| σύντομη περιγραφή: Παρακαλώ. Ευχαριστούμε πολύ. Ευχαριστούμε. Καλησπέρα σας. Μπαίνουμε σήμερα στο δεύτερο μέρος του Δευτερού Μπαφήματος, που ασχολείται με τη διαπραγματική διαπραγματική χρήση του πολλογιστήκου, αλλά μας θυμίζει τα θεωρητικά μοντέλα και τις προσεγγίσεις που οφείλουμε να έχουμε στο αντικείμενο για να προχωρήσουμε στον ανθρωποκεντρικό σχεδιασμό. Είχαμε μιλήσει την προηγούμενη φορά πως ο πρώτος που εξερεύνησε αυτόν τον χώρο ήταν ο Νόρμαν και ο Νόρμαν μας είπε με ποια είναι τα βήματα για να εξηγήσουμε το νέο κόσμο που έρχεται. Αυτό μας ενδιαφέρει εμάς, δηλαδή το μάθημα έχει επικαιρότητα, έχει ενδιαφέρον, γιατί μπροστά μας ξετυλίγεται ένας καινούριος κόσμος συσκευών και μηχανών που αποκτούν πλέον σοβαρή υπολογιστική εφεία, άρα είναι ενδυνάμιοι πελάτες μας. Και φυσικά μας ενδιαφέρει το πρακτικό κομμάτι του μοντέλου Νόρμαν, όπου μια που εμείς ενδιαφερόμαστε για το interaction design, συγκρίνουμε τις σχεδιαστικές λύσεις και ήδη διαπιστώνουμε κάποια διαφοροποίηση στις φορητές συσκευές από τα μοντέλα και τα υιοθότα του προηγούμενου κόσμου και φυσικά αρχίζουν, είπαμε, να αναπτύσσονται σχεδιαστικές λύσεις που απαιτούν μικρότερο γνωσιακό φόρτο. Ήδου, δηλαδή όταν κάθε επιφάνεια γίνεται επιφάνεια ανάδρασης, όταν μπορούμε να χειριστούμε με οποιοδήποτε τρόπο αυτό που κάνουμε, προφανώς αυξάνουμε τους βαθμούς διάδρασης και τη δυνατότητα μεγάλης αλληλεπίδρασης. Το μοντέλο Νόρμαν, θεωρητικά, θα μπορούσε να μας εξηγήσει όλα αυτά τα ωραία πράγματα που βλέπουμε στην οθόνη μας, δηλαδή τα πάντα όσον αφορά τη διάδρασή μας. Και με βάση αυτό το μοντέλο αναπτύχθηκαν ένα σωρό άλλα παράγωγα συστήματα που προσωμοιώνουν πώς εγώ μπορώ να ποσοκοποιήσω την αλληλεπίδραση. Δηλαδή τι θα πει αλληλεπιδρώκαλά. Για παράδειγμα, κάνω λιγότερες κινήσεις με το ποντίκι, πληκτρολογώ λιγότερα πλήκτρα, τι κάνω. Αυτές είναι οι παράγωγες, μέθοδοι που αναπτύχθηκαν. Κυρίως οι GOMS, για όσους από εσάς είμαστε μαζί στο προπτυχιακό επίπεδο. Οπου GOMS σημαίνει Goals, Operations, Methods, Selection, Rules. Αλλά τα μοντέλα αυτά φτάνουν μέχρι εδώ. Εμείς πηγαίνουμε σε μια νέα πραγματικότητα που είναι τόσο αυξημένης διάδρασης, ώστε εννοιολογικά να έχουμε δυσκολία να την αποτυπώσουμε. Και προς αυτήν την κατεύθυνση κινούνται εργασίες που θα αναλάβετε σήμερα. Και όταν εσύ έχεις δυσκολία να την αποτυπώσεις, είναι λίγο αστείο να κάθεσαι και να μετράς πόσα πλήκτρα πάτησες μέχρι να πετύχεις το στόχο σου. Άρα η μέθοδος που μετράει τον Goals με κάποια παλιότερα έντελα, ενδεχομένως να οδηγήσει σε σφαλμένα συμπεράσματα. Τώρα για να μην καθόμαστε και τα λέμε όλα θεωρητικά, σκεφτείτε κάτι που είναι παγκόσμιας χρήσης καθημερινή βάση όπως το Facebook και βγάλτε τα συμπεράσματά σας. Το Facebook δεν αποτελεί καινούριο μέταφο. Έχει όμως δημιουργήσει νέα κατάσταση στην ελληλεπίδραση, γιατί είναι πολύ πιο προχωρημένο από ό,τι κάναν αυτές εδώ οι μέθοδοι. Με αποτέλεσμα ουσιαστικά να υλοποιεί όχι έναν καινούριο μέταφο, αλλά όπως είχαμε πει να υλοποιεί έναν καινούριο παραντάιγμ. Όταν το παραντάιγμ γίνεται ακόμα πιο συγκεκριμένο, δηλαδή εκτελεί πολύ συγκεκριμένη δουλειά και χρήση, τότε γίνεται icon. Για να ξεδιαλύνουμε το πρώτο θέμα που θα κλειθείτε να αντιμετωπίσετε εσείς σήμερα με την άσκηση σας. Πράγματι το μοντέλο Gomes είναι αρκετά παλιό μοντέλο. Δηλαδή αυτά τα μοντέλα πότε ανδρώθηκαν. Έτσι, μην προσβληθούν οι φεμινίστες, δεν υπάρχει το αντίστοιχο του ανδρώθηκαν στο άλλο θύλο, αλλά εν πάση περίπτωση είναι τεχνολογίες που αναπτύχθηκαν τη δεκαετία του 80. Γιατί? Γιατί τότε αναπτύχθηκε το desktop metaphor. Άρα κατά αναλογία εμείς τις θυμόμαστε για να πούμε ότι τώρα εφόσον σίγουρα αναπτύσσεται ένα καινούριο παραντάιγμ και σίγουρα εξ αυτού θα προκύψει κάποια στιγμή ένα καινούριο metaphor, θα ανδρωθούν αυτήν τη στιγμή νέες τεχνολογίες τι? Τεχνολογίες διάδρασης. Είτε αυτούς αφορούν δικτυακές καταστάσεις, δηλαδή πώς θα ειλαιπιδρώ εγώ αυξημένα με τα δίκτυα και ήδη αυτό το προγευόμαστε που στις φορητές συσκευές που διαχειρίζονται σχεδόν εξ ολοκλήρου Wi-Fi, απεμπολούν σε ποσοστό 100% σταθερά δίκτυα και το Wi-Fi του διαχειρίζονται πολύ διαφορετικά από ό,τι διαχειρίζονται τα desktop μηχανήματά μας στη διαχείριση δικτύων. Γιατί το παραντάιγμ πάνω στο οποίο χτίστηκε η διαχείριση δικτύου σταθερών συσκευών αφορούσε κατά κύριο λόγο σε διαχείριση τέτοιου είδους δικτύων μότι συνεπαγόταν αυτό εδώ, ενώ η καινούργια κατάσταση αυτή τη διαχείριση την απεμπολεί εντελώς και προτείνει ανταυτής παντελία σύρματη διαχείριση. Αυτό εδώ. Οπότε αλλάζει το interface και στην πρακτική του μορφή ξαφανίζονται όλα αυτά εδώ. Η χωρητικότητα αυτή καθίσταται πολύ μεγαλύτερη. Σκεφτείτε ότι όλα αυτά έχουν έναν κοστολόγιο, το οποίο μεταφέρεται σε ένα κοστολόγιο και σε κάθε client με ότι συνεπάγεται αυτό από ports, από καλώδια που είναι ευθύνη του client και θα κάλυπται ας πούμε ένα μεγάλο κοστολόγιο πόσες θέες εργασίας εδώ να πούμε. Ξέρω, εγώ 50 και πολλές λέω ενώ το Wi-Fi πόσες θέες εργασίας καλύπτει με αυτή τη συσκευή, 200. Άρα μιλάμε για ένα άλμα που παίζει και σε επίπεδο hardware αλλά παίζει και σε επίπεδο software. Σε επίπεδο hardware εκνιδενίζει υποδομή που δεν θεωρείται πλέον απαραίτητη και ως εκ τούτου απαιτεί από το λογισμικό, το software, να μη μας παιδένει πολύ προκειμένου να πιάσουμε δίκτυο. Αυτή είναι η αλλαγή που έγινε. Σου λέει θέλω γρήγορα να πιάσω δίκτυο, μη με παιδένεις. Ας πούμε για να κάνετε configuration, για να παραμετροποιήσετε το σταθερό σου υπολογιστή για πρώτη φορά που το συνδέεται σε δίκτυο, πόση ώρα θέλετε. Αρκετή. Με το καινούργια συστήματα πόση ώρα θέλεις. Αν ξέρεις το password, δευτερόλεπτα. Καταλαβαίνετε πώς το μοντέλο από επίπεδο hardware μεταφέρεται στο software. Και μετά που μεταφέρεται, γιατί αυτό μας ενδιαφέρει εμάς στο μάθημά μας, στην αλληλεπίδραση. Το interaction μεταλλάζει. Οπότε αυτό πρέπει να γίνει κάποια στιγμή, paradigm έγινε, και κάποια στιγμή αυτό πρέπει να μεταφερθεί στο καινούργιο metaphor. Πώς μεταφέρεται? Αλλιώς πιάνω δίκτυο με αυτόν τον υπολογιστή, ασύρμα το εννοώ, και αλλιώς πιάνω ασύρμα το δίκτυο πλέον με αυτόν εδώ τον υπολογιστή, και φαίνεται και πως επηρεάζει κάπως-κάπως έμεσα το interface, γιατί αυτοί οι υπολογιστές έχουν μεγαλύτερη διάδοση στα οικιακά μας δίκτυα, αυτοί έχουν μεγαλύτερη διάδοση στα επαγγελματικά μας δίκτυα, και θα δείτε δεν απολύττως το ίδιο. Υπάρχουν κάποιες μικρές διαφορές που δημιουργούν προβλήματα στην ενδοεπικοινωνία τους, άρα θα με δυσκολέψουν στο άλλο θέμα που έχουμε προς ανάπτυξη, που είναι οι οθόνες. Δηλαδή, αν δεν συμπεριφέρονται ως clients του ίδιου δικτύου ομότημα, πως το ένα θα μπαίνει στην οθόνη του άλλου. Άρα λοιπόν, η υπόθεση του μοντέλου μας μένει, και όχι η γέννησή του, που είναι πάρα πολύ παλιά και πάντως απαρχειωμένη, ότι δηλαδή η αλληλεπίδραση με το σύστημα θα πρέπει να δίνει λύσεις. Είναι πολύ συγκεκριμένα τα προβλήματα που έχω να επιλύσω και δεν θέλω να αναλύσσουμε σε θεωρίες και γενικόλογες προσεγγίσεις. Και αυτό ζητείται και από εσάς. Υπό αυτήν την έννοια δεν έχει νόημα να διαβάσουμε