| σύντομη περιγραφή: Ζητάμε, έλεγα, τους σκοπούς του μαθήματος της λογοτεχνίας και σήμερα θα τους ολοκληρώσουμε τους σκοπούς με το σημερινό μάθημα και ολοκληρώνουμε έτσι και το πρώτο κομμάτι της διδακτικής που είναι η σκοπή. Έτσι έχουμε πει ότι κάθε διδακτική έχει τρία μεγάλα μέρη, τους σκοπούς της διδασκαλίας, γιατί να διδάσκουμε το συγκεκριμένο μάθημα, το περιεχόμενο της διδασκαλίας, τι διδάσκουμε και τη μέθοδο της διδασκαλίας, πώς διδάσκουμε. Εδώ λοιπόν σήμερα θα ολοκληρώσουμε αυτό το πρώτο κομμάτι που είναι η σκοπή. Όπως κάναμε και στο προηγούμενο μάθημα, για να επαναπροσδιορίσουμε τους σκοπούς, έτσι, τους σκοπούς της διδασκαλίας, δεν τους έχουμε ως δεδομένους, εμείς μόνοι μας τους ανοιχνεύουμε και προσπαθούμε να τους προσδιορίσουμε. Για να τους προσδιορίσουμε λοιπόν, χρησιμοποιούμε ορισμένες έννοιες κλειδιά. Στο περασμένο μάθημα χρησιμοποιήσαμε την έννοια πολιτισμός και την έννοια δημιουργικότητα. Και με αυτές τις δύο έννοιες προσεγγίσαμε κάποιους σκοπούς, προσδιορίσαμε κάποιους σκοπούς. Σήμερα θα χρησιμοποιήσουμε τρεις άλλες έννοιες που είναι η έννοια του γραμματισμού, η έννοια της ανάγνωσης και η έννοια της λογοτεχνικής γλώσσας. Και θα δούμε με βάση αυτές τις έννοιες πώς μπορούμε να διατυπώσουμε κάποιους σκοπούς της διδασκαλίας. Λοιπόν ας πάρουμε πρώτα την έννοια του γραμματισμού που βέβαια δεν σας είναι άγνωστη, διότι έχετε κάνει ήδη αρκετά μαθήματα που πιθανόν να έχουν χρησιμοποιήσει αυτή την έννοια. Έτσι στα αγγλικά είναι η λέξη λύτεραση και καλό είναι να γνωρίζετε αυτή τη λέξη, έτσι να την έχετε συνδέσει με τη μετάφραση που είναι ο γραμματισμός. Βέβαια θα βρείτε κι άλλες μεταφράσεις της λέξης λύτεραση. Μήπως θυμάστε καμιά άλλη μετάφραση, πως αλλιώς τη λέμε. Γραμματεία όχι, αλφαβητισμός τη λέμε που δεν είναι και πολύ σωστός και υπάρχει ακόμα μια μετάφραση που χρησιμοποιείται, εγγραμματοσύνη. Όμως έχει επικρατήσει η μετάφραση γραμματισμός διότι δημιουργεί και πληθυντικούς γραμματισμοί, είναι πιο ευέλικτη η λέξη και στον πληθυντικό αριθμό όπως θα δούμε ότι θα τη χρησιμοποιήσουμε και στον πληθυντικό αριθμό. Λοιπόν, η πρώτη τη σημασία είναι το να ξέρω να γράφω και να διαβάζω. Έτσι, ο γραμματισμός είναι να ξέρω να γράφω και να διαβάζω. Να ξέρω δηλαδή την αλφαβήτα, να μπορώ να αναγνωρίζω τις λέξεις πάνω στο χαρτί και αντίστοιχα να γράφω. Λοιπόν, αυτό δηλαδή που μαθαίνει ο μαθητής, κυρίως την πρώτη τάξη. Όμως αυτό είναι μόνο η πρώτη σημασία, δηλαδή ο γραμματισμός δεν είναι μόνον αυτό. Δεν είναι μόνον η ικανότητα να γράφει κανείς και να διαβάζει. Τι άλλο είναι λοιπόν, να δούμε λίγο αν την έχετε αυτή την έννοια γνωρίσει και έχετε στο μυαλό σας κάποιες σημασίες για αυτή την έννοια. Τι άλλο λοιπόν είναι γραμματισμός, πώς θα το περιγράφατε. Ορίστε. Η ικανότητα να διαβάζει απίστευτα με την οικογένειά του. Η ικανότητα να στεκόμαστε αντίστοιχα, να είμαστε δηλαδή επαρκείς σε διάφορες κοινωνικές περιστάσεις. Να είμαστε αποτελεσματικοί σε διάφορες κοινωνικές περιστάσεις. Και για να είμαστε αποτελεσματικοί σε κοινωνικές περιστάσεις, σε μια κοινωνία όπως η δική μας που χρησιμοποιεί τον γραπτολόγο, εκεί δηλαδή είναι η σύνδεση κιόλας με τον γραπτολόγο, η ανάγνωση και η γραφή είναι απαραίτητη βέβαια, έτσι, για να είμαστε ακριβώς αποτελεσματικοί σε διάφορες κοινωνικές περιστάσεις. Ωραία αυτό. Άλλο, ορίστε. Η ικανότητα να ερμηνεύουμε λέει η συνάδελφό σας, κριτικά ένα κείμενο. Άρα δηλαδή να μην το διαβάζουμε απλώς και να ξεχωρίζουμε τα γράμματα και τις λέξεις, αλλά να δημιουργούμε νόημα από το κείμενο, από αυτό που διαβάζουμε και μάλιστα να στεκόμαστε και κριτικά απέναντι σε αυτό, κάτι το οποίο το λέμε, είναι σωστό, όμως πρέπει να το προσδιορίσουμε και θα το προσδιορίσουμε σε λίγο, διότι τι σημαίνει στέκομαι κριτικά απέναντι σε ένα κείμενο, ορίστε. Λέει η συνάδελφό σας, προσπαθώντας ακριβώς να δείξει τι σημαίνει το στέκομαι κριτικά που απέναντι σε ένα κείμενο, να αναζητώ τις προθέσεις του συγγραφέα του, τους σκοπούς του και να μπορώ στο τέλος να εμβαθύνω, να το κατανοούμε βαθύτερα, ορίστε. Μπορώ να πω ότι είναι αυτό να βρούμε το κείμενο ορθολογικό τρόπο του κείμενου, να το δούμε και το ορθό, τι θέσε ο συγγραφέα...Αντιμετωπίζω το κείμενο ορθολογικά δεν ξέρω τι σημαίνει, δεν είναι μια φράση που τη χρησιμοποιούμε, αντιμετωπίζω το κείμενο ορθολογικά, τι σημαίνει αυτό, εξαρτάται τι κείμενο είναι, ας πούμε το λογοτεχνικό κείμενο το αντιμετωπίζω μόνον ορθολογικά με τον ορθολόγο, ένα κείμενο δοκιμιακό ή πληροφοριακό μπορώ με τον ορθολόγο να δω αν αναπτύσσεται λογικά, όμως τη λογοτεχνία είναι μια φράση δηλαδή που δεν είναι απόλυτα σωστή. Κάποιος άλλος ήθελε να πει κάτι για το τι άλλο σημαίνει ο γραμματισμός, ποιες άλλες σημασίες έχει εκτός από αυτές που είπαμε, σωστά τις είπαμε, ορίστε. Η έννοια της επικοινωνίας, να βάλουμε λέει η συνάδελφό σας την έννοια της επικοινωνίας σε αυτή τη συζήτηση, ότι δηλαδή ο γραμματισμός είναι να επικοινωνούμε αποτελεσματικά με τους γύρω μας σε κάθε πάλι κοινωνική περίσταση. Πολύ σωστό, πολύ σωστό και αυτό και σας θυμίζω λιγάκι εδώ ότι την έννοια της επικοινωνίας την χρησιμοποιήσαμε και στο προηγούμενο μάθημα για να ορίσουμε τη δημιουργικότητα και πολύ σωστά την ξαναφέρνετε σήμερα, διότι η έννοια της επικοινωνίας σε ένα θέμα σαν το δικό μας, σε μια συζήτησά τη δική μας είναι πάρα πολύ σημαντική και καλώς την φέρνουμε συνέχεια και ξανά και ξανά. Λοιπόν, όλα αυτά που είπατε να τα τοποθετήσουμε έτσι λίγο σε κάποιες διατυπώσεις πιο δόκιμες. Λοιπόν, γραμματισμός είναι η ικανότητα χειρισμού του έντυπου λόγου στην κοινωνία μας για την εξυπηρέτηση των καθημερινών μας αναγκών. Νομίζω ότι δεν χρειάζεται καμία διευκρίνηση. Είναι επαναδιατύπωση αυτού που είπατε, η ικανότητα να ελέγχουμε τη ζωή και το περιβάλλον μας και να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματά μας με τρόπο ορθολογικό. Ίσως αυτό εννοούσες, έτσι, τα προβλήματά μας, τη ζωή μας, να τα αντιμετωπίσουμε με τρόπο ορθολογικό δια του λόγου. Πολύ σωστά, έτσι, ναι, αλλά επειδή το είπε σε σχέση με το κείμενο, ότι το κείμενο πρέπει, γι' αυτό μπερδευτήκαμε εκεί πέρα. Λοιπόν, άρα, να αντιμετωπίζω τα προβλήματά μου με τρόπο ορθολογικό είναι πάρα πολύ σημαντικό, οι Έλληνες το αντιμετωπίζουμε εδώ στην Ελλάδα, τα προβλήματά μας με τρόπο ορθολογικό. Συνήθως, τι λέτε, τι σας λέει η εμπειρία σας, στην οικογένεια, στο σχολείο, στις παρέες, όταν προκύψει ένα πρόβλημα, τι επικρατεί περισσότερο ορθός λόγος, ή κάτι άλλο, και τι άλλο. Σίγουρα δεν επικρατεί ορθόλος. Μου έρχεται στο μυαλό οι νέοι κύριοι, ας πούμε, όταν έχουμε να συξάγουμε, δεν το λύμε με λόγια, αλλά με πράξεις. Δηλαδή? Πλακώνεις στο ξύλο. Πλακώνεις στο ξύλο. Στις οικογένειες, όταν προκύπτει ένα πρόβλημα, δεν επικρατεί πάρα πολύ το συνέστημα, έτσι, δηλαδή αμέσως θύγονται κάποιοι, κάποιοι θυμώνουν, κάποιοι λένε με προσβάλλεις, όχι δεν με προσβάλλεις, όχι δεν εκτιμάς αυτά που κάνω, όχι με αδικείς και τα λοιπά, δηλαδή αμέσως τα συναισθήματα έρχονται πρώτα. Τα συναισθήματα είναι πολύ βασικά στη ζωή μας, προφανώς, όμως ο γραμματισμός είναι ακριβώς να μπορείς και τα συναισθήματα και όλα, να τα βάζεις σε μία σειρά, να τα βάζεις σε ένα πλαίσιο, να μπορείς ακριβώς να μελετάς τον ίδιο στον εαυτό, να σκέφτεσαι, να παίρνεις αποστάσεις και να λες τι κάνω τώρα, τι κάνω τώρα, να έχεις αυτό που λέμε και δεύτερες σκέψεις, έτσι, να ξανασκέφτεσαι κάτι και να μην αντιδράσεις μόνο αυθόρμητα. Λοιπόν, όλα αυτά είναι γραμματισμός, έτσι, όλα αυτά είναι γραμματισμός. Λοιπόν, προχωρώντας, σήμερα η ζωή μας είναι, όπως ξέρετε, περίπλοκη. Σήμερα δεν έχουμε όπως σε παλαιότερες κοινωνίες μόνο το γραπτό λόγο. Σήμερα έχουμε και άλλες μορφές επικοινωνίας με άλλα μέσα επικοινωνίας, που είναι ψηφιακά, ηλεκτρονικά, οπτικά κτλ. Άρα σήμερα η έννοια του γραμματισμού που ξέρουμε και που προέρχεται και που βασίζεται και που πάντα θα βασίζεται στη σχέση μας με το γραπτό λόγο, διότι ο γραπτός λόγος ποτέ δεν θα φύγει και ποτέ δεν θα μπει σε δεύτερη μοίρα. Η σχέση αυτή όμως είναι πιο περίπλοκη και μιλάμε σήμερα για πολυγραμματισμούς, multi-multi-literacy, όπως λέγονται. Και ποιοι είναι αυτοί οι πολυγραμματισμοί, έτσι, οι επιμέρους γραμματισμοί, νομίζω ότι το καταλαβαίνετε από αυτά που έχει. Ο γραμματισμός των media, το media literacy, τι