| : Καλησπέρα. Αφού ευχαριστήσω την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και όλους τους φορείς που συνεργάστηκαν για τη δημιουργία αυτής της σειράς ομιλειών γύρω από θέματα ψυχικής υγείας στις ιδιαίτερες ημέρες τις οποίες όλοι μαζούμε, θα ήθελα να σας συστηθώ. Είμαι ο Ψυχέδρος Παναγιωτήτης Παναγιώτης, Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Εξαρτησιωγών Ουσιών και επιστημονικός συνεργάτης της Απανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής του Αριστοτελίου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Θα προσπαθήσω με απλά λόγια να περιγράψω κάποιες από τις ανησυχίες της παγκόσμιας ψυχιατρικής κοινότητας γύρω από θέματα πανδημίας και προβλημάτων ατόμων με διαταραχή χ για έναν κορονοϊό, ο οποίος έχει ζωονοτική προέλευση, προέρχεται δηλαδή από άλλα θηλαστικά, με τους πρώτους νοσούντες ανθρώπους να καταγράφονται στην πόλη Γιουχάν, πρωτεύουσα της επαρχίας Σιουμπάης της Κίνας, στα τέλη του 2019. Πρόκειται για έναν ιό που επιτίθεται στο αναπνευστικό μας σύστημα και έχει υψηλότερο ποσοστό μεταδοτικότητας από την εποχική γρήπη. Δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια το ποσοστό θνησιμότητας καθώς εξαρτάται από τον αριθμό του μη διεγνωσμένου και ασυπτωματικών περιστατικών και απαιτούνται περισσότερες αναλύσεις για τον ακριβή προσδιορισμό του. Μέχρι στιγμής όμως γνωρίζουμε ότι οι θάνατοι και οι σοβαρότερες κλινικές εικόνες παρατηρούνται συνήθως σε άτομα μεγάλης ηλικίας με υποκείμενα προβλήματα υγείας όπως ο διαβίτης, ο καρκίνος και οι παθήσεις του αναπνευστικού και καρδιοαγγεακού συστήματος. Πολλοί οργανισμοί σε παγκόσμιο επίπεδο επιστούν ήδη την προσοχή για τις ιδιαιτερότητες που μπορεί να εμφανιστούν σε άτομα με θέματα εξάρτηση ή κατάχρησης ψυχοδραστικών ουσιών. Λόγω της καραντίνας πολλές χώρες έχουν ήδη εφαρμόσει αυστηρούς αστυνομικούς ελέγχους, μια κατάσταση που αναμένεται να επηρεάσει με τη σειρά της τη διαθυσιμότητα παράνομων και νόμιμων ψυχοτρόπων ουσιών καθώς και τη δυνατότητα πρόσβαση των ατόμων σε αυτές. Το γεγονός αυτό αναμένεται να έχει επιπτώσεις τα άτομα με συνηπάρχουσα διαταραχή εξάρτησης. Στις αναμενόμενες επιπτώσεις περιλαμβάνω δεταστερητικά συμπτώματα ανάλογα με την ή τις ουσίες χρήσης και κατάχρησης που τα άτομα αυτά κάνουν για να δεις ίσως κάποιας καινούργιας ψυχοπαθολογίας. Ως γνωστόν, η έντονη ανάγκη για χρήση μπορεί να απελευθερώσει παρορμητικές επιθετικές ή αντικοινωνικές συμπεριφορές μεταξύ των ατόμων. Σε ορισμένους ασθενείς επίσης, η έλλειψη ψυχοδραστικών ουσιών μπορεί να επιδινώσει και συντώματα άλλων ψυχικών διαταραχών που συνηπάρχουν, όπως συναισθήματα άγχους, κατάθλιψης, ψυχωτικές εκδηλώσεις ή αυτο- και έτερο-καταστροφικές συμπεριφορές. Η ελλειπής πρόσβαση σε φαρμακευτικά θεραπευτικά σκευάσματα, λόγω δυσκολιών στη συνταγωγράφηση, στην παραγωγή ή στη διανομή τους, μπορεί να οδηγήσει με τη σειρά της σε υποτροπές, σε καταναγκαιστική χρήση άλλων ψυχοτρόπων ουσιών για να καλυφθεί το κενό και σε επιδίνωση της είδη βεβλαμένης ψυχικής υγείας των ασθενών. Πίσης, οι