τι σημαίνει η GOMS μέθοδος, την είχαμε δει προπτυχιακά, συγκεκριμένες κινήσεις που έκανες να ανοίξει ένα παράθυρο. Αλλά διαπιστώνει κανείς διαβάζοντας αυτές τις συγκεκριμένες κινήσεις σε μια τυπική γλώσσα, ότι αυτές εδώ οι κινήσεις αρχίζουν να διαφέρουν πάρα πολύ από αυτό που κάνω τώρα. Δεν υπάρχει αντιστοιχία πλέον. Λες, εδώ πέρα πατάω το πλήκτρο F5. Εδώ την πάτησα. Αφού έχει ξαφανιστεί η έννοια του πλήκτρου. Και φυσικά ομοίως πηγαίνουν και τα υπόλοιπα στοιχεία της μέθοδου GOMS. Ας πούμε, εδώ βλέπουμε στην μέθοδο GOMS την ανάλυση του καθήκου, το πώς βγάζουμε μια φωτοτυπία άρθρου. Αυτό μας ενδιαφέρει λίγο μέσα εμάς, γιατί όλοι ξέρετε την οδό Μελλενίκου με τα φωτοτυπικά μηχανήματα και τα λοιπά. Είναι ο μεγαλύτερος παράδρομος με φωτοτυπικά μηχανήματα στην Ευρώπη, όσο ξέρω. Φωτοτυπούν τα πάντα και στις καλύτερες τιμές. Αλλά εν πάση περιπτώσει, αν θα έκανα το λειτουργικό σύστημα ενός πολύ καλού φωτοτυπικού, θα το έκανα έτσι. Αλλά μπορείτε να φανταστείτε σε λίγο να βγαίνει λειτουργικό σύστημα που θα είναι κάπως έτσι. Δεν υπάρχει επάνει σε αυτό ακόμα, δεν έχει γίνει έτσι. Φυσικά άρεσαν σε λίγα χρόνια να βγαίνουν και διάφορες παραλλαγές της μεθόδου GOMS. Σε προπτυχιακό επίπεδο είχαμε αναφέρει αυτές εδώ που βλέπετε, οι οποίες τώρα έχουν κλείψει. Χρησιμοποιήθηκαν κάποιες βελτιώσεις αργότερα και κάποια στιγμή, αυτό μας ενδιαφέρει, συμπλέξαμε τις μεθόδους αυτές με τα γνωσιακά αντικείμενα που κρύβονται πίσω από αυτές και έτσι δημιουργήσαμε την πρώτη σύζευξη και θεωρία πονυπλοκότητας. Δηλαδή υπάρχει το ενδεχόμενο κοντολογής να κρύβεται κάποια πονυπλοκότητα πίσω από αυτά εδώ πέρα τα πράγματα και θα έλεγε κανείς μα ποια πονυπλοκότητα κρύβεται πίσω από αυτά τα πράγματα. Κοιτάξτε την απάντηση, σε όλα τα προγράμματα που χρησιμοποιείται ποιο είναι το σύμβολο του SAID, της αποθήκευσης προγράμματος, η δισκέτα. Η δισκέτα στα νέα κυρίως παιδιά που βλέπετε εσείς σημαίνει τίποτα. Πολλοί από αυτούς δεν έχουν δει δισκέτα έτσι, μόνο στο YouTube αν δουν τι είναι δισκέτα. Και όμως ξέρουν όλοι να χρησιμοποιούν το SAID. Άρα τι γίνεται, υπάρχει ένα φορσε, ένα επιβεβλημένο, ένα επίκτητο φόρτο, γνωσιακό φορτίο, που γίνεται φόρτος εργασίας που αν το ξέφατε πολύ εύκολα όλοι και χωρίς να ξέρουν τι είναι, το κάνουν. Όμως, είναι φανερό ότι το παλιό σύστημα εφόσον επιμένει σε κατάχρηση του γνωσιακού μας φόρτου κατά αυτόν τον τρόπο, δεν είναι και πολύ εξελίξιμο. Δηλαδή τι έχει κολλήσει σε στερεότυπα. Ενώ αυτό το σύστημα τι διαφορά έχει από το προηγούμενο, ότι δεν έχει στερεότυπα αλλά είναι πλήρως διαδραστικό. Δηλαδή εκεί μαθαίνεις παπαγαλία, καλή παπαγαλία που λέγαμε, ότι αυτό το συμβολάκι που δεν καταλαβαίνω τι είναι και του λέμε του νέου παιδιού ότι είναι δισκέτα και δεν μπορεί να τη βρει γιατί πηγαίνει στο βιοπολείο της γειτονιάς του, πάει στο mega store της γειτονιάς του και δεν βλέπει καλά καλά δισκέτες. Ξέρει όμως τι κάνει, το έχει περάσει με την παπαγαλία, στο γνωστικό του φορτίο το τι κάνει, αλλά δεν μπορεί αυτό να το διαχειριστεί αλλιώς γιατί είναι στερεότυπα. Απλώς ξέρει αν το πατήσω αυτό το περίεργο σύμβολο που μου λένε τι είναι η δισκέτα, αποθηκεύεται η εργασία μου. Αυτό του δίνει περιθώρια διάδρασης. Είναι σαν την παπαγαλία. Το έμαθες και άμα σου ζητήσουν αυτό που έμαθες πάει καλά, αλλά πέραν τούτου δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Ενώ όταν δει κάτι τέτοιο, βλέπει μια φοβερή διάδραση. Ήδη, αντιδρώντας, έχει βγάλει χαλαρά πέντε-δέκα καινούργια τζέστες. Ας πούμε, θα μπορούσε να κάνουμε και καινούργιο τζέστες για το στέλνο email. Θα μπορούσε να το κάνω μία έτσι και στο δύναμο του στέλνω email. Ούτε καν τα έχουμε βρει ακόμα. Εκεί που είχαμε ένα εικονίδιο που έκανε κάτι στερεοτυπικά και δεν καταλαβαίναμε γιατί ήταν αυτό το εικονίδιο, τώρα βλέπουμε εικονίδια που μιλάνε μόνα τους. Και μιλώντας μόνα τους, μας κινούν να αυξήσουμε το επίπεδο της αντιδρασίας. Ξέραμε την προηγούμενη φορά. Μέχρι και η Google trauma, ξέρετε, δηλαδή ξαφνικά με την Google, αντιλήφθηκε ότι έδινε τρομερούς βαθμούς αλληλεπίδρασης, ελευθερίας και διάδρασης με ένα σύστημα, το οποίο φοβόταν ότι κανένα δεν θα μπορούσαν να το ελέγχει με το πολίγο. Γι' αυτό έκανε πίσω. Δηλαδή κατάλαβα ότι αν δεν λυθεί πρώτα το θέμα του μεταφορ για εμπορική χρήση, δεν έχει νόημα να μας δώσουν τίποτα. Για εμπορική χρήση δεν έχει νόημα να μας δώσει το paradigm ενός F-16. Αυτό σημαίνει με απλά λόγια. Οπότε αντιλαμβανόμαστε ότι τα bullets, τα points που προβάλλει αυτή η διαφάνεια, που είναι επάρκεια και ικανότητα και απόδοση, στις μέρες μας αποκτούν τρομεροί προοπτικοί. Τρομερές διαστάσεις, ξεφεύγουν. Δηλαδή κάνουμε πράγματα τα οποία παλιότερα δεν γινότανε. Τι να σας πω, ιστορίες παλιάς, γιατί τις λέω ότι τις ξέρετε. Έτσι οπότε να σας μιλήσω για keystroke level modeling δεν έχει νόημα. Αυτό γινότανε την περίοδο του N. Gomes, του νόρμαν. Το μοντέλο αυτό, πόσα εξελίσσετε τώρα θα μετράω, δηλαδή πόσα πλήκτρα πάτησα, αλλά δεν υπάρχουν πλήκτρα στην καινούργια κατάσταση. Συνεπώς εδώ προκεί το τρίτο θέμα που σας ζήτησα να κάνετε ως άσκηση και το τρίτο θέμα που σας ζήτησα να κάνετε ως άσκηση, λέει να μου πείτε εσείς πόσα gestures έχουμε. Και τι σημαίνουν αυτά, τι μπορώ να κάνω με αυτά εδώ τα πράγματα. Δηλαδή σε λίγο δεν θα έχουμε ανάγκη και πλητρολογίου για πάρα πολλές δουλειές. Θα χρησιμοποιήσουμε κείμενο, θα χρησιμοποιήσουμε πλητρολόγιο. Οπότε αυτό αγγίζει το τέταρτο θέμα που λέει ισοδυναμία προγραμμάτων του παλιού μέταφορ με το καινούργιο μέταφορ. Οι φυσικές κινήσεις αλλάζουν εντελώς και έχουμε ακόμα και δυσκολία να προσδιορίσουμε το χρόνο. Δηλαδή ο χρόνος εδώ πέρα συστέλεται ενώ με τις παλιές μεθόδους διαστελότανε. Δηλαδή με την παλιά μέθοδο προσδιορίζαμε πόσο χρόνο θέλω εγώ για παράδειγμα για να εντοπίσω μια ενέργεια με ένα εικονίδιο, να το ενεργοποιήσω το εικονίδιο σε μια μεγάλη οθόνη που είχα και ούτω καθεξής. Και τώρα εμείς προχωράμε να δούμε πιο πέρα και λέμε κοιτάξτε δεν έχουν νόημα αυτά τα ερωτήματα όπως τα θέτετε. Για παράδειγμα τι θέλεις να κάνεις Χριστιανέ μου, το λες με λίγα λόγια. Λέει θέλω να στείλω email. Ε, πες το μου. Δηλαδή για να στείλεις email πρέπει να προσδιορίσεις ποιο εικονίδιο θα χρησιμοποιήσεις, ποιο πρόγραμμα να το ανοίξεις, να δώσεις κάποιο password δενδεχομένος και και και. Και τελικά που θέλεις να καταλήξεις. Λέει θέλω να καταλήξω στο σημείο που θα έστελα μια φωτογραφία email. Λέει ο άλλος τώρα ξέρω εγώ με το καινούριο paradigm που έρχεται, εγώ την προσδιορίζω τη φωτογραφία ενώ εσύ ακόμα ψάχνεις πως θα ανοίξει το email σου, εγώ προσδιορίζω τη φωτογραφία, την κάνω εγώ ξέρω εγώ ένα pinch ας πούμε ή ένα διπλό tap και κάποια στιγμή την κάνω μια τέτοια κίνηση ας πούμε και τη στέλνω. Καταλαβαίνετε να σας πω δηλαδή δεν ασχολούμαστε πλέον με το πόσα πλήκτρα πάτησες ή πόσο κούνησες το ποντίκι σου ή αν το μετακίνησες κάποια εκατοστά, αλλά πλέον αρχίζουμε για πρώτη φορά να προσδιορίζουμε τις ενέργειες που κάνουμε στο interface μας, στο graphical user interface μας, με αυτό που θέλουμε τελικά να κάνουμε. Το οποίο δεν έχει σχολαστική