιες καταστάσεις. Και, όπως συμβουλεύει και ο Χάμπερ μας, για όσα λαμβάνουμε εγγέρος υπόψην, δραματικότερα όρια τα οποία ενδέχει να ξεπεραστούμεθαύριο, μπορούμε να διαχειριστούμε πιο ήρεμα τα σημερινά προβλήματα. Και τέλος, πιστεύω ότι εάν δεν αναπτυχθεί έγκαιρα κριτική στις θέσεις που θα σας παρουσιάσω του υπέρ ανθρωπισμού, τότε ίσως, όταν αρχίζουν να κυκλοφορούν εβραίως οι πρώτες αναβαθμίσεις και υπάρχουν ήδη κάποιες που σχεδιάζονται, ας πούμε η Neuralink του Elon Musk έχει ήδη αρχίζει να σχεδιάζει ένα εμφύτευμα το οποίο θα κυκλοφορήσει εβραίως τα επόμενα δύο-τρία χρόνια. Όταν λοιπόν αρχίζουν να κυκλοφορούν οι πρώτες αναβαθμίσεις, ιθανώς να γίνουν πρόθυμα και ανεξέταστα αποδεκτές από τους πολίτες, καθώς ενδέχεται να υποτιμήσουν την ηθική τους διέστηση, η οποία θα έχει βαθμία αμπλινθή. Δηλαδή όπως ξεκινήσαμε να χρησιμοποιούμε το κινητό που στην αρχή ήταν σύμβολο status και κατόπιν έγινε τελείως αναγκαίο και αυτό οδήγησε τη δημιουργία ενός νέου ανθρωπολογικού τύπου, πλήρως διασυνδεδεμένο με μια διαφορετική αντίληψη του χώρου και του χρόνου, με μια διαφορετική συγκρότηση ως προς την πράξη, έτσι αυτό είναι πιθανό και να συμβεί με διάφορες αναβαθμίσεις που αρχικά όσθα αφορούν την βελτίωση της υγείας βεβαίως, αλλά σιγά σιγά θα διασχίζουν αυτό το πολύ λεπτό σύνδρο μεταξύ θεραπείας και αναβάθμισης. Οπότε για μένα είναι σημαντικό η κοινωνία να μην αυλυνθεί η ηθική διέστηση των πολιτών και να μην καταστεί περισσότερο βιοθρελεύθερη ούτως ώστε να καταλήξει υπερανθρωπιστική. Και το κύριε ρώτημα που βρίσκεται πίσω από αυτό είναι φυσικά εάν τελικά υπάρχει κάποιο όριο στην δεχνητή και στην επιστημονική πρόοδο. Γιατί αν θεωρήσουμε ότι δεν υπάρχει κάποιο όριο, τότε αποδεχόμαστε την υπερανθρωπιστική κοσμοαντίληψη που λέει η έρευνα δεν γνωρίζει κανένα απολύτως όριο, πρέπει να διακυνδυνεύσουμε προκειμένου να μπορέσουμε να φτάσουμε στα ύψη. Ωραία, αυτές ήταν οι αρχικές μου παρατηρήσεις, όπου όρισα την έννοια του υπερανθρωπισμού, την έννοια της ανθρώπινης αναβάθμισης και σκιαγράφησα συνοπτικά το γιατί για μένα αυτό το θέμα έχει ενδιαφέρον ούτως ώστε να ασχοληθώ. Και θα προχωρήσω τώρα στο κυρίως θέμα της ομιλίας μου. Και αφού μιλώ με έδρα την Κρήτη εντός της Αγλικής, θυλοξενούμενος στη Διολογική Δευτέρα, θα ξεκινήσω από τον Ίκαρο. Ο Ίκαρος, ο οποίος χρησιμοποιείται συχνά από τους υπερανθρωπιστές ως μία μορφή που κατά κάποιον τρόπο αποδεικνύει την υπερανθρωπιστική θύση του ανθρώπου, δηλαδή την επιθυμία υπέρβασης των ορίων που έχει ο άνθρωπος. Ο Ίκαρος λοιπόν, υπερβαίνοντας στα όρια του ανθρώπου, διέμπραξε την ύβρη και τιμωρήθηκε. Πράγμα που οι υπερανθρωπιστές συχνά προσπερνούν μάλλον με ευκολία και το προσπερνούν με ευκολία χαρακτηρίζοντας την ύβρη ως προκατάληψη. Σημαντικό όμως είναι επίσης ότι ο Δέδαλος δεν είναι θύβρετα αυτερά εμφορούμενος από μία επιθυμία βελτίωσης ή κατάλησης των ορίων του ανθρωπινού είδους, αλλά για να αποδράσει από το λαβύρινθο, όπου τους είχε κλείσει ο Μίνωας. Ένα λαβύρινθο, ο οποίος δεν αποτελεί μέρος της φύσης, αλλά είναι ανθρώπινη δημιουργία και στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν έργο του ίδιου Δέδαλου. Το ερώτημα λοιπόν εδώ για μας είναι, αν μιλάμε για ανθρώπινη αναβάθμιση ως υπέρβαση της φύσης του ανθρώπου, τότε θα πρέπει να αναρωτηθούμε ακόμη και αν κάτι τέτοιο είναι εφικτό, είναι όντως επιθυμητό. Λόγω χάρη θα θέλαμε όντως να είμαστε αθάνατοι, θα θέλαμε να επημικύνουμε ρυζικά τη ζωή μας για να ζήσουμε μερικούς αιώνες, θα θέλαμε να μπορούμε να διαβάζουμε τη σκέψη, θα θέλαμε να μπορούμε να μεταφορτώνουμε τη συνείδησή μας σε ένα σκληρό δίσκο. Είναι όντως επιθυμητό κάτι τέτοιο. Και ακόμη και αν είναι επιθυμητό και κυρίως και πρωτίστως, είναι κάτι τέτοιο και ηθικό. Μήπως δηλαδή, όπως εγώ υποστηρίζω, η ρυζική αναβάθμιση εκτός από ανεπιθύμητη είναι και ανήθικη αλλά επίσης και επιβλαβής. Ας μιλήσω πιο ειδικά τώρα για το τι είναι αναβάθμιση και συγκεκριμένους τρόπους αναβάθμισης, προτού περάσω στα επιχειρήματα υπέρ αυτής, προσπαθώντας να απαντήσω στα παραπάν ερωτήματα ή μάλλον να τεκμηριώσω την απάντησή μου όπως έχει ήδη διαφανεί στα παραπάν ερωτήματα, η οποία είναι αρνητική, θεωρώ τη ρυζική ανθρώπια αναβάθμιση αν επιθύμητη, την θεωρώ επιβλαβή και την θεωρώ επίσης και ανήθικη. Αλλά οι προσεκτικότερες από εσάς θα διαπιστώσατε ότι χρησιμοποίησα τον όρο ρυζική ανθρώπια αναβάθμιση ενώ νωρίτερα είχα χρησιμοποιήσει τον όρο ανθρώπια αναβάθμιση. Ας ορίσω λοιπόν τώρα τον όρο ρυζική ανθρώπια αναβάθμιση. Όταν μιλάμε για ρυζική ανθρώπια αναβάθμιση εννοούμε ένα σύνολο ιατρικών, γενετικών, νευρονικών και γενικότερα τεχνολογικών δελτιώσεων των ανθρωπίων ιδιοτήτων σε ένα βαθμό που υπερβαίνει κατά πάρα πολύ τα βιολογικά τους όρια ή την προσθήκη ιδιοτήτων που δεν διαθέτει το ανθρώπινο είδος. Φεριπίν, όραση στο υπέρηφρο, ακοήση επηρεχητικές συχνότητες, άφθαρτο δέρμα, τηλεπαθητικές ικανότητες, τηλεκινητικές ικανότητες, ένα προσδόκημα ωραίου ζωής αιώνων ή χιλετιρίδων. Αυτό είναι τη ρυζική αναβάθμιση του ανθρώπου. Το βιβλίο μου, στο μεγαλύτερο μέρος του, συνιστά πολεμική ενάντια στη ρυζική αναβάθμιση του ανθρώπου. Ωστόσο, υπάρχει και ένα δεύτερο είδος αναβάθμισης, εκεί για μένα εκεί οφορείται ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Το δεύτερο είδος αναβάθμισης είναι η μετριοπαθής αναβάθμιση. Και με τον όνομα μετριοπαθή αναβάθμιση εννοούμε ένα σύνολο ιατρικών, νευρονικών και γενικότητα τεχνολογικών τροποποιήσεων, οι οποίες αποσκοπούν στην βελτίωση υπαρχόντων σωματικών, συναισθηματικών, διαδικών και ηθικών ιδιωτήτων και κανόντων του ανθρώπου, σε ένα βαθμό που δεν υπερβαίνει το ανθρωπίνος βιολογικά εφικτό. Και γίνομαι πιο συγκεκριμένος. Το μέγιστο καταγεγραμμένο προσδόκημο όριο ζωής υπήρξαν τα 122 χρόνια, 4 μήνες, 3 εβδομάδες, δεν θυμάμαι πόσες μέρες, σημειώθηκε στη Γαλλία. Εάν όλοι μας μπορούσαμε να τροποποιηθούμε γενετικά ή να χρησιμοποιήσουμε μια θεραπεία προκειμένου να ζήσουμε αυτά τα 122 χρόνια, αυτό θα ήταν μια μετριοπαθής αναβάθμιση. Ή μια αναβάθμιση που επιτρέπει σε κάποιον να τρέχει τα 100 μέτρα στον ίδιο χρόνο με έναν Ολυμπιονίκη, ή να απομνημονεύει μια παρτιτούρα με την ευκολία ενός διεθνούς σκηνής μουσικού, είναι επίσης μια μετριοπαθής αναβάθμιση. Τώρα, τα επιχειρήματα που θα αναπτύξω εδώ και τα επιχειρήματα που θα καταρρίψω αφορούν τη ρυζική ανθρώπια αναβάθμιση. Η μετριοπαθής είναι πολύ δυσκολότερη. Και όσον αφορά την απόρριψη μετριοπαθής αναβάθμισης στο βιβλίο, δεν είμαι βέβαιος αν πέτυχα πλήρως τον στόχο μου, γιατί βλέπω πάρα πολύ δύσκολο να δείξω τόσο το ανεπιθύμητο, όσο και το ανήθικο. Μπορώ να δείξω όμως το επιβλαβές στο πολιτικό και στο κοινωνικό. Εν πάση λοιπόν, η μετριοπαθής αναβάθμιση είναι ένα πιο σύνθετο ζήτημα. Και μάλιστα, εγώ διαφοροποιούμαι ως προσαφήν εισάγοντας τον όρο χρόνιμη αναβάθμιση. Και η διαφορά μεταξύ φρόνιμης και μετριοπαθής αναβάθμισης είναι ότι η φρόνιμη αναβάθμιση είναι ό,τι ακριβώς και η μετριοπαθής, ωστόσο αποκλεί γενετικές τροποποιήσεις. Δεν θέλω όμως να εισέλθω περισσότερο σε αυτή τη συζήτηση τώρα, γιατί θα δε αρήγνει το όριο του θέματος που έχω θέσει. Θα εξειδικεύσω όμως περισσότερο τα είδη και τους τρόπους της αναβάθμισης. Ανέφερα ήδη έναν τρόπο, η γενετική αναβάθμιση. Ένας άλλος τρόπος είναι η εισαγωγή στο σώμα νευρονικών εμφυτευμάτων για την καλύτερη διάδραση με το διαδίκτυλο Βουχάρη. Ένας άλλος τρόπος αναβάθμισης είναι η χρήση φαρμάκων, η χρήση νανοτεχνολογιών, οι νευροτεχνολογιών. Οι πρανθρωπιστές υποστηρίζουν ότι οι παραπάνω στρατηγικές αναβάθμισης, και αυτό είναι πολύ κρίσιμο, δεν συνειστούν παρά ρυζικές βελτιώσεις λόγω της τεχνικής εξέλιξης υπαρχών των τεχνολογιών. Δηλαδή, όπως σήμερα χρησιμοποιούμε κινητά τηλέφωνα, τεχνητά μέλη, τεχνητά όργανα, βοηθήματα όρασης και ακοής, εμβόλια, επεμβάσεις πλαστικής χειρουργικής, ψυχοφάρμακα. Για την αντιμετώπιση του άρθρου της κατάθλιψης. Ουσιών για την βελτίωση της σεξουαλικής λειτουργίας, των αθλητικών επιδόσων αναβολικά, των νοητικών ικανοτήτων, νοοτροπικές ουσίες. Όπως ακριβώς χρησιμοποιούμε σήμερα όλα αυτά, τα οποία δεν αποσκοπούν στην βελτίωση της υγείας, αλλά στην ενδυνάμωση, έτσι και οι τεχνικές που προτείνουν, οι προαναφερθήσεις, δε συσθούν τίποτε άλλο παρά εξέλιξή τους. Εάρα, επιχειρηματολογούν, αν δέχεστε αυτού του είδους τις πρακτικές, τεχνητά, μέλη, πλαστικές, επεμβάσεις, ψυχοφάρμακια και ούτω καθεξής, τότε θα πρέπει να δεχθείτε και την αναβάθμιση, την γενετική, την χρήση της νευροτεχνολογίας και ούτω καθεξής. Ας συζητήσω λίγο λογκομεραίστρα τώρα, αυτά τα αίτη των αναβαθμίσεων. Όταν μιλάμε ας πούμε για διανοητική αναβάθμιση, τι εννοούμε? Εννοούμε ενδυνάμωση της μύμης, αύξηση ικανότητας αυτοσυγκέντρωσης, ενίσχυσης αναλυτικής ικανότητας και ούτω καθεξής. Πώς επιτυχάνεται αυτή προς το παρόν? Προς το παρόν χρησιμοποιούμε θεραπευτικά βότανα, συμπληρώματα διατροφής, ναρκωτικές ουσίες, διάφορα φανακευτικά συσκευάσματα. Αυτά είναι δημοφιλείς στους φοιτητές, στους καθηγητές, στους προγραμματιστές ηλεκτρονικών υπολογιστών, πιο επιστήμονες και γενικότερα διανοτικά εργαζόμενος στους ανθρώπους. Γιατί θέλουν να σκέπτονται πιο καθαρά, καλύτερα, μπορεί κανείς να πίνει καφέ, μπορεί να καπνίζει. Όλα αυτά είναι ονωτροπικές ουσίες ευρίας κρίσης. Υπάρχουν πιο έξυδικευμένες ουσίες. Υπάρχει η μοδαφυνήλια, ας πούμε, για διανοτική εγρήγορση, που είναι σκέβασμα που αναπτύχθηκε για θεραπευτικούς λόγους, αλλά τώρα λαμβάνται ορισμένους ανθρώπους στο πλαίσιο της αναβαθμισής τους. Υπάρχει η μεθυλφενηδάτη, η οποία βοηθά στην αυξημένη ικανότητα συγκέντρωσης, η οποία επίσης αναπτύχθηκε αρχικά για θεραπευτικούς λόγους. Η χρήση φαρμακευτικών ουσιών, οι οποίες ενώ προορίζονται για τη θεραπεία απαθήσεων, λαμβάνει τελικά την αναβαθμίση, δεν περιορίζεται στην εντινάμωση των νοητικών ικανοτήτων. Όπως και στην περίπτωση των νοητροπικών ουσιών, η ανάπτυξη των ψυχοτρόπων ουσιών οφείλεται στην αύξηση της επιστημονικής γνώσης ως προς τις διοχημικές λειτουργίες του κεφάλου. Και τη σχέση αυτών με τις ψυχικές, δηλαδή καταλάβαμε πώς λειτουργούν νευροδιαβιβαστές, στερωτονίνη ας πούμε, ντοπαμίνη, στην ψυχική διάθεση. Αυτή η κατανοήση μας οδηγεί στην παρασκευή πληθόρας φαρμάκων που επιτρέπουν τον έλεγχο της συμπεριφοράς. Έχουμε δηλαδή αντικαταθληπτικά, όπως το πρόζακ που αναστείει την απορρόφηση στερωτονίνης νευρονικές συνάσεις και αυξάνει στα επίπεδα της τον εγκέφαλο. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την βετίωση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του χρήστη. Μιλάμε δηλαδή για ένα είδος ψυχικής κοσμητικής, psychic cosmetics, όπου μπορεί κανείς να επιλέγει χαρακτηριστικά της προσωπικότητας για να τα ενισχύσει ή να τα εξασθενήσει. Ο χρήστης λοιπόν αυτών των ουσιών αναβαθμίζεται συναισθηματικά υπό την έννοια ότι αποκτά μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, εξωστρέφεια, ευδιαθεσία. Και όποιος έχει αυτοπεποίθηση εκτιμά την αξία του δίχως να νιώθει την ανάγκη για να αναγνώρισει τον άλλον. Και σε αυτό το σημείο μπορούμε να διακρίνουμε την πολιτική διάσταση του πρόζακ και γενικότερα της συναισθηματικής αναβαθμίσης. Σκεφτείτε το εξής. Ο αγώνας για την κοινωνική αναγνώριση είτε ατόμων, είτε ομάδων, είτε τάξεων καθορίζει την ιστορική εξέλιξη ως διαρκή προσπάθεια αυτών να γίνουν σεβαστά στη διαφορετικότητά τους ή να φανούν αντάξια του σεβασμού και του θαυμασμού των άλλων μέσω της επίμονης εργασίας και επιδίωξης αριστείας. Βλέπε κίνημα γυναικών, βλέπε κίνημα δικαιώματων μαύρων, βλέπε κίνημα της αστικής τάξης ενάντια στη μοναρχία, βλέπε κίνημα της εργατικής τάξης. Εάν λοιπόν ο αγώνας για την κοινωνική αναγνώριση οδηγεί στην επίμονη εργασία, στην επιδίωξη αριστείας, τότε η απόκτηση αυτοπεποίθησης με την χρήση ενός ψυχοφαρμάκου, όπως είναι ας πούμε το Prozac, εξασθενεί την ανάγκη για κοινωνική αναγνώριση και ενδέχεται να οδηγήσει στην αποδυνάμωση της αυτοβελτίωσης και της άμυλας, όπως επίσης στη στηρίκνωση των κοινωνικών αγώνων. Άραγε ο Γκάντη θα αγωνιζόταν για την αναγνώριση της Ινδίας ως ανεξάρτου κράτους, ή ο Μαντέλα για την αναγνώριση των μαύρων Αφρικανών αν λάμβαταν Prozac τακτικά, ο Κάφκα που λαχταρούσε την αναγνώριση του πατέρα του θα έγραφε την δίκη, ο Τιούριν που στελούνταν την κοινωνική αποδοχή ως ομοφυλόφιλος θα δημιουργούσε το ομώνυμο τεστ αν λάμβανε Prozac, επιπλέον ψυχοφάρμακα όπως και νοοτροπικές ουσίες εφόσον καθορίζουν τη συμπεριφορά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλία κοινωνικού ελέγχου, όχι μόνο από την πολιτεία, ιδίως σε ανελέφωνα καθεστότα, αλλά επίσης από τους γονείς, από σχολεία ή από επιχειρήσεις. Βλέπουμε λοιπόν ήδη ότι σε αυτού του είδους της υπάρχουσες στρατηγικές αναβάθμισης ελοχεύουν σοβαροί κίνδυνοι. Όσον αφορά τώρα τη σωματική αναβάθμιση, στη σωματική αναβάθμιση χρησιμοποιούνται κυρίως γενετικές και προσθετικές επεμβάσεις. Γενετικές επεμβάσεις χρησιμοποιούνται τόσο στο στρατό, σε πειράματα τα οποία βλέπουν μέχρι ενός στιγμού το φως της δημοσιότητας, χρησιμοποιούνται και από ορισμένους αθλητές στο πλαίσιο της επιδίωξης της αριστείας, προφανώς απαγορευμένο. Εδώ μπορούμε να αναφέρουμε, ας πούμε, ουσίες ή παρεμβάσεις που έχουν σκοπό να αυξήσουν την μυική δύναμη το μυικό όγκο ή τη μεταφορά οξυγόνου στους πνεύμονες. Μια χαρακτηριστική περίπτωση απαγορευμένης ποιόν γενετικής επέμβασης είναι η Repoxygen. Repoxygen ήταν μια γοδηδιακή θεραπεία την οποία ανέπτυξε η Oxford Biomedical για την αύξηση της παραγωγής ερηθροποιητίνης, που είναι μια ορμόνη που ελέγχει την παραγωγή ερηθρών αιμοσφαιρίων με στόχο την καλύτερη οξυγόνωση. Οι προσθετικές επεμβάσεις από την άλλη αφορούν προς το παρόν την αντικατάσταση μελών του σώματος και την θεραπεία ατομικών παθήσεων. Όπως επίσης στη χρήση εμφυτευμάτων ακοείς ή εγκεφάλου για τη θεραπεία νευρολογικών προβλημάτων ώστε να είναι εφικτή μια φυσολογική καθημερινότητα. Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που χρησιμοποιούν τέτοιου είδους εμφυτεύματα, κάνουν σωματικές αναβαθμίσεις στο πλαίσιο ενός προσωπικού πειραματισμού. D.Y.A. biology, do-it-yourself biology, δηλαδή είναι υγεία άτομα, μπορείτε να τους αναζητήσετε στο YouTube για να δείτε βίντεο, τα οποία πειραματίζονται με το σώμα τους, εμφυτεύοντας αισθητήρες, μαγνήτες, μικροεπεξεργαστές, χρησιμοποιούν ουσίες για να φωτίζει το δέρμα τους, για να αλλάζει το χρώμα των ματιών τους, εμφυτεύονται μικροεπεξεργαστές κάτω από το δέρμα στο πλαίσιο αυτής της βιοεμβατικής, του biohacking. Και τέλος, προσθετικές επεμβάσεις, όπως προανέφαρα, χρησιμοποιούνται ήδη στο πλαίσιο της ανάπτυξης στρατιωτικών εφαρμογών και αυτό κάνει τις περισσότερες πληροφορίες, δηλαδή, τις διαθέτουμε σχετικά με την υπηρεσία προορισμών αμυντικών προγραμμάτων, την ΤΑΡΠΑ, του Υπουργείου Αμήνισης των Ηνωμένων Πολιτιών. Εκεί αναπτύχθηκε ο εξοσκελετός. Ο εξοσκελετός είναι μια φορητή μηχανή που τροφοδοτείται από ένα σύστημα κινητήρων, μοχλών και εμβόλων, που σε επιτρέπει να σηκώνεις πολύ μεγάλα βάρη, που σε επιτρέπει να τρέχεις με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Οι εξοσκελετές χρησιμοποιούνται από στρατιώτες για να μεταφέρουν τόσο μεγάλα βάρη στη διάρκεια των επιχειρήσεων, όσο και να κινούνται με μεγαλύτερη ευκολία σε όλων των ειδών τα εδάφη. Η D.A.R.P.A. επίσης έχει αναπτύξει πολλά διεπιστημονικά προγράμματα στη νεοτεχνολογία και στη βιοτεχνολογία με στόχο την τροποποίηση του μητοχονδιακού DNA για να αυξηθεί η ανταχή των στρατιωτών, τη δυνατότητα χειμέριας νάρκης τραυματισμένων προκειμένου να επιβιώσουν μέχρι να διασωθούν, την ελαχιστοποίηση της ανάγκης ύπνου με διατήρηση όμως συγχρόνως υψηλών σωματικών και διανοτικών επιδόσων, την ανωσία σε μεταδιδόμενες νόσους είτε με τη χρήση ενζύμων είτε με την πρόληψη ανάγνωσης και αντιγραφής του παθογόνου γλυδιώματος στην οργανισμό. Ανέπτυξαν επίσης τεχνολογίες για την ακαρία αναστολή του πόνου με τη χρήση εμβολίου και την ταχία υπούλωση πληγών με τη χρήση ακτινοβολίας. Ανέπτυξαν την αντοχή σε ακραία περιβάλλοντα, σε πολύ μεγάλο υψόμετρο δηλαδή και σε μεγάλο βάθος θαλάσσης και την τελευταία δεκαετία την επικοινωνία με ηλεκτρομαγνητικά κύματα που στρώνονται απευθείας μέσω εμφυτευμάτων μεταξύ των εγκεφάλων των στρατιωτών. Και σε αυτό το σημείο θέλω να υπογραμμίσω ότι, ξανά δηλαδή, αυτό που είπα στην αρχή, ότι οι ανθρωπιστές δεν διαχωρίζουν την αναβάθμιση από τη μεταζική αναβάθμιση και επίσης δεν διαχωρίζουν την αναβάθμιση από την θεραπεία. Και το πετυχαίνουν αυτό να είναι κάπως εύλογο γιατί, γιατί στηρίζονται σε μια αντικειμενική δυσκολία ορισμού μιας φυσιολογικής κατάστασης του ανθρώπου. Δεν μπορούμε να ορίσουμε με αντικειμενικό και απόλυτο τρόπο μια φυσιολογική κατάσταση του ανθρώπου παρά μόνο με έναν στατιστικό τρόπο, με ένα συγκεκριμένο εύρος. Πώς λοιπόν οι υπερανθρωπιστές με βάση αυτήν την άρνηση διάκρισης κατανοούν την ανθρώπινη συνθήκη. Και εδώ θα σας ξαφνιάσω, η ανθρώπινη συνθήκη για τους υπερανθρωπιστές καθ' αυτή είναι νόσος. Δεν υπάρχει δηλαδή ότι έχουν επιμέρους νόσους και υπάρχει μια κατάσταση υγείας. Εάν θέλουμε να μιλήσουμε με όρους υγείας και νόσου, η ίδια η ανθρώπινη συνθήκη είναι μια νόσος που χρύζει ίασης. Έτσι υφίσταται ένα ηθικό καθήκον αναβάθμισης όπως ακριβώς υφίσταται ένα ηθικό καθήκον να θεραπεύουμε τους ασθενείς. Ο φιλόσοφος John Harris υποστηρίζει ότι εφόσον δεν μπορούμε να διακρίνουμε μεταξύ της αποκατάστασης μιας δυσλειτουργίας και της ενδυνάμωσής της, αν η πρώτη συνιστά η ηθική υποχρέωση, τότε συνιστά και η δεύτερη. Αλλά προφανώς εδώ θα μπορούσε να διτύνει κανείς μισό λεπτό. Μπορώ να ορίσω ότι νόσο ως δυσλειτουργία. Άμα δυσλειτουργώ νοσό, οπότε έχω έναν ορισμό της νόσου και εφόσον αποκαθιστώ τη δυσλειτουργία θα κάνω θεραπεία και δεν κάνω αναβάθμιση. Προσέξαμε τώρα στον πολύ ωραίο ελειδμό των υπερανθρωπιστών. Πώς ορίζει ο Harris τη δυσλειτουργία. Ο Harris λέει, δυσλειτουργία είναι μια κατάσταση στην οποία ορθολογικά προτιμά κανείς να μην βρίσκεται. Όχι συγκριτικά με άλλους φυσιολογικά λειτουργούντες, αλλά συγκριτικά με πιθανές εναλλακτικές. Παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι κυκλοφορεί ένα εμφίτευμα που μου επιτρέπει να βλέπω, υπάρχει μια θεραπεία που μου επιτρέπει να βλέπω στο υπέρυθρο. Εάν υπάρχει αυτή η θεραπεία, τότε οι άνθρωποι που την χρησιμοποιούν και βλέπουν στο υπέρυθρο έχουν ένα πλέον έκτημα εναντί μου. Ενδεχομένως στην αγορά εργασίας, ενδεχομένως τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Θα προτιμούσα λοιπόν να μην μειονεκτώ ως προς αυτούς και να βρίσκομαι επίσης σε αυτή την κατάσταση. Άρα, δυσλειτουργία δεν είναι μια κατάσταση συγκριτικά με τους υγιείς. Δυσλειτουργία είναι μια κατάσταση στην οποία ορθολογικά προτιμά να μην βρίσκεται κανείς ως προς πιθανές εναλλακτικές που υφίσταται. Υπό αυτή την οπτική, νόσος είναι οποιαδήποτε ανεπιθύμητη κατάσταση η οποία θα μπορούσε να αποθεθεί ή να επιδιορθωθεί. Υπό μια έννοια, σε αυτήν την άρρητη παραδοχή βασίζεται η αισθητική χειρουργική. Πλαστικές επεμβάσεις, όταν κανείς βελτιώνει τη μήτρη του, τα αυτιά του, τα μάτια του, προσθέτει, ξέρω εγώ, μπούστα, οτιδήποτε. Θα συζητήσω στο σκεπτικό ότι εφόσον μπορώ να έχω μεγαλύτερο στήθος, εφόσον μπορώ να έχω μικρότερη μήτη, γιατί να είμαι στη συνθήκη που βρίσκομαι και να μην είμαι στη πιο επιθυμητή. Με βάση λοιπόν αυτών των ορισμών της νόσου θα μπορούσε κανείς να νοσεί χωρίς να υποφέρει, αλλά και δίχως να το γνωρίζει σε περίπτωση που αγνοεί την ύπαρξη αναλλακτικών. Υπό αυτό το πρίσμα είμαστε όλοι ασθενείς, εφόσον δεν γνωρίζουμε ότι βρισκόμαστε σε μια ανεπιθυμητή κατάσταση. Και πως διαθέτουμε πιθανή αναλλακτική, δηλαδή ότι αναβαθμιζόμενοι θα μπορούσαμε να βρεθούμε σε μια επιθυμητή κατάσταση. Καθώς λοιπόν η αναλλακτική της αναβάθμισης, σωματικής, αισθηματικής, διανοητικής, ηθικής, όπως θα δούμε, επιτρέπει περισσότερες καλύτερες και νέες λειτουργίες, το να μην αναβαθμιστούμε μας καθιστά δυσλειτουργικούς, άρα νοσούντες. Ως εκ τούτου, Συνάγιο Χάρης, έχουμε ηθικό καθήκον να αναβαθμιστούμε. Αυτή λοιπόν είναι η πρώτη γραμμή επιχειρηματολογίας υπέρ της ανθρώπινης αναβάθμισης, του τύπου είστε όλοι άρρωστοι και δεν το ξέρετε. Μια δεύτερη επιχειρηματολογία υπέρ της αναβάθμισης, επίσης με βάση την ανθρώπινη συνθήκη ως νόσο, αναπτύσσει ο Allen Buchanan. Και εδώ ερχόμαι στα χωράφια σας, αγαπητοί συνάδελφοι. Ο οποίος κάνει υποστηρίζει το εξής, η ιδιολογική εξέλιξη είναι ατελής, διότι δεν ακολουθεί κάποιο σχέδιο, έτσι ώστε τα προϊόντα της να επιδέχονται βελτίωσες. Αν λοιπόν το ανθρώπινο είδος είναι εγγενώσελο ατοματικό και πάρσουμε λόγο κατασκευαστικών λαθών, τότε η ίδια η ανθρώπινη συνθήκη συνιστά νόσο. Εφόσον συνιστά νόσο, τότε η αναβάθμιση ως επιδιόρθωση των λαθών της βιολογικής εξέλιξης με τη βοήθεια της επιστήμης και της τεχνικής αποτελεί την ενδεδειγμένη θεραπεία με στόχο τιμιάση. Είδαμε λοιπόν πως ο Harris και ο Buchanan επιχειρηματολογούν υπέρ της αναβάθμισης ως θεραπείας με αθετηρία μια θεώρηστο ανθρώπου ως νοσούντος. Αλλά ποιο ακριβώς είναι το περιεχόμενο της αναβάθμισης. Όταν μιλάμε για αναβάθμιση, προανέφερα διακρίνουμε μεταξύ σωματικής, συναισθηματικής, διανοητικής και ηθικής. Γιατί διανοητική είδαμε νωρίτερα ορισμένους τρόπους με τους οποίους επιτυχάνεται. Αν τη συζητήσουμε τώρα στο πλαίσιο αυτό της θεραπείας. Οι προανθρωπιστές πιστεύουν ότι ο άνθρωπος πάσχει, με συγχωρείτε αγαπητοί ακροατές, ότι ο άνθρωπος πάσχει από εγγενή διανοητική ανεπάρκεια. Επειδή λόγω της βιολογικής κατασκευής του δεν μπορεί να πραγματώσει πλήρως τις δυνατότητες του νου του, αλλά ταυτόχρονα πιστεύουν ότι ακόμη κι αν αυτό μπορούσε να το κάνει, οι δυνατότητες είναι εκφύσιως εξαιρετικά περιορισμένες. Εξαιτίας της διανοητικής ανεπάρκειας του, το ανθρώπινο είδος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις πλανητικές προκλήσεις, κινδυνεύοντας να φανηστεί, όπως αδύστηχα το κάθε άτομο, δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Όμως, η ανθρώπινη νόσος δεν εξαδείται στη διανοητική ανεπάρκεια, καθώς πλέον είμαστε και δέσμεοι των παθών, των συναισθημάτων μας. Οι παρανθρωπιστές λένε ότι βιώνουμε πάθη, ερωτευόμαστε ή συναισθήματα, φοβόμαστε, τα οποία προξενούνται από εξωτερικά γεγονότα ή από εσωτερικές δεργασίες που βρίσκονται εκτός του ελέγχου μας. Και τι σημαίνει η συναισθηματική αναβάθμιση? Η συναισθηματική αναβάθμιση σημαίνει να μπορώ να ελέγχω τα πάθη και τα συναισθήματά μου, δηλαδή να μπορώ να επιλέγω ορθολογικά την ένταση και την διάρκεια τους σύμφωνα με την επιθυμία μας. Αυτό δηλαδή που ο Αριστοτέλης πρότεινε πως θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω του φιλοσοφή. Με άλλα λόγια, η συναισθηματική αναβάθμιση δεν αποβλέπει μόνο στη θεραπεία, αλλά συμφώνω στοχεύει στην ψυχική ευεξία. Έτσι, ακόμη και αν κανείς ή διελέγχει μέχρι ενός βαθμίου, είτε ορθολογικά, λόγω χάρη μέσω της φιλοσοφίας που ανέφερα, ή της ψυχοθεραπείας, ή μη ορθολογικά, ξέρω εγώ με την καλλιτεχνική έκφραση, τον διαλογισμό, τα πάθη και τα συναισθήματά του, μπορεί μέσω της αναβάθμισης να βιώσει επιπλέον ψυχική ευεξία. Τέλος, η ηθική αναβάθμιση αφορά την μείωση της επιθετικότητας και την εξάλειψη της βίαιης συμπεριφοράς, όπως επίσης την ενίσχυση της ενσυνέσθησης και της ικανότητας για αγάπη μέσω της μεταβολής των νευροχημικών διαργασιών των κεφάλων. Αναβαθμιζόμενο ηθικά το άτομα, εμπιστεύεται περισσότερο τους άλλους, γίνεται πιο αλληλέγγιο, κυρίως προς αγνώστους, και αποκτά ένα διαβριμμένο αίσθημα δικαιοσύνης. Ας δούμε τώρα αν ευσταθούν αυτοί οι ισχυρισμοί. Πρώτα απ' όλα, στα παροπάνω φάνηκε ότι οι πρανθρωπιστές θερούν οποιαδήποτε ποσοτική αάξιση μιας θετικής ιδιότητας ή ικανότητας ως βελτίωση. Περισσότερο δύναμη, καλύτερο δύναμη. Περισσότερο μνήμη, καλύτερη μνήμη. Περισσότερο όραση, καλύτερη όραση. Περισσότερο σέλεφος των συναισθημάτων, καλύτερα συναισθημάτα. Έτσι λοιπόν, η αύξη της ώρας της ακοής και της μηκής δύναμης, εφόσον η φύση δεν μας πρήκει σε εξαρχής καλύτερα, σημαίνει καλύτερη όραση, ακοή και μηκή δυνάμη, όπως αντίστοιχα περισσότερη αιθία, ομορφιά και ευτυχία σημαίνει καλύτερη αιθία, καλύτερη ομορφιά και καλύτερη ευτυχία. Αλλά είναι ασαφές, στην περίπτωση της αιθίας, της ομορφιάς και της ευτυχίας, πως η ποσοτική αύξηση οδηγεί στην ποιοτική αλλαγή, καθώς η αντικειμενική μέτρηση αυτών των ιδιωτήτων είναι προβληματική. Όμως όχι μόνο δεν υπάρχουν εκαθολικά κριτήρια ομορφιάς και ευτυχίας, αλλά και οι ποσοτικές αυξήσεις σωματικών ικανοτήτων, ενέχουν επίσης μια ισχυρή υποκοιμενική διάσταση. Για παράδειγμα, υπάρχουν κοφάλα λιγονείς, οι οποίοι προτιμούν κοφάλα λαπαιδιά και όχι παιδιά με ακοή. Και όσον αφορά τη σωματική αναβάθμιση, θα μπορούσαν να έχει απρόβλεπτε συνέπειες στη συμπεριφορά μας και γενικότερα στην ψυχική υγεία, γιατί άμα κανείς είναι πάρα πολύ δυνατός, αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερες ευθύνες, αυξημένες απαιτήσεις διαχείρισης. Ιδίως όσον αφορά τη σχέση μας με όσους δεν έχουν αναβαθμιστεί. Η διανοητική αναβαθμιση από την άλλη, από