ασθενείς με διαταραχές εξάρτησης που παρακολουθούν θεραπευτικά προγράμματα μείωσης της βλάβης, μέσα από τους περιορισμούς στη λειτουργία των δομών και τη δυσλειτουργία που θα επέλθει στην παρακολούθηση των θεραπευτικών αυτών προγραμμάτων, μπορεί να καταστούν ευάλωτοι σε επιπτώσεις στη σωματική τους υγεία και σε μία πιθανή μόλυνση τους από τον ιό. Πολλοί ασθενείς με διπλή διάγνωση ζουν περιθεροποιημένοι χωρίς να έχουν απαραίτητα τους κατάλληλους μηχανισμούς και τις δυνατότητες να διαχειριστούν με επιτυχία τους περιορισμούς και τις αυστηρές πολιτικές υγείας που η καραντίνα έχει φέρει στο προσκίνιο. Αποτέλει άλλο στη κοινή γνώση η μειωμένη πρόσβαση των ανθρώπων με διαταραχή χρήσης ουσιών στην υγειονομική περίθαλψη είτε στα πλαίσια του στιγματισμού από την κοινότητα για τα συστήματα υγείας παγκοσμίως είτε στα πλαίσια της περιορισμένης αυτοφροντίδας και ικανότητας υπεύθυνης διαχείρισης των αναγκών τους. Η συνθήκη αυτή αυξάνει τους κινδύνους μόλυνσης, μετάδοσης και κακής έγκβασης της νόσου με έναν εκθετικό τρόπο. Επίσης η ανάγκη διαλογής για την παροχή ιατρικής φροντίδας όταν οι καταστάσεις υγειονομικής κρίσης μπορεί να το επιβάλλουν δεν είναι ακόμη γνωστό αλλά και σαφές πόσο και σε ποια κατεύθυνση θα μπορεί να επηρεάσει τη φροντίδα του πληθυσμού αυτού. Προπανδημία συνθήκες ήταν ήδη ευρέως γνωστό και αποδεκτό ότι οι συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων προβλήματα εξάρτησης οδηγούν και σε υψηλή επικίνδυνότητα νόσησης και κακής έγκβασης της πορείας της υγείας τους στα πλαίσια μιας οργανικής ή ψυχικής νόσου. Η κακή ατομική υγιεινή, η υψηλή συνοσηρότητα με άλλα νοσήματα ψυχικά και σωματικά, τα συνήθως μη υγιή περιβάλλοντα διαβίωσης ή συμβίωσης, οι ίδιες οι πρακτικές και οι συνθήκες χρήσης των ουσιών μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα μετάδοσης του υιού. Οι επικίνδυνες συμπεριφορές, το μοίρασμα εργαλείων χρήσης, η διακίνηση χρημάτων και ουσιών αγνώστου προελεύσεως και η υψηλή παραβατικότητα που τους πληθυμούς αυτούς πολύ συχνά χαρακτηρίζει, αποτελούν αρνητικούς προγνωστικούς παράγοντες επίσης. Εκτεκτό και ευραίος γνωστό ότι η κατάχρηση ουσιών, ανάλογα με το είδος της ουσίας, τη συχνότητα, την ποσότητα αλλά και τη χρονιότητα της χρήσης αυτής, επιφέρει συνήθως σημαντική επιβάρινση στην γενική κατάσταση της υγείας των ανθρώπων Χριστών. Το αυτό άνωσο σύστημα, το αιμοποιητικό, το αναπνευστικό, το καρδιαγγιακό αλλά και πλήθος άλλων συστημάτων του σώματος, συνήθως δυσλειτουργούν και εμφανίζουν σημεία κόπωσης νωρίς την πορεία της χρήσης είτε στα πλαίσια της τοξίκωσης είτε στα πλαίσια της εξάρτησης από τις ουσίες αυτές. Για παράδειγμα, αποτελούν τα οπιοειδή, τα οποία καταστέλουν την αναπνοή και αποτελούν παράγοντα κινδύνου για άτομα με χρόνια αναπνευστικά νοσήματα, αυξάνοντας την πιθανότητα θανάτου σε περίπτωση υπερβολικής δόσεις. Για τον ίδιο λόγο, οι εξαρτημένοι χρήστες οπιοειδών, που πιθανά θα μολυνθούν από τον ιό Covid-19, αναμένεται να διατρέχουν και μεγαλύτερο κίνδυνο για τη ζωή τους. Το