δημετώπιση, δηλαδή θέλεις να στείλεις email ωραία αλλάζουν τελώς όλα δηλαδή για να στείλω email για να σας βοηθήσω, πρώτα πρέπει να ανοίξω το email μου παλιότερα, ενώ τώρα τι κάνεις, λες μα το θέμα δεν ανοίξω το email, θέλω να στείλω μια φωτογραφία, άρα το κύριο πράγμα ποιο είναι να εντοπίσω την φωτογραφία. Και αν θέλει μια μικρή επεξεργασία, να μην καλέσω φώτος όπου θα μου έπιανε μια ώρα για να κάνω την επεξεργασία, να πάρω γρήγορα ένα προγραμματάκι που είναι light, μου κάνει γρήγορα την επεξεργασία προς το σκοπό που θέλω και μετά το αποστέλνω με μια κίνηση email. Βλέπετε πώς αλλάζει εντελώς η φιλοσοφία του και για πρώτη φορά μπαίνει έννοια του αντικειμενοστρεφούς ως την αλληλεπίδραση ντυτουργικού συστήματος. Και εδώ αλλάζουν όλα. Να ένα παράδειγμα για αυτά που σας έλεγα προηγουμένως. Δηλαδή στο παλιό μεταφορμεντ έτια θα αναλυσκόμασταν έτσι, τι κουμπί πατάω, πώς εντοπίζω το κουμπί σε μια μεγάλη οθόνη, πώς σκυνώ το mouse μου και ούτω καθεξής, πώς επιλέγω ποια ενέργεια θέλω να κάνω και τα λοιπά. Ενώ όλα αυτά μπορούν να λυθούν με πολύ διαφορετικό τρόπο στον καινούριο παραντάινγ που έρχεται, με προοπτική το καινούριο παραντάινγ κάποια στιγμή να γίνει μεταφορά. Οπότε αλλάζει εντελώς ο υπολογισμός του χρόνου εκτέλεσης. Παλαιά η υπολογισμός του χρόνου εκτέλεσης σήμανε σχολαστικά να δω τι κινήσεις με το mouse κάνω, τι πλήκτρα πατάω, πόσα πλήκτρα πατάω και ούτω καθεξής. Ενώ τώρα αντιλαμβανόμαστε πώς πάει κάπου αλλού και εδώ πέρα έχει διάφορα παραδείγματα πώς αποθηκεύω με ένα αρχείο εικόνας κτλ κτλ. Βλέπετε τις κινήσεις όπως αναπτύσσονται μπροστά σας, αλλά αντιλαμβάνεστε ότι όλα αυτά ανήκουν σε έναν κόσμο ο οποίος τάχιστα μας εγκαταλείπει. Και έτσι πάμε σε πιο προχωρημένα μοντέλα, πάμε δηλαδή σε γλωσσικά μοντέλα και σε γραμματικές, όπου οι γραμματικές που μας βοηθάνε, τώρα θα πείτε εσείς φιλολογία το κάναμε τι γραμματικές να μάθουμε, προφανώς εμείς αναφερόμαστε σε γνωσιακές γραμματικές, δηλαδή και λέμε μήπως οι γνωσιακές γραμματικές επειδή ακριβώς αντικατοπτρίζουν φόρ των κεφαλικής λειτουργίας, μας βοηθούν να κατανοήσουμε πώς θα κάνουμε καλύτερα το νέο μέταφορ. Αυτό μας ενδιαφέρει. Και όχι φυσικά να μάθουμε γραμματικούς κανόνες. Η γραμματική λοιπόν μπαίνει μέσα σε εισαγωγικά και ορίζει τι είναι έγκυρο ή δεν είναι σε μία γλώσσα, ως ακολουθία ενεργειών. Ήδη από την έκρηξη του desktop metaphor το 1980 και κάτι άρχισαν να πτήσουν οι διάφορες γραμματικές για να καθορίσουν τη συνέπεια ενός συστήματος και μετά άρχισαν να βγαίνουν και άλλα μοντέλα που προσδιόριζαν αυτό που στην αγγλική βιβλιογραφία λεγόταν task action grammar. Αλλά φυσικά με το που ήρθε η νέα εποχή, the new brave world των κινητών συσκευών, διαπιστώθηκε το πρόβλημα της προηγούμενης εποχής. Ποιο ήταν το πρόβλημα της προηγούμενης εποχής? Ότι η γνωσιακή προσέγγιση εγκαταλήφθηκε στην πράξη. Δηλαδή ειδηγηθήκαμε αφενός σε φαινόμενα παπαγαλίας, έτσι που όπως λένε όλοι οι φιλόλογοι όταν παπαγαλίζει κάποιος σημαίνει ότι έχει χάσει τον κρητικό έλεγχο της κατάστασης, δεν ελέγχει γνωσιακά το τι γίνεται και φυσικά σε επίπεδο εφαρμογής που τα βλέπουμε εμείς υπήρχε έλλειψη πρακτικής εφαρμογής. Δηλαδή δεν μπορούσαμε το παλιό μοντέλο με τίποτα να το μεταφέρουμε στις φορητές συσκευές. Αυτό είναι. Δηλαδή ο λόγος που γίνανε αυτές οι ραγβαίες αυτοτεκτονικές μεγάλες γεωπολιτικές μετακινήσεις στην τεχνολογία το 2010 και μετά, οφείλεται σε αυτήν εδώ ακριβώς τη φράση. Και είναι σε εξέλιξη. Η ιστορία δεν έχει τελειώσει. Έχουν επιβραδινθεί σε κάποια θέματα. Οι ρυθμοί αλλά σε κάποια άλλα έχουν αυξηθεί. Εμπάσου περιπτώσει, εμείς ως επιστήμονες του χώρου, ψάχνουμε για εναλλακτικά μοντέλα. Δηλαδή, να το. Και όταν λέω εναλλακτικό μοντέλο, λέω πως δεν μπορώ στη φάση που είμαι με τα όπλα που έχω να εξάγω, να εισηγηθώ, να προτείνω ένα καινούργιο μέταφο. Το αντιλαμβανόμαστε εμείς. Αλλά σίγουρα σε επίπεδο παραντάινγ κάνω ό,τι θέλω. Σε σημείο που καταργώ τους υπολογιστές που είναι μπροστά μας. Δηλαδή, σε τρία-τέσσερα χρόνια θα θέλουμε ένα παιδί σαν αυτά που έχετε στο σχολείο, όσοι διδάσκεται στην εκπαίδευση, 15 χρονών, και θα δυσκολεύετε να αναγνωρίσει τους υπολογιστές που έχει ο καθέρας σας μπροστά του. Όπως εσείς με τη σειρά σας, θα δυσκολευόσαστε να αναγνωρίσετε ένα mainframe υπολογιστή. Πέρα από ένα wow που θα λέγατε λόγω του όγγου και της τιμής του και των κάποιων δυνατοτήτων του, θα υπήρχε μια δυσκολία να καταλάβετε σε τι αντιστοιχούν αυτά που βλέπετε εκεί, τι είναι κάθε μονάδα, σε τι χρησιμεύει, αν τα αποκρίνεται παρκώς ή με λογικά κοστολόγια σε αυτό που κάνει, όπως ακριβώς αντιδράται περίεργα όταν βλέπετε το σύμβολο της, της κέτας. Λοιπόν, τα εναλλακτικά μοντέλα ξεκίνησαν ως θεωρίες στο προηγούμενο μεταφορ, το test of metaphor. Προσέξτε τι λέγανε, activity theory, distributed cognition, situated action models, και θα έλεγε κανείς γιατί μας πεδεύεις με αυτά εδώ, μας σας πεδεύει γιατί αυτά μας βοηθούν να κατανοήσουμε τι γίνεται στις μέρες μας. Τι γίνεται δηλαδή στις μέρες μας, τρομερό interaction, δηλαδή ο λόγος που αυτές οι συσκευές έχουνε καταποντί στις συσκευές που έχετε μπροστά σας, οφείλεται στο ότι οι activity, οι δραστηριότητες που κάνουνε αυτές οι συσκευές, είναι 10 φορές περισσότεροι από αυτή την activity, μπετρημένα. Γιατί είναι 10 φορές περισσότεροι, γιατί αυτή έχει καταντήσει σχεδόν φορετή, wearable, την έχουμε πάνω μας σχεδόν, την χρησιμοποιούμε σε καθημερινή βάση, ενώ αυτή την χρησιμοποιούμε σε καθημερινή βάση, αυτή τη χρησιμοποιούμε τυματικά, μόνο όταν καθόμαστε μπροστά στην συσκευή, ενώ αυτή την έχουμε απαραίτητα μαζί μας και δεν μπορούμε προσέξει να κάνουμε χώρη σε αυτήν. Άρα εισάγει ένα νέο επίπεδο activity. Για μας τι θα πει activity? Διάδραση έτσι πράγματο. Δεν κάνουμε λειτουργικά συστήματα για να πούμε τι σημαίνει, για μας σημαίνει διάδραση. Θα είμαι μπροστά στη συσκευή και κάτι θα κάνω με αυτήν. Έστω απαντώντας και σε ένα email ή σε ένα sms που μου ήρθε ή σε ένα τηλέφωνο που μου ήρθε. Και σε επίπεδο τηλεφώνου για παράδειγμα για να γίνει αυτό σαθές, είναι φανερό ότι αυτό έχει καταντήσει το απόλυτο τηλέφωνο. Όλοι προφορούμε ένα κινητό και δεν μπορούμε να φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς κινητό. Δεύτερον, όλοι χρησιμοποιούμε αυτήν τη συσκευή γιατί? Γιατί αυτή η συσκευή για παράδειγμα επειδή είναι wearable σχεδόν και εξ'αυτού δημιουργεί περίεργες αναστροφές. Δηλαδή μετά το τηλέφωνο εγώ θα ήθελα να μιλάω με email. Όμως αυτή η συσκευή δουλεύει καλά με email. Τι προτιμάμε έναντι του email? Το sms. Όμως το sms σε αντεχνολογία 10 φορές χειρότερα από το email. Άρα η έλευση του καινούργιου παραδειγμού σώζει το sms και αν θα έρθουμε εμείς για να κάνουμε σωστά τα πράγματα θα πούμε κοίταξε το sms πρέπει εσύ να το κάνεις MMS για να παίζεις λίγο μπάλα ισορροπημένα. Δηλαδή κινητή στη συσκευή προωθεί το sms αλλά το sms δεν είναι καμία σοβαρή μέθοδος επικοινωνίας. Κάντε τουλάχιστον MMS. Δηλαδή κάτι που να μοιάζει με το email. Μπορεί να πάρει δηλαδή attachment και να μην έχει περιορισμό 120-180 χαρακτήρες που είναι παράδεκτο. Κάνε