μόνη της, δεν εξασφαλίζει την ανταπόκριση σε αυτές τις απαιτήσεις διαχείρισης που προξενεί η σωματική αναβαθμιση. Γιατί ακόμη κι αν αναβαθμιστώ διανοητικά, αυτό δεν σημαίνει ότι θα αυξηθεί η δημιουργικότητά μου. Η δημιουργικότητα δεν έχει να κάνει κατ' ανάγκη με την δυνάμωση της μύνης και της ικανότητας της αυτοσυγκέντρωσης, η δημιουργικότητα δεν εξαλλείται στην επεξεργασία δεδομένων. Επιπλέον, η διανοητική αναβαθμιση δεν εγγυάται την ψυχική ευεξία, διότι θα μπορούσε να κάνει σκάζο να γίνει εθιέστερος, δίχως να καταστεί αναγκαία ευτυχέστερος. Ενώ δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να γίνει και δυστηχέστερος. Αλλά ούτε και η συναισθηματική αναβαθμιση οδηγία αναγκίας σε μεγαλύτερη ευδαιμονία, καθώς υπάρχουν πάθη όπως ο έρωτας, στα οποία κανείς υποφέρει ακριβώς λόγω της επιθυμίας του. Δηλαδή στον έρωτα ο φόβος της απώλειας του αγαπημένου, η λαχτάρα για εγκύτητα, είναι επούδυνα την ίδια στιγμή. Είναι μέρος της φύσης του έρωτα να είναι επώδυνα. Αν εξαληφθούν επειδή είναι επώδυνα, τότε ο έρωτας πάλι να εφίσταται. Αν θεωρήσουμε τον έρωτα νόσο εξαιτίας αυτόν, όπως υπερανθρωπιστές, τότε η θεραπεία του μάλλον κρίνεται ανεπιθύμη, παρά το ότι υποφέρει μελωτευμένη. Αλλά η συναισθηματική αναβαθμιση έχει ακόμα δύο επιζήμιες συνέπειες. Το πρώτο είναι το εξής. Έρευνες στη γνωστική ψυχολογία έχουν δείξει ότι η ευδιαθεσία μειώνει την διανοητική επίδοση, ενώ η αρνητική διάθεση την αυξάνει. Και δεύτερον, θα μπορούσε κανείς να φέρεται με σκληρότητα στους άλλους, προξενώντας ο δίνης ή ακόμη και ένα εγκληματή, δίχως να αισθάνεται εδώ οι τύψεις. Γιατί αν εγώ έχω ένα εμφύτευμα που ρυθμίζει την έκρηση τροτονίνης και κάνω κάτι κακό και νιώθω άσχημα, απλά αυξάνω την ένταση, αυξάνεις το τροτονίνη και νιώθω μια χαρά. Και έτσι δείτε τα εξαιρωτήματα. Πρώτον, εξαλείφοντας, επειδή είναι δυσάρεστα, συναισθήματα που ενδυναμώνουν τους ηθικούς φραγμούς, λίγο στα αυτό περιορίζεται και θα μετανοεί το άτομο. Δεύτερον, είναι θεμητό να επιτρέπεται σε ανθρώπους ανήθικους και εγκληματίες να νιώθουν ψυχική ευεξία παρά τις απεχθείς πράξεις τους λόγω συναισθηματικής αναβάθμισης. Τώρα θα μπορούσα κανείς να πει ναι, αλλά νωρίτερα αναφέρατε την ηθική αναβάθμιση. Οπότε θα μπορούσαμε να λύσουμε αυτά τα προβλήματα. Ας υποθέσουμε ότι είναι εφικτή ηθική αναβάθμιση. Ότι νευροχημικά μπορούμε να επηρεάσουμε την συναισθησία μας και να δημιουργήσουμε αλληλεκτή ή να μειώσουμε την πληθυκότητα. Ας υποθέσουμε ότι είναι εφικτή. Το πρόβλημα δεν επιλύεται γιατί η ηθική συμπεριφορά δεν ανάγκηται στη βιολογία, καθώς αναφέρεται σε αξίες και οι αξίες πικίλουν από εποχή σε εποχή και από τόπο σε τόπο. Ας πούμε σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς στην Κίνα σήμερα η ηθική αναβάθμιση θα μπορούσε να καθιστά τους πολίτες πιθύνια όρτανα της εξουσίας. Και δεν είναι μόνο αυτό. Υπάρχει και ένταση μεταξύ των διαφορετικών ειδών αναβαθμίσεων. Αν ο στόχος της συναισθηματικής αναβάθμισης είναι η ψυχική ευεξία και ο στόχος της ηθικής αναβάθμισης είναι η αύξηση ενσυνέστησης αυτές, δηλαδή τι δεν είναι μεταξύ τους. Γιατί? Γιατί αν αυξάνει η ενσυνέστηση, εξ ορισμούς συμπάσουμε ευκολότερα με την οδύνη των άλλων. Μιώθουμε τις αγωνίες τους, νιώθουμε τους φόβους τους, σε βάρος όμως ψυχικής μας ευεξίας. Αν από την άλλη αυξάνεται η ψυχική ευεξία, συδυκνώνοντας δυσάρεστα και πόντας νεστήματα, τότε μειώνεται η ενσυνέστηση, μειώνεται το τροσιμπάσκιν, μειώνεται η ελεγγύη. Άρα, στη θεώρηση της αναβάθμισης θεραπείας, μπορούμε να πούμε, αν ο άνθρωπος ήταν όντως τόσο ελληματικός, όσο υποστηρίζουν οι υπερανθρωπιστές, δεν θα έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα. Θα έχει εξαλλευτεί προπολό. Και επιπλέον, αν η ανθρώπινη συνθήκη μπορεί να θεωρηθεί νόσος, τότε μπορεί να θεωρηθεί νόσος μόνο υπό την οπτική ενός θεού. Γιατί όσο και αν ευρυθιώνουμε τις δυνατότητες και οι κανονιτές μας, υπάρχει πάντοτε περιθώρια κάτι περισσότερο. Πάντα θα είναι ελληματικές. Πάντα θα είμαστε νοσούντες. Δηλαδή, η λογική συνέπεια του επιχειρήματος, των υπερανθρωπιστών υπέρ της αναβάθμισης ως θεραπείας, είναι ότι ο άνθρωπος θα νοσεί μέχρι να θεωθεί. Και τέλος, αυτό που παραβλέπουν σε αυτή την γραμμή επιχειρηματολογίας, οι υπερανθρωπιστές, είναι ότι εκείνοι χαρακτηρίζουν ως ανθρώπινη ανεπάρκεια, συνιστά ταυτόχρονα ένα πλεονέκτημα ή είναι αδιαχώριστο από μια αξία. Για παράδειγμα, το να φοβόμαστε. Είναι χρήσιμο, προκειμένου να προστατευόμαστε. Ή το να υποφέρουμε ή να λελένται το με το να απολαμβάνουμε. Και το να αγαπάμε, σημαίνει να ανησυχούμε για την υγεία των αγαπημένων. Υπάρχει, όμως, μια δεύτερη γραμμή επιχειρηματολογίας. Η πέρσια αναβάθμισης. Και αυτή η γραμμή δεν ξεκινάει από την αφετηρία ότι νοσούμε και έχουμε ηθικό καθήκο να θεραπευτούμε. Αυτή η γραμμή ξεκινάει με την παραδοχή ότι το ηθικό καθήκο να αναβάθμισης οφείλεται στην βιολογική ανισοκατανομή των ικανοτήτων και ιδιωτήτων του ανθρώπου. Με εξηγούμε. Η φύση, όλους εμάς εδώ που είμαστε και συμμετέχουμε, μας έχει πρικήσει με διαφορετικά φυσικά χαρίσματα. Και άλλους τους έχει επιβανήμη. Με μειωενεκτήματα και αναπηρίες. Λόγω μιας κληρωτήδας γενετικών χαρακτηριστικών, τα πρώτα άτομα, ευνοημένα από την τύχη, επιτυγχάνουν ευκολότερα την κοινωνική αναγνώριση. Επιλέγουν ανάμεσα μεγαλύτερο αριθμό ερωτικών συνδροφων. Διαθέτουν καλλιτεχνικό ταλέντο. Διακλείονται στην συμμετοχική έρευνα. Διαπρέπει και πλουτίζουν στο επιχειρήμι. Ασκούν εξουσία λογοχαρίσματος και στα διαδρομούν στην πολιτική. Αντιθέτω στα άτομα που υπήρξαν άτυχα, δεν είχαν χαρίσματα, ή ακόμη και δύστηχα γεννήθηκαν με μειωενεκτήματα, διάγουν τον δύο τους, είτε πάσχοντας λόγο ασθενειών ή αναπηριών, είτε αγωνιζόμενα να αντισταθμίσουν τα ελλήμματά τους και την απουσία ταλέντων. Έτσι δεν διαπρέπουν, ή συχνά περιθαλιοποιούνται κοινωνικά, δίχως να ευθύνονται για την πορεία του βίου τους. Ο Μπόστρομ λοιπόν και ο Σαβουλέσκο λένε, η φύση είναι άδικη. Αν θέλετε να μιλήσουμε για πραγματική δικαιοσύνη, θα πρέπει να πάμε στη βιολογία, θα πρέπει να πάμε στη φύση. Και η φύση είναι άδικη. Ωστόσο εκ τούτου οφείλουμε να φροντίσουμε για την ισοκατανομή των ικανοτήτων. Άδικη όχι υπό την έννοια ότι η φύση είναι αδιάφορη προς τον άνθρωπο ή ότι οι ηθικές κατηγορίζονται εφαρμόδους σε αυτή, αλλά άδικη με την πλήρη σημασία του όρου. Δηλαδή οι πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες που συναντούμε, πηγάζουν τελικά από την βιολογική ανισότητα που επιβάλλει η φύση. Αν το ταλέντο και τα χαρίσματα κατανέμονται τυχαία, τότε δεν υφίσταται αξιοκρατία, επειδή η αξία είναι επίσης προϊόν της τύχης. Κανείς δεν αξίζει να γεννηθεί γης. Κανείς δεν αξίζει να γεννηθεί εφείς, όμορφος, με μουσικό αυτή. Ή διαφορετικά όλοι το αξίζουν εξίσου. Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνική και προσωπική επιτυχία ή αποτυχία δεν με αφήνονται στην αξία, αλλά στην τύχη. Ορισμένοι γεννιούνται περισσότερο γης ή πρυγισμένοι από άλλους, με αποτέλεσμα να έχουν περισσότερες πιθανότητες για να είναι επιτυχημένο, άρα πιθανώς ευτυχισμένο βίο. Αλλά αυτό συνιστά αδικία ως προς τους γενετικά λιγότερο πρυγισμένους, οι οποίοι έχουν λιγότερες πιθανότητες για να είναι επιτυχημένο και περισσότερο για να είναι αποτυχημένο, άρα μάλλον δυστυχισμένο βίο. Συνεπώς, η αναβάθμιση συνιστά ηθικόκαθήκων, επειδή η άνοιω δίνει των άτυχων ή δυστυχισμένων ανθρώπων οφείλεται σε μια γενετική κληροπίδα, όπου ορισμένοι είναι τυχερότεροι από άλλους, τότε είμαστε υποχρεωμένοι να αποκαταστήσουμε την αδικία εξαλίφοντας τον παράγοντα τύχη, προκειμένου να καταστεί η κατανομή της υγείας και των χαρισμάτων δίκαιη. Αυτό είναι το επιχείρημα, λοιπόν, των εμπόστων Κεσαβουλέσκου. Ωστόσο, όταν νιώθουμε αντικειμένοι ως προς κάποιον, περισσότερο επιτυχημένο, ας πούμε, το αίσθημα οφείλεται στο ότι πιστεύουμε ότι δεν αξίζει την επιτυχία ή την αξίζει λιγότερο από εμάς. Δεν νιώθουμε αδικειμένοι επειδή διαθέτει περισσότερα χαρίσματα από εμάς, αλλά επειδή δεν αναγνωρίζονται ή αναγνωρίζονται λιγότερο τα δικά μας, με αποτέλεσμα να μην γευόμαστε την επιτυχία που αξίζουμε. Δηλαδή το αίσθημα της αδικίας γεννάται από το αίσθημα αξίας που έχουμε, το οποίο σχετίζεται με την αναγνώριση και όχι από την έλλειψη χαρισμάτων. Το επιχείρημα των Μπόστρων Κεσαβουλέσκου περιγράφει το αίσθημα της ζήλιας και του φθόνου όπου νιώθουμε μειοενεκτικά, όχι μόνο απέναντι στην επιτυχία των άλλων, αλλά επίσης ως προς τα χαρίσματά τους τα οποία δεν διαθέτουμε, επίσης ως να φαντασιονόμαστε πώς θα ήταν αν τα διαθέτανε. Και ευχόμενοι παράλληλα να τα χάσουν αυτοί που τα έχουν. Η διαφορά είναι εξής. Ενώ από το αίσθημα αδικίας μπορεί να εξαχθεί μια ηθική απέτηση, δηλαδή να εξαχθεί μια ηθική απέτηση που απευθύνται στους άλλους, αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση του φθόνου. Το αίσθημα της αδικίας γεννιέται από τη μία αναγνώριση της αξίας μας από τους άλλους, καταλήγοντας στην ηθική απέτηση προς εκείνους της ικανοποίησής του. Όμως, μια ηθική απέτηση έχει έναν έλογο αποδέκτη, είτε πρόκειται για ένα άτομο, μια ομάδα, την κοινωνία συνολικά, ο οποίος κρίνεται υπεύθυνος για την αποκατάσταση της αδικίας. Αν, λοιπόν, ζητούμε ηθική ικανοποίηση μόνο από έλογους δρόμβες, τότε δεν μπορούμε να ζητήσουμε ηθική ικανοποίηση από την φύση. Η φύση, όταν καταμένει τυχαία τα γενετικά προσόντα, δεν έχει ηθική πρόθεση, ούτε προσφέρει αναγνώριση. Όπως, όταν αναγοράζουμε συγκεκριμένα αδελτίο Joker, παίζουμε ένα Joker, δεν αισθανόμαστε αντιδικημένοι, όταν δεν κερδίσουμε, υπό την προϋπόθεση, φυσικά. Δεν υπήρχαν λατροχυρίες, ωραία. Έτσι, λοιπόν, δεν αισθανόμαστε αντιδικημένοι όταν κάποιος γεννιέται έξυπνος, όμορφος, ψηλός, με μουσικό αυτοί. Αντίστοιχα, εκείνος που κερδίζει τον Joker, νιώθει τυχερός, αλλά όχι περήφανος. Δεν νιώθει κανείς περήφανος που κέρδισε τον Joker, επειδή δεν κέρδισε χάρις με αξία του. Έτσι, τυχεροί, αλλά όχι περήφανοι, μπορεί να νιώθουν όσοι γεννήθηκαν με φυσικά χαρίσματα, διότι αυτά δεν οφείλονται στην αξία τους. Οπότε το παράδειγμα του Joker δείχνει πως αν μια κατανομή είναι τυχαία, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι άδικη. Αλλά ότι, αντιθέτως, ενδέχεται μερικές φορές ακριβώς για αυτό το λόγο να είναι δίκαιη. Έτσι, λοιπόν, καταρρίπτεται το επιχείρημα ότι η ανισοκατανομή των βιολογικών ιδιωτήτων συνιστά αδικία. Αλλά οι υπρανθρωπιστές έχουν μια απάντηση σε αυτό και προσφέρουν ένα αντιεπιχείρημα. Ο Μίχελ Χάουσκελερ, ας πούμε, λέει το εξής. Η αδικία δεν έγκειται στην τυχαιότητα της κατανομής. Η αδικία έγκειται στο ότι διαθέτοντας τα τεχνικά μέσα την καθιστούμε ακριβοδίκαιη. Ότι εξακολουθούμε και αφήνουμε την τύχη. Σε μια κοινωνία με τεχνολογικές δυνατότητες μίωσης των βιολογικών ανισοτήτων, η δικαιοσύνη δεν μπορεί να περιορίζεται στην διανομή κοινωνικών αγαφών, τα οποία τις αντισταθμίζουν προκειμένου να μην δημιουργηθούν κοινωνικές ανισότητες, οφείλει να πάει στη ρίζα. Οφείλει να φροντίσει πρωτίστως για την κατάργηση των βιολογικών ανισοτήτων προκειμένου όλοι να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες για ένα επιτυχημένο βίο. Όσο σ' αυτό το επιχείμα πρώτα απ' αφήνω στην άκρη το ότι οι φιστάμενες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές ανισότητες δεν οφείλονται κυρίως στη βιολογική ανισότητα, όπως επίσης ότι πιθανώς θα διευρυνθούν λόγω της αναβάθμισης. Παραμένει το ερώτημα, εφόσον συνδέεται η αρχική κατανομή των ιδιωτήτων, που είναι τυχαία, με τις πιθανότητες για ένα επιτυχημένο βίο, ποιες ικανότητες και δυνατότητες αυξάνουν τελικά τις ευκαιρίες για ένα επιτυχημένο βίο. Δηλαδή κάποιος ο οποίος δεν έχει μουσικό αυτοί, δεν θα πετύχει στη ζωή? Και αντιστρόφως κάποιος που έχει μουσικό αυτοί κατ' ανάγκη θα πετύχει? Άρα και η ομορφιά, η εφεία ή το μουσικό αυτοί από μόνα τους, αυξάνουν τις πιθανότητες να πετύχει, άρα και πιθανώς να ευτυχίσει κανείς. Αν όχι, τότε ποιο συνδυασμός ικανοτήτων είναι οβέλητος? Είναι ανάγκη να διαθέτει κανείς όραση στο υπέρυθρο και μουσικό αυτοί, για να αυξήσει τις πιθανότητες του για ένα επιτυχημένο και ένα ευτυχισμένο βίο, ή η τηλεπαθητική ικανότητα είναι προτιμότερη. Επιπλέον, πόση σωματική αντοχή, ή πόση μνήμη απαιτείται για να είναι κανείς ευτυχαίστερος, αλλά ακόμη και αν αναβαθμιστεί κανείς σε σημαντικό βαθμό, αν αναβαθμιστούν, αντίστοιχα, οι ορισμένοι περισσότερο και όλοι οι υπόλοιποι. Εντέχετε τελικά να μην έρθει σε καλύτερη θέση και τελικά να μην έχει κανείς περισσότερες ευκαιρίες απ' ότι αρχικά. Επιπρόσθετα, κάθε ικανότητα