ιστορικό χρήσης ουσιών όπως οι αμφεταμίνες, στις οποίες συγκαταλέγεται και το σίσα, αποτελεί αντίστοιχο παράγοντα κινδύνου, καθώς οι ουσίες αυτές προκαλούν συστολή των αιμοφόρων αγίων, αυξάνοντας την πιθανότητα πνευμονικής βλάβης και υπέρτασης. Κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών θένεται να διατρέχουν ακόμη και άτομα που κάνουν χρήση κάναβης και έχουν ήδη επιβαρύνει τους πνευμονές τους ως καπνιστές. Υποθέτει ότι αρνητικό προγνωστικό παράγοντα δεν αποτελεί μόνο η χρήση των παράνομων ναρκωτικών ουσιών, αλλά και πλήθος άλλων νόμιμων και διαδεδομένων ψυχοδραστικών ουσιών με κυριότερους εκπροσώπους στο αλκοόλ και την οικοτίνη. Στα σημερινά πλαίσια της απομόνωσης, του περιορισμού των κοινωνικών δραστηριοτήτων και του εθνιδιεσμού πολλών ατόμων από τη νέα πραγματικότητα και την ανάγκη για μια γρήγορη αλλά όχι απαραίτητα ή εύκολα επιτυχή προσαρμογή σε αχαρτογράφητα νερά, η ανάδυση της χρήσης των ουσιών ως μια ασφαλής εκ της νομιμότητας, ιδανικής εκ της ταχύτητας ή προτιμητέας από το έντονο αποτέλεσμα που αναμένεται να φέρει επιλογής αποτελεί μια πι Παράδειγμα, ενώ μπαρ, εστιατόρια και pub είναι κλειστά σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και ορισμένες εταιρίες παραγωγής αλλάζουν την αλυσίδα ακριβώς της παραγωγής τους σε προϊόντα απολύμασης των χεριών για παράδειγμα, υπάρχουν ορισμένες αναφορές ότι η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί στην πραγματικότητα να αυξάνει Έτσι, στο Βέλγιο για παράδειγμα, οι πολύσεις αλκοόλ στα σούπερ μάρκετ έχουν αυξηθεί κατά 10-15%. Η απομάκρυση από αγαπημένα άτομα, η αβεβαιότητα σχετικά με το παρόν και το μέλλον, η πλήξη και η άγνοια γύρω από την νέα αυτή ασθένεια μπορούν μερικές φορές να έχουν δραματικές επιπτώσεις. Οι άνθρωποι αποθηκεύουν ήδη υνοπνευματόδι ποτά προετοιμάζοντας την παραμονή τους στο σπίτι. Στη Βρετανία για παράδειγμα, οι πολύσεις υνοπνευματοδόν ποτών υπερεύησαν την άνοδο των πολύσεων των παντοπολιών με άλμα 22% για να διατηρηθεί η προσφορά αλκοόλ και οι ίδιες οι επιχειρήσεις αναπτύσσουν υπηρεσίες παράδοσης κατοίκων για την κάλυψη της ζήτησης των καταναλωτών. Υπάρχουν επίσης καινούργια συμπεριφορές με άγνωστη μέχρι στιγμής αλλά ήδη μελετώμενη νοσηρότητα όπως είναι αυτή του ατμίσματος και της βλάβης στο αναπνυστικό επιθύλιο που μπορεί να επιφέρει. Οι συμπεριφορές αυτές, ιδιαίτερα στα πλαίσια μιας πανδημίας που κυρίαρχος σύστημα στόχο έχει το αναπνυστικό, δεν γνωρίζουμε ποιο τρόπο μπορεί να ενισχύσουν τα αρνητικά σενάρια ως προς τη νοσηρότητα και τις επιπτώσεις που μπορεί τελικά να έχει στον γενικό αλλά με μη υγιή συνήθειας πληθυσμό. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ήδη έχει επισημάνει ότι οι υπηρεσίες ψυχίες υγείας θα πρέπει να προετοιμαστούν για μια έξαρση αιτημάτων θεραπείας και παρεμβάσεων που θα προέρχεται από τα μέτρα 1 της πανθυμίας και την κοινωνική αποστασιοποίηση. Λόγω της κρίσιμης κατάστασης του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, οι μονάδες αποτοξίνωσης, οι κλινικές, οι θεραπευτικές κοινότητες και άλλη η δική πάροχη φροντίδας περιορίζουν ήδη τις εισαγωγές περιστατικών σε θεραπεία ως μέτρο πρόληψης της εξάπλωσης του υιού και παράλληλα για την προστασία των ήδη νοσηλευόμενων ασθενών, γεγονός που αυξάνει την ευπάθεια των ανθρώπων με προβλήματα εξάρτησης. Μια άλλη παράμετρος που αξίζει να επισημαθεί είναι η δυσκολία να προσδιοριστεί η συμπεριφορά του υπόλοιπου του υγιούς πληθυσμού στις νέες συνθήκες ζωής που η πανδημία έχει φέρει. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε ανάπτυξη συναισθημάτων όπως αναστάτος ή άγχος, φόβος και θλίψη. Σε μερικές περιπτώσεις, τα συναισθήματα αυτά μπορεί να είναι έντονα, να επιμένουν και να επηρεάσουν καταλυτικά τη συμπεριφορά των ατόμων. Η αντίδραση του καθενός μπορεί να επηρεαστεί από πολλούς παράγοντες όπως είναι η προσωπικότητα, το μικροπεριβάλλον και η κοινότητα μέσα στην οποία ζει κάποιος. Όσο ομάδες πληθυσμού με αυξημένη ευαλωτότητα και υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης εκδηλώσεων στρες θα μπορούσαν να θεωρηθούν τα άτομα μεγάλης ηλικίας υπάσχοντες από κάποια σοβαρή χρόνια νόσο, τα παιδιά και οι έφηβοι, τα άτομα που εργάζονται στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης του υιού και οι ήδη υπάσχοντες από κάποια ψυχική διαταραχή. Πιθανές εταιίες αύξησης στρες μπορούν να θεωρηθούν, η μείωση των δραστηριοτήτων και των προσλαμβανόμενων ερεθισμάτων, οι μειωμένες κοινωνικές επαφές, οι οικονομικές δυσκολίες και η οικονομική επιβάρυνση λόγω της αδυναμίας γεργασίας, η έλλειψη αποτελεσματικών στρατηγικών αντιμετώπισης στρες, ο χρόνος που διαρκεί η κοινωνική απομόνωση, μια μεγαλύτερη χρονική διάρκεια συνδέεται συνήθως με επιβαρυμένη ψυχική υγεία και συντώματα μετατραυματικούς στρες, η αδυναμία υπάρκειας και η αίσθηση έλλειψης αγαθών, η ελπής πληροφόρηση ή αντίθετα υπερπληροφόρηση και συχνά παραπληροφόρηση που οδηγούν σε σύγχυση το γενικό πληθυσμό. Στα ζητήματα αυτά, ίσως δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις, όμως εύκολη δεν είναι και η κατάσταση που το Σύστημα Υγείας καλείται να διαχειριστεί, υπάρχουν όμως κάποιες βασικές αρχές που θα πρέπει να εφαρμοστούν. Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η συνέχεια στη φροντίδα δεν μπορεί και δεν πρέπει να διαραγεί. Παρά τις αυξημένες ανάγκες για πρόβλεψη, πρόληψη και παρέμβαση στα θέματα που αφορούν την πανδημία, τα θέματα υγείας που προϋπήρχαν ή μπορεί να αναδειχτούν εν μέσο αυτής είναι μίζο νοσημασίας και χρήζουν προσοχής και συνέχεια στην αντιμετώπιση. Ένα σημαντικό τμήμα αυτών αναμένεται εκ των πραγμάτων να αφορά και άτομα με θέματα κατάχρησης ή εξάρτησης από ουσίες. Θα πρέπει να μην διαλάθει της προσοχής, τον καταπερίσταση υπευθύνων, η ευαλωτότητα και οι ιδιαιτερότητες του πληθυσμού αυτού. Θα πρέπει να υπάρξει η μέρηνα για τις αυξημένες ανάγκες που μπορεί να προκύψουν από μια πιθανή αύξηση της ψυχοπαθολογίας. Μια παθολογία που δύναται να εμφανιστεί μέσα από τα κανάλια των υποτροπών ή μέσα από την αύξηση της νοσηρότητας του μέχρι σήμερα κατά συνθήκη υγιούς πληθυσμού. Ο