κάτι του λέμε. Οπότε από την activity theory πάμε στο distributed cognition το οποίο έχει όνομα, έχει διεύθυνση και προτιμήσεις ποδοσφαιρικές ας το πούμε. Δηλαδή με ποια λέξη το λέμε το distributed cognition στις μέρες μας. Το ξέρετε όλοι αυτή τη λέξη. Είναι δηλαδή η πιο δεδομένη λέξη στην επιστήμη των υπολογιστών αυτή τη στιγμή και έχει και σοβαρό πρόβλημα μοντελοποίησης. Είναι η λέξη cloud. Αυτό επί distributed cognition. Λέμε όλα είναι στο σύννεφο και όταν με ρωτήσεις κάποιον επιστήμονα τι είναι σύννεφο αρχίζεις να έχεις δυσκολία να στο προσδιορίσεις. Γιατί πρις το προσδιορίσεις θα πρέπει να γίνει μοντελοποίησή του. Βλέπετε στο desktop metaphor όλα αυτά που λέμε δείχνουμε πως έγινε μια πολύ σοβαρή μοντελοποίηση. Επειδή αυτή η μοντελοποίηση δεν έχει γίνει στις νέες συσκευές, στις νέες καταστάσεις που έρχονται το αποτέλεσμα είναι ότι δεν μπορούμε εμείς να πάμε στον καινούριο μεταφόρο. Αν δεν πάει σε κάτι καινούριο, θέλει να λέμε μια εταιρεία θα βγάλει έναν καινούριο λειτουργικό σύστημα ναι αλλά αν βγάλει μια εταιρεία έναν καινούριο λειτουργικό σύστημα δεν θέλει να επαναληφθεί η ιστορία του βίστα και μετά να λέμε σβίστα. Γιατί πιθανώς ένα βίστα σβίστα να σημαίνει μια τρομερή γεωπολιτική κίνηση μπορεί κάποια εταιρεία πάλι να κλείσει και κάποια άλλη εταιρεία να πάρει τη θέση της που να σε άλλη Ήπειρο, σε άλλη χώρα μόνο ότι αυτό συνεπάγεται. Και φυσικά μετά έρχεται και η εκπαίδευση που λέει situated action models και εμείς λέμε ότι αυτό στην εκπαίδευση σημαίνει situated learning. Ωραία και θα έλεγε κανείς μα τέχει το situated learning να κάνει με αυτό που γίνεται τώρα. Δηλαδή η βιδεοσκόπηση τι προσπαθεί να κάνει η οικονοληψία ενός μαθήματος να δημιουργεί συνθήκες situated learning. Δηλαδή θα το πούμε παρακάτω. Δεν αρκεί η βιδεοσκόπηση, γιατί σε λίγο όλοι θα μπορούν να κάνουν βιδεοσκόπηση ακόμα και η πανεπιστήμη της περιφέρειας, των ανατουσσόμενου κόσμου και να λένε και εγώ έχω βιδεοσκόπηση. Το θέμα δεν είναι να έχεις βιδεοσκόπηση και αν κυκλοφορεί υλικό άφθονο στο διαδίκτυο που κυκλοφορεί αλλά γίνονται κάποια άλλα πράγματα που θα δούμε σε λίγο. Και φυσικά μπαίνουν παράγοντες του κοινωνικού περιβάλλοντος που μελετώνται και τα λοιπά, ορίστε τα κοινωνικά δίκτυα που είναι ξεχωριστό μάθημα και σε μεταπτυχιακό επίπεδο, ευθύς μετά το δικό μου μάθημα. Πώς προέκυψαν όλα αυτά εδώ πέρα τα πράγματα, αυτά που σας έλεγα τόση ώρα. Υπήρξαν πραγματικά δεδομένα, δηλαδή οι φορητές μου συσκευές γίναν υπολογιστές, βασίστηκαν σε αναπτυξιακές κοινωνικές επιστήμες, τα κοινωνικά δίκτυα. Δεν είναι αστεία πράγματα, δηλαδή αυτή τη στιγμή ο κάθε Έλληνας κατά μέσο ώρα περνάει μία φορά την ημέρα από το κοινωνικό του δίκτυο. Δεν περνάει μία φορά την ημέρα από το κέντρο της Αισαλονίκης. Άρα έχει τρομερές επικτώσεις στην κοινωνιολογία. Και φυσικά όλα αυτά διεκδικούν το μερίβιό τους έλεγε ο συντάξης αυτού των διαφανιών πριν 10 χρόνια στη θεωρητική θεμελή τους επικοινωνίας ανθρώπου υπολογιστή. Εμείς το βλέπουμε και προσπαθούμε να το καθυποτάξουμε μοντελοποιώντας το. Άρα η αλληλεπίδραση του χρήστη με ένα υπολογιστικό σύστημα πλέον γίνεται κάτι πολύ πολύ πλοκό. Χώρια που αυτό το υπολογιστικό σύστημα αρχίζει να μας εγκαταλείπει. Δηλαδή αυτό είναι το πιο σημαντικό. Και αυτό αν δέληθει τι μας εγκαταλείπει και τι έρχεται δεν θα μπορέσουμε να επεκτείνουμε τα μοντέλα αυτά δημιουργώντας καινούργια μεταφόρους. Άρα λοιπόν τα κατανεμημένα γνωστικά μοντέλα στην εποχή του σύννεφου χρήζουν μοντελοποιήσεως και προσομοιώσεως του περιβάλλοντος το οποίο η αλληλεπίδραση λαμβάνει χώρα. Μελετούμε τις ροές πληροφορίας στο ολοκληρωμένο σύστημα λειτουργίας και μπορούν να συνηπάρχουν πολλαπλοί συνεργαζόμενοι παίκτες, actors που δρούν με αυτά εδώ πέρα τα συστήματα. Για παράδειγμα το πιο τελευταίο που μου έχει τύχει εμένα ως εμπειρία είναι να βλέπω πώς στείνουν υπολογιστές κοντά στον εγκέφαλο. Το κοχλιακό εμφύτευμα θα μας πουν οι γιατροί. Είναι ένας μικρός εγκέφαλος που φυτεύεται μέσα στο κρανείο μας και υπάρχει και ένα μέρος του που είναι έξω από το κρανείο για να μπορούμε να το φορτίζουμε, να επικοινωνούμε, να το προγραμματίζουμε και τα λοιπά. Αντιλαμβανόμαστε πως αυτός, να το πω πιο απλά, είναι πολύ μπροστά. Δεν μιλάμε απλώς για αλλαγή μεταφορ εδώ πέρα. Εδώ μιλάμε για αλλαγή του κυρίαρχου παραδείγματος επικοινωνίας με υπολογιστές. Δεν μιλάμε για αν θα αλλάξουμε το keyboard και πως θα τα αλλάξουμε και αν θα αλλάξουμε το email και πως θα τα αλλάξουμε. Εδώ μιλάμε για μια ολική επαναφορά σε μια άλλη κατάσταση, σε έναν άλλο κόσμο. Να σας δείξω ένα παράδειγμα, το οποίο το έζησα πρόσφατα. Πριν 10 χρόνια αρχίσαμε όλοι να βάζουμε στα αυτοκίνητά μας τα GPS. Οπότε στο εξωτερικό που στήθηκαν τα πρώτα δίκτυα, έμπαινες για παράδειγμα σε μια πόλη. Είναι πολύ σημαντικό, δηλαδή σκεφτείτε ότι διδηγάτε με το αμάξι σας και πάτε πρώτη φορά, μη μπω στο Παρίσι που σίγουρα θα χαθείτε, αν μπορεί να το λέω εαυτό μου, πάντε στη Λιών. Θα μπορέσετε να βρείτε άκρη σε ποιο δρόμο να πάτε? Δύσκολα, έτσι. Προσέξτε όμως τώρα ένα τύχημα που έγινε προχθές, μια που μιλάμε για τη θλιβερή ιστορία του διακουμάκια. Να σας πω εγώ πώς την έζησα και τι σχέση έχει να κάνει με αυτό εδώ. Γιατί, προσέξτε, σε αυτό το σημείο, αν πριν 10 χρόνια προωθούσα αυτήν την τεχνολογία, θα ήμουν μπροστά. Τώρα δεν προσθέρω κάποια ιδιαίτερη γνώση αυτήν την τεχνολογία. Τεχνολογία αυτή, η οποία είναι διεπιστημονική, είναι γεωγραφικά συστήματα πληροφορίων, ανακατεύονται γεωγράφοι, γεολόγια ας πούμε, ανακατεύονται τοπογράφοι και φυσικά οι πληροφορικάροι που τα υλοποιούν. Τώρα τι φοβερό έγινε με αυτήν την ιστορία του Γιακουμάκη. Όταν υπηρετούσα στρατιώτης ήμουσα στο στρατόπεδο που ήταν πάνω από εκεί που έγινε το ατύχημα. Βέβαια η περιοχή άλλαξε πάρα πολύ. Δηλαδή το ατύχημα, χθες που το υπολόγησα, έγινε γύρω στα 600 μέτρα από την άκρη του στρατοπέδου. Είναι μια περιοχή που την ήξερα δηλαδή. Το καιρό που ήμουν εκεί πέρα το 92, η περιοχή ήταν άδεια. Ήταν έξω από την πόλη, όπως ήταν άδεια και η Πειλαία σε εμάς. Δεν ήταν γεννημένοι οι καλακαλάσεις τότε, έτσι. Αλλά αν θα μπορούσετε να έχετε αίσθηση, πήγαινε το 92 στην Πειλαία και ήταν μόνο το κλασικό χωριό οικισμός. Όλα γύρω γύρω ήταν χωράφια. Επίσης και η γαλακτοκομική σχολή, όταν ήταν ένα κτίριο έξω από την πόλη προφανώς, γι' αυτό την ονομάσαν έτσι και δεν ξέρω και τι ζώα είχε ενδεχομένως που μυρίζανε. Και ήταν έξω από την πόλη και γύρω από το στρατοπέδο θα θυμάμαι υπήρχαν ελάχιστες κατοικίες. Πώς πόρεσα να βρω να κάνω κατόπτευση της περιοχής. Δηλαδή και να πω κοίτα τι έγινε σε μέρη που περπατούσα σχεδόν καθημερινά είχα άποψη πώς ήταν ο χώρος εκεί πέρα. Απάντηση με τους τρισδιάστατους χάρπες της Google, δηλαδή μια αμερικανική εταιρεία. Επειδή σε εκείνη την περιοχή χτίστηκαν πάρα πολλά καινούργια σπίτια. Εκεί έγινε η επέκταση της πόλης των Ιωαννίνων, όπως σε εμάς η επέκταση έγινε στην Πειλαία που να γνωριστεί πλέον. Και χτίστηκαν πάρα πολλά σπίτια, κυρίως μεζονέτες και μικροκατοικίες και τα λοιπά οι δρόμοι. Οπότε λέω για να δω πού έγινε το ατύχημα, τι