σημαίνει γραμματισμός των media, τι σημαίνει δηλαδή είπαμε για το γραπτό λόγο, η κριτική στάση και τα λοιπά, να καταλαβαίνουμε τις προθέσεις αυτά και τα λοιπά, να ερμηνεύουμε, να βγάζουμε νοήματα και τα λοιπά, όταν πρόκειται για media, ας πούμε για ένα δελτίο ιδίσεων στην τηλεόραση, ποιος είναι, πως αντιμετωπίζει το δελτίο ιδίσεων ο εγγράμματος και πως το αντιμετωπίζει ο μη εγγράμματος, να το πούμε έτσι, που βέβαια δεν είναι ακριβώς έτσι, δεν είναι άσπρο μαύρο, αλλά εν πάση περίπτωση για να καταλαβαίνουμε, ορίστε. Ένα με δύο παραδεισμασμάτων, κάποιος που μπορεί να τη δικάρει με τα πράγματα, θα κάνει τη διαθαυρώση και δεν θα μείνει σαν αυτό μόνο που άνοιξε τα πράγματα, θα κάθεται να ξέρει το θέμα για το δελτίο ιδίσεων. Άρα δεν πιστεύει καταρχάς σε ό,τι ακούει. Και προσέξτε εδώ τώρα για να καταλάβετε ότι ο γραμματισμός είναι το ίδιο πράγμα ασχέτως αλλάζει το μέσον. Ένας άνθρωπος παλαιότερα, όταν δεν υπήρχε τηλεόραση και υπήρχαν μόνο εφημερίδες, αν τον ρωτούσες πού το ξέρεις αυτό, θα σου απαντούσε, το ξέρω γιατί το διάβασα στην εφημερίδα. Πίστευε δηλαδή ότι οι εφημερίδες ό,τι έχουν είναι αλήθεια. Δεν ξέρω το πως το θέτουμε, είναι σαν να λέμε ότι ο γραμματισμός είναι αντίθετο με τα μηνύια του. Όχι. Εγώ έτσι το εκλαμβάνω. Γιατί? Να μην πιστεύω ότι αυτό που λένε στις λόρες έχω διαβάσει στην εφημερίδα ότι δεν αρκεί να το πιστέψω. Βέβαια, αν το εννοείς έτσι είναι σωστά. Δηλαδή δεν πιστεύω ότι διαβάζω στην εφημερίδα, ούτε πιστεύω ότι ακούω στις ειδείες στην τηλεόραση. Με αυτή την έννοια είναι ίδιο. Δηλαδή, αν ρωτήσεις σήμερα πού το ξέρεις αυτό, θα σου πουν, το άκουσα στην τηλεόραση. Ό,τι ακούμε στην τηλεόραση είναι έτσι, είναι αυτή η πραγματικότητα. Ό,τι διαβάζουμε στην εφημερίδα, το πιστεύουμε. Άρα λοιπόν, η στάση κριτική είναι να μην πιστεύεις ούτε ότι διαβάζεις την εφημερίδα, ούτε ότι ακούς την τηλεόραση, ασχέτωσαν το ένα είναι εφημερίδα και το άλλο είναι τηλεόραση. Καταλάβατε τι εννοούμε για πως μάλλον ο γραμματισμός από τον εντυπωλόγο πάει και σε άλλα μίντια. Όμως, δεν είναι μόνο το προσέξτε το δεν πιστεύω. Αυτό είναι πολύ βασικό και όπως είπε η συνάδελφό σας, χρειάζεται να κάνει κανείς διασταύρωση και τα λοιπά. Είναι ο γραμματισμός σε ένα δελτίο ιδίσεων, είναι να μπορεί κανείς να διακρίνει τη δομή του δελτίου ιδίσεων. Τη δομή. Τα δελτία ιδίσεων έχουν μία ορισμένη δομή και όχι την ίδια σε όλα τα δελτία. Είναι παρόμοια αλλά όχι οι ίδια. Κάποιοι προτιμούν να βλέπουν τις ιδήσεις στο τάδε κανάλι και κάποιοι προτιμούν να βλέπουν τις ιδήσεις στο άλλο κανάλι. Δηλαδή, η δομή, πώς έρχεται το ρεπορτάζ, πώς γίνεται το σχόλιο, πώς το σχόλιο συνδέεται με το ρεπορτάζ, ποια είναι η σειρά με την οποία γίνονται όλα αυτά, πώς ερεαρχούνται οι ιδήσεις, τι θεωρείται πιο σημαντικό και μπαίνει πρώτο και τι θεωρείται λιγότερο σημαντικό και μπαίνει τρίτο, τέταρτο κτλ. Αυτή είναι μια δομή που έχει ένα δελτίο ιδίσεων και που ο εγγράμματος θεατής ξέρει να την αναγνωρίζει και να θέτει και ορισμένα κριτήρια προκειμένου να κρίνει και να βγάλει στο τέλος ένα συμπέρασμα, αν το δελτίο ιδίσεων ας πούμε στο τάδε κανάλι είναι περισσότερο αξιόπιστο από το δελτίο ιδίσεων στο άλλο κανάλι. Δεν έχουν όλα τον ίδιο βαθμό αξιοπιστίας. Ο γραμματισμένος θεατής μπορεί να βγάλει κάποια τέτοια συμπεράσματα και να κάνει κάποιες τέτοιες παρατηρήσεις. Λοιπόν, και το ίδιο ισχύει βέβαια για τα σίριαλ, για τα ντοκιμαντέρια, για τα πρωινάδικα, για όλες τις εκπομπές, όλα τα είδη των εκπομπών στην τηλεόραση και σε άλλα μίντια βέβαια όπως είναι το ραδιόφωνο κτλ. Υπάρχει μία κριτική στάση που μπορεί κανείς να έχει και αυτή είναι αποτέλεσμα του μίντια λύτεραση. Οπτικός γραμματισμός, visual literacy. Εσείς κάνετε και σχετικό μάθημα με την κυρία Παπαδημητρίου. Οπτικός γραμματισμός, οι εικόνες είναι και αυτές κείμενα και το πώς διαβάζουμε τις εικόνες και αυτό είναι γραμματισμός και επομένως να μην επαναλαμβάνω τα ίδια πράγματα. Αυτή η φράση που λέει, που είναι έτσι μια κοινή φράση, μια εικόνα ίσον χίλιες λέξεις, είναι μια φράση που λέει πολλά αλλά που και αυτή θέλει ερμηνεία. Δηλαδή την ίδια εικόνα δεν την βλέπουν όλοι με τον ίδιο τρόπο και οι εικόνες θέλουν ερμηνεία. Digital literacy και γι' αυτό κάνετε ξεχωριστό μάθημα για το ψηφιακό γραμματισμό. Τις τελευταίες μέρες πάλι έναν τεράστιο σκάνδαλο παιδοφιλίας βγήκε στην επιφάνεια, που τέλος πάντων παγιδεύονταν τα παιδιά μέσα από το διαδίκτυο. Είναι πάρα πολύ σημαντικό ο ψηφιακός γραμματισμός σήμερα και δυστυχώς προφανώς το σχολείο μας δεν έχει πετύχει ακόμα κάτι καλό στην προώθηση του ψηφιακού γραμματισμού για την ασφάλεια των παιδιών, των εφήβων, των νέων που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο. Υπάρχουν κανόνες και χρειάζεται εκεί, όπως σε όλους τους γραμματισμούς, χρειάζεται άσκηση. Ασκούμε σε κάτι για να γίνω εγγράμματος. Ο γραμματισμός δεν έρχεται με κεραιές, δεν έρχεται με ενέσεις, δεν έρχεται με κανέναν άλλο τρόπο. Γίνω με περισσότερο εγγράμματος, αναπτύσω το γραμματισμό μου όσο ασκούμε. Μέσα από άσκηση, αλλά με τη σωστή άσκηση, έτσι με τη σωστή άσκηση. Το να λύνω ασκήσεις γραμματικής δεν είναι η σωστή άσκηση για να αναπτύξω το γραμματισμό μου. Λοιπόν, ο επιστημονικός γραμματισμός Science Literacy κι αυτός επίσης είναι κάτι που εγώ δεν το ξέρω, εσείς όμως το ξέρετε καλύτερα. Και βέβαια και ο ιστορικός γραμματισμός είναι πολύ σπουδαίος, δυστυχώς γι' αυτό δεν κάνετε μάθημα, διότι μας έφυγε η κυρία Ρεπούση, η οποία όμως θα έρθει του χρόνου και ενδεχομένως θα έχετε την ευκαιρία να κάνετε και μάθημα διδακτικής της ιστορίας και να δείτε τι είναι και ο γραμματισμός ακριβώς την ιστορία. Έτσι, τι είναι ο ιστορικός γραμματισμός. Θέλετε κάτι έως εδώ. Αυτά ήταν γνωστά. Οι πολυγραμματισμοί, έτσι, είναι κάτι με το οποίο έχετε εξικοιωθεί. Ωραία. Στο πρόγραμμα σπουδών που θα διαβάσετε, έχει μία εισαγωγή, γενική εισαγωγή, στη γλώσσα και στη λογοτεχνία, όπου δίνει έναν ορισμό του κρητικού γραμματισμού. Διότι υπάρχουν τόσοι πολλοί ορισμοί, παιδιά, που καλό είναι όταν γράφουμε κάτι, ένα πρόγραμμα σπουδών, ένα κείμενο, μια εργασία κτλ να προσπαθούμε να ορίσουμε ακριβέστερα τους όρους που χρησιμοποιούμε. Άρα λοιπόν, χρησιμοποιούμε σε αυτό το πρόγραμμα σπουδών, τον όρο κρητικός γραμματισμός. Ο κρητικός γραμματισμός είναι γραμματισμός, άρα περιέχει όλα αυτά που είπαμε, όμως έχει και μία μεγαλύτερη έμφαση στην κρητική, την οποία ορίζει, όπως εδώ θα δούμε λίγο στην αρχή αυτού του ορισμού, δεν θα πάμε παρακάτω, αλλά να δούμε λίγο πώς το ορίζει. Λοιπόν, σύμφωνα με τις αρχές του κρητικού γραμματισμού, κάθε πολιτισμικό προϊόν, και στην περίπτωσή μας η Γλώσσα και η Λογοτεχνία, αφού μιλάμε για πρόγραμμα Γλώσσας και Λογοτεχνίας, και εδώ στο πολιτισμικό προϊόν βάλτε στη θέση προϊόν και τη λέξη κείμενο, δηλαδή κάθε κείμενο, έτσι κάθε τύπο χρησιμοποιούμε στο μάθημα, μπορεί να είναι κείμενο, βιβλίο, εικόνα. Λοιπόν, κάθε πολιτισμικό προϊόν προσεγγίζεται μαθησιακά ως ένα πολυεπίπεδο αποτέλεσμα ιδεολογικών, κοινωνικών και τεχνολογικών διεργασιών. Δηλαδή, για να γίνει αυτό το κείμενο που έχουμε μπροστά μας στο μάθημα, ξαναλέω, ό,τι κείμενο και να είναι, μπορεί να είναι κινηματογραφική ταινία, μπορεί να είναι λογοτεχνικό βιβλίο, μπορεί να είναι κόμιξ, μπορεί να είναι εικόνες, εικόνα, απλή εικόνα. Όποιο κείμενο και να είναι, αυτό λοιπόν για να φτιαχτεί, έχουν συμβάλει πολλοί παράγοντες. Δεν είναι μόνο ένας άνθρωπος, ο συγγραφέας ή ο φωτογράφος που το έχει φτιάξει. Είναι παράγοντες ιδεολογική, πώς λειτούργησε η ιδεολογία του δημιουργού, είναι παράγοντες κοινωνική, δηλαδή σε ποια κοινωνία φτιάχτηκε αυτό το προϊόν, ποια ήταν η θέση των δημιουργών του στην κοινωνία αυτή, ποια ήταν τα κοινωνικά προβλήματα στα οποία αυτό το προϊόν θέλει να απαντήσει, να συνεισφέρει κτλ. Είναι δηλαδή αποτέλεσμα και ιδεολογικών και κοινωνικών και τεχνολογικών όμως διεργασιών. Αν το κείμενο είναι διαδικτυακό, αν είναι κινηματογραφική ταινία δεν θέλει ένα σωρό τεχνικά μέσα. Άρα λοιπόν το αντιμετωπίζουμε αυτό το προϊόν ως αποτέλεσμα, ψάχνουμε να βρούμε αυτές τις διεργασίες, οι οποίες στο πλαίσιο της παιδαγωγικής του κρητικού γραμματισμού είναι και πρέπει να είναι διερευνήσιμες και εξηγήσιμες. Δηλαδή δεν είναι κανένα μυστήριο αλλά μπορούμε να τις διερευνήσουμε, να τις