συνοδεύεται επίσης από απαιτήσεις καλλιέργειας, διαχείρισης, οι οποίες επιβαρύνουν το άτομο με ευθύνες, τους τυχίζουν χρόνο, τους τυχίζουν ενέργεια. Η υποχρεώση ενός πρικισμένου ατόμου προς τους άλλους και γενικότερα προς το κοινωνικό σύνολο, είναι μεγαλύτερη απ' ότι εκείνες ενός μη πρικισμένου. Αντίστοιχα μεγαλύτερες είναι και οι προσδοκίες των άλλων και της κοινωνίας προς έναν αναβαθμισμένο άτομο. Και το ίδιο ισχύει προφανώς στην περίπτωση ενός αναβαθμισμένου ατόμου συγκεκριτικά με ένα μη αναβαθμισμένο άτομο. Τώρα, οι υπερανθρωπιστές επιχειρηματολογούν υπέρ της διεολογικής ισοκατανομής ως αναγκαίας προϋπόθεσης για την ισότητα των ευκαιριών, οι οποίες θα οδηγήσουν να είναι επιτυχημένο, άρα επίσης να είναι ευτυχισμένο ο βίο. Αλλά εδώ κάνουν λαθροχειρία, ταυτίζουν τον επιτυχημένο με τον ευτυχισμένο βίο. Αλλά εμείς είδαμε ότι η ισότητα των ευκαιριών, όχι μόνο δεν εγγυάται αν είναι επιτυχημένο βίο, αλλά επίσης ένας επιτυχημένος βίος δεν είναι κατά ανάγκη είναι ευτυχισμένος. Όπως αντίστροφα, ένας ευτυχισμένος βίος δεν είναι κατά ανάγκη είναι επιτυχημένος. Να γίνω πιο συγκεκριμένος. Τα παιδιά, τα παιδιά είναι επιτυχησμένα χωρίς να είναι επιτυχημένα. Και συχνά παιδιά που είναι επιτυχημένα, ως ηθοποίοι ως αθλητές ή μουσικοί, είναι συνήθως λιγότερο ευτυχισμένα. Αντίστοιχα, στους ενήλικες, χρήσεις ναρκωτικών ουσιών, υπό την επίδραση τους, είναι ευτυχισμένο, αλλά όχι επιτυχημένοι. Από την άλλη, ένας επιτυχημένος βίος διαθέτει νόημα. Και είναι αυτόνομος, επειδή το άτομα αυτοκαθορίζεται ελεύθερα. Αλλά δεν είναι αναγκαία ένας ευτυχισμένος βίος. Για να υποστηριχθεί ότι η αναβάθμιση εγγυάται έναν ευδαίμονα βίο, θα πρέπει πρώτα να οριστούν με αντικειμενικό τρόπο τόσο επιτυχημένος, όσο και ο ευτυχισμένος, όπως και γενικότερα ο ευδαίμων βίος. Να προσδιοριστούν τα συστατικά τους και να εντοπιστούν βάση αυτών οι αναγκαίες βιολογικές ικανότητες. Αλλά ακόμη κι αν το κάναμε αυτό, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, μπορούμε να αντιτείνουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν ευδαίμονες δίχως να διαθέτουν διατραχαρίσματα. Όπως αντίστοιχα υπάρχουν χαρισματικοί άνθρωποι που νιώθουν δυστυχισμένοι. Τέλος, αν υποθέσουμε ότι επιτυχάνεται η βιολογική ισοκατανομή, τότε μάλλον όλοι θα είναι εξίσου ταλαντούχοι, εξίσου όμορφοι, εξίσου γοητευτικοί και εργατικοί, με συνέπεια να μην ξεχωρίζει κανείς, έτσι ώστε να μην είναι κανείς κάποιος περισσότερο επιτυχημένος από τους άλλους. Εδώ όμως σε αυτό το σημείο θα βάλω την τελεία μου, ανησυχώντας μήπως τυχόν σας κούρασα και βλέπω ότι έχω εξαντήσει πάνω από μια ώρα περίπου και θα ήθελα να προλάβουμε και να συζητήσουμε κάτι από όλα αυτά. Ευχαριστώ λοιπόν πολύ για την προσοχή σας και ανυπομονώ για τις παρατηρικτές και τις ερωτήσεις σας. Ακούδομαι. Φάνη, σε ευχαριστώ πάρα πολύ. Πολύ ζωντανή η παρουσίαση. Μας κράτησες, μην έχεις κανένα έσθεμα ενοχής για την ώρα. Έχα ένα μικρό. Καταρχήν ίσως να μέσεις την ώρα και δεύτερον και αν συνέγιζες, εμείς θα κρεμούμε σαν απ' τα χείλη σου, έτσι κι αλλιώς. Λοιπόν, μπαίνουμε στο δεύτερο μέρος της συζήτησης και τώρα τα ενία περνάνε στον Μανώλη το λαδοκάκι, ο οποίος θα προσπαθήσει να, και αν τα καταφέρει, γιατί νομίζω οι ερωτήσεις θα είναι πάρα πολλές, να διευθύνει τη συζήτηση. Μανώλη, έχεις το λαδό. Ωραία, να σε ευχαριστούμε πάρα πολύ. Αυτό που θαυμάζω πάντα σε εσάς, στους πιο… των ανθρωπιστικών επιστήμων, είναι ότι μπορείτε να κρατήσετε ένα κοινό, χωρίς να τους δείχνετε διαφάνειες. Κάτι που για εμάς είναι λίγο διανόητο. Ωραία, λοιπόν, πώς θα γίνει η συζήτηση, όπως κάνουμε κάθε φορά. Μπορείτε να γράφετε τις ερωτήσεις στο τσαντ, αλλά είναι νομίζω προτιμότερο, για να μην τους διαβάζω και παίρνουν αυτόν τον άχαρο ρόλο, και πολλές φορές κάνουν και λάθη, να σηκώνετε το χέρι, κάτω από τα reactions, εκεί λέει raise hand, και μπορείτε να σηκώνετε το χέρι. Αν όποιος ξέρει, όποιος δεν ξέρει να το κάνει, θα ζητάει το λόγο και θα του δίνουμε το λόγο να το κάνει. Υπάρχει όμως ήδη μια… Μια για μέα. Ναι, από την Μαρία Τυπαπαπαδοπούλη, από την αρχή της μιλίας εδώ, που λέει ποιες είναι οι βασικές αρχές ηθικίες, ώστε να μπορούμε να εξετάσουμε αν κάτι είναι ανήθικο ή όχι. Εκεί στην αρχή που ανέφερας λίγο τα… Λοιπόν, εδώ υπάρχουν προφανώς πολλές ηθικές θεωρίες. Οι υπερανθρωπιστές επιχειρηματολογούν είναι συνήθως οφελημιστικά. Τι σημαίνει οφελημιστικά? Οφελημισμός είναι μια ηθική θεωρία που λέει ότι μια πράξη κρίνεται ως ηθική, όταν μεγιστοποιεί την ιδονή για τον μεγαλύτερο θέμα. Ή ελαχιστοποιεί την ιδονή για τον μεγαλύτερο δυνατό ανθρώπων που συμμετέχουν σε αυτή την πράξη, ή ελαχιστοποιεί την οδύνη. Λόγω χάριστα καλεσμένη σε ένα τραπέζι, ωραία, και είστε τρία ζευγάρια, έξι άτομα, και η κοδέσμα έχει μαγειρέψει άθλια. Άθλια. Εάν τώρα εσείς πείτε ότι το φαγητό ήταν χάλια, θα προξενίσετε οδύνη και καθόλου χαρά. Συνεπώς, το να πείτε ότι το φαγητό είναι άθλιο μπορεί να είναι ειλικρινές, αλλά είναι συγκεκριμένη πρινήτωση ανήθικο. Ένα κριτήρυο λοιπόν ηθικής πράξης, σύμφωνα με τον οφειλεμισμό, είναι η ιδονή. Ένα διαφορετικό κριτήρυο ηθικής πράξης θα μπορούσε να είναι, ανεξάρτα από τις συνέπειες αυτής της πράξης, εάν καλύπτει την κατηγορική προσταγή. Δηλαδή, αν είναι μια γενός καλή πράξη, και αυτές είναι δεωλοκρατικές θεωρίες, θεωρίες του δέοντος, θεωρίες καντιανιές, που λένε ότι πειχεί πράξε έτσι ώστε η πράξη σου να μπορούσε να γίνει καθολικός νόμος για την ανθρωπότητα στο συνολό της. Οπότε η ηθική πράξη κάθε φορά ορίζεται με επικίλες θεωρίες. Εγώ στο βιβλίο χρησιμοποιώ κυρίως καντιανού δεωλοκρατικές ηθικές θεωρίες, ή την αριστοτελική η θεωρία αρρεταιϊκές ηθικές θεωρίες, για να κρίνω εάν είναι ηθική ή ανήθικη μια ανθρώπια αναβάθμιση. Αλλά συνήθως τα επιχειρήματα που δίνω είναι συνήθως σαφές το ανήθικο της πράξης, χωρίς να χρειαστεί να πω το επιχείρημα είναι ωφελεμιστικού τύπου ή το επιχείρημα είναι δεωλοκρατικού τύπου. Πολύ ωραία. Η πρώτα είχε σηκώσει στο χέρι η Λίνα, αν θέλει να ανοίξει το μικρόφωνο της. Καλησπέρα σε όλους, ευχαριστώ πάρα πολύ για τη τόσο πολύ όμορφη εισήγηση. Είμαι πολύ ευχαριστημένη, έχω γεμίσει ερωτήσεις αλλά θα θέσω μόνο μία, η οποία μου έκανε μεγάλη εντύπωση, οπότε με αυτό θα σας κουράσω λιγάκι. Μιλήσατε για μεταθρησκεία, δηλαδή ότι ο υπερανθρωπισμός και αναβάθμισης του ανθρώπου μπορεί να οδηγήσει σε μία μεταθρησκεία επειδή περιέχει σωτηριολογικά στοιχεία. Ορθά? Ναι. Αν μπορείτε αυτό λίγο να μας το αναπτύξετε, παρακαλώ. Ναι, θα το κάνω. Αν και αυτό θα ήταν μία ξεχωριστή διάλεξη από μόνη της, θα δώσω μία πολύ σύντομη απάντηση. Ευχαριστώ πολύ. Εδώ για την ερώτηση. Μέχρι τώρα, ο ρόλος της θρησκείας ήταν παρηγορητικός, υποτιμένια ότι απευθυνόταν πρωτίστως στην απελπισία μας, αν θέλετε, ή τον φόβο της νητότητάς μας. Όλες οι θρησκείες προσπαθούν να απαντήσουν στο ζήτημα της θανάτου. Ο υπερανθρωπισμός τώρα, χωρίς να υποθέτει την ύπαρξη ενός μεταφυσικού στοιχείου, μιας υπέρδας της αρχής, χρησιμοποιεί την τεχνική, έναν ανθρώπινο δημιούργημα, ως ένα είδος αρχής που μπορεί να μας απαλλάξει από την νητότητα. Μπορεί να μας καταστήσει αθάνατος, μπορεί να μας θεώσει. Το σωτεραιολογικό στοιχείο λοιπόν στον υπερανθρωπισμό είναι η λειτουργία της τεχνικής, η οποία από ενισχυτικά στον άνθρωπο αναλαμβάνει έναν ρόλο εξήψωσής του. Αυτό καθιστά τον υπερανθρωπισμό, εν τέλει, να εμπερέχεται ένα δυναμικό στον υπερανθρωπισμό, να γίνει ένα είδος κοσμικής θρησκείας ή μεταθρησκείας, υποτιών δεν θα έχει τελετουργικά ιθανότατα, όπως έχουν οι παραδοσιακές θρησκείες, ή δεν θα έχει υπερβατικές αναφορές, αλλά εν τέλει θα προσφέρει παρηγορία και θα προσφέρει μια έμπρακτη θέωση. Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι είναι επίσης πιθανό να υπάρξουν συνθέσεις του χριστιανισμού με τις παραδοσιακές θρησκείες και αυτό ήδη υφίσταται και μπορείτε να διαβάσετε το σχεδόν κεφάλαιο στο βιβλίο μου, δηλαδή υπάρχει ένας χριστιανικός υπερανθρωπισμός, υπάρχει ένας βουδιστικός υπερανθρωπισμός, υπάρχει ένας ισλαμιστικός υπερανθρωπισμός. Το τι θα συμβεί όταν οι υπερανθρωπιστικές θέσεις γίνουν ακόμα περισσότερο δημοφιλείς από όσο είναι σήμερα και σήμερα γίνονται ταχύτατα δημοφιλέστερες, θα φανεί από την στάση των εκπροσώπων, των παραδοσιακών θρησκείων ως προς αυτές. Εάν θα είναι απορρεπτική, εάν θα είναι ανοιχτή στην θρησκεία, ή εάν θα είναι ανοιχτή στην θρησκεία, αυτό μένει να... Κύριε Ζούρο. Και εγώ θα άρχιζα, αλλά τώρα θα έρχεσω με το ερώτημα της Λίνας. Πραγματικά, εγώ νομίζω ότι υπάρχουν άνθρωποι με τον υπεράνθρωπισμό, ουσιαστικά εννοούν τη μετάβαση από την ανθρώπινη ιδιότητα στη θέωση. Αλλά δεν το θύξω αυτό το έργο, διότι ήδη ανεφέθηκες σε αυτό. Όμως, υπάρχει ένα πολύ σαθές διακριτικό όριο εάν οι υπερπραγματιστές απορρίπτουν την μεταγάνατο ζωή. Αν την απορρίπτουν, αυτομάτως περνάνε στον αυτό τον κόσμο που ζούμε, όχι στον υπερφυσικό, όχι στον υπερβατικό. Άρα λοιπόν, ένα είναι το ερώτημα. Αυτό είναι ένα, αλλά ας το αφήσουμε αυτό. Είναι πραγματικά αυτοί οι υπερανθρωπιστές, στους οποίους αναφέθηκες, άνθρωποι οι οποίοι απορρίπτουν τη μεταγάνατο ζωή. Απορρίπτουν τη μεταθάνατο ζωή, διότι θεωρούν τους εαυτούς τους κληρονόμους του διαφωτισμού, τοποθετούν στο μη κέντρο τους στον ορθό λόγο και πιστεύουν ότι ο θάνατος αποτελεί μια ιστορική αλήθεια και όχι μια μεταφυσική αλήθεια. Αυτό σημαίνει ότι ο θάνατος κάποια στιγμή θα έχει ξεπεραστεί. Μπορεί να ξεπεραστεί, μπορεί να επιλυθεί. Δεν συνιστά μεταφυσική αλήθεια, είναι μια ιστορική αλήθεια. Η ιστορική αλήθεια κάποτε ήταν ότι οι γυναίκες είναι καλότες των ανδρών. Ήταν μια αλήθεια, αλλά εξαλήθηκε αυτή ως ιστορική αλήθεια και δεν ισχύει πλέον. Αντίστοιχα, πιστεύουν ότι ο θάνατος συνιστά μια ιστορική αλήθεια και ότι είναι το ουσιώδες πρόβλημα της ανθρωπότητας, με το οποίο αναμετρώμαστε από την εμφάνιση μας. Ουσιαστικά, η τεχνική κάθε φορά δεν ήταν τίποτα άλλο παράτι μέτρους αναβαθμίσεις, μέχρι σώτου να είμαστε αρκετά ικανοί να αντιμετωπίσουμε τη θνητότητα. Και μάλιστα επισημαίνει ότι αυτό φαίνεται ήδη στο πρώτο γραπτό έργο της ανθρωπότητας, στο έπος του Γιλιγκαμμές. Το θέμα είναι ακριβώς αυτό. Είναι ο θάνατος. Με αυτό οφείλουμε να αναμετρυθούμε, αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο της ανθρώπινης συνθήκης και θα καταφέρουμε να το επιλύσουμε. Το σύνθημα στη Silicon Valley είναι solve death. Λύστε τον θάνατο. Και υπομία είναι, είναι κατανοητό, αν κανείς είναι πολυδισεκατομμυριούχος, τι θα τα κάνει τα λεφτά του. Αν μπορεί να χρηματοδοτήσει μια έρευνα, θα το εξασφαλίσει πέντε χρόνια παραπάνω, δέκα χρόνια παραπάνω, γιατί να μην το κάνει. Μάλιστα, και αυτό δεν το ανέφερα εδώ, ένας από τους επιφανέστερους υπερανθρωπιστές, ο διογεροντολόγος ο Μπρίντε Γκρέι, μιλά για ταχύτητα διαφυγής γύρατος. Και πιστεύω ότι ήδη έχουν γεννηθεί άνθρωποι που θα πετύχουν την ταχύτητα διαφυγής γύρατος. Τι σημαίνει αυτό. Σημαίνει ότι είναι μια συνθήκη όπου μπορεί κανείς να κερδίσει πέντε χρόνια επέκταση του προσδόκημού του, στα οποία πέντε χρόνια όμως να δημιουργηθούν αδικές τεχνολογίες που θα το επιτρέψουν άλλα πέντε χρόνια. Στα οποία θα δημιουργηθούν τεχνολογίες που θα το επιτρέψουν άλλα πέντε χρόνια. Καταλαβαίνετε ότι το καθεξής και θα επιμηκίνει ρυζικά το βήμα του τελικά. Ο Ντε Γκρέι λοιπόν πιστεύει ότι ήδη αυτό βρίσκεται στις τεχνολογικές μας δυνατότητες και ότι έχουν ήδη γεννηθεί άνθρωποι που θα ζήσουν πολύ μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από τις προηγούμενες γενιές. Αυτό βέβαια ήταν το πρώτο και μάλλον όχι ουσιαστικό μέρος της ερώτησής μου. Το άλλο είναι ότι όλα αυτά που μας είπες κατά κάποιο τρόπο θυμίζουν πολύ έντονα την ευγονική. Τησικά. Πάρα πολύ έντονα και στην ευγονική πάλι μιλούμε για αρνητική ευγονική που είναι αυτό που ονόμασες εσύ μετριοπαθής. Δηλαδή δεν θέλω να σε κάνω υπεράνθρωπο αλλά θέλω να σε θεραπεύσω. Η θετική ευγονική που παραπέμπει στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο είναι ότι θα φτιάξουμε τον υπεράνθρωπο. Αυτή η διάκριση όντως είναι πάρα πολύ δύσκολη διότι εάν θεωρήσουν ότι έχουμε το σημείο μηδέν και πως τα αγνιτικά είναι η περιοχή στην οποία πρέπει να δουλέψουμε και να θέρουμε τους συνανθρώπους μας στο μηδέν και δεν θέλουμε να περάσουμε στον σύν που σημαίνει υπεράνθρωπος. Αυτό όμως το μηδέν είναι πάρα πολύ δύσκολο και το θέμα είναι ότι αλλάζει με τον χρόνο πάρα πολύ. Άλλο το μηδέν του 20ου αιώνα και άλλο το μηδέν του 21ου αιώνα. Αλλά το θέμα είναι το εξής ότι οι υπερανθρωπιστές μόνο προς το τέλος δεν