συνθήκες υπάρχουν. Εκεί που παλιό υπήρχαν πολλές καλαμιές. Ήταν στα πρόθερα της λίμνης παμπότητας. Και με βοήθησε πάρα πολύ ότι μπήκα στο εργαλείο στο Google 3D. Όπου η αμερικανική εταιρεία χωρίς να το ζητήσει κανένας, χαρτογράφησε την περιοχή, οπότε βλέπεις όλες τις μεζονέτες σαν να είσαι μπροστά. Να μην το κάνω τώρα, ξέρετε τι σημαίνει. Το 3D το έχετε δει έτσι και την πόλη μας πρόσωπα την κάνανε 3D. Οπότε μπορείτε το σπίτι σας πως είναι και αντιλαμβάνεστε ότι από αυτό το χάρτη σε επίπεδο ελληλεπίδρασης έχω πάει τουλάχιστον 2-3 επίπεδα μπροστά. Το 3D δεν είναι απλώς ένας χάρτης με πλοήγηση, είναι μια άλλη εντελώς κατάσταση διάδρασης και τρομερού φωτορεαλιστικού προσανατολισμού. Είναι live, πολύ ζωντανό. Πώς έγινε αυτό εδώ πέρα. Κάπως έτσι έγινε δηλαδή η εταιρεία Google που τα έκανε εφάρμοσε θεωρίες που λίγο πολύ της φανταζόμασταν τότε και τις προτείναμε. Αλλά στις μέρες μας γίνονταν αυτές. Και φυσικά δεν μιλάμε μόνο για σπίτια, μιλάμε για ψυγεία, μιλάμε για ιατρικές εξετάσεις που γίνονται σε τρομακτικό βαθμό. Ρεαλισμού που βλέπουμε για πρώτη φορά πως είναι το μέσα μας πάρα πολύ καλά. Και σε πιο προχωρημένα παραδείγματα όπως το παράδειγμα πλοήγησης ενός αεροσκάφους που πριν πετάει στο αεροσκάφος ο πιλότος περνάει μαζί με άλλους πιλότους κάποιες ώρες, μπορεί ενδεχομένως να το πλοηγήσει με τεχνητή νοημοσύνη και με κάποια virtual reality, με κάποια δηλαδή εικονική αναπαράσταση, πριν πετάξει το πραγματικό αεροσκάφος. Μας ενδιαφέρει το τι σημαίνουν όλα αυτά για την ανθρωποκεντρική μάθηση, δηλαδή αυτό μας ενδιαφέρει εμάς. Ούτε προσωμιουτές πτήσεων θα κάνουμε, ούτε θα κάνουμε 3D reconstruction των κτιρίων της Πανεπιστημιούπολης, αν δεν έχει ήδη γίνει. Έχουν μεγάλη σημασία όλα αυτά που σας λέω και αυτό το πρώτο μέρος του μαθήματος, που κλείνει με την ερετασία που θα κάνετε, ότι ο στόχος μας είναι η ανθρωποκεντρική μάθηση. Και τα πράγματα εδώ είναι δύσκολα, δηλαδή το πρώτο βήμα το κάνουμε αρχίζοντας τις βιντεοσκοπήσεις, τις οικονοληψίες, ηχογραφήσεις, κάνοντας τα virtual learning environments, τα συστήματα που έχουμε για τη διασπορά των εκπαιδευτικών γνώσεων κτλ. αλλά υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα. Και το σοβαρό πρόβλημα μου το είπε κάποιος γιατρός σήμερα, νέος φοιτητής σαν εσάς, της ιατρικής, μου λέει κοίταξε, όλα αυτά μπορώ να βρω στο διαδίκτυο πλέον, δηλαδή φαντάζομαι και αυτά που λες και εσείς τους δικούς φοιτητές, μπορούν να βρεθούν από εδώ και από εκεί στο διαδίκτυο. Το πρόβλημα της μάθησης είναι, δείτε πόσο ωραίμου το έθεσε ο εκκολαπτόμενος αυτός ο γιατρός, ότι εγώ δεν θέλω να θεωρώ τις ώρες που έρχομαι στα ανθηθεατρά χαμένες ώρες. Πρέπει κάτι να αλλάξει τον τρόπο που γίνεται η μάθηση. Κάτι πρέπει να αλλάξει ώστε να αποκτήσει περισσότερο simulation η μάθηση εδώ πέρα, να μην γίνεται μια παράθεση κάποιων γνώσεων, κάποιων εξισώσεων, κάποιων αρχών και μετά εσείς να λέτε «α, τι θα κάνουμε αυτά εδώ πέρα» και έτσι να προχωρήσουμε σε αυτό που αποκαλείται στη Διοθυνή Διβλιογραφία situated learning, κατασταλλαγμένη μάθηση, αλλιώς δεν μπορούμε να, θα έχουμε προβλήματα, δεν μπορούμε να, παραμένουμε κι εμείς σε ένα παλιό μέταφορ της μάθησης, διότι όπως προσπαθούμε να παλαγούμε από το desktop μέταφορ και δεν μπορούμε, ομοίως και στη μάθηση προσπαθούμε να ξεφύγουμε από ένα απαρχιωμένο τρόπο μάθησης που πολλές φορές σας προκαλεί πλήξη και δεν είναι παραγωγικός, δηλαδή δεν σας πηγαίνει εκεί που πρέπει να πάτε. Ας πούμε ότι το πρώτο έτος σας έδειχναν τους πύργους του ανόηου, είμαστε μαζί πρώτο ετής στο προτυχιακό και βλέπουμε εδώ παραστατικά πώς εξηγούμε το τι γίνεται με τους πύργους του ανόηου, που αν δεν το εξηγούσαμε δεν θα μπορούσε κάποιος εύκολα να υλοποιήσει τον αλγόριθμο επίλυσης του προβλήματος. Αλλά αυτό είναι πλέον ένα πολύ απλό παράδειγμα σε μεταπτυχιακό επίπεδο μας απασχολούν πιο προχωρημένα ζητήματα όπως είναι η ανάπτυξη του διαδικτύου και η παραγωγή γνώσης. Πριν την παραγωγή πάμε στην κατανομή γνώσης. Υπάρχουν τρεις χώροι σ' οποίους παράγεται και υπάρχει γνώση που είναι ο φυσικός χώρος, ο νοητός χώρος και ο κυβερνοχώρος. Εφόσον εμείς θέλουμε να αλλάξουμε τη μάθηση, τον φυσικό χώρο το αντιλαμβανόμαστε και εξ' αυτού μαθαίνουμε ένα σωρό πράγματα και έχει πάρα πολλά παραδείγματα από που μαθαίνουμε. Υπάρχει ο νοητός χώρος που είναι ο χώρος των βιβλίων, των powerpoint διαφάνιών, των αρχείων που κατεβάζετε, των εκπαιδευτικών βίντεο, των βιβλίων βασικά. Και όλα αυτά έχετε στη διάθεσή σας. Τα διανέμαμε παλιότερα και σε CD, DVD κτλ. Αλλά σε συνδυασμένη μορφή όλα αυτά εμφανίστηκαν στον κυβερνοχώρο. Οπότε αν σας έθετα το ερώτημα, εσείς, για να μη λέμε θεωρίες, πόσο της εκατό μαθαίνετε πλέον από τον φυσικό χώρο, πόσο της εκατό μαθαίνετε από τον νοητό χώρο και πόσο από τον κυβερνοχώρο, τι θα μου λέγατε. Ας μας πει κάποιος έτσι μια εκτίμηση. Λέγε Νίκο. Το φυσικό χώρο... εντάξει, έχεις... το τι μαθαίνεις όμως μπορεί να το κατανοείς το φυσικό χώρο. Εγώ εκεί κολλάω λίγο τώρα, ότι κατανοείς μπορεί να γίνει το μεγάλο ποσό το φυσικό χώρο, να στρέπεται με τον νοητό. Από και για πέρα όμως με τον κυβερνοχώρο, δηλαδή να παίρνεις περισσότερη πληροφορία στο σύνολο, απλά να έχεις δρομίσει το πέρα τη γνώσεις σου καλύτερα. Δεν ξέρω το. Προσωπική εμπειρία που το βλέπω. Δηλαδή θα έλεγα ότι ο φυσικός χώρος είναι καθοδηγικός κατά μια έννοια. Μπορεί να σου δώσει ένα έβρος βασικά από 30% μέχρι 60% φθανών. Από εκεί και πέρα μπορείς να βρίσκεται και τα ίδια και πληροφορία παρά παρά στον κυβερνοχώρο. Απλά όταν πάει συμπεχθείς στον κυβερνοχώρο νομίζω ότι υπάρχει λίγο μια έλλειψη στα προηγούμενα δύο, ξεκινάς από το μηδέν. 20% λέει κυνητροφή, να το πω έτσι. Εντωσιακό λοιπόν. Πολύ ωραία. Άλλη άποψη πάνω σε αυτό. Πολύ καλά μας θα είπε ο αγαπητός Νίκος. Παλιότερα δηλαδή δύο γενιές πριν, ας πούμε το 1960, οι φοιτητές εδώ πέρα μαθαίνανε από το φυσικό χώρο κυρίως. Άρα έπρεπε να έρθεις στην αίθουσα για να παρακολουθήσεις. Κατά δεύτερο λόγο έπρεπε να βρουν βιβλία που ήταν δυσεύρετα και πανάκριβα. Ή αυτό αναπτύχθηκαν οι βιβλιοθήκες και μπήκαμε στο νοητό χώρο. Αλλά όπως πολύ καλά είπε ο Νίκος, όλα αυτά έχουν υπεσκελισθεί από τον κυβερνοχώρο, μόνο που δεν μπορείς να αξιολογήσεις εκεί τις γνώσεις. Δηλαδή σου έρχονται πάρα πολλά τούβλα, ας πούμε, πλύνθη με γνώσεις, αλλά εσύ δεν ξέρεις πώς να τους συναρμολογήσεις. Και αυτό είναι πολύ μεγάλο πρόβλημα όταν έχουμε πολύ έτσι πρακτικές επιστήμες, όπως είναι οι ιατρικοί, μου λένε οι ιατροί, όπου πρέπει να καταλάβει ο άλλος, δηλαδή πρέπει να υπάρξει πρώτα από όλα μια φυσική παρουσία και διάδραση. Και για παράδειγμα όπως κάνουν το μάθημα εκεί μπορούν να πούνε, αλλά ξέρω εγώ, η Γιάννη, ξάπλωσε εδώ στον τραπέζι να δούμε πώς οι υπόλοιποι συμφιλητές τους κάνουν διάγνωση. Είναι πολύ βασικό έτσι. Οι ιατρικοί πίνακες που χρησιμοποιούν αυτά, ο ιατρικός πίνακας μαζε μια παλαιότερα που έδειχνε να παράσει πώς είναι από παλιά στην ιατρική. Στην ιατρική, ναι. Γιατί όταν, ας πούμε, εμείς θα πάμε στο γιατρό, πρέπει ο γιατρός σε κλάσματα δευτερολέπτου, προσέξτε εδώ να χρησιμοποιούνται