εξηγήσουμε και να προσανατολίσουμε ακριβώς το μάθημά μας, όλη την οργάνωση του μαθήματος να την προσανατολίσουμε ακριβώς στο να καταλάβουμε. Αυτό που είπε συνάδελφός σας προηγουμένως, τις προθέσεις και τι θέλει να κάνει το κείμενο, εδώ το λέει με πιο ας το πούμε εξειδικευμένη ορολογία. Και θέλουμε και ένα σωστό μάθημα αυτό θέλει να δώσει τα εφόδια ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να γίνουν κριτικοί και υποψιασμένοι πολίτες, οι κανοί να αναγνωρίζουν όλα αυτά τα πράγματα μέσα σε ένα κείμενο, μέσα σε ένα πολιτισμικό προϊόν. Δηλαδή να προσδιορίζουν την ιστορικότητά του, να βλέπουν την εποχή στην οποία έγινε, να βλέπουν σε ποια πολιτισμική παράδοση ανήκει κτλ. Τα υπόλοιπα είναι επανάληψη. Να δούμε λίγο και κάποιες επιμέρους ικανότητες σε αυτό που ονομάζεται γραμματισμός, ο κριτικός γραμματισμός έτσι που είπαμε δίνει αυτή την έμφαση στην κριτική και τη σχέση του κειμένου, του προϊόντος με το περιβάλλον του. Χρειάζεται και ορισμένες επιπλέον ικανότητες. Πρώτα πρώτα, ενεργοποίηση διαφορετικών στρατηγικών ανάγνωσης ανάλογα με το είδος του κειμένου και το σκοπό της ανάγνωσης. Εδώ θέλω να κρατήσετε αυτή τη φράση στρατηγικές ανάγνωσης. Ο γραμματισμένος άνθρωπος ξέρει όταν παίρνει στα χέρια του ένα κείμενο, ξέρει ενστικτοδός συνήθως, αλλά το ενστικτοδός είναι μέσα από την άσκηση, γι' αυτό είναι και γραμματισμένος όπως είπαμε, ξέρει ποια στρατηγική ανάγνωσης είναι κατάλληλη για αυτό το κείμενο. Δεν διαβάζουμε τη συνταγή μαγειρικής με τον ίδιο τρόπο που διαβάζουμε το μυθιστόρημα, το πήμα. Δεν διαβάζουμε ένα τουριστικό οδηγό με τον ίδιο τρόπο που διαβάζουμε ένα δοκίμιο, ένα άρθρο σε εφημερίδα. Αυτό σημαίνει στρατηγική ανάγνωσης. Σήμερα στο σχολείο τα παιδιά υποψιάζονται αυτό το πράγμα, υποψιάζονται δηλαδή έτσι όπως γίνεται το μάθημα και τα λοιπά ότι υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι να διαβάζουμε τα κείμενα, τα διαφορετικά ήδη κειμένων, τι λέτε, το υποψιάζονται αυτό, το κάνουν στη ζωή τους. Δεν γνωρίζω ότι το διδάσκονται, απλά από τους γονείς του το διδάσκονται, από την κοινωνική δημοκρατία να πάρουν καμιά επιδρομή και έχουν τοιστικό δρόμο και συνδύουν τη μωμά να ψάχνουν. Ωραία, πολύ σωστά. Λέει η συνάδελφός σας ότι στο σχολείο δεν ασκεί τους μαθητές σε διαφορετικές στρατηγικές, αλλά βέβαια οι άνθρωποι δεν έχουν μόνο το σχολείο, έτσι μαθαίνουν διαφορετικές στρατηγικές και από την υπόλοιπη ζωή τους, επειδή βλέπουν κάποιους άλλους να ασκούν αυτές τις στρατηγικές. Ποιο είναι εκείνο το πρόβλημα στο σχολείο, στον τρόπο που γίνεται το μάθημα της γλώσσας ας πούμε, ξέρετε εσείς, ήσασταν και μαθητές αλλά τα ξέρετε και τώρα ως μελλοντικοί εκπαιδευτικοί, τα βιβλία της γλώσσας, τα ξέρετε, τα εγχειρίδια και τα λοιπά. Ποιο είναι το βασικό πρόβλημα έτσι όπως είναι φτιαγμένα αυτά τα εγχειρίδια, το οποίο δίνει στους μαθητές το αντίθετο από αυτό που θα θέλαμε, δηλαδή τους κάνει να νομίζουν ότι όλα τα κείμενα τα διαβάζουμε με τον ίδιο τρόπο. Τι λέτε και κάποιος άλλος, ορίστε. Ίσως οι ονομάσεις των κείμενων είναι κατασκευασμένοι για τη συμπεριφορία του συγκεκριμένου σκοπούς, δηλαδή και να με δικαίει στη στιγμή συγκρήας. Και εδώ και είναι τέταση στην καταγωγή του συγκεκριμένου συγκρήσης τεχνοτικών λαοδομητών, δηλουδίων και λόγους που υπάρχουν εδώ. Ωραία. Και μέλλον που μόνο έχει πέραση τα μαθητή και... Ωραία, άρα λοιπόν, προσέξτε τι γίνεται το εγχειρίδι, ορίστε. Πώς να διαβάσουν φωναχτά, χωρίς να είναι ανάγνωση για την κατανόηση. Πολύ σωστά, αυτό θα το πούμε και σε λίγο. Ορίστε. Και πολλές φορές και η παραγωγή λόγου που πρέπει να κάνουν τα παιδιά σου, γιατί δεν τα χρησιμοποιούμε και δεν τους οφείνουν... Έχουν δει σε κάποια δουλειά που τους έχουν δει κάποιες συγκεκριμένες ερωτήσεις, για να σκέφτονται και να ανεκτηρίζονται. Τι θα θέλουν τα παιδιά σου να πείξουν δέντρα του λόγου. Ωραία, η παραγωγή λόγου λέει η συνάδελφός σας, εκτός του ότι είναι λίγη, υπάρχει λίγη παραγωγή λόγου, είναι και πολύ καθοδηγούμενη. Και τι θα λέγατε, ναι. Πολύ σωστά. Άρα λέτε ότι η ερωτελεστία είναι πολύ μονότονη, δεν είναι φανερός ο σκοπός της ανάγνωσης και αν επαναλαμβάνεται, όπως λέτε, συνεχώς η ίδια, πώς θα καταλάβει το παιδί ότι διαβάζουμε διαφορετικά το κάθε κείμενο, αφού στην ουσία τα διαβάζουμε όλα ίδια στο σχολείο. Μια στιγμή, ορίστε. Νομίζω ότι και τα ορθοκομικά κείμενα δεν θα είναι ορθοκομικά, γιατί δεν έχουν δει και να γράφει κείμενα του κόντου, ώστε τα παιδιά να συνεχωθεί διαφορετικά ή να δουν τη διαφορά τους. Άρα το ερώτημα τίθεται και στα ίδη των κειμένων, διότι αυτό, για να γίνει πράξη, χρειάζεται πραγματικά διαφορετικά ήδη. Αν τα ίδη των κειμένων δεν είναι διαφορετικά, πώς θα καταλάβουμε διαφορετικές στρατηγικές. Κάτι άλλο? Εγώ θέλω να πω ότι θέλω να πω στο ίδιο ότι διαβάζουμε από την αρχή μέχρι το τέλος. Στη συνταγή πρέπει να το πάρουμε. Στη συνταγή πρέπει να το πάρουμε. Στην πρώτη συνταγή πρέπει να διαβάσεις πρώτα ποιά είναι η καμπέρα. Ναι, εντάξει, σωστά. Τώρα πήγατε στο ποιες είναι αυτές οι διαφορετικές στρατηγικές, αλλά ας μείνουμε λίγο στο πώς είναι η δομή του μαθήματος της γλώσσας. Λοιπόν πρώτα πρώτα τα είδη των κειμένων. Τα είδη των κειμένων σήμερα στο εγχειρίδιο είναι περισσότερα από το παρελθόν, διότι στο παρελθόν δεν υπήρχαν καθόλου διαφορετικά είδη. Λοιπόν, άρα σήμερα έχουμε περισσότερα είδη κειμένων, όχι βέβαια όσα θα θέλαμε, όμως έχουμε περισσότερα. Το πρόβλημα είναι ότι όλα τα κείμενα μέσα στα εγχειρίδια τα διαβάζουμε με τον ίδιο τρόπο. Δηλαδή αυτό το ζήτημα της τελετουργίας που είπε η συνάδελφός σας είναι πολύ σημαντικό. Δηλαδή η τελετουργία είναι η στρατηγική. Έτσι ξεκινάμε. Αν είχαμε διαφορετική τελετουργία για ένα δημοσιογραφικό κείμενο, διαφορετικές δραστηριότητες για ένα δημοσιογραφικό κείμενο, διαφορετική τελετουργία, δηλαδή διαφορετική σειρά που γίνονται τα πράγματα, διαφορετικές δραστηριότητες για ένα λογοτεχνικό κείμενο, διαφορετική τελετουργία για ένα ψηφιακό κείμενο και ούτω καθεξής, έτσι τα παιδιά θα καταλάβαιναν ότι κάθε είδος κειμένου το αντιμετωπίζουμε διαφορετικά και υπάρχει διαφορετική στρατηγική. Εμείς τα διαβάζουμε ακόμα και όταν είναι διαφορετικά τα είδη, τα διαβάζουμε με τον ίδιο τρόπο. Έχουμε τον ίδιο τρόπο ανάγνωσης φωναχτή συνήθως και τα λοιπά και έχουμε παρόμοιες σχεδόν ίδιες δραστηριότητες γραμματικής πολλές και άλλες βέβαια κάτω από κάθε κείμενο. Άρα λοιπόν τα κείμενα για τα παιδιά χάνουν την ιδιαιτερότητά τους. Τα κείμενα για τα παιδιά για τους μαθητές έχουν μία και μόνο ιδιαιτερότητα. Μία ποιότητα είναι μάθημα. Δεν πάνε να είναι πήμα, το ξέρετε. Δεν πάνε να είναι πήμα, δεν πάνε να είναι κόμικ, δεν πάνε να είναι κείμενο από συνταγή μαγειρικής όπως είπαμε, διαφήμιση. Δεν παίζει ρόλο το είδος. Για τα παιδιά όλα είναι μάθημα και ξέρουν ότι θα κάνουν το μάθημά τους πάνω σε αυτό το κείμενο. Το κείμενο δηλαδή είναι μόνο η αφορμή. Λοιπόν έτσι δεν μπορεί να γίνει βέβαια δουλειά. Έτσι δεν μπορεί αυτός αυτή η ικανότητα να κατακτηθεί. Για να δούμε τις άλλες. Επίγνωση του γεγονότος ότι ο γραπτός λόγος είναι φορέας αξιών που σχετίζονται με ευρύτερες ιδεολογικές δομές. Είναι αυτό που είπατε. Τι κρύβεται από κάτω από ένα κείμενο. Δηλαδή το γραπτό κείμενο ο συγγραφέας αυτός που το έγραψε εκφράζει ορισμένες απόψεις, ιδέες κτλ. Αυτές οι απόψεις, οι ιδέες που εκφράζει ένα κείμενο είναι μοναδικές, είναι πρωτότυπες 100% μόνο αυτός τις έχει πει. Όχι βέβαια. Τίποτα δεν είναι 100% πρωτότυπο. Κάθε κείμενο και επομένως κάθε αξίες, κάθε σύστημα αξιών, ιδεών κτλ που εκφράζεται σε ένα κείμενο είναι αντίστοιχο, ανήκει σε μία ιδεολογική παράδοση, σε μία ιδεολογία. Δηλαδή υπάρχουν και άλλα κείμενα σαν κι αυτό. Υπάρχουν και άλλα κείμενα που έχουν τις ίδιες απόψεις, είναι γραμμένα με τον ίδιο τρόπο, είναι μια ολόκληρη παράδοση. Άρα λοιπόν ο εγγράμματος άνθρωπος όταν διαβάζει ένα κείμενο και τώρα βλέπετε ότι εμβαθύνουμε λίγο περισσότερο και σε αυτό που λέγεται κριτική του κείμενου. Τι σημαίνει κριτική στάση απέντες στο κείμενο. Όταν λοιπόν το διαβάζει το κείμενο αναρωτιέται, μπορεί να μην το ξέρει, πρέπει λίγο να το ψάξει, δεν τα ξέρουμε όλοι όλα, όμως το θέμα είναι αν αναρωτιέται. Αναρωτιέται λοιπόν αυτά που μου λέει το κείμενο, που αλλού τα έχω συναντήσει, με τι μοιάζουν, ποιος άλλος περίπου έχει πει