έχουνε κάνει τη διάκριση ή την κάνουν και δεν την καταλάβουν μεταξύ ατόμου και πληθυσμού. Μπορώ να προτιώσω ένα άτομο και όσο λέω θα προτιώσω το ένα άτομο, δεν προκαλώ το αίσθημα της αδικίας διότι λέω βελτιώνω το άτομο. Αν όμως επιμένω να βελτιώσω τον πληθυσμό τότε είναι που μπαίνουμε στην έννοια της άνησοκατανομής και της αδικίας διότι και κατά την άποψή μου ο υπερανθρωπισμός είναι κατά βάση και ουσιαστικά ασύλβατος με την ισοκατανομή. Με το να ανοίγει τα περιθώρια του ανασχότου αιώλου, μπορώ να βελτιώσω, να βελτιώσω, να βελτιώσω, αυτή η βελτίωση δεν έχει τέλος και είναι και τρομερά δαπανηρή, αδύνατο να εφαρμοστεί σε όλο τον κόσμο, επομένως είναι ουσιαστικά η αθετηρία των μεγάλων αδικιών. Ναι, σωστά, το πρώτο είναι ότι ο υπερανθρωπισμός είναι πρωτίστως ατομοκεντρική κοσμοθεώρηση, η οποία στιάζει απολύτως στο άτομο και σ' όποιον είναι ικανό και σε θέση να αναβαθμιστεί, πρώτο. Και δεύτερον, όσον αφορά το θέμα της ευγονικής, το οποίο δεν το έθιξα εδώ, ο Μπωνστρομ που ανέφερα είναι προασπιστής της φιλελεύθερης ευγονικής. Τι σημαίνει φιλελεύθερη ευγονική? Σωστά, να αποστοσιοποιηθεί από την ευγονική του Δευτερου Παγκοσμίου Πολέμου και Νορίτρα λέγοντας ότι το πρόγραμμα στην ευγονική είναι ότι επιβλήθηκε από μία εξωτερική αρχή το κράτος με πολύ συγκεκριμένες πρωδιαγραφές. Θα άπρεπε, αντιθέτως, ο κάθε γονιός να είναι σε θέση να επιλέγει ελεύθερα με βάση της δικής του πολιτισμικές, αξιακές, αισθητικές προτιμήσεις τα χαρακτηριστικά εκείνα, τα οποία κρίνει θα εξασφαλίζουν στα παιδιά του την αύξηση των πιθανότητων ενός επιτυχημένου και ενός ευτυχισμένου βίου. Και υπό μία έννοια υποστηρίζει, το κάνουμε ήδη αυτό με τα παιδιά μας όταν επιλέγουμε να διακόψουμε την κύηση κρίνοντας ότι ένας βίος με μια συγκεκριμένη αναπηρία ή με ένα συγκεκριμένο μειονέκτημα έχει λιγότερες πιθανότητες επιτυχίας ή ευτυχίας από ότι ένας βίος που θα διέθεται αυτό. Οπότε, αν μπορούν οι γονείς να παρέμβουν στο γονιδίωμα και να επιλέξουν τα χαρακτηριστικά των παιδιών τους, θα έτρεπε να έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν αυτά τα χαρακτηριστικά, οι ίδιοι ελεύθερα χωρίς κανένα εξωτερικό καταναγκασμό. Άλλωστε, οι ίδιοι γονείς επιλέγουν τα σχολεία για τα παιδιά τους, το αν θα μάθουν κάποιο μουσικό όργανο, το αν θα πάρουν να μάθουν υπασία ή κολύμβηση, καθορίζουν ούτως ή άλλως τις ζωές των παιδιών τους, γιατί λοιπόν να μην διαθέτουν οι γονείς το δικαίωμα να επιλέξουν τα γενετικά χαρακτηριστικά των παιδιών τους. Θα αντισταθώ από τον πειρασμό να αυτοίξω την κριτική μου σε αυτό, αυτό όμως είναι την επιχείρημά τους. Με τον κίνδυνο να μονοπολίσεις αυτή, έχουμε στο τρίτο και τελικό σημείο και πολύ λιγορά. Συμφωνώ μαζί σου και φιλοσοφικά και βιολογικά και τα λοιπά, αλλά πρέπει να ομολογήσεις ότι και εσύ και εγώ είμαστε από τη χαμένη πλευρά της ιστορίας. Ελπίζω πως όχι Λευτέρη, δεν θέλω να θεωρηθώ να είμαστε οι πιο συγκεκριτικοί, οι ρομαντικοί και ένα άλλο, δεν το πιστεύω αυτό. Ό,τι που υπάρχει ο πιστοφυλακής. Για τον εξής λόγο, είμαστε από τη χαμένη πλευρά. Όταν υπάρχει το μέσον, δεν μπορείς να το βάλεις μέσα στο μπουκάλι και να το σφαγίσεις. Πάραμε το που θα το πετύχουμε και θα αρχίσουμε να το χρησιμοποιούμε. Μα αυτό προσπαθώ να αποφύγω, γράφω τα βιβλία μου, για να μη φτάσουμε εκεί. Το θεωρώ αναπόδευκτο. Θεωρώ ότι αναπόδευκτα θα φτάσουμε εκεί και ότι από τη στιγμή που θα φτάσουμε εκεί, θα αναβαθμιστούμε ούτως ή άλλως. Αλλά εγώ δεν θέλω να το δεχθώ αυτό. Άλλες ερωτήσεις. Άλλα χέρια δεν βλέπω. Μπορώ να πω κάτι. Να ακούγουμε. Ναι, σας ακούμε. Θέλω να ευχαριστήσω πάρα πολύ, Φάνη, για την τόσο γλαφυρή παρουσία σε ένα θέμα το επικίνδυνη. Το ρώτημα μου είναι το εξής. Συνεχώς θα πολλαπλασιάζεται η ανθρώπινη δύναμη. Και πολλές της επιτυχίες της θα είναι επικίνδυνες αν ηθικά ή πολιτικά. Ο άνθρωπος δεν είναι σε τέσσερα τσελετ σε παγκόσμια δάσκα. Μήπως θέλετε να αναζητήσουμε πολιτικά πια. Ένα άλλο τρόπο, γιατί το διαστημόπιο ηλίθιο στο οποίο ταξιδεύουμε είναι πιο μικρό. Έναν τρόπο, ούτως ό,τι τέτοιες επιτύγδυνες δυνατότητες να μην επιτρέπονται. Αντιθέτως, οι υπερανθρωπιστές υποστηρίζουν ότι η πολιτική ως μέσο για την επιδίωξη της ανθρώπινης δικαιοσύνης και ευτυχίας είναι ξεπερασμένο. Η τεχνική θα πετύχει όσα πέτυχε η πολιτική. Η νέα ουτοπία δεν είναι πολιτική, είναι τεχνολογική. Και γι' αυτό είναι πολύ περισσότερο τρομαυτική οπότε δηλαδή, διότι αν λόγου χάρι ουτοπία του μαρξισμού ήταν η δημιουργία ενός νέου τύπου ανθρώπου, εδώ μιλούμε για τη δημιουργία ενός νέου είδους. Αν λοιπόν γίναν τόσα εγκλήματα για τη δημιουργία ενός νέου τύπου ανθρώπου, μπορούμε να φανταστούμε τι εγκλήματα πιθανώς θα γίνουν στην προσπάθεια δημιουργίας ενός νέου είδους. Αλλά ναι, οι υπρανθρωπιστές πιστεύουν ότι η πολιτική πια έχει κλείσει τον ιστορικό της κύκλο. Και μάλιστα αν θέλετε να μιλήσω και λίγο περισσότερο με αναφορά την επικαιρότητα, τα όσα βλέπουμε σήμερα να συμβαίνουν στον πόλεμο της Ουκρανίας, για μένα είναι η ρόγχη, επιθανάτη η ρόγχη ενός νύσκοντος κόσμου. Είναι δηλαδή μια τελευταία αναλαμπή 1921 στον 21ο αιώνα, είναι όλη αυτή η τρομακτική κλειδωνισμή κατά την μετάβαση σε αυτή τη νέα εποχή, στην οποία εάν δεν συμβεί κάποια επιδημική καταστροφή, είμαι πολύ βέβαιος ότι θα βρεθούμε. Δηλαδή όλα αυτά τα ζητήματα ακόμα είναι ζητήματα 20ου αιώνα, δεν είναι καν ζητήματα 20ου π.Χ. Γι' αυτό και ιδίως τις νεότερες γενιές προξενεί σοκ το ότι μπορούμε να έχουμε ακόμη πόλεμο, γιατί στο μυαλό τους αυτό το πράγμα έχει ήδη λήξει. Και όντως έχει λήξει για τον αναπτυγμένο κόσμο στην πλειονότητά του. Οπότε πιστεύω ότι το επόμενο στάδιο θα είναι ένα στάδιο στο οποίο το πολιτικό πρόβλημα θα είναι ουσιαστικά το πρόβλημα του νοήματος, του πώς θα νοηματοδοτήσουμε τον βίωμα σε ατομικό και σε πλανητικό επίπεδο πλέον. Το ερώτημα τι σημαίνει να είμαστε άνθρωποι καθώς αναπτύσσεται τεχνητή νοημοσύνη, καθώς θα γίνονται περισσότερες παρεμβάσεις στο γονιτίο μας. Είδαμε λόγω χαρτινταχύδετη ανάπτυξη του εμβολιού μέχρι σε δύο χρόνια η Άντρικη κάνει εκπληκτικά άλματα τις τελευταίες δεκαετίες. Τα ερωτήματα που θα πεθούν λοιπόν θα είναι αυτά και θα είναι ερωτήματα που θα μπορούν να απαντηθούν πλανητικά. Δεν θα είναι ερωτήματα που θα μπορούν να απαντηθούν από μια χώρα, ή από μια Ήπειρο, ή από μια πολυεθνική εταιρεία όπως η Google. Ωραία. Ευχαριστούμε πολύ. Η κυρία Σιντιχάκη μου πως θέλει να κάνει τις ερωτήσεις η ίδια παρά να τις διαβάζω εγώ, αν θέλει. Η πρώτη μου ερώτηση ήταν σχετικά με την όλη ιδεολογία αυτή. Αυτό που κατάλαβα είναι ότι δεν θα μπορέσουμε ποτέ μας, είναι και λογικό, να φτάσουμε σε μια βέλτιστη, μια μέγιστη εξέλιξη και να πούμε ότι φτάσαμε εκεί που θέλαμε να φτάσουμε. Οπότε μου φέρετε σαν ιδεολογία κάπως προβληματική, αφού από μόνη της δεν μπορεί να φτάσει σε ένα μέγιστο, σε αυτό που η ίδια επιθυμεί. Γυμνάζεστε? Δεν θα το έλεγα. Αν γυμναζόσασταν θα σας ρωτούσα αν είστε σε επίπεδο ολυμπιακών αγώνων και μάλλον θα μου λέγατε πως όχι. Γυμναζόμενοι ωστόσο βελτιώνεστε, χωρίς να πρέπει να γίνεται κατ' ανάγκη ολυμπιονίκηση. Περανθρωπιστές λένε ότι βελτιώνοντας τις ιδιότητές μας, παρά το γεγονός ότι ποτέ δεν θα είναι απόλυτες εκτός όταν φτάσουμε εν τέλει στη θέωση, βιώνουν μια ζωή πληρέστερη και ομορφότερη από ότι νωρίτερα. Όπως όταν μορφωνόμαστε, διευρύνονται οι ορίζοντές μας, αντλούμε μεγαλύτερη απόλαυση, διαθέτουμε μεγαλύτερη αυτογνωσία, συνδεόμαστε αυθεντικότερα με τους άλλους, έτσι και αναβαθμιζόμενοι επιτυχάνουμε τα ίδια πράγματα χρησιμοποιώντας τη τεχνολογία. Άρα λοιπόν, αν έχετε τη δυνατότητα να κάνετε μια επέμβαση που θα σας κάνει να είστε πιο ανθεκτικοί σωματικά ή που θα σας επιτρέπει να εργάζεστε με μεγαλύτερη νηφαλιότητα για περισσότερες ώρες, γιατί να μην την κάνετε. Και αν πάλι επιλέξετε να μην την κάνετε, δικηδυνεύεται να βρεθείτε σημειονεκτική θέση συγκριτικά με όσους την κάνουν. Αλλά ακόμη και σε μια παρέαση υποθέσουμε ότι στην παρέα σας οι περισσότεροι θα βαθμίζονται και βγαίνετε ένα βράδυ έξω. Μετά από μία-μιάμιση ώρα έχετε κουραστεί λίγο, ενώ οι υπόλοιποι έχουν ευλωτία, έχουν εγωιτία, έχουν πνεύμα, είναι συγκεντρωμένοι, είναι σε γρήγορη, είναι χαλαροί, είναι πολύ πιο άνετοι από εσείς, γιατί έχουν να βαθμιστεί. Ακολουθούν συγκεκριμένες αγωγές. Οπότε η φιλία με αυτούς τους ανθρώπους γίνεται λίγο δυσκολότερη από ό,τι ήταν πριν. Επίσης, χαίρομαι που μέχρι τώρα, ίσως επειδή μάλλον με την προκατραπτική μου δήλωση ότι είμαι πολέμιος του υπερανθρωπισμού και της δικής ανθρώπισης αναβάθμισης, προκατέβαλα. Αλλά εν τούτοι σχεδόμαι πάρα πολύ που είστε κριτικοί ως προς την ανθρώπια αναβάθμιση, όπως διαφέρνει τουλάχιστον προς το παρόν. Δεν είναι τόσο βέβαιος όμως ότι περισσότεροι από εμάς, όταν οι πρώτες αναβαθμίσεις αρχίζουν να κυκλοφορούν στην αγορά, δεν θα κάνουμε χρήση. Ότι δεν θα τις καταναλώσουμε. Ας πούμε, οι πρώτες αναβαθμίσεις ήταν αναβαθμίσεις υγείας πιθανόδοτα. Θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι έχεις μια μικρή νεανομηχανή, μια μικρή συσκευή που κυκλοφορεί στο αίμα και η οποία καταγράφει βλάβες και με το που καταγράφει μια φραγμένη αρτηρία, μια φθορά κάτι, στέλνει κατευθείαν το σήμα και την κατάλληλη πληροφορία στον υπολογιστή ενός ιατρού και αυτός ο ιατρός σας καλεί στο ιατρίο και μετά γίνεται εκεί η θεραπεία και η αντιμετώπιση. Σε ένα πιο προχωρημένο στάδιο αυτή η μηχανή θα μπορούσε ήδη να κάνει βερτιώσεις. Θα μπορούσαν να ξεκινήσουν λοιπόν κάποιες πρώτες αναβαθμίσεις μέσω εφαρμογών υγείας, οι οποίες κατά αυτόν τον τρόπο θα είναι και ήπια στην αρχή θα γίνουν αποδεκτές ή θα μπορούσαν να είναι αισθητικές αναβαθμίσεις. Σήμερα αλλάζουμε χρώμα ματιών, μαλλιών όσοι έχουν τουλάχιστον. Μελλοντικώς μπορεί κανείς να αλλάζει χρώμα δέρματος όποτε το θέλει ή να αναγράφονται μηνύματα στο μπράτσο του, να έχει μια συσκευή πάνω του. Θα προσφέρονται τέτοιου είδους αναβαθμίσεις οι οποίες δεν θα είναι πόδινες, δεν θα έχουν εκ πρώτης όψος επιζύμιες συνέπειες ή παρενέργειες στην υγεία, δεν θα είναι πιθανώς τόσο ακριβές ή αν είναι θα αποτελούν σύμβολα κοινωνικού κύρους και αυτές θα καταναλώνονται. Μακάρι να μην είναι έτσι, μακάρι να μην εμφανιστούν ή μακάρι όταν εμφανιστούν να μην είναι επιθυμητές και να φανούν αδιάφορες ή όπως ίσως το περιγράφετε ανεπιθύμητες. Θα χαιρόμαι πολύ για κάτι τέτοιο και άλλωστε για αυτό το λογογράφο. Υποψιάζομαι όμως ή μάλλον ανησυχώ ότι μάλλον δεν θα είναι έτσι. Ευχαριστώ πολύ. Να είστε καλά. Η άλλη μου ερώτηση είναι γιατί πιστεύετε εσείς ότι έχουμε προσιλωθεί τόσο πολύ στο να νικήσουμε τον υλικό θάνατο και τη θνητότητά μας γενικά ως άνθρωποι και δεν κοιτάμε αρκετά την πνευματική μας εξέλιξη και ως κοινωνία και ως άνθρωποι ατομικά. Δηλαδή, μου φαίνεται ότι ο βαθμός της επιστημονικής προσοχής που έχουμε ρίξει πάνω στην ύλη είναι δυσανάλογη με αυτή που έχουμε δώσει πάνω στο πνεύμα και στην εξέλιξή του. Δεν θα το διαχωριζώ μεταξύ ύλης και πνεύματος. Θα έλεγα ότι ο φόβος του θανάτου αποθήθηκε κοινωνικά και αντίστοιχα ατομικά από τον 19ο αιώνα λόγω της επικράτησης μιας ιδεολογίας αένα εις πρόοδου τόσο στην καπιταλιστική της εκδοχή των φιλελεύθρων οικονομολόγων όσο και στην κομμουνιστική της εκδοχή από τον Μάρξ όπου απλώς αλλάζει πρόσημο, η ανάπτυξη γίνεται με κοινωνικό πρόσημο, με την κοινωνική κατοχή των μέσων παραγωγής. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις ο θάνατος αποθούνταν, ο άνθρωπος τοποθετείται ως ιωνίπαντο δύναμος στο επίκεντρο, ικανός να αλλάβει την ευθύνη της ιστορίας του και να φτάσει στην ευτυχία. Ο θάνατος άρχισε πια να αποτελεί ένα είδος ναρκησιστικού τραύματος που αποθούνταν. Οι άνθρωποι μετακινούμενοι στις πόλεις χάσαν τις πρακτικές του κοινωνικού πέντους που είχαν στα χωριά τους. Η φροντίδα των ανθρώπων στα τελευταία στάδια μεταφέρεται στα νοσοκομεία ή σε ειδικά κέντρα Μέρινας. Οι άνθρωποι δεν θέλουν να σκέπτονται τον θάνατό τους, δεν θέλουν να βλέπουν τον θάνατο. Δεν θέλουν να τον δουν κατάματα στους δύο παγκοσμίους πολέμους, αλλά μετά από αυτό ο θάνατος αποθείται μέσω της κατανάλωσης. Και επιπλέον οι γενιές των ανθρώπων, οι ηλικίες των ανθρώπων που βρίσκονται εγκύτρα στο θάνατο, ηλικιωμένοι, είναι και καταναλωτικά, ήταν καταναλωτικά τουλάχιστον και μέχρι να συνεξακολουθούν να είναι λιγότερο χρήσιμοι για τον τρόγο παραγωγής, διότι δεν είναι τόσο καλή καταναλωτές προϊόντων όσο είναι οι νεότερες ηλικιακές ομάδες. Ο θάνατος λοιπόν είναι αόρατος και ιδίως σε μια συνθήκη όπου τα πάντα γίνονται ορατά, αυτό που ονομάζω εικονομιστική συνθήκη, ο θάνατος είναι αυτό που βρίσκεται πίσω από αυτή την επιφάνεια, ακριβώς επειδή αποθείται διαρκώς. Και επειδή το σύστημα δεν μπορεί να τον νόημα το δοτήσει, δεν μπορεί αυτό το αόρατο να το κάνει ορατό με έναν τρόπο που συγχρόνως να μην αμφισβητεί την υπάρροξη αθέσμηση, μεταφέρθηκε η επιθυμία της αθανασίας, που στην αρχαιότητα ήταν η επιδίωξης τεροθυμίας, στην επιδίωξη της πραγματικής αθανασίας, δηλαδή της αθανασίας του σώματος. Αν ο καπνιστικός τρόπος παραγωγής δεν μπορεί να λύσει το ζήτημα του νοήματος, γιατί δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το θάνατο, τότε θα ακυρώστηκε το θάνατο, ότι πια δεν θα πεθαίνουμε και έτσι θα λυθεί το πρόβλημα. Είναι το ύστατο στάδιο της εξέλιξης, με το οποίο πρέπει να αναμετρηθεί και το οποίο δεν νομίζω κιόλας ότι θα μπορέσει να ξεπεράσει. Και μια τελευταία παρατήρηση, νομίζω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι αν είχαν να επιλέξουν μεταξύ της πραγματικής αθανασίας και της πνευματικότητας, ιδίως αν κανείς βρίσκεται στο κρεβάτι του νοσοκομείου, θα επέλεγαν την πραγματική αθανασία και τη ζωή και όχι την πνευματικότητα με τη μορφή της, ακόμη και της φώτησης της Νερβάνας. Έχουμε κατεγισμό ερωτήσεων, μάλλον κατεγισμό χεριών που θέλουν να μιλήσουν, γι' αυτό θα παρακαλέσω όλους να είναι σύντομοι και όλοι έχουμε απόψεις για όλα αυτά, εξάλλου νομίζω και η φύση της διάλεξης και τέτοια, αλλά παρακαλώ να εστιάζετε τις ερωτήσεις σας να είναι σύντομες, έτσι ώστε να μπορούν να απαντήσουν. Ελπίζω να μην μετανιώσατε που με κάλεσατε και δεν ξανακάλεσετε φιλόσομο. Πείτε όχι, είχαμε πολλή αίσθηση σήμερα, θα πάρουμε επιστήματα επόμενη φορά. Ίσα ίσα, που αυτό είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικό και ωραίο και το χαιρό μας τυρίαιτερα. Επομένως η κυρία κάτω από το όνομα Πέτρος Σκρέκος. Ευχαριστώ πολύ. Συγχαρητήρια στον Θεοφάνη. Είναι εξαιρετικός καταιγιστικός θαυμάσιος, τον παρακολουθούμε ανελπώς. Όσο για τον ισχυρισμό των υπερανθρωπιστών, ότι νοσούμε και έχουμε ηθικό καθήκον να αναβαθμιστούμε. Μήπως πρέπει, Θεοφάνη, να αναρωτηθούμε σε σχέση με την επιθετικότητα των ανθρώπων και τον μπόλωμο, που αυτή τη στιγμή είναι πάρα πολύ επίκαιρο. Αν είμαστε ήδη αναβαθμισμένοι, οι πολιτικοί που κατευθύνουν τον κόσμο και διευθύνουν τα πράγματα, αν είχαν αναβαθμιστεί με κάποιον τρόπο, μήπως δεν θα εξαλυφόταν και οι πόλεμοι. Οι περιαθρονιστές το πιστεύουν, αυτό όντως. Λένε, δηλαδή, εάν στα κέντρα λήξης αποφάσεων χρησιμοποιούσαμε τεχνητή νοημοσύνη, εάν είχαμε δυναμώσει τις διανοητικές μας ικανότητες, θα μπορούσαμε να είχαμε αντιμετωπίσει επιτυχαίστρα τα πλανητικά προβλήματα. Ή πολλά προβλήματα δεν θα είχαν δημιουργηθεί καν. Και στο επίπεδο του ατόμου, ένα επιχείρημα που προβάλλουν οι επίπεδες αναβαθμίσεις είναι ότι σκεφτείτε την καθημερινότητά σας πόσο πιο γρήγορη είναι τώρα. Δηλαδή, το 1990, το 1990 ή το 1980, η ζωή δεν ήταν πιο αργή. Και δεν ήταν μόνο φαινομενικά πιο αργή. Η κλήση των χρόνων που διασχίζουν, διαβάζω, το Λονδίνο συνέχεια και στο Τόκιο, προηγούμενες δεκαετίες, και άνθρωποι τις διασχίζουν τώρα πέντε φορές γρηγορότερα. Δηλαδή, η επιτάχυνση δεν είναι μόνο μεταφορική, υποκειμενική εμπειρία. Είναι πραγματική στο χρόνο. Κοινούμαστε ταχύτερα. Έχουμε μεγαλύτερο όγκο πληροφοριών που πρέπει να διαχειριστούμε. Δηλαδή, τα τηλεφωνήματα που δεχόμασταν το 80 και τα γράμματα, συγκεκριτικά με τις κλήσεις, τα μηνύματα και τις κλήσεις, τα email, τις βίντεο συνομιλίες, είναι λάχιστα. Οπότε, η πραγματικότητα είναι, προκειμένου να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε καλύτερα σε αυτή τη συνθήκη, πάλι πρέπει να αναβαθμιστούμε. Είναι ρυζική αναβάθμιση ή μέτρια αναβάθμιση αυτός? Αυτοί δεν διακρίνουν μεταξύ αυτών των δύο, αλλά... Εσείς, ναι. Δεν απορρίπτω τη μετριοπαθή αναβάθμιση, γιατί φοβάμαι για τις πολιτικές και οι κοινωνικές συνέπειες, αλλά δεν μπορώ να πω ότι είναι ανήθικοι, ούτε μπορώ να πω ότι είναι επιθύμητοι. Δηλαδή, πιστεύω ότι για ορισμένους ανθρώπους, ορισμένες μετριοπαθείς αναβαθμίσεις θα ήταν και επιθυμητές και εποφελείς στην κατηγορισμότητά τους. Από κει και ύστερα, όμως, το θέμα είναι, οι αναβαθμίσεις θα είναι ευρέως προσβάσιμες. Πώς το θα έχουν, τι θα μπορούν να τις αγοράσουν, τι θα συμβεί αν τα πρώτα 2-3 χρόνια που είναι ακριβές, οι μετριοπαθείς αναβαθμίσεις τις αγοράζουν μόνο εσείς που έχουν πολλά χρήματα. Και δημιουργηθεί ένα ακόμα μεγαλύτερο χάσμα. Οι ενστάσεις μου, οι επιφυλάξεις μου, αφορούν κυρίως το πολιτικό πεδίο, όσον αφορά την... Όχι, αλλά αυτό που έγραφα, σαν μια ουτοπία βέβαια, μοιάζει, το αν θα μπορούσε ποτέ να μην υπάρξει πόλεμο σε μια ρυζική αναβάθμιση της ανθρώπινης οντότητας. Και θα υπήρχε λόγος για πόλεμο υπό την έννοια ότι αν κανείς δεν πέθαινε, για ποιον λόγο θέλει να πολεμήσει με τον άλλο. Δηλαδή, θα έχει να χάσει να θανάσει άμα σκοτωθεί. Δηλαδή, είναι και πολύ πιο προσεκτικός με τη ζωή του πλέον. Γιατί άμα τώρα πεθάνουμε χτύπα ξύλο, χάνουμε 30-40-50 χρόνια. Άμα ζήσεις αιώνια, θα χάσεις νεονοιότητα. Δεν συμφέρει να πεθάνεις. Όχι ότι συμφέρει τώρα, αλλά καταλαβαίνει τι το σπαθόν να πω. Ευχαριστώ. Ο κύριος Ατματζίδης. Καλησπέρα από το δράμα. Εμένα με κάλυψε ο κοινοστάστης προηγουμένως, είμαι φαρματοποιός στο επάγγελμα. Ωραία, αντίκαστα χωράφια σας. Για πείτε μας, έχετε να μας κορίτε κανένα συμπλήρωμα, κανένα ενισχυτικό, τι πουλάτε στα πανεμιουργικά, κάντε λίγο διαφήμιση. Πάρα πολλά, πάρα πολλά. Αλλά εγώ ήθελα να ακούσω την επιχειρηματολογία από την αρχή. Αν, ας πούμε, ο κύριος Λαδουκάκης ερχόταν και ζητώσε μια αντιβίωση. Έτσι πως την άκουσα, δεν ήταν ανήθικο να του δώσω. Θα πρέπει να του πω να απολαύσει την ασθένεια και αν επιβιώσει, όχι να το αφήσουμε στη φύση, δεν υπάρχει μια αιτική υποκρέωση βελτίωσης. Ήθελα να με καλύψω το τελευταίο μέρος, οπότε δεν θέλω να πάω περισσότερο χρόνο, αν θέλετε μπορούμε να πάμε παρακάτω. Εσείς, όμως, προσωπικά θα απολούσατε ήδη αναβάθμισης, αγγωγιές προς αναβάθμιση, ας πούμε, τα φάρμακα… Το κάνουμε ήδη, το κάνουμε ήδη, ναι. Το κάνετε ήδη. Για όλους, λοιπόν, από εσάς, τα θεωρούσατε αυτά που λέξει τη μονική φαντασία, εδώ ο κ. Ατματζίδης θα μας κατατοπίσει καλύτερα. Που έρχονται και παίρνουν συμπληρώματα διαδροφής για παιδιά. Τα παιδιά, ακόμα και τα ανήλικα που παίρνουν συμπληρώματα διαδροφής, παραμένως χάρη, πολύ δύσκολα θα πάρουν αντιβιώση στο χειμώνα, ενώ αυτό δεν είναι μια έρευνα τώρα, παιδά, αυτό είναι προσωπική εμπειρία. Εγώ δουλεύω και σαν προγραμματιστής, όμως, σε μια εταιρεία η οποία είναι… δημιουργεί ένα μεταβέρς, ας πούμε, δημιουργεί ένα… μια προσπαθή να δημιουργήσει μια εμπειρία, οπότε είμαι λίγο… δηλαδή με προγραμματίζουν όλα αυτά, θα λέγαμε προγραμματίζει το εξής, κατά πόσο ο δυτικός κόσμος έχει καταφέρει να κερδίσει την ατομική ελευθερία και αυτό σημαίνει πολλά, ο καθένας μπορεί να ζει όπως θέλει και τα λοιπά και τα λοιπά, χωρίς να έχει την κοινωνική πίεση που θα έχει σε μια κίνα, σε ένα Ιράκ, πάνε μοναχάρι, να είναι ομοκλόπυλος, να το βρίσκει, τα λοιπά και τα λοιπά. Απλά να ρωτιέμαι αν αυτό το πράγμα χαθεί, όπως λέτε κι εσείς πολιτικά, τι μπορεί να σημαίνει. Δηλαδή, αν πούμε ότι πού είναι το όριο αυτής της αναβάθμισης και μέχρι ποιο σημείο είναι ηθικό και ποιο σημείο… Επικίνδυνο είναι ότι υπερανθρωπιστές επιχειρηματολογούνται με βάση ελευθερία, προασπίζοντας μια αρχή που ονομάζεται μορφολογική ελευθερία, αυτό σημαίνει ότι έχω το δικαίωμα να αναβαθμιστώ, πρέπει να έχω το δικαίωμα να αναβαθμιστώ όποτε, όπως και για όσο θέλω. Είναι στο πλαίσιο του αυτοκαθορισμού μου να μπορώ να αναβαθμίσω το σώμα μου που ανήκει με όποιο τρόπο κρίνω. Δηλαδή, είναι μια ελευθερία θεμεριώδης για αυτούς. Το πρόβλημα που υφίσταται εδώ, αν επιχειρηματολογεί κανείς με όρους ελευθερίας, είναι ότι το αντεπιχείρημα τεθεί με όρους δικαιοσύνης, διότι αν κανείς αναβαθμίζεται, θα πρέπει να περιορίσει την αναβάθμιση του λαμβάνοντας υπόψη τις συνέπειες αυτής στην ελευθερία των άλλων. Αυτή είναι η πρώτη οριοθέτηση. Και η δεύτερη είναι οι κοινωνικές συνέπειες της αναβάθμισης. Δηλαδή, σκεφτείτε, ας πούμε, τώρα τα προνομιούχα στρώματα, με υψηλό οικονομικό, πολιτισμικό και κοινωνικό κεφάλαιο, που έχουν την ικανότητα να στείλουν τα παιδιά τους στα elite πανεπιστήμια, ούτως όχι να αναπαράγουν τελικά την κοινωνική τους τάξη, εάν αυτά τα στρώματα αποκτήσουν επιπλέον πρόσβαση σε γενετικές αναβαθμίσεις. Τότε θα δημιουργήσουν μια τάξη, η οποία δεν θα είναι μόνο πολιτισμικά, κοινωνικά, οικονομικά ανώτερη, αλλά θα είναι και βιολογικά ανώτερη. Θα θα δημιουργηθούν μια τάξη αναβαθμισμένων, η οποία προφανώς θα μπορέσει να γίνει πολύ δύσκολα ανεκτή, αλλά και να ελεγχθεί από τις υπόλοιπες κοινωνικές τάξεις. Θα δημιουργηθεί, δηλαδή, μια κοινωνία δύο ειδών πολιτών αναβαθμισμένων και φυσιολογικών ή μη αναβαθμισμένων. Και αυτό είναι και ομαχτικό. Κάποια τελευταία ερώτηση και συγγνώμη που πήρα τόσο χρόνο. Οπότε δώ το αυτό που προτείνεται ως πιο ηθικό και κοινωνικά δίκαιο, γιατί εδώ όπως το βλέπω είναι ουσιαστικά η οικογένεια, γιατί απέναντι στην οικογένειά μου έχω ευθύνη να γίνω καλά, να ζήσω περισσότερα χρόνια, να μπω στο παιδί μου, να έχω περισσότερα κλπ. Και απέναντι στην κοινωνία. Αυτό που λέμε είναι ουσιαστικά ότι δεν σταματάει η ανθρώπινη εξέλιξη απλά απελευθερώνεται, θα λέγαμε, όταν είναι προσβάσιμη σε όλους, στο μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας. Όχι, εγώ το λέω αυτό. Υπάρχει ένα ρέγμα που λέγεται δημοκρατικός υπερανθρωπισμός, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η πολιτεία θα πρέπει να φροντίσει για την ίση πρόσβαση στην αναβαθμίση όλων των πολιτών, εξασφαλίζοντας τις προδιαγραφές ποιότητας και τους ελέγχους των αναβαθμίσεων και επιπλέον ορίζοντας ποιες αναβαθμίσεις επιτρέπονται και ποιες αναβαθμίσεις δεν επιτρέπονται ή ακόμη και θέτοντας ως προϋπόθεσης για συγκεκριμένα επαγγέλματα συγκεκριμένες αναβαθμίσεις, π.χ. εν συνέστηση ως αστυνομικός. Αυτό το λένε δημοκράτες υπερανθρωπιστές. Υπάρχουν και ρεύματα πολιτικά στον υπερανθρωπισμό, τα πρέπει να τα συζητήσω σήμερα. Εγώ δεν λέω αυτό, εγώ λέω ότι θα πρέπει ήδη σήμερα να μας απασχολήσει με ποιον τρόπο διεξάγεται η επιστημονική έρευνα στην ανθρώπινη αναβάθμιση, τι πρέπει να επιτρέπεται και τι δεν πρέπει να επιτρέπεται. Δηλαδή μπορώ να ερευνώ δίχως ώρια στην ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης, μπορώ να ερευνώ δίχως ώρια στη μεταφόρτωση της συνείδησης. Στην γενετική δεν επιτρέπον όλοι όταν τα πάραμε να δούμε, δεν επιτρέπεται λογαρία των οποιείς του ανθρώπου. Άρα πρώτον ποιά είναι τώρα πρέπει να αντεθούν, ποιά είναι τώρα στην θρηματοδότηση ελευθερική που πρέπει να γίνει και εν τέλει αν υπάρχουν αναβαθμίσεις οι οποίες μπορούν να κριθούν ηθικές και επιθυμητές και πολιτικά μη επιζύμιες. Με ενδιαφέρον δηλαδή να θέσω αυτά τα ερωτήματα, να τα διασαφηνήσω, να τα οριοθετήσω, να μπορώ να διακρίνω μεταξύ των διαφορετικών των απαθμίσεων και συμβάλλοντας λοιπόν στο δημόσιο διάλογο να καταστήσω τους πολίτες περισσότερους ικανούς και κριτικούς και εν τέλει έτοιμους, ούτως ώστε όταν αυτά εμφανιστούν να μπορούν να αποφασίσουν ή ακόμη και πρωτού εμφανιστούν να συνδιαμορφώσουν την έρευνα σε αυτή την κατεύθυνση με τη συμμετοχή τους στην πολιτική διαδικασία. Αυτό είναι αυτό που ευελπιστώ εγώ να κάνω. Απλώς συγκεκριμένα στην Ελλάδα οι τύχοι, ατυχία και τύχοι, δεν υπάρχουν ακόμη υπερανθρωπιστές με επίδραση που εμφανίζονται και να το προασπίζουν. Η τύχη είναι ότι έχω την ευκαιρία να διαμορφώσω μια πολύ κριτική, μια μικρή κριτική κοινότητα πολιτών, πρωτού έρθουν επιθετικά να πουλήσουν την πραγμάτισμα για να το πω έτσι. Αλλά από την άλλη δυστυχώς, και αυτό είναι η επανουργία του λόγου, ότι τα καθιστώ γνωστά έτσι ώστε πολλοί άνθρωποι να βοητευθούν από αυτά εν τέλει και να γίνουν υπερανθρωπιστές. Αλλά αυτό είναι κάτι το οποίο δεν μπορώ να το πω. Μερικές φορές είναι και διασκεδαστικό, γιατί είμαι τελικά υπερανθρωπιστής. Όχι, κακά και άλλο. Δεν είμαι. Είμαι πολύ έννοιος. Αυτή τη στιγμή δεν έχω καλό αντίπαλο στην Ελλάδα, οπότε δεν ευθύνομαι εγώ γι' αυτό. Εάν, ας πούμε, εσείς ήσασταν υπερανθρωπιστής, θα σας έκανα αναφορές, παραπομπές και τα έλεγα υπερανθρωπιστές, όπως και ο Ζαγματζίδης, λένε αυτό. Άρα μιλούσαμε μέσα σε κάποια δημόσια εκδήλωση. Για πως στο παρόν δεν υπάρχουν, οπότε είμαι μόνος μου. Ωραία. Ευχαριστώ. Μου θυμίζει, βέβαια, αυτό οι τάξεις και τα λοιπά των χωμοτέους, του Χαράριου. Μπράβο, ο Χαράριος είναι υπερανθρωπιστής. Ο Χαράριος είναι υπερανθρωπιστής, ας