περίεργα, να ελεπιδράσει με μία μηχανή τρομακτικής αξίας, δηλαδή ο ανθρώπινος, μιλάμε για μοντέλο, ας πούμε, ανθρώπινο επεξεργαστή και τα λοιπά στους υπολογιστές, δεν έχει καμία σχέση αυτό το εξάρτημα με τον άνθρωπο. Δηλαδή, αν ο ασθενής πάσχει από κάτι, η αντιμετώπιση θέλει να είναι και πολύ πρακτική. Ο άλλος πονάει, σου λέει και εγώ με, καταλαβαίνεις. Έχασα, δεν έχασα το σκληρό μου δίσκο, δουλεύει, δεν δουλεύει καν τα γραφικό, δεν μιλάω να χάσω την όρασή μου, καταλαβαίνεις. Και δεν να πεις, ξέρω εγώ, σιγά τον ασθενεία, ας πούμε, και πόσο χρόνο το φιερώσω και τι να το χρεώσω. Μα εδώ μιλάμε για κάτι που είναι σαν διακύβευμα πολύ, πολύ μεγαλύτερης αξίας. Σαν συγκρίνομαι σχεδόν το μηδέν με το άπειρο. Και αρχίζουν τα προβλήματα. Και δεν ξέρουμε εδώ τι λύσεις θα δώσουμε. Και γι' αυτό αυτή η διαφάνεια θα αποτελέσει το κεντρικό σημείο ανάπτυξης αυτού του εξαμηνιαίου μαθήματος. Δηλαδή να δούμε πώς στην πράξη εμείς θα βοηθήσουμε τη μάθηση να είναι πιο εστιασμένη. Να μην καταλήγουμε σε θεωρητικά μοντέλα που έχουν ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητα. Και, επίσης, δεν μπορώ να φανταστούμαι για παράδειγμα να βγαίνει online γιατρός. Γιατί αν εσείς ξέρατε ότι ο γιατρός σας πήρε πτυχίο από ανοιχτό πανεπιστήμιο, θα δεχόσασταν να σας χειρουργήσει. Δεν ξέρω. Θα τα δούμε αυτά. Οπότε υπάρχει μια πιο εμπεριστατωμένη άποψη για την αλληλεπίδραση. Δηλαδή, από τις διεπαφές πηγαίνουμε στις αλληλεπιδράσεις. Αυτό είναι. From interfaces to interaction. Πρέπει να γίνουμε πολύ συγκεκριμένοι. Δεν θέλουμε πολλά θεωρητικά. Πάμε παρακάτω να το κάνουμε πρακτικό. Άρα πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τις διαδικασίες, τις μεθόδους και τις τεχνικές. Και έτσι αρχίζουμε από τη λειτουργικότητα, μετά πάμε δυνατότητα, ευχριστία, καθορίζουμε νέα πρότυπα, νέα αποτελέσματα, ομαδικά αποτελέσματα, επικοιρισιακά αποτελέσματα, κοινωνικά αποτελέσματα. Και αν αυτά λέγε κανείς, με τι θεωρίες μας λες τώρα. Κοιτάξτε, αν λέγαμε θεωρίες, κοιμόμασταν σε λάθος πλευρό και κάποιοι άλλοι που κοιμότανε σε σωστό πλευρό, φαίνεται ότι τα κάνανε αυτά. Διότι ξέρετε πολύ καλά ότι το Facebook που έχει κάνει τέτοια θράση και τα κοινωνικά δίκτυα κοινούνται εδώ πέρα, έτσι. Και αυτή τη στιγμή η αξία των κοινωνικών δικτύων είναι περίπου μια μισή φορά η αξία της χώρας μας. Άρα δεν μιλάμε για κάτι που αποτελεί ενδεχομένως δυνατότητες και προοπτικές αναπτύξεως της επιστήμης των υπολογιστών σε κάποιους νεαρούς που θέλουν να παίζουν παιχνίδια, αλλά αποτελεί κάτι που έχει τρομερό αντίκτυπο στην κοινωνία μας. Και προσπαθούμε ακριβώς αυτόν τον αντίκτυπο να προσδιορίσουμε, να μοντολοποιήσουμε και να το βάλουμε σε σωστές ράγες, μην πάει στραβά. Αν δεν μπορούμε να το βάλουμε σε σωστές ράγες, θα μας βγάζει συνέχεια σφαλμένα αποτελέσματα. Στην πράξη αυτό τι σημαίνει? Νέες απαιτήσεις για τους σχεδιαστές. Για μας δηλαδή. Επαναπροσδιορισμό των προσόδων μας. Γινόμαστε από παθητικοί, ενεργητικοί χρήστες. Δηλαδή, πολύ κλασικό παράδειγμα, τρισδιάστατες απεικονίσεις των χαρτών. Δηλαδή, όταν συμπείς στο τρισδιάστατο μοντέλο, έχεις πολύ αυξημένη διάδραση. Δεν βλέπεις απλώς κάτι, κινείς μέσα. Και έτσι, εγώ προσωμίωσα, ας πούμε, τι έγινε της προάλληλας στη γαλακτοκομική αυτή σχολή, για παράδειγμα. Θλιβερώμενα, αλλά σ' αυτό κάτι που δεν γινότανε. Δεν ήταν κατοικημένη περιοχή τότε. Και έτσι, από τη μελέτη Χριστών, οδηγούμε στη μελέτη ομάδων και ηλεκτρονικών κοινοτήτων. Αυτό που είναι πολύ σημαντικό σ' αυτές τις διαφάνειες, είναι ότι αυτές οι διαφάνειες δεν γράφτηκαν τώρα. Τα διαφάνειες που σας έκανα εδώ και 10 χρόνια, στο προπτυχιακό μάθημα της επικοινωνίας ανθρώπιπολογιστή, διάλεξα τα πιο δυνατά κεφάλαια που δεν μπορούσαμε να καλύψουμε τόσο καλά προπτυχιακά, τα βελτίωσα και τα παρουσιάζουμε τώρα σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Αλλά οι διαφάνειες είχαν γραφτεί πριν 10 χρόνια. Δηλαδή, όταν έλεγαν αυτοί που είχαν ασχοληθεί ότι ξέρετε πηγαίνουμε για ηλεκτρονικές κοινότητες, μπορεί κάποιος να γέλαγε και να έλεγε αυτοί ευλογούν τα γένια τους, αλλά τώρα όλοι τρέχουν πίσω από το Facebook. Και από την άλλη μεριά παρουσιάζουμε μια σοβαρή αδυναμία εμείς, αυτή τη στιγμή, να μην μπορούμε να κάνουμε το δικό μας Facebook και το μάθημα. Ούτε μπορούμε να κάνουμε ένα Facebook για το πανεπιστήμιο. Δηλαδή εξαρτώμαστε στην ηλεκτρονική κοινωνικοποίησή μας από κάτι που γίνεται δεκάδες χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από εδώ και δεν ελέγχεται πάντως από την Ελλάδα. Οπότε το ουσιαστικό είναι ότι αλλάζουν οι στόχοι. Δηλαδή αυτό που εμείς βάζουμε ως πρώτη προτεραιότητα είναι η προσαρμοστικότητα των συστημάτων αντί για απλούς χρήστες. Μέχρι τώρα λέγαμε να μοντελοποιήσω τον χρήστη, τώρα λες κοίταξε θα πάρεις μια κοινότητα χρηστών. Άρα το πρώτο πράγμα που χρειάζεται εγώ να κάνω είναι να κάνω αυτήν την κοινότητα. Ο συνάδελφος των δικτύων θα δημιουργεί στα δίκτυα που θα στηρίξουν αυτήν την κοινότητα. Αυτός που κάνει τα πληροφοριακά συστήματα θα αναπτύξει το λογισμικό που κάνει αυτήν την κοινότητα και εγώ για παράδειγμα που κάνω μάθηση θα αναπτύξω το δικό μου λογισμικό που πατάει πάνω στα λαδίο και δημιουργεί κατασταλλαγμένη μάθηση situated learning. Ώστε να μην πάμε σε ακραία παράδειγματα. Δηλαδή αν φτάσουμε σε σημείο οι γιατροί να βγαίνουν από online πανεπιστήμιο, τότε ή θα έχουμε δημιουργήσει τρομερές μεθοδολογίες εκπαίδευσης ή θα κοροδεύουμε αυτούς κι αλλήλους. Και κάπου εκεί κινούμαστε. Αυτά στο συνέδριο που θα έχουμε πάλι φέτος στη Θεσσαλονίκη το Νοεμβρίο. Εντάξει, σαν αυτό που είχαμε πέσει. Το International Conference on Mobile Communications and Learning. Γιατί εκεί εστιάζεται αυτή η προμερή ανάπτυξη που λέμε. Φυσικά δίνουμε έμφαση και στην ικανοποίηση, αντί μόνο της παραγωγικότητας των χριστών. Δηλαδή όλοι οι νέοι άνθρωποι που καθημερινά περνάνε από το Facebook, πηγαίνουν για λόγους παραγωγικότητας εκεί. Για πρώτη φορά βάζουμε και ένα αισθητήριο ικανοποίησης. Δεν σας αρέσει και λίγο αυτό που κάνεις, δε αδερφέ. Δεν μπορείς να κάνεις όλα από αγκαρία. Αυτό λέμε. Και αυτό είναι που έκανε τα συστήματα αυτού του είδους εξαιρετικά πετυχημένα. Δηλαδή θα σήμαινε αυτό, τώρα που πάμε στην εκπαίδευση, μήπως μπορούμε να κάνουμε κι εμείς στην εκπαίδευση λίγο τραβάει τον κόσμο. Να μη θεωρεί ο φοιτητής πως ήρθε στο μάθημο ότι κάνει αγκαρία. Να μην έρχεται μόνο για την παρουσία. Να έρχεται επειδή νομίζει πως κάτι μαθαίνει, πως ταυτόχρονα δημιουργεί ένα κοινωνικό δίκτυο κτλ κτλ. Επάνω σε αυτά πατάμε εμείς και λέμε ότι αυτό που έρχεται είναι ότι πάνω σε αυτήν εδώ πέρα την καινούργια πραγματικότητα που έχει προκύψει μέσα σε 20 χρόνια, που ξεκίνησε από απλή functionality, απλή διαλειτουργικότητα των συστημάτων υπολογιστών, συστημάτων hardware και software, υλικού και αλογισμικού. Μήπως μπορώ, που ξεκίνησε σαν usability και επικοινωνία ανθρώπου υπολογιστή τη δεκαετία του 90, τότε δημιουργήθηκε επικοινωνία ανθρώπου υπολογιστή. Το 95 ας πούμε. Τώρα που πάμε στο 2015, μιλάμε για κοινωνικά δίκτυα, μιλάμε για κοινωνική ψυχολογία, μιλάμε