παρόμοια πράγματα, τι μου θυμίζει αυτού του είδους η ιδέα, η γλώσσα, η ορολογία, μου θυμίζει κάποια πολιτική ας το πούμε στράτευση, μου θυμίζει κάποια ηθική, κάποια θρησκευτική, ιδεολογική, πολιτική, παράδοση, το κείμενο μπορεί να σχετίζεται με αυτήν. Ο Παπαδιαμάντης ας πούμε, διαβάζουμε Παπαδιαμάντη, ο Παπαδιαμάντης όμως ήταν ένας άνθρωπος βαθιά θρησκευόμενος, ένας άνθρωπος της εκκλησίας, όταν διαβάζουμε Παπαδιαμάντη, δεν μπορεί να μη μας έρχεται στο νου, με τι σχετίζεται ο Παπαδιαμάντης. Καταλαβαίνετε τι θέλω να πω. Λοιπόν, άρα αυτός ο συσχετισμός, που άλλες φορές μπορούμε να τον κάνουμε περισσότερο άνετα, διότι γνωρίζουμε πρόσωπα και πράγματα. Άλλες φορές όταν διαβάζουμε ένα κείμενο, που δεν σχετίζεται με κάτι που ξέρουμε, δυσκολευόμαστε να το κάνουμε αυτό το συσχετισμό. Όμως, το ζήτημα είναι να ξέρουμε ότι υπάρχει συσχετισμός. Και ότι αν θέλουμε να κάνουμε μια μικρή έρευνα και να βρούμε με τι σχετίζεται, μπορούμε να το κάνουμε. Αυτό σημαίνει η επίγνωση. Γραμματισμός δεν σημαίνει ότι τα ξέρω όλα. Γραμματισμός δεν σημαίνει ότι είμαι πάρα πολύ, έχω πάρα πολλές γνώσεις, είμαι τέρας γνώσεων. Δεν σημαίνει αυτό γραμματισμός. Γραμματισμός σημαίνει να είμαι υποψιασμένος και να ξέρω ότι αν είμαι υποψιασμένος και θέλω να διερευνήσω κάτι, μπορώ να το διερευνήσω. Στο χέρι μου είναι να το διερευνήσω. Δεν μπορώ να διερευνώ τα πάντα κάθε τρεις και δύο, όμως ξέρω ότι μπορώ να το διερευνήσω. Και αυτή η επίγνωση είναι που κάνει τον γραμματισμένο. Η επίγνωση είναι που κάνει τον γραμματισμένο. Επίγνωση της προσωπικής αναγνωστικής ιστορίας. Τι είναι αυτό, ξέρετε? Τι είναι η προσωπική μας αναγνωστική ιστορία και γιατί είναι σημαντική. Τι λέτε, τι είναι η προσωπική μας αναγνωστική ιστορία. Όλοι έχουμε μια αναγνωστική ιστορία. Καλησπέ! Προσωπική είναι η εξηγή μας στην Ελλάδα. Είναι ένα αριθμό έθνησης. Σε όλη μας τη ζωή. Αυτό θα έλεγες! Είναι δηλαδή, καταρχάς, δεν είναι μόνο τα βιβλία. Είναι πως μάθαμε γράμματα, πως ξεκινήσαμε από μικροί μάθαμε γράμματα, ποια ήταν η σχέση μας με τα βιβλία, με το σχολείο, τι βιβλία διαβάζαμε, αν διαβάζαμε βιβλία, μπορεί να διαβάζαμε και άλλα πράγματα, περιοδικά, τώρα πλέον αφού μιλάμε για πολυγραμματισμούς βάζουμε και άλλα πράγματα μέσα μαζί, με τα βιβλία που διαβάζαμε μπορεί να είχαμε κάποιες αγαπημένες παιδικές σειρές στην τηλεόραση που βλέπαμε, κάποια έργα τα οποία μας σημάδεψαν και τα αγαπήσαμε, ποιος μας βοήθησε στην ανάγνωση, υπήρχε κάποιος άλλος σημαντικός με τον οποίο συζητούσαμε αυτά που διαβάζαμε, μοιραζόμασταν τις αναγνώσεις μας, ανταλλάσαμε βιβλία, συζητούσαμε και τα λοιπά. Όλα αυτά, έτσι πως εξελίχτηκαν σε έναν άνθρωπο μέχρι την ηλικία που είναι τώρα, είναι η αναγνωστική του ιστορία. Όλοι οι άνθρωποι λοιπόν έχουμε, ακόμα και αυτοί που δεν διαβάζουνε, κάποια σχέση με το διάβασμα έχουν. Και είναι σημαντικό να ρωτήσουν τον εαυτό τους γιατί δεν διαβάζουνε. Είναι σημαντικό. Να δούμε θα βρουν κάποιες εξηγήσεις. Το να βρουν εξηγήσεις στο γιατί δεν διαβάζουν, τους κάνει εγγράμμα τους παρόλο που δεν διαβάζουν. Προσέξτε για να καταλάβετε τι περίεργο πράγμα είναι ο γραμματισμός. Μπορεί να μην διαβάζεις, όμως αν είσαι σε θέση να συνειδητοποιήσεις την αναγνωστική σου ιστορία και να καταλάβεις γιατί δεν διαβάζεις, είναι κάτι που κάνει όλη τη διαφορά. Καταλάβατε. Λοιπόν, οι εκπαιδευτικοί τώρα, εμείς όλοι και εσείς που θα γίνετε εκπαιδευτικοί, έχετε ένα λόγο παραπάνω να εξετάσετε, να φέρετε στο μυαλό σας και να εξετάσετε και να συνειδητοποιήσετε την αναγνωστική σας ιστορία. Δεν μπορείτε να πάτε ξυπόλητοι στα γκάθια, δεν μπορείτε να πάτε στο σχολείο και να θέλετε να κάνετε άλλους ανθρώπους, τα παιδιά τους, μαθητές σας, εγγράμματοι, αν δεν ξέρετε εσείς στον εαυτό σας, τι συνέβη με εσάς, ως προς την ιστορία του γραμματισμού σας. Δηλαδή, ποιοι ήταν οι παράγοντες που βοήθησαν, ποιοι ήταν οι παράγοντες που εμπόδισαν το γραμματισμό, διότι υπάρχουν και τα δύο σε κάθε άνθρωπο. Υπάρχουν οι παράγοντες που βοηθάνε, οι παράγοντες που εμποδίζουν, υπάρχουν οι αλλαγές και γιατί το κάνουμε αυτό, γιατί λέμε ότι είναι σημαντικό, διότι ο εκπαιδευτικός παίρνει μαθήματα από τον εαυτό του για να διδάξει τους άλλους. Όλοι μας, αυτά που, εσείς τώρα ακόμα δεν είστε εκπαιδευτικοί, εγώ που έχω 20 τόσα χρόνια που διδάσκω, ξέρω από ποιους επηρεάστηκα στον τρόπο που διδάσκω, καταλάβατε, δηλαδή είναι ζήτημα συνειδητοποίησης αυτό. Άρα βοηθάει εσάς να βοηθήσετε στη συνέχεια εσείς τα παιδιά, το να γνωρίζετε την προσωπική σας αναγνωστική ιστορία. Ανάγνωση για απόλαυση, έτσι, η ανάγνωση πρέπει να φέρνει ένα είδος απόλαυσης, όμως υπάρχουν πολλά είδη απόλαυσης, αυτό είναι μια μεγάλη συζήτηση, έτσι ας το αφήσουμε προς το παρόν, αυτό που θέλει να δείξει είναι ότι ο γραμματισμός, για να υπάρχει και για να μπορεί συνεχώς να προωθείται, σημαίνει ότι η ανάγνωση δίνει στον άνθρωπο και κάποια απόλαυση, με το ζόρι δεν μπορεί την κάνει, έτσι, χρειάζεται να νιώσει κάποια στιγμή την απόλαυση από την ανάγνωση για να μπορεί να συνεχίζει την ανάγνωση, να θέλει δηλαδή να διαβάζει κι άλλο κι άλλο κι άλλο, αλλιώτικα όπως γίνεται σήμερα διαβάζει μόνο τα απαραίτητα, σήμερα τι γίνεται, διαβάζει ο άνθρωπος, ο μαθητής ας πούμε μόνο τα απαραίτητα, όσα ακριβώς χρειάζεται από εδώ έως εκεί σου λέει, από την τάδε σελίδα ως την τάδε σελίδα, και πολλές φορές αυτό μου το ρωτάνε και στο πανεπιστήμιο, λέει από ποια σελίδα μέχρι ποια σελίδα, δεν πάει έτσι, αυτό ξεχάστε το πια, ορίστε. Αυτό δεν είναι απόλαυση τίποτα, είναι για παράδειγμα ένα παιδί που διαβάζει ένα διβλίο περιβέτειας και ένα διβλίο να σκοτάει αμίωτο το ενδιαφέρον του. Βέβαια, αυτό σημαίνει ότι νιώθει απόλαυση, έτσι, του κρατάει αμίωτο το ενδιαφέρον σημαίνει ότι νιώθει απόλαυση, όμως η απόλαυση μπορεί να έχει και άλλες πλευρές, δηλαδή το να μαθαίνω κάτι, έτσι, το να μαθαίνω κάτι μπορεί να μου δίνει απόλαυση. Χτες ήμουν σε μια βιβλιοθήκη, στην Κεντρική Βιβλιοθήκη στην Εθνική Σαμίνης, κάποιο βιβλίο κοίταζα και είδα μία σκηνή η οποία μου έδωσε μεγάλη ευτυχία. Ήταν ένα παιδί, ένα γόρι, το οποίο διάβαζε, έτσι, καθόταν σε μια άλλη καρέκλα και διάβαζε και προφανώς ήταν αστείο αυτό που διάβαζε και κάθε λίγο γελούσε. Χαχαχα, χαχαχα, χαχαχα, στην αρχή δεν κατάλαβα τι γινόταν, λέω ποιος χαζογελάει ας πούμε και κοιτάζω γύρω μου, κοιτάζω, δεν τον έβλεπα καλά και κοιτάζω και ήταν ένα παιδί το οποίο διάβαζε και κάθε λίγο γελούσε. Λοιπόν αυτό ήταν ακριβώς το παιδί ένιωθε απόλαυση, μπορεί να σου δίνει το χιούμορ απόλαυση, μπορεί να σου δίνει απόλαυση το σασπένς, το σασπένς που έχει μια ιστορία, πολλά πράγματα είναι πολλών ειδών η απολαύση. Λοιπόν η δυνατότητα επιλογής των αναγνωσμάτων είναι πάρα πολύ σημαντικό, δεν μπορείς να γίνεις εγγράμματος αν δεν έχεις δυνατότητα να επιλέγεις τι θα διαβάζεις, δηλαδή εγγράμματος άνθρωπος με υποχρεωτικές αναγνώσεις δεν υπάρχει. Δηλαδή αυτά και αυτά και αυτά σου λέει το σχολείο πρέπει να διαβάζεις, τα διαβάζεις εσύ διότι είσαι καλός μαθητής, όμως δεν θα γίνεις ποτέ εγγράμματος έτσι, διότι δεν έχεις τη δυνατότητα να ψάξεις και να κάνεις μόνος σου τις επιλογές των αναγνωσμάτων σου, για να μπορείς ακριβώς να κατακτήσεις αυτή την ικανότητα να επιλέγεις, διότι αν δεν την κατακτήσεις και φτάσεις και τελειώσεις το σχολείο στα 18 σου χρόνια και δεν έχεις μετά κανέναν πάνω από το κεφάλι σου να σου λέει διάβασε αυτό και διάβασε εκείνο, τότε εσύ δεν θα ξέρεις τι να διαβάσεις, δεν θα ξέρεις πως να διαλέξεις, νομίζω όλοι το έχουμε αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Τι να διαβάσουμε, ήρθε κάποτε μία φοιτήτρια στο γραφείο μου πριν από χρόνια, ήταν πρωτοετής, έκανα ένα μάθημα στο πρώτο έτος ιστορία της νοελληνικής λογοτεχνίας και μιλούσαμε όπως καταλαβαίνετε για πολλά βιβλία, συγγραφήσια, έργα και τα λοιπά της νοελληνικής λογοτεχνίας. Και έρχεται λοιπόν στο γραφείο μου και με ρωτάει, θέλω να διαβάσω, αλλά τι να διαβάσω δεν ξέρω, είναι πάρα πολλά αυτά για τα οποία λέμε στο μάθημα, αυτά που κυκλοφορούν στην αγορά, πάω σε ένα βιβλιοπωλείο, βλέπω πάρα πολλά βιβλία, τι να αγοράσω, τι να διαβάσω και όσες φορές έδωσα τα ωραία μου λεφτά και αγόρασα κάποια βιβλία, τα ξεκίνησα και δεν μου άρεσαν και τα παράτησα. Και τι θα γίνει αυτή η κατάσταση, θα πληρώνω, θα αγοράζω βιβλία και μετά αυτά τα