κίνδυνος των υποτροπών μπορεί να αυξηθεί είτε στα πλαίσια προϋπαρχών των δυσλυτουργικών μηχανισμών αντιμετώπισης των ίδιων των ασθενών, απέναντι στις δυσκολίες που η καθημερινότητα φέρνει, είτε στα πλαίσια μιας ανεπαρκούς διαχείρισης των ετοιμάτων θεραπείας από το σύστημα υγείας και της εγγενής αδυναμίας του να καλύψει την αυξημένη ζήτηση. Θα πρέπει να υπάρξει μια έρημνα για την προσαρμογή των υπαρχών των προγραμμάτων και δομών θεραπείας στις έκτακτε συνθήκες της επικαιριότητας με δυνατότητες μετάβασης και γιατί όχι και εκπαίδευσης στις τεχνολογίες του διαδικτύου ή αυτού που γενικότερα αναφέρεται στη διεθνή βιβλιογραφία ως τηλεψυχιατρική. Αντίστοιχες προσαρμογές θα χρειαστεί να γίνουν και για την κάλυψη των αναγκών συνταγωγράφησης και παρουχής ειδικών και παρακολουθούμενων θεραπείων όπου αυτό απαιτείται. Οι ομαδικές συναντήσεις, θεραπευτικά προγράμματα και προγράμματα αυτοβοήθειας μπορούν να γίνουν μέσα από διαδικτυακές πλατφόρμες που δύναται να φιλοξενήσουν ικανό αριθμό συμματεχόντων. Θα πρέπει επίσης το σύνολο των παρόχων φροντίδας υγείας σε οποιοδήποτε επίπεδο και βαθμίδα κι αν λειτουργούν και υπηρετούν την υγεία του συνόλου να είναι προετοιμασμένοι και κυρίως ευαισθητοποιημένοι να αναγνωρίσουν, να φουγγαστούν και εν τέλει να αναλάβουν να διαχειριστούν τις ιδιαίτερες και αρκετά συχνά παραγνωριμένες από την καθημερινή πρακτική ανάγκης των ανθρώπων μέσα από μια ουλιστική θεραπευτική προσέγγιση. Ολοκληρώνοντάς θα ήθελα να αναφέρω κάποιους τρόπους διαφύλαξης της ψυχικής μας υγείας όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνει. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι είναι φυσιολογικό να νιώθουμε λύπη, άγχος, σύγχυση, φόβο ή θυμό κατά τη διάρκεια μιας κρίσης. Μας βοηθάει να μιλάμε με ανθρώπους που εμπιστευόμαστε. Επικοινωνήστε λοιπόν με τους φίλους και την οικογένειά σας. Αν πρέπει να μείνετε σπίτι, διατηρήστε έναν υγιεινό τρόπο ζωής που περιλαμβάνει τη σωστή διατροφή, ύπνο, άσκηση και κοινωνικές επαφές με τους αγαπημένους μας ανθρώπους. Μην καταναλώνετε αλκοόλ και μην καπνίζετε για να διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας. Αν νιώθετε καταβεβλημένοι, ζητήστε βοήθεια από κάποιον ειδικό. Ενημερωθείτε για το πού θα βρείτε σωματική ψυχική βοήθεια σε περίπτωση που χρειαστεί. Ενημερωθείτε όμως σωστά. Συγκεντρώστε πληροφορίες που θα σας βοηθήσουν να αξιολογήσετε κάθε πιθανό κίνδυνο για να λάβετε τα σωστά μέτρα πρόληψης. Βρείτε μια έγκυρη πηγή για να εμπιστευτείτε, όπως η ιστοσιλίδα του Παγκόσμου Οργανισμού Υγείας ή η Τοπική Εθνική Υπηρεσία Υγείας. Περιορίστε το άγχος και την αναστάτωσή σας, μείωνοντας το χρόνο που περνάτε εσείς και η οικογένειά σας βλέποντας ή ακούγοντας νέα που θεωρείτε ότι σας αναστατώνουν. Χρησιμοποιήστε τις ικανότητες που σας έχουν βοηθήσει στο παρελθόν να ανταπεξέλθετε σε αντιξιότητες για να διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας σε αυτή τη δύσκολη εποχή, σε αυτή την κρίση που ζούμε όλοι μαζί. Και μην ξεχνάτε, παραμένουμε σπίτι, παραμένουμε ασφαλής! |