πούμε. Ο κ. Μαλιαράκης. Καλησπέρα και συγχαρητήρια για την απόψη μια ομιλία, αλλά και για όλες όσες εκείνες έχω παρακολουθήσει από εσάς στο YouTube σε βίντεο. Οπότε δεν είχα τη δυνατότητα να σας πω τα συγχαρητήρια μου. Πείτε μου, από τη στιγμή που αποφασίζεται ένα τμήμα της κοινωνίας να αναβαθμιστεί, δεν χάνεται η ελεύθερη βούληση των υπολοίπων γιατί θα βρεθούν σε μειονεκτική θέση, άρα αναγκαστικά θα μπουν. Και δεύτερον, επειδή φαίνεται ότι όπως μας έχουμε γίνει μια μεγάλη κοινωνία, μέσα από ποια κέντρα ελέγχου θα μπορούμε να επαρρεύουμε στον άκρατο υπερανθρωπισμό και στη βελτίωση, η οποία θα μας οδηγεί ενδεχομένως σε διαμοιρασμό και σε διακρίσεις μεγάλες. Όπως επίσης και τι θα γίνουν αυτοί που δεν αναβαθμίζονται. Τι θα είναι αυτοί, που θα κατανοήσουν. Πάρα πολύ καλό το ρώτημα, τι θα γίνει αν αρχίζουν ορισμένα να βαθμίζονται. Φοβάμαι ότι η εξέλιξη θα είναι όπως με τα κινητά τηλέφωνα. Τα κινητά τηλέφωνα τα είχαν από το 70. Το 70 το κινητό τηλέφωνο ζύγιζε 5,5-6 κιλά και το έγινε στο αυτοκίνητο. Το 80 ζύγιζε 1,5 κιλό και κάποιους το εκπουβαλούσε σε μια βαλίτσα. Το 90 στην αρχή το είχανε χρηματιστές, δικηγόροι, πολιτικοί και ξαφνικά σαν να το αποκτούνε όλοι και τώρα πια έχουμε και έξυπνα κινητά που συνδέονται στο διαδίκτυο και ούτω καθεξής. Αντίστοιχα φοβάμαι όταν αρχίσουν και εμφανίσουν οι πρώτες αναβαθμίσεις θα είναι διαθέσιμες σε ένα μικρό αριθμό ανθρώπων. Δεν θα είναι ρυζικές αλλά μετά θα αρχίσουν να διαχαίνονται όλο ένα και περισσότερο. Το αριθμό θα διαχειθούν τώρα και αν κανείς έχει επιλογή να μην αναβαθμιστεί δίχως να βρεθεί σε μια δυσκαιρέστερη κοινωνική θέση. Αυτό είναι πολύ κρίσιμο ρώτημα αλλά αυτό δεν μπορεί να απαντηθεί φιλοσοφικά. Αυτό μπορεί να απαντηθεί πολιτικά υπό ποια έννοια ότι η κοινωνία οφείλει προτού καν εμφανιστούν να νομοθετήσει για αυτά τα ενδεχόμενα. Και αυτό εδώ είναι ένα θεμελιώδες πρόβλημα της πολιτικής. Μπορούμε να διακρίνουμε μεταξύ πολιτικής με π μικρό και π κεφαλαίο. Η πολιτική με π μικρό αφορά την διαχείριση του υπάρχοντος είναι πολύ σημαντική και δεν την υποτιμώ. Αυτό που συμβαίνει σήμερα ιδίως σε μια εποχή που έχει κανείς πολλαπλές χρήσεις. Η πολιτική με π κεφαλαίο αφορά τις επερχόμενες γενιές και κάθε πολιτική αντάξατο ονόματος είναι πολιτική με π κεφαλαίο. Η Δημοκρατική Αθήνα του 5ου αιώνα ήταν μια πόλη που είχε επίγνωση ότι θα αποτελέσει φάρο για την ανθρωπότητα. Φαίνεται και στο επικίδιο που εκφωνεί ο Πυρικλής, φαίνεται και στην εισαγωγή του Θυκηδίδη, οι Αθηναίοι γνώριζαν ότι είναι σχολείο της Ελλάδας και της ανθρωπότητας ήταν περήφανοι γι' αυτό. Κάνουν πολιτική για τους αιώνες. Σήμερα φαίνεται ότι είναι πάρα πολύ δύσκολο να κάνει κανείς πολιτική με π κεφαλαίο. Ενώ την ίδια στιγμή είναι απόλυτο συναγκαία, δηλαδή κλιματική καταστροφή. Εδώ πρέπει να κάνουμε πολιτική για τους αγένητους. Δεν την κάναμε τις προηγούμενες δεκαετίες, αρνούμασταν το πρόβλημα, τώρα το αναγνωρίσαμε, αλλά το ζήτημα είναι το εξής. Γιατί θα πρέπει εμείς να υποβαθμίσουμε την ποιότητα της ζωής μας στο παρόν, για χάρη της ποιότητας ζωής των επερχόμενων. Γιατί όταν λέμε επερχόμενους, δεν αναφέρομαι τους απογόνους μας, τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, έχουμε δεσμό. Γιατί θα πρέπει να μας ενδιαφέρει η ανθρωπότητα σε 500 χρόνια. Δηλαδή η ανθρωπότητα σε 500 χρόνια δεν μπορεί να συμμετέχει στη δημόσια διαβούλευση σήμερα. Εμείς όμως οφείλουμε, και εδώ θα ρωτήσει κανείς γιατί άραγε οφείλουμε, ποιο είναι το επιχείρημα, να την λάβουμε υπόψη και μάλιστα να την λάβουμε υπόψη νομοθετώντας σε βάρος μας στο παρόν. Μειώντας λίπους, ταξιδεύοντας λιγότερο με αεροπλάνο, καίγοντας λιγότερα καύσιμα, τρώγοντας λιγότερο κρέας. Το ίδιο ζήτημα τίθεται στην ανθρώπη για αναβάθμιση. Τα προβλήματα αυτά δεν έχουν τεθεί ακόμη πιθανώς και να μην τεθούν. Ή αν τεθούν, μπορούν να τεθούν στον επόμενο αιώνα. Οφείλουμε όμως να προετοιμαστούμε για αυτά, γιατί ακόμη κι αν υπάρχουν λίγες πιθανότητες εν τέλει να έχουμε τέτοιου τέτοιου συναβαθμίσεις, θα πρέπει πάλι από τώρα για αυτούς τους επερχόμενους εμείς να έχουμε προετοιμαστεί. Και η πολιτική σήμερα, πολιτική με πι μικρό, η οποία εξαρτήθησε τη διαχείριση των κρίσεων, που πολλές του είναι και πολύ σημαντικές κρίσεις, όπως η πανδημία ή ο πόλεμος, δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Δεν το κάνει. Οπότε, η μόνη που μπορεί να δώσει μια απάντηση σε αυτά που ρωτάτε, που είναι η πολιτική, αυτή τη στιγμή μοιάζει να μην εσείς να το κάνει. Πάντως, η φιλοσοφία σίγουρα δεν μπορεί να δώσει απάντηση σε αυτό. Διότι ακόμη κι αν υπήρχε μια απάντηση, για ποιον λόγο θα πρέπει να διοθετήσουν οι υπόλοιποι. Λυπάμαι, λοιπόν, αν σας απογοήτευσα όσον αφορά την απάντησή μου. Αλλά δεν έχω κάτι καλύτερο να σας πω. Πολύ ωραία. Και μια που είπατε για την πανδημία, ο κ. Καρακάς, έχει μια ερώτηση στο τσάτ. Γιάννη, θέλεις να την κάνεις την ερώτηση… ο ίδιος. Ναι. Ωραία, δεν ξανακουβόμαι. Ακούγεσαι μια χαρά, ακούγεσαι. Λοιπόν, ήθελα να ρωτήσω αν παραδείγματος χάρη είναι ο εμβολιασμός. Προσδίδει κάποιας μορφής ανθεκτικότητα στον φέροντα ή στον εμβολιαζόμενο. Κατά μία είναι λοιπόν, είναι μιας μορφής προσωρινή αναβάθμιση. Εδώ βλέπετε να ισχύει, ας πούμε, η κριτική που κάνατε προηγουμένως. Θα έλεγα ότι γενικά η εντύπωση που έχω είναι ότι δυνατότητες ανθρώπων να διαφέρουν ως προσκάτη, είτε με τρόπους, ας πούμε, χειρουργικούς, είτε με τρόπους επένδυσης σε κάποια δεξιότητα, οτιδήποτε άλλο, πάντα υπήρχε και πάντα θα υπάρχει. Δεν σημαίνει υποχρεωτικά ότι αυτό μας κάνει όλους τους υπόλοιπους υποδέστερους. Θέλω να πω, το γεγονός ότι υπήρχε ο Μπετόβεν ή ο Μπραμς, δεν σημαίνει ότι όσοι δεν ήταν τέτοιοι ήταν λιγότερο σημαντικοί. Στην Κρήτη έχουμε πάρα πολλούς σημαντικούς λιράριδες. Όποιοι δεν είναι λιράριδες θεωρούνται ότι είναι, ας πούμε, υποδέστεροι. Επομένως, νομίζω ότι θα πρέπει να αναγνωρίσουμε την πικιλότητα σε ένα κομμάτι και του είδους μας και της φύσης γενικότερα και να μην δημιουργούμε στο μυαλό μας μια αίσθηση απειλής και επειδή ζούμε και στην Ελλάδα που μας αρέσει γενικώς να δημιουργούμε σκιάχτρα και να τα πετροβολούμε μετά. Έχω την αίσθηση ότι φτιάχνουμε τώρα ένα νέο εχθρό ποιος έρχεται, ο οποίος είναι οι υπερανθρωπιστές που αμφιβάλλω αν έχουν πολύ μεγάλη δυνατότητα να επηρεάσουν την πορεία του ανθρώπινου είδους, όπως διαφαίνεται από αυτή τη στιγμή. Ευχαριστώ. Δέστε όσον αφορά την επίδρασή τους. Δέστε τις πωλήσεις των διβλίων του Χαραάρη. Δέστε τον αριθμό των σειρών στο Netflix τύπου Black Mirror που υπάρχει και στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει κανένας αριθμός. Δεν υπάρχει κανένας αριθμός. Δεν υπάρχει κανένας αριθμός. Δεν υπάρχει κανένας αριθμός. Δεν υπάρχει κανένας αριθμός. Δεν υπάρχει κανένας αριθμός. Δεν υπάρχει κανένας αριθμός. Δεν υπάρχει κανένας αlledο. Δεν υπάρχει κανένας α assemb Saad. Δεν υπάρχει κανένας α Δεν υπάρχει κανένας α Δεν υπάρχει κανένας α και αμφιλευόμενες, σίγουρα, ισχύει αυτό. Δεν δημιουργείται όμως αυτός ο εθρός, απλά περιγράφεται ένας υπαρκτός κίνδυνος, ένας υπαρκτός κίνδυνος, ο οποίος αυτή τη στιγμή συνιστά τρόπος ζωής των πιο προνομιούχων κοινωνικών στρωμάτ. Δηλαδή, τα υψηλότερα μορφωτικά κοινωνικά κεφάλαια, αυτή τη στιγμή άνθρωποι με αυτά, βιώνουν τη ζωή τους αναβαθμιζόμενοι πολύ περισσότερο με παραδοσιακούς τρόπους απ' ό,τι τα χαμηλότερα στρώματα. Θέλω να πω, δηλαδή, δεν τρώνε κρέας, γυνάζονται, διαλογίζονται, χρησιμοποιούν έξυπνες συσκευές για την παρακολούτηση της υγείας τους και αγοράζουν μετοχές εταιρείας βιοτεχνολογίας. Αυτοί οι άνθρωποι είναι ήδη έτοιμοι για το επόμενο βήμα. Και θα το κάνουν μόλις εμφανιστεί αυτή η ευκαιρία. Μία μόντα στη Silicon Valley τώρα είναι να κάνει κανείς τακτικές μεταγγίζεις αίματος. Και υπάρχει ένας όρος, λέγεται blood boy. Blood boy είναι να έχει κανείς σαν πολύ υγιή νέο άνθρωπο και να παίρνει το αίμα του μία φορά στις δύο εβδομάδες στο πόσο είναι και να ανανεώνεται. Δηλαδή, είναι ένας τρόπος ζωής ο οποίος διαδίδεται, χαρακτηρίζει μια ηλίτση σήμερα και όπως και οι προθύστεροι τρόποι ζωής ξεκίνησαν συχνά από μία ηλίτση και διαχείχηκαν, μπορεί να συμβεί αυτό και αυτή τη φορά. Μπορεί και να μη συμβεί. Όσον αφορά το δεύτερο για το εμβόλιο, ναι, συνιστά μια μορφή αναβάθμισης, όπως ανέφερα και νωρίτερα. Εδώ θα διέκρινα ότι αυτή η αναβάθμιση έχει όμως ως στόχο την διατήρηση της υγείας. Οπότε, από τη στιγμή που έχει ως στόχο την διατήρηση της υγείας, θα το περιλάμβανα κάπως στην προληπτική ιατρική ή προληπτική θεραπεία. Δηλαδή είναι ένα είδος που δεν θα το απαίρτητα ως αναβάθμιση. Και τέλος, όσον αφορά αυτό με τη διαφορετικότητα, σίγουρα ήταν το επιχείρημα που ανέπτυξα ότι η διαφορετικότητα είναι θετική υπό την έννοια ότι κάποιος πιο επιτυχημένος δεν είναι και κατ' ανάγκην πιο ευτυχισμένος και δυσκολευόμαστε να ορίζουμε και το ποιος είναι πιο επιτυχημένος. Αλλά οι πρανθρωπιστές λένε ότι η αναβάθμιση θα επιφέρει μια αύξηση της ποικιλίας διότι ο καθένας θα μπορεί πια να καθορίσει με μεγαλύτερη ευκολία τα βιολογικά του χαρακτηριστικά. Και έτσι θα έχουμε πολλών περισσότερων ειδών ανθρώπους. Νομίζω όμως ότι εδώ υπάρχει αντίστοιχα ο κίνδυνος που μοιάζει μεγαλύτερης ομογενοποίησης. Να τύνουμε να μοιάζουμε πολύ περισσότερο μεταξύ μας τελικά όπως ακριβώς και με άλλα κατανοητικά αγαθά όπου σε μια τελείως εξατομιουδικευμένη κοινωνία την ίδια στιγμή μοιάζουμε πάρα πολύ μεταξύ μας φορώντας παρόμοια ρούχτα, τρώγοντας παρόμοια πράγματα, ακούγοντας παρόμοια μουσική και βλέποντας παρόμοιες σειρές. Ωραία. Έχουμε πολλές ερωτήσεις ακόμη γιατί δεν είχαμε προγραμματίσει και τόσο... Το μότο των Δαρβενικών Δευτέρων είναι μέχρι εξάντλησης του ακροατριού ή του μυρτή. Μπορείτε να το θέσετε εσείς αυτό το... Εντάξει, θα συνεχίσουμε λίγο ακόμη τότε. Η κυρία Φλουρή, νομίζω, δεν ξέρω... Καλησπέρα σας. Ευχαριστούμε πολύ τους διοργανωτές και τον κύριο Τάση. Μια εξαιρετική παρουσίαση. Μια ερώτηση που θέλω να κάνω είναι... Αν θεωρείτε ότι έχει ξεκινήσει αυτή η αναβάθμιση προς την κατεύθυνση του παν' ανθρωπισμού και εάν αυτή έχει ξεκινήσει και είναι μέσα σε σταγωγικά αργή, αν εμείς χαρακτηριστούμε, δείξουμε μια προσαρμοστικότητα σε όλοι αυτοί ή ένα διανοητικό μυθριδατισμό, ότι αυτό που έρχεται σιγά σιγά σιγά σιγά μας κάνει να το συνηθίζουμε αυτό το πράγμα, τι κινδύνους... Δηλαδή εγώ πολύ δύσκολα πιθανόν να το... Όχι εγώ, όλοι μας να το αναγνωρίσουμε όταν μας έρχεται έτσι σταδιακά. Μα το είπε ίδιο ο θαρακοποιός της ομίγυρης. Όπως σ' αυτό σκέψεις υπάρχει ήδη. Το κάνουμε. Κάποιοι πίνουν καφέ, δες, καπνίζουν σιγάρα, πένουν στο δουλειόματο διατροφής, τρώνε χόρτα, κάνουν διαλογισμό. Γιατί, για να γίνουν καλύτεροι, για να επεκτείνουν τη ζωή τους, να ζήσουν περισσότερο, να γίνουν πιο δυνατοί. Η λογική της αναβάθμισης περνά και μέσα από μια ιδεολογία βελτιστοποίησης που κυριαρχεί σήμερα. Πρέπει να βελτιωνόμαστε διαρκώς, δια βίου εκπαίδευση, μάθηση, νέες ικανότητες. Ενάσα ένα ως ανταγωνισμός. Αυτός τον πυρήνα του διαχεί αυτή τη λογική της αναβάθμισης. Υπάρχει ήδη σήμερα. Αν δεν υπήρχε ήδη σήμερα, οι τηλεοπτικές σειρές που προανέφερα, δεν θα είχαν τόση επιτυχία. Ο Χαράρι δεν θα πουλούσε τόσα εκατομμύρια, που εγώ δυστυχώς δεν πουλώ. Υπάρχει ένα κοινό για όλα αυτά. Είμαστε δεκτικοί ήδη σε αυτές τις ιδέες. Και θα γινόμαστε έτους περισσότερο δεκτικοί. Ο Ισίδωρος, βάλετε εσείς όποτε θέλετε το όριο. Βλέπω τα χέρια που βλέπω και εντάξει. Πέστα να βλέπω, πέστα να βλέπω. Καλησπέρα σας και από εμένα. Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ για την εισήγηση σας. Δεν αντέχω στον πειρασμό να μην δημιουργηθεί μέσα στο μυαλό μου ένα συσχετισμός μεταξύ αρχαίων θρησκειών και εφαρμοσμένων φιλοσοφικών αρχαίων συστημάτων, στα οποία υπάρχει αυτή η αναβάθμιση με διάφορους τρόπους όταν εξαιρέσουμε την αθανασία, φαινόμενο όπως διόραση, πνοτισμός κτλ. τα οποία όμως αν δούμε την ιστορία μέχρι σήμερα τα φυλάνε οι ίδιοι για πολύ λίγους. Ίσως να υπάρχει εμπειρία αυτή μεγάλη όταν μιλάμε για θρησκείες ή για φιλοσοφικά ρεύματα πάνω από 1000-2000 χρόνια και πιο πίσω ακόμα. Τα φυλάνε δηλαδή μέσα στην Ορθοδοξία. Για παράδειγμα υπάρχει ο Άγιος Πορφύριος, ο Άγιος Παΐσος, οι οποίοι είναι εξαιρετικά λίγοι και μπορεί να έχουν κάποια ιδιαίτερη δυνατότητα. Η διαφορά είναι ότι οι θρησκείες ή εφαρμοσμένες φιλοσοφίες τα βγάζουν ως τεχνικές, ενώ η τεχνολογία σήμερα θα τα δώσει στην πλειάδα του κόσμου. Η ερώτηση είναι, βλέπετε κάποια ομοιότητα στις αρχές της σκηνής εφαρμοσμένες φιλοσοφίες και στην επιφυλακτικότητά τους να τα δώσουν στους πολλούς. Δεδομένου ότι υπάρχουν κείμενα παρόμετρο στο στύλο ότι μη δώσετε, ας πούμε, τα διαμάτια στα γουρούνια, τώρα τα λέω αδράνα, με συγχωρείτε, είναι μη ελεύθερη η μετάφεση σε αυτό, αλλά αντίστοιχα κείμενα υπάρχουν και αλλού. Και εάν ενδεχομένως η τεχνολογία αποπειρώνταν να τα δώσει σε κόσμο, που ήταν απροετοίμαστος, βλέπετε, το κομμάτι της Αθανασίας φαίνεται λίγο τοπικότεπη του παρόντου, αλλά όχι καθόλου ανέφυκτο ενδεχομένως. Μήπως θα βλέπετε εσείς, σύντι σ' άλλες, και κάποιο ενδεχόμενο φαινόμενο, ας πούμε, του τύπου ασκού σε όλου, που ανοίγουμε, ας πούμε, κάτι και δεν ξέρω αν με καταλαβαίνετε, δηλαδή βλέπετε ομοιότητες με εμπειρία ή μπορεί να υπάρχουν κάποιες τεχνικές αντιμετώπισεις του πολλού κόσμου στη βρόσπαση αυτή... Ας ξεκινήσουμε μέσα από το πρώτο. Όσον αφορά την θρησκεία, υπάρχουν σε διάφορες θρησκείες, χρησιμοποιούνται ειδικά σκευάσματα και ουσίες, οι οποίες προξενούν μία κατάσταση μέθης, έκστασης, διονυσιασμού, η οποία προσφέρει πρόσβαση σε ένα υψηλότερο επίπεδο συνειδητότητας ή προσφέρει μία επικοινωνία με το θείο. Θα συναντάμε αυτά στους Δερβίσιδες, θα συναντάμε αυτά στους Ελληνικές Μυστικές Παραδόσεις, θα συναντούμε στην Ισυχαστική Ορθόδοξη Παράδοση δίχρος τη χρήση ουσιών, τη συναντούμε στους Μάγιας και στους Ίνκας και στους Ασδέκους με τη χρήση ουσιών. Υπάρχει, λοιπόν, αυτή η αν θέλετε αντιστοιχία, η οποία ως διαφορά είναι η εξής. Πρώτον, ότι δεν χρησιμοποιείται τεχνολογία, εντάξει χρησιμοποιούνται αυτά τα σκεφάσματα, δεν αποβλέπουν στην μόνιμη αναβάθμιση, αποβλέπουν στην χρονικά περιορισμένη αναβάθμιση, αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την μεγάλη αναβάθμιση σε αυτό, ότι δηλαδή κανείς για ένα σύντομο χρονικό διάστημα θα βρίσκεται σε ένα άλλο επίπεδο συνείδησης, ευκαινία με τον Θεό, δεν αποτελεί στόχο να βρίσκεται κανείς συνεχώς σε αυτό, ούτε μπορεί να βρίσκεται συνεχώς σε αυτό, και επιπλέον το αν θα βρεθεί σε αυτό και η ποιότητα της εμπειρίας καθορίζεται κάθε φορά από ένα μεταφυσικό στοιχείο, από την θεία χάρη, από την ένδυνοια των πνευμάτων και ούτω καθεξής. Και τέλος δεν είναι υπό τον έλεγχο κανενός ούτε των ιδίων των κατόχων τους εξαιτίας ανθοτουλόγου και δεν μπορούν και να μεταφερθούν και να το θέλανε δηλαδή δεν μπορούν να τον μεταφέρνουν ούτε και τους πιο στενούς μαθητές τους. Εντάξει, στη χρήση των σκεβασμάτων μπορείς να δώσεις το σκεύασμα σε κάποιον, αλλά και εκεί υπάρχουν συγκεκριμένες τελετουργίες, πρακτικές εξαγνισμού, που σου επιτρέπουν να βρεθεί σε εκείνη τη μνηματική κατάσταση, που θα σου επιτρέψει να μεγιστοποιήσει την εμπειρία της επίδρασης αυτού του σκευάσματος. Τώρα δεν είμαι ανθρωπολόγος ή θρησκεολόγος για να απαντήσω περισσότερες λεπτομέρειες σε σχέση με τα τελετουργικά αυτά, αλλά οι διαφορές όπως τις αντιλαμβάνομαι είναι αυτές που σας επεσήμανα. Η Πολιτήμη. Ευχαριστούμε πολύ. Να είστε πλάτα. Καλησπέρα σας. Άκουσα την πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη παπλά παρουσίας είσας και δεν μπορώ να… και μου δημιουργήθηκαν πολλές απορίες, πήρα πολλές πληροφορίες βέβαια. Όσο επαγγελματίας υγείας και όσον αφορά τις αναπαθμίσεις στις εφαρμογές υγείας, θα ήθελα να ρωτήσω τι γίνεται με τις επερχόμενες κοινωνικές ανισότητες και τις ανισότητες στην υγεία. Δηλαδή, αν επικαλιστούμε τον ορισμό του Παγκόσμου Οργανισμού Υγείας που λέει ότι οι ανισότητες είναι οι διαφορές στην υγεία που δεν είναι μόνο περίτες, αλλά και μπορούν να αποφευγθούν, θεωρούνται αθέμητες και άδικες. Πόσο αθέμητες και άδικες, πόσο μεριέχει μάλλον το στοιχείο του αθέμητου και του άδικου μια άνιση κοινωνική κατάσταση με τρόπο συστηματικό και όχι υπεριστασιακό ητυχαίο. Στα πλαίσια των απαντήσεών σας αναφέρετε για τη μισή πρόσβαση, αλλά για την προσβασιμότητα, δηλαδή τη δυνατότητα της πρόσβασης στις εφαρμογές αυτές. Ναι, αυτό είναι το ένα πρόβλημα, ότι πρέπει να υπάρχει συμπρόσβαση, θα πούνε οι δημοκρατικοί ανθρωπιστές, ενώ δεν καθόλου βλέπω ότι θα υπάρχει συμπρόσβαση. Αλλά δεν είναι αυτό το καθοριστικό. Ένα από τα καθοριστικά για μένα είναι το εξής. Η διαφορά μεταξύ αναβαθμισμένων και ανθρώπων, εντός παρένθεση μη αναβαθμισμένων, θα δημιουργεί συζητήματα ηθικής αξίας, υπό την έννοια ότι θεωρούμε σήμερα τα ζώα ως φορείς δικαιωμάτων μεν, οπότε χρειζούν προστασίας, αλλά κατώτερης ηθικής αξίας συγκριτικά με τους ανθρώπους. Για αυτό το λόγο, άλλωστε, επιτρέπεται και διαξαγωγή πειραμάτων σε ζώα, ή πορυσμένες προϋποθέσεις προφανώς, επιτρέπεται και κατανάλωση ζών, ή πορυσμένες προϋποθέσεις σφαγής, επιτρέπεται να έχει κανείς κατοικίδιο, ή πορυσμένες προϋποθέσεις που θα του θέλετε με τριφερότα και με σκυρότα, αλλά υπάρχει μια διαφορά ηθικής αξίας μεταξύ των ζώων και των ανθρώπων. Οι άνθρωποι έχουν υψηλότερο ηθικό στάτους. Γιατί οι άνθρωποι έχουν υψηλότερο ηθικό στάτους? Γιατί θεωρούμε ότι έχουμε μεγαλύτερη ενσυνείδηση. Αν τώρα φανταστούμε αναβαθμισμένα όντα, τότε αυτά τα όντα με μεγαλύτερες διαβιετικές ικανότητες, με υψηλότερες συναισθηματικές ικανότητες, με υψηλότερη συνείδηση πιθανώς, εφόσον θα έχουν πρόσβαση σε ένα μεγαλύτερο φάσμα εμπειριών από ότι εμείς, θα απολαμβάνουμε υψηλότερους ηθικούς στάτους από ότι εμείς. Όμως πώς μπορείς να έχεις μια πολιτεία όπου οι πολίτες έχουν διαφορετική ηθική αξία. Υπάρχουν πολίτες με μεγαλύτερη ηθική αξία και πολίτες με μικρότερη ηθική αξία. Η διαφορά μεταξύ αναβαθμισμένων και μη αναβαθμισμένων μπορεί να είναι μεγαλύτερη από τη διαφορά μεταξύ ζών και ανθρώπων. Γιατί θα έπρεπε να συμμετέχουν οι μη αναβαθμισμένοι στη διαδικασία λήψης αποθάσεων όταν είναι αναβαθμισμένοι πολύ υψηλότερες ποιότητες πολίτες από εκείνους. Και κάτι ακόμη στο πολιτικό πεδίο, όχι μόνο στο ηθικό πεδίο. Στο πολιτικό πεδίο τώρα υποτίθεται σιωπηρά ένα κοινωνικό συμβόλαιο. Υπό ποια έννοια ο αυτοπεριορισμός της ελευθερίας του καθενός από εμάς με όλη την ελευθερία του άλλου γίνεται σιωπηρά αποδεκτός διότι τα οθέλη που αποκομίζουμε αυτοπεριοριζόμενοι πρώτον ο σεβασμός της δικής μας ελευθερίας και δεύτερον η δυνατότητα της συνεργασίας με άλλους για να πετύχω μεγαλύτερο αποτέλεσμα που δεν θα μπορούμε να πετύχουμε εμείς οι ίδιοι, δεν ισχύουν στην περίπτωση ενός κοινωνικού συμβολίου μεταξύ αναβαθμισμένων και μη αναβαθμισμένων, υποτιμένια ότι η ελευθερία του αναβαθμισμένου περιορίζεται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι περιορίζεται η ελευθερία του μη αναβαθμισμένου γιατί έχει πολλές περισσότερες επιλογές, οπότε δεν έχει όφελος να αυτοπεριοριστεί τόσο πολύ και δεύτερον αυτά που έχει να αποκομίσει από τους μη αναβαθμισμένους με τη συνεργασία μαζί τους που δεν θα μπορούσε να κάνει ο ίδιος, είναι πάλι πολύ λιγότερα. Άρα οι ηθικές και πολιτικές συνέπειες σε μια κοινωνία αναβαθμισμένων και μη αναβαθμισμένων θα ήταν πρώτον η δημιουργία ενός διαφορετικού ηθικού στάτους μεταξύ των πολιτών αναβαθμισμένων και μη αναβαθμισμένων αντίστοιχων μεταξύ εκείνου ανθρώπου και ζώου και δεύτερον η αδυναμία σύναψης ενός κοινωνικού συμβολέου στη βάση μιας ισότητας που πλέον δεν θα υπήρχε. Και κρίνοντας, αν θέλετε να το δείτε αυτό και στον κινηματογράφο, δέστε μία από τις ταινίες των X-Men και τις εντάσεις και τα φαινόμενα ρατσισμού που υπάρχουν από τους μη αναβαθμισμένους προς τους αναβαθμισμένους. Κουτζέξτε, αυτή και είναι ταινία προπαγάντας. Στη σειρά X-Men, οι μεταλλαγμένοι χρήζουν προστασίας και είναι η θετική ΩΕΣ και όχι οι υπόλοιποι. Άρα ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι μονόδρομος δηλαδή. Συγγνώμη. Άρα ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι μονόδρομος για τους μη αναβαθμισμένους. Ναι, μια κοινωνία στην οποία κάποιοι θα έχουν αναβαθμισθεί θα είναι μια κοινωνία στην οποία οι μη αναβαθμισμένοι θα βρίσκονται σίγουρα σε εντυσχερές επιθέσεις. Θα μπορούσαν οι μη αναβαθμισμένοι λογουχά να χρησιμοποιούνται σε πειράματα για την ανάπτυξη νέων μορφών αναβαθμίσης κατά τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιούνται σήμερα ζώα. Και μάλιστα αν έπρεπε να γίνει και μια φιλοσοφική αντιπαράθεση και ο υποφαινόμενος έπρεπε να επιχειρηματολογήσει πέρα των μη αναβαθμισμένων, δεν νομίζω ότι θα κέντρα το επιχείρημα πέραν εις έναν αναβαθμισμένο φιλόσοφο. Μπορείς στο τέλος κιόλας να είσαι πιο πιστικός από εμένα. Να έπρεπε να συνθηκολογήσω και να γίνω πειραματόζο. Ποιο θα θέλα να δω αντιπαραθέσω κάτι. Διαφέρον. Σας ευχαριστώ πολύ. Η Λίνα δευτερολογεί, γι' αυτό παρακαλούμε να είναι σύντομη. Δεν με αναγκάσατε να δευτερολογήσω. Όχι, εδώ δεν βλέπω να έχουμε άλλο χέρι. Το χέρι της κυρίας της Λίνας ήταν από πριν, δεν το κατέβασες. Όχι, όχι, δευτερολογία. Προέκυψε τώρα, προέκυψε τώρα. Η διαδικασία αναβαθμίσης μέσω της τεχνικής εξέλιξης είναι μια και ταχεία και βραδία πορεία προς την αναβαθμίση. Έτσι λέει επέραθροπισμός. Και εγώ ρωτάω, η ίδια τεχνολογία που θα εξελίσετε και θα εξελίσετε μήπως φτάσεις σε ένα επίπεδο που μπορεί να πετυχαίνει και υποβάθμιση. Ένας αναβαθμισμένος μπορεί να αλλάξει γνώμη και να θέλει να πάει προς τα πίσω. Να διορθώσει την αναβαθμίση. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει εκτός από εξυπηρέτηση για τον αναβαθμισμένο με μια αλλαγή και λοιπά, να γίνει και όπλο εναντίον ανθρώπων από κάποια τώρα λέω για συνομοσία, από κάποια κέντρα ή άλλους ανθρώπους για δημιουργία υποβαθμισμένων όντων. Υποβαθμισμένον συγκριτικά με αυτό που είμαστε σήμερα, δεν το νομίζω. Γενικά υποβαθμισμένον. Όπως προς την αντίληψη της εποχής. Η αντίληψη της εποχής θα έχει τους αναβαθμισμένους και τους μία αναβαθμισμένους. Και εγώ ρωτάω, μήπως η τεχνολογία έχει προχωρήσει τόσο που να μπορεί να πετύχει και υποβάθμιση των μία αναβαθμισμένων. Όπως θα πετυχαίνει την υποβάθμιση του αναβαθμισμένου σε ένα σημείο που έχει επιλέξει ο ίδιος και άλλα ξεχνάμε και δεν το θέλει πλέον. Γιατί όλα είναι περασμένα, να μιλήσουμε συγκεκριμένα. Η υποβάθμιση ημών θα σήμενε ότι κάποιος εφαρμόζει σε μένα μια θεραπεία γενετική, ότι κάποιος εμφυτεύει κάτι σε μένα, ότι κάποιος μου δίνει συγκεκριμένα θαρμακευτικά σκευάσματα προκειμένου οι σωματικές μου δυνάμεις να φθύνουν, οι διανοητικές μου ικανότητες να φθύνουν, οι συναισθηματικές μου ικανότητες να φθύνουν και οι ηθικές μου ικανότητες να φθύνουν. Δεν βλέπω πώς αυτό θα μπορούσε να γίνει με την δική μου θέληση ή με την θέληση οποιοδήποτε. Δεύτερον, εάν γινόταν εν αγνία μου, τότε δεν μπορώ να καταλάβω πώς θα συνέβαινε χωρίς να το αντιλαμβάνομαι, ότι φθύνουν οι ικανότητες μου. Δεν θα είπαμε να φθύνουν, γιατί μεγαλώνω και δεν είναι αυτές που ήταν πριν δέκα χρόνια, αλλά νομίζω ότι φθύνονται μάλλον στο γύρας μου παρά στο προϊόν μιας υποβάθμισης μου με τη χρήση συγκεκριμένων τεχνολογιών υποβάθμισης. Οπότε με αυτή την έννοια όχι, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για τεχνολογία υποβάθμισης των υπαρχών των ανθρώπων. Μπορούμε να μιλήσουμε μεταφορικά για υποβάθμιση στο πλαίσιο μιας πολιτισμικής κριτικής του τύπου οι άνθρωποι που παρακολουθούν προϊόντα πολιστικής βιομηχανίας, υποκουλτούρας, τα οποία σηκωνούν τους οριζοντές τους και τους καθιστούν χειραγωγήσιμους, οι οποίες οδηγεύουν την κυρία αρχαιοδεολογία. Αυτό είναι μια κριτική από τη σχολή της Φραγκφούρτης ίδια τον 20ο αιώνα. Μόνο με αυτή την έννοια μπορώ να φανταστώ κάτι που θα έννοιαζε με υποβάθμιση. Ωραία. Εξαιρετικά λοιπόν. Θα σε ευχαριστώ πάρα πολύ. Μας κουράσαμε, αλλά δεν φταίει με εμείς. Είστε εσείς που δώσατε ενδιαφέρουσα μιλία και είχατε πολλές ερωτήσεις. Όχι, όχι. Ευχαριστώ πάρα πολύ. Μόλις είχα σκεφτεί δύο ώρες, δυόμισι ώρες πέρας να με συμφωνεί, απλά έχω τόσο μεγάλο φόρτο και έχω και τον εθνικό δελφό να προετοιμαστώ. Προσπαθώ να κάθε ώρα ύπνου που μπορώ να έχω, προσπαθώ να την κρατήσω. Όμως η φαρά μου ήταν μεγάλη που σας είδα και νοστάλισαν εγώ και την Κρήτη και το Πανεκκριστήμιο. Αυτό θέλω να πω ότι τις δικές μου ερωτήσεις επιφυλάσσομαι να τις κάνω σε ένα ρακάδικο στην Κρήτη. Αχ, θα σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Θα τις δεχόμουν, αλλά επειδή είπατε ρακάδικο, προτιμούν να έρθω και να πιούμε κάποια κίκλα και να τα απαντήσω τώρα. Πολύ ωραία. Σε επόμενη σεζόνα με καλέσετε φυσική παρουσία τότε. Θα σας ευχαριστούμε πάρα πολύ εκ μέρους του ακροτηριού και είναι φανερό ότι όλοι ευχαριστηθήκαμε, όλοι απολαύσουμε την ομιλία σου και τη συζήτηση που υποκολούθησε. Εύχομαι να τα ξαναπούμε κάποια στιγμή στο μέλλον. Ευχαριστούμε πολύ. Καλό βράδυ σε όλους. Σας ευχαριστούμε πολύ. Καλό βράδυ κύριε Τάση. Ευχαριστούμε πολύ. Ευχαριστούμε πολύ. Να είστε καλώς. |