βιβλία δεν θα μου αρέσουν, τι να κάνω. Λοιπόν, το πρόβλημα αυτό είναι πάρα πολύ υπαρκτό και ήταν πολύ δύσκολο και για μένα να δώσω μια απάντηση σε αυτό το πρόβλημα, διότι η απάντηση δεν είναι ορίστε σου προτείνω εγώ πέντε βιβλία πάρτα και διάβαστα, δεν είναι αυτό σωστό, πάλι δηλαδή θα φτάσουμε εκεί που ήμασταν στο σχολείο, πάρε έτοιμα αυτά τα βιβλία και διάβασέ τα, διότι εγώ πιστεύω ότι είναι σπουδαία. Μα το ζήτημα δεν είναι εγώ τι πιστεύω, σημασία έχει μόνη τη συγκεκριμένη φοιτήτρια να καταλάβει τι της αρέσει, τι θέλει και πώς επιλέγουμε βιβλία. Άρα λοιπόν αυτή η επιλογή των αναγνωσμάτων είναι μια δεξιότητα που το σχολείο πρέπει να την αναπτύσσει σιγά σιγά στα παιδιά από μικρά ακριβώς δίνοντάς τους μέσα στο ίδιο το μάθημα, μέσα στην ίδια την οργάνωση του μαθήματος και θα δείτε αργότερα πώς θα το πετύχουμε αυτό. Μέσα λοιπόν στην ίδια την οργάνωση του μαθήματος να τους δίνει τη δυνατότητα να επιλέγουν. Όταν επιλέγω λοιπόν μια φορά, δυό φορές, πέντε, δέκα, είκοσι, σιγά σιγά μαθαίνω να επιλέγω, αναπτύσσω τα κριτήρια επιλογής ανάλογα με το σκοπό μου, με το χαρακτήρα μου, με τις προθέσεις, γιατί θέλω να διαβάσω τη συγκεκριμένη στιγμή, έτσι επιλέγω και τα κριτήρια και διαλέγω. Και αποκτώ αυτή την ικανότητα. Επομένως πολλές φορές ξαναλέω δεν αρκεί μόνο να θέλουμε να διαβάσουμε, σημασία έχει να έχουμε και κάποια δυνατότητα επιλογής. Και τέλος για τον κριτικό γραμματισμό είναι η σύνδεση της ανάγνωσης με τις προσωπικές εμπειρίες και αξίες. Δηλαδή αυτό που λέγαμε και την προηγούμενη φορά η λογοτεχνία να συνδέεται με τη ζωή μας, αυτά που διαβάζουμε να συνδέονται με τη ζωή μας, ότι ξεκινάμε από το παρόν, αυτό δεν λέγαμε. Λοιπόν, άρα δηλαδή ξεκινάμε από τη ζωή μας, σκεφτόμαστε τι μας ενδιαφέρει εμάς σήμερα, ποια είναι τα θέματα για τα οποία θέλουμε να διαβάσουμε. Και αυτό που διαβάζουμε το συνδέουμε με τη ζωή μας ακόμα και αντιθετικά, προσέξτε αυτή η σύνδεση μπορεί να είναι αντιθετική. Δεν σημαίνει δηλαδή ότι θέλω να διαβάζω μόνο ίδια πράγματα με αυτά που ζω, μπορεί να διαβάζω για την κοινωνία των Ινδιάνων. Μια κοινωνία παλαιότερη που δεν υπάρχει, μια ιστορία με Ινδιάνους. Δεν είμαι Ινδιάνος ούτε ζω σε αυτή την κοινωνία των Ινδιάνων. Όμως το θέμα είναι ακριβώς ότι αυτή την ιστορία με Ινδιάνους, εγώ κάποιο τρόπο βρίσκω να τη συνδέσω με τη δική μου ζωή. Αυτό σημαίνει σύνδεση. Δεν σημαίνει ότι διαβάζω μόνο αυτά που ξέρω εγώ στη ζωή μου, αλλά ότι βρίσκω κάποιο τρόπο σύνδεσης. Κάνω ορισμένες παραλληλίες, μεταφορές. Είναι σημαντικό να μιλώσουμε μόλις με δάση, μόλις να μάθουμε στον παιδιά πως θα βρει ένα τρόπο σύνδεσης. Επειδή νομίζουμε ότι αυτό είναι αυτόματο. Τα παιδιά που τους αρέσει αυτό επειδή αρέσει της ομάδας τους, επειδή ήσως είναι σημαντικό να τους έρθει. Αλλά αν δεν μπορούν να δημιουργούν όλοι, πρέπει να συνδρέσουν τους υπηρεσίες τους και να πάρουν κάθε μέρα. Πάρα πολύ σωστά. Αδερφώ σας, ότι αυτή η σύνδεση με τις εμπειρίες μας δεν γίνεται αυτόματα. Και ότι είναι κάτι που το μαθαίνεις και αυτό μέσα από στρατηγικές. Ξέρετε και αυτό, είναι μια στρατηγική. Και για να το μάθουν τα παιδιά αυτό, πρέπει να το κάνουμε, να το κάνουμε πράξη. Δηλαδή να οργανώσουμε πάλι έτσι το μάθημα, ώστε αυτή η σύνδεση να γίνεται συνεχώς. Λοιπόν, πως θα το κάνουμε αυτό, θα δούμε πως θα το κάνουμε όταν θα πάμε στη μέθοδο. Όμως αυτό που θέλω να σας πω από τώρα, είναι ότι αυτή η σύνδεση πρέπει να ξεκινήσει, και δεν ξέρω αν συμφωνείτε, πριν από την ανάγνωση. Έτσι, πριν από την ανάγνωση ξεκινάει. Δηλαδή, δεν διαβάζεις πρώτα το κείμενο και μετά κάνεις τη σύνδεση. Αλλά ήδη από πριν να το διαβάσεις το κείμενο, καθώς προετοιμάζεσαι για να το διαβάσεις το κείμενο. Προσπαθείς να κάνεις αυτή τη σύνδεση και την οποία συνεχίζεις και μετά όταν το διαβάζεις και αφού το διαβάσεις. Όμως, ξαναλέω ότι χρειάζεται μια προετοιμασία ήδη από πριν. Λοιπόν, άρα όλα αυτά που βλέπετε εδώ είναι πράγματα που θέλουμε να πετύχουμε σε ένα μάθημα λογοτεχνίας και που έχουμε τις μεθόδους για να τα πετύχουμε. Έτσι, και θα προσπαθήσουμε ακριβώς να οργανώσουμε το μάθημά μας με τέτοιο τρόπο ώστε να τα πετύχουμε. Εντάξει. Λοιπόν, για να δω μόνο τι έχει παρακάτω για να δούμε. Ωραία, μόνο αυτό το τσιτάτο, έτσι, είναι ένα τσιτάτο, είναι μια φράση που νομίζω ότι ξέρετε, ο γραμματισμός είναι δύναμη και πολιτική χειραφέτηση. Πώς το καταλαβαίνετε αυτό? Νομίζω το είπατε από την αρχή, απλώς τώρα το λέμε με έναν άλλο τρόπο. Ο γραμματισμένος άνθρωπος είναι δυνατός άνθρωπος. Μπορεί να ανταποκριθεί σε πολλές δυσκολίες στη ζωή του. Μπορεί να διεκδικήσει τα δικαιώματα του καταρχάς, γιατί ξέρει να γράφει, ξέρει να μιλάει, δεν φοβάται. Ξέρει να επικοινωνεί όπως λέτε και να κατορθώνει να βγάζει ένα καλό αποτέλεσμα σε όλες τις καταστάσεις τις οποίες εμπλέκεται. Και είναι πολιτική χειραφέτηση ο γραμματισμός, διότι κανένας δεν μπορεί να τον τυλίξει όπως λέμε στην κοινή γλώσσα, τον γραμματισμένο άνθρωπο, να τον παραπλανήσει, να τον φλωμώσει όπως λέμε με φούμαρα. Διότι ο γραμματισμένος ξέρει να κρίνει πότε είναι φούμαρα κάτι και πότε δεν είναι. Ξέρει να κρίνει ότι αυτά που λέει κάποιος δεν τα εννοεί. Ή αυτά που λέει, όπως είπαμε, γιατί τα λέει και ποιο σκοπό θέλει να πετύχει. Αυτό είναι ακριβώς η πολιτική χειραφέτηση. Να μπορείς να διαμορφώνεις τη δική σου άποψη ανεξάρτητα και να μην παρασύρεσαι από μια γενική, ας το πούμε, κατάσταση ανορθολογική κτλ κτλ. Εντάξει. Λοιπόν, αυτά για τον γραμματισμό. Θα δούμε τώρα σε λίγο και κανά δυο διατυπώσεις σκοπών που απορρέουν από τον γραμματισμό. Ας κάνουμε όμως πρώτο το διάλειμμά μας. Λοιπόν, να δούμε λίγο πώς προσδιορίζονται οι σκοποί στο νέο πρόγραμμα σπουδών, πώς προσδιορίζονται οι σκοποί της διδασκαλίας με βάση αυτά που είπαμε για τον γραμματισμό. Άρα, σκοπός λοιπόν είναι η καλλιέργεια μιας ποικιλίας αναγνωστικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων μέσα από την αξιοποίηση κειμένων από όλο το φάσμα της πολιτισμικής παραγωγής, από όλα δηλαδή τα διαφορετικά είδη της εικονικής, θεατρικής και μαζικής επικοινωνίας. Αυτόν τον σκοπό τον αναφέραμε και στο προηγούμενο μάθημα, αλλά εκεί τον αναφέραμε σε σχέση με τον πολιτισμό. Λοιπόν, εδώ τον αναφέρουμε ξανά, διότι έχει να κάνει με αυτές τις διαφορετικές στρατηγικές που λέγαμε, που προσαρμόζονται αναλόγως με τα είδη των κειμένων, με τα είδη της εικονικής, θεατρικής και μαζικής επικοινωνίας. Άρα δηλαδή θέλουμε αυτό που είπατε, μεγάλη ποικιλία ειδών. Δεν θέλουμε να έχουμε μόνο ένα λογοτεχνικό κείμενο παραδοσιακό. Θέλουμε να έχουμε μια μεγάλη ποικιλία ειδών για να αναπτύξουμε ακριβώς και αυτήν την γκάμα των αναγνωστικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Νομίζω ότι είναι σαφές, δεν χρειάζεται να περιμένουμε κάτι παραπάνω. Άλλος σκοπός, να διερευνούν όλους τους συντελεστές και τους αναγκαίους παράγοντες που συμβάλουν στην παραγωγή και στην πρόσληψη των λογοτεχνικών κειμένων. Θυμάστε που λέγαμε προηγουμένως για το γραμματισμό ότι γραμματισμός είναι, κριτικός γραμματισμός είναι να διερευνούμε τους παράγοντες της παραγωγής που συνετέλεσαν τις διαδικασίες, τις διαργασίες που συνετέλεσαν στην παραγωγή ενός πολιτισμικού προϊόντος, ιδεολογικούς, κοινωνικούς κλπ. Και λοιπόν το έχουμε αυτό διατυπωμένο ως σκοπό. Να εντοπίζουν και να αναγνωρίζουν τις αξίες και τις ιδέες που ενυπάρχουν στα λογοτεχνικά κείμενα. Και αυτό το είπαμε. Τώρα το διατυπώνουμε ως σκοπό, ότι θέλουμε να βλέπουμε πίσω από το κείμενο είπαμε, ότι θέλουμε να συνδέουμε το κείμενο με διάφορες ιδεολογικές και θεωρητικές και πολιτικές παραδόσεις. Λοιπόν αυτό είναι εδώ πέρα, όμα βλέπεις τις αξίες και τις ιδέες που υπάρχουν μέσα στα κείμενα, να κατανοήσουν ότι οι πολιτισμικές αξίες σχετίζονται με το χώρο, το χρόνο και την κοινωνική ομάδα που τις παράγει. Δεν είναι δηλαδή οι αξίες που υπάρχουν σε ένα κείμενο, δεν είναι ούτε οικουμενικές ούτε ουδέτερες. Παρίχτησαν, ανήκουν, συνδέονται με μια ορισμένη κουλτούρα, το χώρο και το χρόνο, με μια ορισμένη κοινωνία ή και μια κοινωνική ομάδα μέσα στην κοινωνία και είναι δηλαδή οι αξίες, αυτό θα το συζητήσουμε και σε ένα άλλο μας μάθημα που θα μιλήσουμε μόνο για τις αξίες, αυτές οι αξίες είναι προσδιορισμένες ιστορικά, δηλαδή προσδιορίζονται από την ιστορία. Θα πω πάλι το παράδειγμα του Παπαδιαμάντη, ο Παπαδιαμάντης