για θεωρία οργάνωσης. Η θεωρία οργάνωσης μαζί με τη μοντελοποίηση θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε το υπολογιστικό σύννεφο, που αυτή τη στιγμή αποτελεί μια κατανοητη οντότητα, από την οποία κάνουμε πάρα πολλά, αλλά κινδυνεύουμε και πάρα πολλά. Δηλαδή το σύννεφο μας παρέχει πάρα πολλά πράγματα, αλλά έχει και πάρα πάρα πολλούς κινδύνους. Για παράδειγμα, αν δούλευε σε κάποια εταιρεία, θα δεχόσουν να επικοινωνούν τα μέλη της εταιρείας μέσω του συνέφου? Η εταιρεία σημαίνει και κάποια μυστικά, δεν είναι όλα. Έχουμε και ανταγωνιστές, έχουμε και κακοίθεις, άρα ουσιαστικά τίθεται το θέμα της θεωρίας οργάνωσης, της οργανωτικότητας. Και όπως λέγαμε στην ευέλικτη μάθηση στο προπτυχιακό επίπεδο για όσους το παρακολουθήσατε μαζί μας, υπάρχει στα συστήματα εκπαίδευση όπως και σε κάθε σύστημα. Όταν εφάρμοσα τα οργανωτικά ζητήματα του Σουπερμάρκετ, τα τεχνολογικά ζητήματα του Σουπερμάρκετ, εφόσον είμαι σε πανεπιστήμιο και μάλιστα σε ένα τεράστιο πανεπιστήμιο, τρομερών, ογκόληφο με τα κόσμια δεδομένα, με ενδιαφέρει εμένα η οργανωτική του τεχνολογία, η γνωστική του τεχνολογία και η τεχνολογική του ευελιξία. Να μπορούμε να βγάλουμε κάποια πράγματα. Πώς είναι οι φοιτητές του πανεπιστήμιου, το έχουμε κάνει ζήτημα, είναι πολύ σημαντικό. Και λέμε ότι τα συστήματα ηλεκτρονικής μάθησης πότα από όλα βρίσκουν αυτά τα πράγματα, βαθμό εμπλοκής, ενεργό πληθυσμό, ακόμα και τυπικό πληθυσμό μπορούν να προσδιορίσουν. Δηλαδή κάποιος που έστω μια φοραπάτησε στο ηλεκτρονικό μάθημα, σημαίνει ότι είναι έστω τύπης φοιτητής. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί αν δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε τον ακριβό πληθυσμό του πανεπιστήμιου μας, δεν έχει νόημα να κάνουμε οποιαδήποτε στατιστική ανάλυση και μελέτη. Η οργανωτική βέβαια ευελιξία σημαίνει και άλλα πολλά πράγματα. Πώς θα οργανωθούν βιβλιοθήκες, πώς θα οργανωθούν σωρό πράγματα. Γιατί λέγαμε σε προηγούμενη διαβάνεια ότι η φυσική παρουσία θέλει και κάποια νοητική υποβοήθηση. Η βιβλιοθήκη γιατί είναι ώστε συνεχίζοντας με τη φυσική σου παρουσία στην τάξη να περάσεις από τη βιβλιοθήκη για να αυξήσεις τις γνώσεις σου. Θα βρεις κάποια βιβλία σχετικά. Και παρατηρείτε ότι αυτά τα δύο από τα τρία βήματα έχουν εξαλειφθεί εντελώς από την τριτοβάθμια εκπαίδευσή μας. Βέβαια η φυσική παρουσία έχει εκμειδενιστεί, η νοητική υποβοήθηση μέσω πανεπιστημίου βάζει και να έχουμε πολύ καλά τμήματα, παράδειγμα η νομική μας είναι πολύ γνωστή για τη δύναμη που έχει και για το καθηγητικό δυναμικό κτλ, όταν έχεις για παράδειγμα 400 πρωτοετής φοιτητές η φυσική παρουσία, η κοινωνική υποβοήθηση που πάνε περίπατο και τότε δουλεύει ο τρίτος παράγοντας που όμως είναι εν μέρει διαβρωτικός για το πανεπιστημίο, δηλαδή πας στα κοινωνικά δίκτυα. Τα μαθαίνεις μέσω ίντερνετ, ναι, αλλά αν τα μαθαίνεις μέσω ίντερνετ, όλος αυτός εδώ ο γκόλιφος κινδυνέδει από κατάρευση. Αυτό λέμε εμείς, δεν λέμε τίποτα άλλο. Άρα, θέλουμε οργανωτική, θέλουμε γνωστική υποβοήθηση. Γνωστική υποβοήθηση σημαίνει και κάποια προστασία του copy-write, γι' αυτό είπα τη νομική σχολή. Δηλαδή, αν βγάζω εγώ βίντεο, θα μου πάρει εμένα για να κάνω ένα καλό βίντεο, ξέρω, εγώ τρεις μήνες και το πάρει κάποιος άλλος ανταγωνιστής μου. Τα πανεπιστημία δεν είμαστε, όπως όλον τον κόσμο, και καλή και κακή ας το πούμε. Κι αυτοί που δουλεύουν με κάποια αξιοπρέπεια κι αυτοί που δουλεύουν στο παρασκήνιο. Και έρχεται ο άλλος και σου παίρνει τη δουλειά και μετά από τρεις εβδομάδες τη βλέπεις μάλλον όνομα ανεβασμένη στο διαδίκτυο, ναι αλλά σε έφαγες τρεις μήνες. Ενώ αυτός που την πήρε έτοιμη, το έκανες σε τρεις εβδομάδες και την έκανε και καλύτερη. Δηλαδή η γνωστική ευελιξία θέλει και κάποιου είδους υποβοήθηση άλλης μορφής όπως κατοχύρος πνευματικής περιουσίας, ιδιοκτησίας και φυσικά θέλει τεχνολογική ευελιξία που τεχνολογική ευελιξία σημαίνει τι εκεί ερχόμαστε εμείς κάποια πράγματα να γίνουν από μόνα τους. Ας πούμε εκεί που αποτύχαμε μαζικά στην Ελλάδα τουλάχιστον ή να κάνουμε κοινωνικά δίκτυα στα πανεπιστημία. Μα αποτέλεσμα από τα τρία σκαλιά που αναφέραμε προηγουμένως έχοντας υποβαθμίσει τη φυσική παρουσία, έχοντας χάσει την μπάλα της νοητικής υποβοήθησης αφού δεν έχουμε ούτε βιβλιοθήκες πολλές ούτε επαρκής για τόσο μεγάλο πληθυσμό, οδηγηθήκαμε στην τεχνολογική υποβοήθηση η οποία όμως γίνεται με όρους φανερής καταστρατήγησης της νομιμότητας όσον αφορά την κατοχύρωση της πνευματικής ιδιοκτησίας και εν πάση περιπτώσει όχι από Έλληνες. Να το πρόβλημα πόσο μεγάλο είναι. Άρα λοιπόν εμείς πρέπει να συστήσουμε και να αναπτύξουμε ομοιογενείς ομάδες δικής μας όμως επινέψεως και ας πούμε καθοδήγησης και μετά να αναπτύξουμε συνεργατικότητα μελών, γι' αυτό η πρώτη εργασία που κάνετε σήμερα και αφήνω ελεύθερο να μου πείτε ποιοι είστε ποιοι. Συμμετοχικότητα εταίρων και λοιπά και λοιπά το οποίο μπορείτε να φανταστείτε εσείς βάζοντας σε όλους αυτούς εδώ πέρα τους τομείς. Μοντέρνες προσεγγίσεις στο σχεδιασμό. Υπάρχουν μέθοδοι που στηρίζονται στη συμμετοχική σχεδίαση, μέθοδοι που στηρίζονται στη συνεργασία ευρώτερων ομάδων. Τώρα μπορούμε να πούμε αυτός ο τίτλος, δεν λέγεται συνεταιρισμός, δεν λέγεται δηλαδή cooperative design, λέγεται πλέον κοινωνικό δίκτυο. Απλώς το κοινωνικό δίκτυο πάσχει από έναν τρομερό συγκεντρωτισμό, δηλαδή τα κοινωνικά δίκτυα είναι τα εξής τέσσερα ξέρω εγώ, δηλαδή τρία τα εξής δύο. Έτσι έχουμε άλλο πρόβλημα και το αντιλαμβάνεστε κι εσείς. Και φυσικά υπάρχουν κάποιοι μέθοδοι που στηρίζονται στη χρήση σενάριων, ώστε να μπορέσουμε να δομίσουμε αυτό που θέλουμε να κάνουμε. Και αυτό θεώ να σας πω τώρα, πηγαίνοντας στο τελευταίο μέρος του μαθήματος, τι κάνει το σενάριο. Δηλαδή ουσιαστικά εμείς δεν γίνουμε στις κοινοθέτες για να μιλάμε για σενάριο, αλλά θα πρέπει να χειριστούμε μια τόσο πολύπλοκη πραγματικότητα, όταν θα θέλουμε να δώσουμε λύση από τη μια θα κινδυνεύουμε να εθεροβατούμε, να είμαστε εθεροδάμονες και να νηροπολούμε, δηλαδή να βγάζουμε παράγωγα έρευνας που δεν αφαρμόζονται στην πραγματικότητα, ή από την άλλη να παγωητευόμαστε βλέποντας πόσο σκληρή είναι η πραγματικότητα. Είδατε και στο συνέδριο που είμασταν πέρσι και φαντάζομαι παρόμοια θα βγούνε και φέτος ότι είτε υπάρχουν πολύ υπερεσιόδοξες προσεγγίσεις, είτε οδηγούμαστε σε αδιέξοδα. Για να δούμε λοιπόν τον συμμετοχικό σχεδιασμό, ο οποίος εμπλέκει αυτούς που λέγονται workplace practitioners. Αυτό γίνεται σε μεγάλο βαθμό από τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε χώρους που έχουν αυξημένοι σε νούμερα εργαζομένων, δηλαδή μια λησίδα supermarket αφορά χιλιάδες υπαλλήλους όλη την Ελλάδα, στο ίδιο μαγαζί υπάρχουν πολλοί υπάλληλοι και φέτος τους εκπαιδεύσει η εταιρεία να έχουν κάποια συμπεριφορά, να ξέρουν κάποια πράγματα, να μην κίνηται ο καθένας άντακτα στο χώρο. Ό,τι ακριβώς προβλήματα αντιμετωπίζουμε και εμείς, θέλοντας να οργανώσουμε ένα πανεπιστήμιο που να δουλεύει με υβρυβική μάθηση, το μοντέλο 70-30 στο οποίο αναφερόμαστε συχνά και ούτω καθεξής. Όλοι αυτοί στο χώρο εργασίας είναι workplace