είναι παιδί μιας ορισμένης εποχής, μιας ορισμένης κοινωνίας, μιας ορισμένης θρησκευτικής παράδοσης, μιας ορισμένης ιδεολογίας. Οι αξίες που έχει μέσα στα κείμενά του είναι προσδιορισμένες ιστορικά. Να διερευνούν δηλαδή την ιστορικότητά τους και να τοποθετούνται κριτικά απέναντι σε αυτές τις αξίες. Τοποθετούμε κριτικά απέναντι στις αξίες σημαίνει πρώτον ότι τις αναγνωρίζω ποιες είναι και ποια είναι η ιστορικότητά τους και δεύτερον από εκεί και πέρα μπορώ να πω πως μου φαίνονται εμένα, προσωπικά εμένα ως άτομο, ως αναγνώστη. Πως μου φαίνονται συμφωνώ, διαφωνώ, συμφωνώ εν μέρη, θέλω κάποιες από αυτές να τις υιοθετήσω και στη δική μου ζωή, να τις ενσωματώσω στο δικό μου αξιακό σύστημα. Αυτό σημαίνει τοποθετούμε κριτικά απέναντι στις αξίες που υπάρχουν μέσω κείμενου. Να εξηγηωθούν οι μαθητές με διαφορετικά λογοτεχνικά είδη και να κατανοήσουν ότι αυτά ανταποκρίνονται σε διαφορετικούς σκοπούς και ιστορικές ανάγκες. Έχετε σκεφτεί ποτέ παιδιά ότι τα λογοτεχνικά είδη, ας πούμε το μυθιστόριμα, η ποίηση, τα μεγάλα αυτά είδη, το διήγημα και τα άλλα τα λιγότερο γνωστά όπως είναι η σάτυρα, η αυτοβιογραφία, όπως ο ένας ορός, σχετίζονται με ιστορικές εποχές. Δεν υπήρχαν δηλαδή όλα τα λογοτεχνικά είδη σε όλες τις εποχές και κάθε είδος λογοτεχνικό γεννιέται και αναπτύσσεται ή αλλάζει από εποχή σε εποχή. Η ποίηση δεν ήταν πάντοτε αυτό που σήμερα εμείς αναγνωρίζουμε ως ποίηση. Κάποτε ως ποίηση, όχι και λίγους αιώνες παλαιότερα, αναγνώριζαν οι κάτοικοι αυτής της χώρας το δημοτικό τραγούδι που το τραγουδούσαν και το χόρευαν. Δεν αναγνώριζαν ως ποίηση τα πήματα που διαβάζουμε εμείς σήμερα στα βιβλία. Δηλαδή ακριβώς τα είδη τα λογοτεχνικά προσδιορίζονται από τις εποχές τους και από ιστορικές ανάγκες. Το μυθιστόριμα ας πούμε θεωρείται το είδος της εποχής μας, το είδος που αναπτύχθηκε στη νεότερη εποχή, στην εποχή της εκβιομηχάνησης, στην εποχή της αστικής ανάπτυξης. Δεν υπήρχε παλιά μυθιστόριμα με τον τρόπο που το ξέρουμε. Άρα λοιπόν αυτό είναι μία γνώση, μία εξικίωση μάλλον, την οποία θέλουμε τα παιδιά να αποκτήσουν, δηλαδή να καταλάβουν τα είδη πώς σχετίζονται με την εποχή τους και να συνειδητοποιήσουν ότι τα λογοτεχνικά είδη διακρίνονται στη βάση συγκεκριμένων χαρακτηριστικών. Υπάρχουν κανόνες πώς φτιάχνεις ένα μυθιστόριμα, υπάρχουν κανόνες πώς φτιάχνεις ένα αστυνομικό μυθιστόριμα, ένα μυθιστόριμα επιστημονικής φαντασίας. Υπάρχουν κανόνες πώς φτιάχνεις ένα πήμα, πώς φτιάχνεις το στίχο, πώς φτιάχνεις το ρυθμό, ποιο είναι το μέτρα για το πήμα. Αυτά είναι κειμενικά χαρακτηριστικά, είναι κειμενικές συμβάσεις. Κάθε είδος έχει τις δικές του κειμενικές συμβάσεις και αυτό βοηθάει να βγάλουμε νόημα. Όταν κανείς διαβάσει για πρώτη φορά ένα αστυνομικό μυθιστόριμα, νομίζω ότι όλοι μπορεί να έχετε διαβάσει αστυνομικά μυθιστόριματα. Λοιπόν, την πρώτη πρώτη φορά που θα διαβάσεις ένα αστυνομικό μυθιστόριμα, είσαι λίγο σα χαμένος. Λες τώρα τι γίνεται, δεν μπορείς εύκολα να βρεις το δολοφόνο, δεν μπορείς εύκολα να δεις πού το πάει κτλ. Όταν όμως διαβάσεις το δεύτερο αστυνομικό μυθιστόριμα, το τρίτο, το τέταρτο, έχεις καταλάβει αυτό που λέγεται κειμενικές συμβάσεις και μπορεί αμέσως και όλες να βρεις το δολοφόνο. Διότι ξέρεις πόσο συγγραφέας του αστυνομικού φτιάχνει τις πλοκές και δίνει τα διάφορα κλούζ όπως λέμε για να βρεθεί ο δολοφόνος και όλα αυτά. Λοιπόν αυτό σημαίνει να έχω εξικοιωθεί με πολλά λογοτεχνικά είδη και επομένως να μπορώ να κινούμαι άνετα στα είδη αυτά και να κατανοώ εύκολα τις συμβάσεις γιατί έτσι βέβαια βγάζω και νόημα πιο εύκολα. Λοιπόν για το γραμματισμό έτσι κι αλλιώς ποτέ δεν τελειώνει η συζήτηση είναι πάντοτε μια ανοιχτή συζήτηση διότι όπως θα καταλάβατε τα πάντα είναι γραμματισμός έτσι από ένα σημείο και μετά τα πάντα είναι γραμματισμός. Η ανάγνωση που είναι η δεύτερη έννοια με την οποία σήμερα θα ασχοληθούμε δεν θα ασχοληθούμε τόσο πολύ όσο ασχοληθήκαμε το γραμματισμό βέβαια διότι ανήκει η ανάγνωση στο γραμματισμό. Η ανάγνωση δεν είναι κάτι διαφορετικό δεν χρειάζεται να πούμε πολλά διαφορετικά πράγματα για την ανάγνωση απλώς την έχω χωριστά διότι θέλω να σας επιστήσω την προσοχή σε αυτή την έννοια. Η ανάγνωση είναι μια σπουδαία έννοια, μια έννοια η οποία είναι το άλφα και το ομέγα του μαθήματος της λογοτεχνίας. Διότι στο μάθημα της λογοτεχνίας δεν διαβάζουμε για να πάρουμε γνώσεις όπως σε άλλα μαθήματα, στο μάθημα της ιστορίας διαβάζουμε και κείμενα αλλά για να πάρουμε γνώσεις. Στο μάθημα όλα τα μαθήματα πάρτε βιολογία ξέρετε ό,τι θέλετε διαβάζουμε για να πάρουμε γνώσεις. Στο μάθημα της λογοτεχνίας διαβάζουμε για να διαβάζουμε έτσι δεν διαβάζουμε για άλλο λόγο αυτό ακριβώς κάνει δηλαδή την ανάγνωση στο μάθημα της λογοτεχνίας τον πιο σπουδαίο σκοπό. Έτσι είναι όπως είπα το α και το ω του μαθήματος. Λοιπόν τι χρειάζεται να ξέρουμε επιπλέον να πούμε επιπλέον για την ανάγνωση. Πρώτα πρώτα ότι η ανάγνωση είναι μια εμπειρία στην οποία συμμετέχουν πολλές πλευρές του εαυτού μας. Δηλαδή η ανάγνωση όπως ξέρετε δεν είναι μόνο διαβάζω αυτά που βλέπω στο χαρτί. Την ώρα που διαβάζω κινητοποιείται το γνωστικό κομμάτι του εγκεφάλου μας κινητοποιούνται οι γνώσεις που έχουμε. Κυνητοποιείται όμως και ο συναισθηματικός μας κόσμος όπως είπαμε προηγουμένως. Κυνητοποιούνται συναισθήματα. Κυνητοποιείται η μνήμη μας. Κυνητοποιούνται οι αναμνήσεις μας. Θυμόμαστε άλλα πράγματα που έχουμε ζήσει εμείς οι ίδιοι. Κουβέντες που έχουμε πει, που μας έχουν πει και τα λοιπά. Κυνητοποιείται δηλαδή το νευρικό μας σύστημα. Μπορεί να νιώσουμε δυσφορία, να νιώσουμε ευχαρίστηση. Είναι δηλαδή η ανάγνωση μία δραστηριότητα, μία εμπειρία. Η οποία ούτε ανήκει μόνο σε μία επιστήμη. Δεν τη μελετούμε την ανάγνωση μόνο από μία επιστήμη. Τη μελετά η φιλολογία, τη μελετά η παιδαγωγική, τη μελετά η γνωστική ψυχολογία, η ψυχιατρική. Πάρα πολλές επιστήμες μελετούν την ανάγνωση διότι είναι τόσο συνολική εμπειρία. Αυτή λοιπόν η εμπειρία που είναι η ανάγνωση προφανώς σχετίζεται με όλες τις άλλες εμπειρίες της ζωής μας. Και ειδικά σχετίζεται με αυτό που ονομάζουμε πολιτισμικές εμπειρίες. Γι' αυτό λέει λοιπόν εδώ ότι η εμπειρία της ανάγνωσης επιτελείται στα πλαίσια μιας ιδιόμορφης πολιτιστικής σκηνής. Είναι λίγο εξεζητημένη αυτή η φράση, όμως θέλει να πει ότι η ανάγνωση βρίσκεται στο κέντρο αυτού που ονομάζουμε πολιτισμός. Και θυμηθείτε τον πολιτισμό που συζητούσαμε και στο προηγούμενο μάθημα. Πολιτισμός δηλαδή είναι όλες οι τέχνες και τα γράμματα. Είναι το σύστημα αξιών και πρακτικών με το οποίο πορευόμαστε και είναι ένας τρόπος ζωής. Άρα λοιπόν τι σημαίνει αυτό. Όταν θέλουμε στο σχολείο να προωθήσουμε την ανάγνωση έτσι και να κάνουμε όπως είπαμε τα παιδιά να αγαπάν την ανάγνωση να διαβάζουν και όλα αυτά. Δεν μπορούμε να το κάνουμε μόνο με την ανάγνωση. Τι εννοώ. Δηλαδή αν είχαμε άπειρες ώρες δικές μας σημαίνει ότι θα διαβάζαμε και θα διαβάζαμε και θα διαβάζαμε και θα ξαναδιαβάζαμε 100 πράγματα, 100 βιβλία. Και θα νομίζαμε ότι όσο περισσότερο διαβάζουμε έτσι μόνο προωθούμε την ανάγνωση. Όχι, λάθος. Για να προωθήσεις πραγματικά την ανάγνωση πρέπει να προωθήσεις ολόκληρη την πολιτιστική σκηνή. Δηλαδή να προωθήσεις και το θέατρο, να προωθήσεις και τον κινηματογράφο, να προωθήσεις και τις εκδρομές, να προωθήσεις και τις επισκέψεις στα μουσεία και στα μνημεία και τις βόλτες στα δάση και παντού. Δηλαδή ότι για να προωθήσεις την ανάγνωση και για να κάνεις τους ανθρώπους να αγαπούν την ανάγνωση δεν θα το κάνεις μόνο με το να τους δίνεις βιβλία. Τι να το κάνω εγώ να έχω πολλά βιβλία όταν δεν έχω άλλες εμπειρίες. Καταλάβατε? Πώς θα συνδέσω δηλαδή αυτά που διαβάζω με το κενό θα τα συνδέσω. Άρα λοιπόν πρέπει να κινούμαστε σε δύο επίπεδα. Το ένα επίπεδο είναι φυσικά η σχέση με την ανάγνωση και με τα βιβλία, αλλά το άλλο επίπεδο είναι το να δίνεις τα παιδιά πάρα πολλά ερεθίσματα από πολλούς τομείς της πολιτισμικής μας ζωής, ώστε να έρχονται όλα αυτά και να συνδέονται μεταξύ τους και το ένα να προωθεί το άλλο. Δηλαδή βλέπω κάτι στο θέατρο και μου ανοίγεται η όρεξη να διερευνήσω ένα θέμα και για να διερευνήσω ένα θέμα πάω και βρίσκω ένα βιβλίο. Καταλάβατε? Διαβάζω ένα βιβλίο όμως επειδή έχω εμπειρίες από άλλα πράγματα μπορώ και νοηματοδοτώ το βιβλίο που διαβάζω πιο άνετα από ότι θα το νοηματοδοτούσα αν δεν είχα εμπειρίες. Άρα λοιπόν γι' αυτό λέμε ότι η ανάγνωση επιτελείται στο πλαίσιο μιας πολιτισμικής σκηνής. Όλοι οι τομείς συμβάλλουν. Το είπατε από την αρχή σήμερα του μαθήματος ότι ανάγνωση φωναχτεί διαβάζω χωρίς να καταλαβαίνω τίποτα δεν είναι ανάγνωση. Δηλαδή δυστυχώς σε πάρα πολλές τάξεις βάζει ο εκπαιδευτικός, θα το δείτε κι εσείς με τις παρατηρήσεις που θα κάνετε, βάζει ο εκπαιδευτικός τους μαθητές να διαβάζουν φωναχτά κατακερματίζοντας το κείμενο. Ο καθένας διαβάζει ένα κομματάκι και είναι πολύ αμφίβολο εάν κανείς από όλους που διαβάζουν βγάζει νόημα. Μπορούμε να διαβάζουμε υπέροχα φωναχτά και να μην καταλαβαίνουμε τίποτα. Όταν ένας μαθητής διαβάζει πάρα πολύ ωραία, είναι καλό βέβαια που διαβάζει αμέσως, αλλά δεν μας εγγυάται ότι βγάζει και νόημα. Ανάγνωση χωρίς νόημα δεν είναι ανάγνωση. Μόνο όταν βγάζεις νόημα είναι ανάγνωση. Σε τέτοια περίπτωση, όταν κατακερματίζαμε το κείμενο, το μυαλό μας έδωσε τον πιο δάσκαρο όταν διαβάζουμε. Να βγάλεις νόημα. Να μην με πιάσει η λοδή που χάσεις. Και επίσης είναι πολύ άδικο για τα παιδιά που δεν διαβάζουν καλά φωναχτά και που όταν τους ζητάς να διαβάσουν εκτίθενται διότι δεν διαβάζουν καλά, λίγο συλλαβίζουν κτλ. Και βγαίνει το συμπέρασμα στο δάσκανο και σε όλη την τάξη ότι αυτός δεν διαβάζει καλά. Όμως αυτός μπορεί να βγάζει νόημα. Και όταν διαβάζει σιωπηλά μπορεί να βγάζει νόημα και μάλιστα πιο πλούσιο νόημα από τον άλλον που διαβάζει πολύ ωραία φωναχτά. Καταλάβατε. Ορίστε. Αλλά δεν θέλω να ρωτήσω κάτι. Ορίστε. Ορίστε. Τι είπατε. Ότι συμφωνώ σε αυτό που λέτε, ότι δεν είναι για το καλύτερο τράγμα και για το μοναδικό φωνάσιασμα και το μοναδικό τρόπο. Αλλά μήπως δεν μπορούν να το κάνουν όσο μία τράση. Υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι. Υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι. Έχει να κάνει με την όλη οργάνωση του μαθήματος. Έτσι. Υπάρχουν πολλών ειδών αναγνώσης. Υπάρχει η ανάγνωση που γίνεται στο σπίτι και στο σχολείο δεν γίνεται ανάγνωση. Γίνεται η συζήτηση αλλά η ανάγνωση γίνεται στο σπίτι. Υπάρχει ισιοπηλή ανάγνωση μέσα στην τάξη. Υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι. Μπορείτε να ελέγξετε την ανάγνωση του μαθήματος του μαθήματος. Άλλο αυτό. Αυτό είναι το πιο εύκολο να το ελέγξουμε. Δεν είναι αυτό δύσκολο. Λοιπόν, το άλλο. Ανάγνωση και παιχνίδι. Σας φαίνονται άσχετες αυτές οι δύο έννοιες μεταξύ τους. Βλέπετε καμία σχέση. Η ανάγνωση μοιάζει με το παιχνίδι. Τι λέτε. Ναι. Πιστεύω πως ναι. Ανάγνωση και παιχνίδι. Α, και να παίξουν καρεγιόζι στο τέλος. Αυτό είναι, ναι, είναι η μία εκδοχή της σχέσης. Ωραία, το κείμενο δηλαδή, το οποίο μέσα από τις ιδιότητες που έχει το κείμενο που διαβάζουμε, έτσι το κάνουμε στο τέλος παιχνίδι. Τι θα λέγατε. Ναι. Θέλω πρωτογραφικώς, σε μεγάλο περίπτωση, να συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή η ανάγνωση δεν συμβαίνει κακό με την παιχνίδι, κατά την αυτοίς έγινη δικασία. Και ότι ο καλύτερος το σκοπός θα ήταν να μπορούσαν να τα συνδυάσουν και τα δύο κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Δηλαδή, για να έχεις μια καστηρική δικασία για τα παιχνίδια, θα μπορούσαν να τα συνδυάσουν και τα δύο κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης. Ωραία, λέει η συνάδελφός σας ότι σήμερα δεν συνδυάζονται τουλάχιστον στο σχολείο όπως το ξέρουμε. Στον υπιαγωγείο πολύ περισσότερο, πολύ σωστά, το υπιαγωγείο μας βάζει τα γυαλιά σε πολλά πράγματα, τα κάνει καλύτερα το υπιαγωγείο από ό,τι τα κάνουμε εμείς, στο δημοτικό σχολείο και πολύ περισσότερο στο γυμνάσιο, έτσι, και μιλώ για την ουσία των πραγμάτων. Λοιπόν, ο σκοπός όμως για να τα συνδέσουμε είναι να καταλάβουμε τη σχέση τους, έτσι, αυτό προσπαθούμε τώρα να καταλάβουμε, τη σχέση τους, ορίστε. Λοιπόν, πολύ σωστά, λοιπόν, κάτι κερδίζουμε και απ' τα δύο, αλλά το κερδίζουμε μέσα από την ευχαρίστηση, μέσα από την απόλαυση, στο βαθμό που και η ανάγνωση βέβαια προσφέρει απόλαυση, πολύ σωστά. Τι θα έλεγες? Για να κάνουμε το, για να ακούσουμε το δημοτικό, όπως το θεαγωγείο, ένα παιχνίδι, πρέπει να δώσουμε και λίγες εικόνες όπως θέλουμε στο θεαγωγείο, με ξερά κείμενα δεν θα το καταφέρουμε αυτό. Να κάνουμε στο κείμενο ένα ρίχνι, η εικόνα στο θεαγωγείο ένας γρίφος πρέπει να είναι του κρίτου από πίσω, ενώ το ξερά κείμενα στο δημοτικό το πιστεύω ότι μπορεί να γίνει. Άρα λέτε ότι για να γίνει παιχνίδι χρειάζονται εικόνες, χρειάζονται να προσθέσω εγώ και οι σωστές δραστηριότητες. Τι άλλο θα λέγατε? Να οργανώσουμε δραστηριότητες οι οποίες είναι παιχνίδι, όπου δεν έχουμε όμως την ανάγνωση. Α, μπράβο, έτσι δηλαδή λέει η συνάδελφός σας να οργανώσουμε δραστηριότητες οι οποίες να είναι παιγνιώδεις, όμως για να τις κάνεις τις δραστηριότητες πρέπει και να διαβάσεις κάτι. Δηλαδή είναι αυτό που λέμε γέννησε η κότα το αυγό ή το αυγό την κότα. Πρέπει να διαβάσουμε για να παίξουμε ή να παίξουμε για να διαβάσουμε. Και τα δύο προφανώς. Κάποια διαβάσματα θα μας οδηγήσουν σε παιχνίδια, κάποια παιχνίδια θα μας οδηγήσουν σε διαβάσματα. Η ανάγρος και το παιχνίδι έχουν ένα πολύ σημαντικό κοινό στοιχείο που είναι η ανακάλυψη. Ανακαλύπτω πράγματα για τον κόσμο και για τον εαυτό μου. Μέσα από το παιχνίδι τα παιδιά ανακαλύπτουν πράγματα, δοκιμάζουν ρόλους. Λένε τώρα θα παίξω τη μαμά, τον μπαμπά, τη θεία, τον θείο, την ουνά, έτσι τώρα θα κάνω, θα παίξω τον γιατρό, τη νοσοκόμα. Αυτό είναι δοκιμασία ρόλων. Δοκιμάζω τους ρόλους που μεθαύριο όταν θα μεγαλώσω μπορεί να παίξω στην κοινωνία. Στην ανάγνωση πώς δοκιμάζεις ρόλους, πώς γίνεται αυτό στην ανάγνωση. Ποια είναι η διαδικασία, ποιος είναι ο μηχανισμός, ναι. Συνειδητάτες και άλλους σύρρους που σας έχουν εφαρμόνει στους ρόλους ή θέλετε με το οποίο άλλος είναι η διάδοση. Ακριβώς, είναι μέσω των χαρακτήρων των κειμένων. Δηλαδή ταυτίζομαι με τον χαρακτήρα και αρχίζω και αναρωτιέμαι. Αν ήμουν εγώ στη θέση του τι θα έκανα. Αυτό μοιάζει πολύ με τα παιχνίδια των ρόλων που παίζουν τα παιδιά. Και ένα σωρό άλλα πράγματα, τον να λύνεις κάποιους γρίφους και στη λογοτεχνία λύνουμε γρίφους. Πολλά και βέβαια υπάρχει και η απόλαυση και στα δύο η κοινή απόλαυση της επικοινωνίας με άλλους. Δηλαδή παίζω βέβαια μπορεί να παίξω και μόνος μου. Όμως πολύ ωραιότερο δεν είναι να παίζω με τους φίλους μου. Το ίδιο συμβαίνει και με την ανάγνωση. Κατά κανόνα μόνος μου διαβάζω. Όμως δεν είναι πολύ ωραίο αν μπορώ αυτά που διαβάζω να τα μοιραστώ με φίλους και να κάνω κάποια πράγματα μαζί με τους φίλους μου. Πάνω σε αυτά που διαβάζω. Δηλαδή αυτή η σχέση της ατομικής δραστηριότητας με μία ομαδική δραστηριότητα είναι πολύ σημαντική σχέση και υπάρχει και στην ανάγνωση και στο παιχνίδι. Τέλος το κατάλληλο βιβλίο στον κατάλληλο αναγνώστη την κατάλληλη στιγμή. Αυτό είναι ένα μότο, μία φράση που έχει καθιερωθεί και θέλει να δείξει πώς διαλέγουμε βιβλία, πότε είναι πετυχημένη μία επιλογή. Μια επιλογή λοιπόν είναι πετυχημένη όταν το κατάλληλο βιβλίο συνδεθεί έρθει στα χέρια του κατάλληλου αναγνώστη την κατάλληλη στιγμή. Και οι τρεις παράγοντες πρέπει να συντρέχουν για να πετύχει μια ανάγνωση. Μπορεί το βιβλίο να είναι κατάλληλο και ο αναγνώστης να είναι κατάλληλος, όμως αν η στιγμή δεν είναι κατάλληλη η ανάγνωση θα ατυχήσει. Σας έχει συμβεί αυτό ποτέ? Σας έχει συμβεί να πάτε να διαβάσετε ένα βιβλίο και να μην σας αρέσει, να μην σας τραβάει, να μην θέλετε να το διαβάσετε και να το βάζετε στην άκρη. Και μετά από ένα χρόνο ή μερικούς μήνες ή δύο χρόνια το πιάνεις ξανά το βιβλίο και λες πω πω τι ωραίο που είναι, τι άλλαξε. Το βιβλίο είναι το ίδιο, εσύ δεν είσαι όμως ο ίδιος, εσύ έχεις αλλάξει προφανώς, η στιγμή τώρα είναι κατάλληλη για να πάρεις αυτό το βιβλίο. Λοιπόν, άρα και το μάθημα της λογοτεχνίας που θέλουμε να οργανώσουμε πρέπει να πάρει υπόψη του αυτούς τους τρεις παράγοντες. Να βρίσκει δηλαδή τα κατάλληλα βιβλία για τους κατάλληλους αναγνώστες που είναι οι μαθητές μας, όμως να τους δίνει αυτά τα κατάλληλα βιβλία, να τους τα προτείνει στην κατάλληλη στιγμή. Και ποια βέβαια είναι η κατάλληλη στιγμή, στην εκπαίδευση δεν είμαστε τυχαία να περιμένουμε να καθόμαστε, να περιμένουμε πότε θα έρθει η κατάλληλη στιγμή, στην εκπαίδευση έχουμε κι άλλους τρόπους να δημιουργούμε αυτή την κατάλληλη στιγμή, δηλαδή να δημιουργούμε αυτό που λέμε μαθησιακό περιβάλλον. Να δημιουργούμε μια κατάλληλη εκπαιδευτική περίσταση. Να δημιουργούμε ένα πλαίσιο προβληματισμού. Όλα αυτά που λέω είναι οι φράσεις υπεδαγωγικές που αντιστοιχούν σε αυτό που λέει η θεωρία της ανάγνωσης, κατάλληλη στιγμή. Στη ζωή μας περιμένουμε πότε θα έρθει η κατάλληλη στιγμή και έρχεται τυχαία. Και άμα δεν έρθει δεν μας νοιάζει θα βρούμε ένα άλλο βιβλίο. Στην εκπαίδευση προσπαθούμε να τη δημιουργήσουμε αυτήν την κατάλληλη στιγμή. Εντάξει. Θέλετε κάτι σε αυτό να ρωτήσετε γιατί είναι σημαντικό σημείο αυτό. Θα ήθελα κάτι να πω. Αυτό για την κατάλληλη στιγμή μπορεί κάποιος εκπαιδευτικός να το εφαρμόσει δείχνοντας ας πούμε ένα πρόσωπο μιας ταινίας που υπάρχει και σε βιβλίο. Και ας πούμε για τη συνέχεια τα παιδιά να έπρεπε να διαβάσουν ένα βιβλίο. Ας πούμε όπως οι άνθρωποι που δίνουν πολλές ιστορίες σ' αυτόν τον χρόνο μαζί, που υπάρχουν και σε βιβλίο, η δημιουργία μου αντιχειπήρα το βιβλίο, δεν μου είχε αρέσει. Ενώ όταν είδα την ταινία μετά ήθελα ποιο μπορεί να δείχνω στο βιβλίο. Πολύ σωστά. Αυτό που περιγράψατε τώρα είναι μία από τις μεθόδους για να δημιουργήσουμε μία εκπαιδευτική περίσταση. Λοιπόν, και τέλος οι αναγνωστικές προσδοκίες. Ορίστε. Αυτό είναι για τα ίδια στιγμή. Έχετε πάλι την διαφορετικότητα των παιδιών που έχετε να σου βρει, ποιο βιβλίο είναι να κάνω για να διαθάσω. Το βιβλίο το έχω πάρα πολύ δίκιο και έχω πάρα πολύ τόπος δουλειάμα. Και τι ξέρεις, παίρνεις ένα βιβλίο, δεν σου αρέσει, το αφήνεις. Βέβαια. Έχει σχέση με το πώς κάνουμε τις επιλογές μας, προφανώς. Προφανώς. Έτσι είναι όπως το λέτε. Έχει σχέση και με αυτό που θα πούμε τώρα. Αναγνωστικές προσδοκίες. Δηλαδή, για να μας αρέσει ένα βιβλίο και για να βγάλουμε... ήθελες κάτι να πεις, ε? Για τις αναγνωστικές προσδοκίες. Όχι. Για την κατάει στιγμή. Όχι. Ναι, ναι, πες, πες. Πες, πες. Βέβαια, το φύλλο... πολύ σωστά, πολύ σωστά. Το φύλλο, από την ώρα που είναι παράγοντας της προσωπικότητάς μας και της υποκειμενικότητάς μας, είναι κάτι που προσδιορίζει τον κατάλληλο αναγνώστη. Εννοείται. Χωρίς αυτό να σημαίνει, βέβαια, ότι πρέπει να σκεφτόμαστε μόνο με τέτοια στερεότυπα. Δηλαδή, ναι μεν οι έρευνες δείχνουν ότι τα κορίτσια διαβάζουν περισσότερο λογοτεχνία και τα αγόρια περισσότερο βιβλία γνώσεων, όμως υπάρχουν αγόρια τα οποία είναι πολύ φανετική αναγνώστηση της λογοτεχνίας. Δηλαδή, υπάρχουν πάντα και εξαιρέσεις, έτσι, και πρέπει να είμαστε πολύ σκεπτικοί απέναντι σε αυτά τα στερεότυπα. Και η ηλικία βέβαια, παίζει τα ενδιαφέροντα, όλα αυτά, εννοείται. Αυτό το ρητό, ας το πω έτσι, θα το συναντήσουμε και παρακάτω σε άλλο μας μάθημα, όταν θα μιλάμε για τα κριτήρια επιλογής, έτσι, των βιβλίων. Λοιπόν, να πω λίγο και για τις αναγνωστικές προσδοκίες, διότι παίζουν μεγάλο ρόλο στο πώς θα μας φανεί μια ανάγνωση, πώς θα μας φανεί ένα βιβλίο. Δηλαδή, όταν παίρνεις τα χέρια του αναγνώστης ένα βιβλίο, δεν είναι αθώος. Το παίρνεις τα χέρια του έχοντας ήδη αναγνωστικές προσδοκίες για αυτό το βιβλίο. Δηλαδή, τι περιμένει από αυτό το βιβλίο, χωρίς ακόμα να ξεκινήσεις την ανάγνωση. Από ποιους παράγοντες δημιουργούνται αυτές οι αναγνωστικές προσδοκίες, τι λέτε, το έχετε σκεφτεί ποτέ. Παίρνετε ένα βιβλίο, το πιάνετε, το βλέπετε, το κοιτάτε, δεν έχετε ασυνέστητα μέσα σας, ήδη αρχίσει να περιμένετε κάποια πράγματα, ορίστε. Εξαρτάται από τι προβλήματα έχει ως εκείνη τη στιγμή, τι εμπειρίες έχει, τι έχει διαβάσει. Δηλαδή, αν έχει διαβάσει, να πάρουμε το παράδειγμα αυτό με τα αστυνομικά, αν έχει διαβάσει ήδη κάποια αστυνομικά και πάρει ένα αστυνομικό, έχει αναγνωστικές προσδοκίες οι οποίες είναι τεριαστές σε αυτό που θα διαβάσει. Δηλαδή, ξέρει τι θα περιμένει. Ενώ, αν περιμένει να διαβάσει μια ρομαντική ιστορία και πάρει ένα αστυνομικό, αυτές οι αναγνωστικές προσδοκίες δεν θα εκπληρωθούν και σημαίνει ότι δεν θα του αρέσει. Για να σου αρέσει, δηλαδή, κάποιο βιβλίο, πρέπει να το βιβλίο αυτό να ανταποκρίνεται στις αναγνωστικές προσδοκίες που έχεις. Αλλά και οι αναγνωστικές προσδοκίες σου δεν πρέπει να είναι, ας το πούμε, ουτοπικές. Δηλαδή, δεν θα πάρω εγώ να διαβάσω μαντά έχοντας αναγνωστικές προσδοκίες ότι θέλω να διαβάσω ένα φιλοσοφικό βιβλίο. Άμα θέλω φιλοσοφικό βιβλίο και πάρω μαντά, θα υπάρξει σύγκρουση και δεν θα μου αρέσει προφανώς. Άμα θέλω να περάσω την ώρα μου και να χαλαρώσω, αν αυτή είναι η αναγνωστική μου προσδοκία και πάρω μαντά, μπορεί και να μου αρέσει, διότι αυτό ήθελα, αυτό βρήκα. Άρα λοιπόν, ο σκοπός είναι και το μάθημα πρέπει αυτό να το φροντίζει, να δημιουργεί αναγνωστικές προσδοκίες, γι' αυτό και είπαμε και προηγουμένως ότι πρέπει η δουλειά να ξεκινάει πριν από την ανάγνωση, γιατί οι αναγνωστικές προσδοκίες δημιουργούνται πριν από την ανάγνωση. Τέτοιες αναγνωστικές προσδοκίες ώστε η ανάγνωση να μπορεί να τις εκπληρώσει και τότε να μπορεί και να βγάλει νόημα το παιδί και να του αρέσει κιόλας. Επίσης οι αναγνωστικές προσδοκίες δημιουργούνται από το εξώφυλλο του βιβλίου, από τον τίτλο, από τις εικόνες, από το πιστόφυλλο, όλα αυτά δημιουργούν κάποιες προσδοκίες που μας ετοιμάζουν για την ανάγνωση. Ορίστε. Πολύ σωστά, αυτό ήθελα να το πω κι εγώ και το ξέχασα, ότι οι αναγνωστικές προσδοκίες ξεκινάνε να δημιουργούνται από το ποιος μουσίστησε το βιβλίο. Δηλαδή αν ήρθε ένας φίλος σου και σου είπε πάρε αυτό το βιβλίο, διάβασέ το, είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, αυτό επειδή αγαπάς το φίλο σου και τον εμπιστεύεσαι την γνώμη του, αυτό ήδη σου δημιουργεί μία θετική προδιάθεση για το βιβλίο. Αν έρθει ένας και σου πει, όπα πα χάλει αυτό το βιβλίο, απέσιο κτλ, και εσύ για κάποιο λόγο επιμένεις να το διαβάζεις, ξεκινάς αυτή την ανάγνωση από ένα μίον. Ότι δηλαδή είσαι αρνητικά προκατηλημένος για αυτό το βιβλίο. Και μπορεί βέβαια το βιβλίο να σε εκπλήξει και να σου αρέσει. Όπως θέλω να πω ότι οι προσδοκίες έχουν ήδη ξεκινήσει από το ποιος σου το συστήνει το βιβλίο. Λοιπόν, όλα αυτά πρέπει να τα έχουμε υπόψη μας, ξαναλέω, όταν οργανώνουμε το μάθημα, να τα προσέχουμε. Αυτό μόνο, τη γλώσσα δεν θα προλάβουμε σήμερα φυσικά να τη συζητήσουμε, μόνο εδώ να τελειώσουμε λίγο με δύο σκοπούς, με βάση την ανάγνωση που είπαμε. Ο πρώτος σκοπός είναι ότι θέλουμε η σχολική τάξη να γίνει μια κοινότητα αναγνωστών, να την αντιμετωπίζουμε ως μια κοινότητα αναγνωστών. Η τάξη δεν είναι μία αγέλη, δεν είναι καν μία ομάδα, είναι μια κοινότητα από αναγνώστες και αυτό σε άλλο μάθημα θα δούμε τι σημαίνει και γιατί είναι σημαντικό να την αισθανόμαστε την τάξη ως κοινότητα αναγνωστών που έχει ακριβώς κάποιες που διέπεται από κάποιες αξίες. Και τέλος, θέλουμε, στην Ελλάδα η αναγνωστική ανάγνωση δεν είναι αρκετά διαδεδομένη, έχουμε από τα μικρότερα ποσοστά στην Ευρώπη αναγνωστών, έχουμε πολύ χαμηλά ποσοστά αναγνωστών και θέλουμε ακριβώς να δημιουργήσουμε συστηματικούς και ανεξάρτητους αναγνώστες. Θέλουμε δηλαδή να προωθήσουμε τη φυλαναγνωσία, είναι βασικός σκοπός αυτός του μαθήματος της λογοτεχνίας. Και πρέπει να σας πω ότι κανένα πρόγραμμα σπουδών μέχρι τώρα δεν έθεται αυτό το σκοπό γραπτός. Έλεγε άλλα πράγματα, αλλά το ότι ήθελε το μάθημα της λογοτεχνίας επειδή όχι να προωθεί στην ανάγνωση και να δημιουργήσει συστηματικούς και ανεξάρτητους αναγνώστες, οι οποίοι αισθάνονται την ανάγνωση ως βασική τους ανάγκη. Αυτό σημαίνει συστηματικός. Δηλαδή διαβάζω ό,τι κι αν γίνει. Δεν διαβάζω ούτε επειδή είναι μόνο το επάγγελμά μου, ούτε επειδή είμαι μαθητής. Μπορεί να κάνω όλα τα επαγγέλματα του κόσμου. Υπάρχουν για όλους τους ανθρώπους βιβλία που να τους αρέσουν. Δεν υπάρχει άνθρωπος, ό,τι ενδιαφέροντα και να έχει, ό,τι μορφωτικό επίπεδο και να έχει, υπάρχει το κατάλληλο βιβλίο γι' αυτόν, που θα του αρέσει και θα τον κάνει να νιώσει απόλαυση. Λοιπόν, άρα μπορεί να γίνει συστηματικός αναγνώστες. Και ανεξάρτητος αναγνώστες είναι αυτός που ξέρει να διαλέγει τα βιβλία που ταιριάζουν σε αυτόν. Έτσι, και που ικανοποιούν τις δικές του επιθυμίες, τα δικά του ενδιαφέροντα και μπορεί να τα αξιοποιεί αυτά τα βιβλία στη ζωή του. Δηλαδή, να τον βοηθάνε να ζήσει καλύτερα. Να τον βοηθάνε να νιώσει καλύτερα, να αντιμετωπίσει τα θέματα του. Έτσι, και να παιδάσει και καλύτερα και να ψυχαγωγείται. Αυτά για σήμερα. Θέλετε κάποια ερώτηση, κάτι έχετε? Εντάξει, ευχαριστώ πολύ. |