practitioners. Και είναι εμπειρογνώμονες του χώρου εργασίας αυτοί ακριβώς που θα αναπτύξουν το σύστημα. Δηλαδή, πριν εσύ κάνεις κάτι για αυτό εδώ πέρα το χώρο, ή δούλεψε σε αυτόν τον χώρο, ή ρώτα αυτούς που δούλεψαν σε αυτόν τον χώρο για να σου πούνε τι πρέπει να γίνει. Αυτό που από όλους εκλαμβάνω εγώ ως παράπονο των φοιτητών, είναι πως η συνολική παρουσία των πανεπιστημιακών μαθημάτων στερείται πεδαγωγικής προσέγγισης. Για κάποιο λόγο όλοι οι φοιτητές δεν νιώθουν ικανοποιημένοι τα πανεπιστημιακά μαθήματα. Δεν λέω τώρα ούτε κάποια βαθιά θεωρία, λέω το αυτονόητο. Δηλαδή όταν η μεσοσταθμική παρακολούθηση των μαθημάτων κοιμένεται στο 20% και πολύ λέω, αντιλαμβανόμαστε πως υπάρχει μια άρνηση συμμετοχής εκ μέρους των φοιτητών. Άρα το πρώτο συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι τα μαθήματα θα είναι πεδαγωγικά δομημένα. Έχουν κάποιο πρόβλημα. Δεν μπορεί οι φοιτητές να απέχουν μαζικά απ' αυτό που είναι το μέλλον τους. Βγάλουμε κάποιες περιπτώσεις φοιτητών που δεν είναι μπάση περιπτώσεις πάνω από 20-30% που δυσκολεύονται ούτε οικονομικά, ούτε, ούτε, ούτε. Οι περισσότεροι φοιτητές δεν θα έπρεπε να είναι απώντες και όμως είναι αλλού. Άρα υπάρχει κακή παιδαγωγική προσέγγιση. Τώρα έρχεται κάποιος πιο ειδικός να μας πει τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Συνεπώς, η βελτίωση της ποιότητας εργασίας η οποία περιέχει χρήση τεχνολογικών εργαλείων όπως οι βιντεοσκοπήσεις που κάνουμε τώρα, δεν έγινε στο ότι κάνω βιντεοσκοπήσεις. Γιατί, προσέξτε, αν πω ότι εγώ εισάγω σκενοτομία την οικονομία, την δινέβω σε τρία χρόνια να θεωρούμε εντελώς απαρχαιωμένος. Όλα αυτά που λέγαμε τώρα, κρασκούρασα μια μισή ώρα, δείχνουν ότι νέες συσκευές έχουν την τάση να παράγουν με μεγάλη ευχριστία, ευκολία και άνεση, είτε μέσω διαδικτύων, είτε μέσω sticks, flash, κλπ. Πολύ εύκολα οικονοληψία. Το σήμα βίντεο δηλαδή, πολύ εύκολα παράγεται στις μέρες μας. Άρα η προστηθέμενη αξία της σημερινής μας διάδρασης, ποια είναι ότι το πήραμε σε βίντεο? Όλοι εμείς προσπαθούμε, βάσει αυτών που σας ανέφερα, να προχωρήσουμε σε μία αναθεώρηση της οργανωτικής διάρθρωσης του ιδρύματος μας, αφού είμαστε κατεύθυνσης εκπαίδευσης, της τεχνολογικής ευελιξίας, αυτό το κάνουμε αφού εισάγουμε τη βιντεοσκόπηση συν το virtual learning environment, την ηλεκτρονική μάθηση συν τα ηλεκτρονικά tests, άρα βγάζω τον δαθμό εμπλοκής, το δικό σας και έτσι μπορώ να αποφύγω ακραίες προσεγγίσεις του στυλ, εφόσον οι φτητές δεν παρακολουθούν, άρα υπάρχει σοβαρό παιδαγωγικό πρόβλημα. Οδεύω προς μία κατάσταση που υιοθετεί σιγά σιγά, άιζο προσεγγίσεις για την εκπαίδευση, δηλαδή εφόσον βιντεοσκοπούνται τα μαθήματα, εφόσον οι εργασίες σας καταγράφονται στο περιβάλλον ηλεκτρονικής μάθησης, στο virtual learning environment, εφόσον υπάρχουν εκεί τα ηλεκτρονικά σας tests, εφόσον εκεί παρακολουθείτε ο βαθμός εμπλοκής σας, πόσες φορές μπήκατε, πόσο διαβάστε κτλ, δεν οδηγούμε προς συνθήκες προτυποποίησης, προς έναν ΆΙΖΟ εκπαίδευσης, το οποίο δεν υπάρχει μέχρι τώρα. Αυτό μου λένε όλοι οι συνάδελφοι και οι φτητές με τους οποίους μιλώ στα τείχη της Πανεπιστημιούπολης, ότι το μάθημα σε γενικές γραμμές μας είναι αποθητικό. Υπάρχει πρόβλημα. Κάτι πρέπει να γίνει, τα κίνητα να δοθούν, είτε κάτι να βελτιωθεί, είτε πολλά το οποίο δεν τώρα να τα λύσουμε και δεν μας απασχολούν εμάς. Εμείς αυτό που λέμε είναι ότι πρέπει να δημιουργήσουμε τα τεχνολογικά εργαλεία ώστε να αυξηθεί η τεχνολογική ευελιξία. Η τεχνολογική ευελιξία θα φέρει την οργανωτική ευελιξία και σιγά σιγά θα πάμε σε αυτό που είναι το κύριο στοιχείο της φύτησής σας, που είναι η γνωσιακή ευελιξία. Δηλαδή κάποιες την πραμετράμε και τι μάθατε και τι μπορείτε να κάνετε από αυτά εδώ πέρα τα πράγματα. Οπότε θέλουμε τα συστήματα μας να εμπεδώνουν αισθήματα συνεργασίας, συναπόφασης, συνυπευθυνότητας και να αφαρμόζονται σε κάποιους χώρους μάθησης μεγάλης προστηθέμενης αξίας, όπως για παράδειγμα είναι ο χώρος της ιατρικής. Υπάρχουν κάποια εργαλεία και τεχνικές που χρησιμοποιούνται. Πάλι χρησιμοποιούν τις παλιές διαφάνειες. Δηλαδή η εθνογραφία εντάξει δεν μας αφορά μας μεγάλη ομοιομορφία, αλλά σε άλλα πανεπιστήμια έχει σημασία αυτό εδώ έτσι. Φανταστείτε ένα πανεπιστήμιο εξωτερικού της Δυτικής Ευρώπης με 20 φοιτητές σε ένα μεταπτυχιακό τυμήμα που οι πέντε είναι Γάλλοι, οι τρεις είναι Άγγλοι, οι τέσσερις Πορτογάλοι, τρεις Ινδιοί, ξέρω εγώ δυο Κινέζοι, τρεις Πακιστανοί, δυο Ντοικοφυκρανοί. Σε πολλές χώρες είναι πρόβλημα αυτό πιστέψτε με, σε μας όχι. Εμείς έχουμε να μογενοποιήσουμε εσάς που είστε από τέσσερα-πέντε διαφορετικά πανεπιστήμια. Οι συνεντεύξεις με χρήστες, προσέξτε αυτό πιο πολύ, το κάνουμε εμείς έμεσα, γιατί αν του πεις του χρήστε, έλα σου δώσω συνέντευξη, το βάζεις σε άλλη φάση. Πώς το λέγαμε στα συστήματα μας, το παίρνω στην συνέντευξη, κάνεις μια παρουσίαση, ποιος είσαι, τι είχαμε χρησιμοποιήσει στο blackboard, journal. Το journal, η παρουσίαση σας στην τάξη, προς εαυτούς και αλλήλους, ήτανε ένα ηλεκτρονικό υποκατάστατο της συνέντευξης. Η βιντεοσκόπηση που μας ήρθε τώρα, ας πάμε να δούμε πιο πέρα, και φυσικά θέλουμε κάποιες εργασίες με κάποιο έτσι όραμα, να είναι πάνε λίγο πιο μπροστά, να κάνουμε κάποια πρωτότυπα και mock-ups, και όλα σχεδιασμένα να βοηθήσουν την επικοινωνία των εμπλεκόμενων στη σχεδιαστική διαδικασία, στην οποία να συμμετέχουν ισότημα, να αναπτύσσουν κοινά ενδιαφέροντα, να μαθαίνουν ένας από τον άλλο, να είναι συνηπεύθυνοι για το τελικό αποτέλεσμα κλπ. Και σε κάποιες σχολές αυτά είναι πάρα πολύ βασικά πράγματα. Μπορεί κάποιος να σχεδιάζει με σενάρια. Το σενάριο, δηλαδή, σημαίνει κάνε ένα μοντέλο, με απλά λόγια, κάνε ένα μοντέλο του τι γίνεται και οραματίσου που θέλεις να πας. Έτσι, σε απλά λόγια να το πούμε για να μην μπλέξουμε με μακροσκελείς, αναλύσεις. Και εδώ επεμβαίνει η πληροφορική και λέει μπορώ να σου πω πολύ καλά το τι γίνεται. Έτσι ας πούμε το journal που γίνεται και θα κάνετε και στο moodle τώρα το ανάλογο journal. Ουσιαστικά ο καθένας λέει ποιος είναι. Και σαν φυσική παρουσία, δηλαδή να βοηθάμε και τη φυσική παρουσία. Όταν βγάζεις τη φωτογραφία σου, αυτή που έχεις για παράδειγμα στη φυτηνική σου κάρτα, ουσιαστικά μοντελοποιείς ξανά τη φυσική σου παρουσία. Να έχουν μια οπτική εικόνα για ποιον φοιτητή μιλάμε. Σαν προσωπικότητα ποιος είναι, τι κάνει. Τα σενάρια είναι πάρα πολύ δημοφιλή όταν αναπτύσσουμε γνωστικά αντικείμενα τεχνολογίας, λογισμικού, προγραμματισμού αλλά και κοινωνικές επιστήμες. Προσέξτε ποιο είναι το μοντέλο ανάπτυξης ενός σενάριου. Το βασικό είναι να καταγράψεις, δηλαδή να μιλήσεις για το υπάρχον σύστημα, αυτό εδώ. Τι γίνεται τώρα. Μιλάμε για την εκπαίδευση, να πούμε τι συνθήκες επικρατούν στην πραγματικότητα στο πανεπιστήμιό μας. Με βάση στο υπάρχον σύστημα οραματίζεσαι μια νέα κατάσταση. Κάνεις ένα σενάριο χρήσεις. Ας πούμε ένα σενάριο χρήσεις πολύ ρεαλιστικό θα ήταν να αυξήσεις το βαθμό παρακολούθησης. Την εμπλοκή των φοιτητών. Αλλά αυτό δεν είναι σενάριο που είναι εύκολα προσδιορίσιμο αναπιστυμονικό κλάδο. Δηλαδή αν ερωτούσα ένα φιλόλογο ωραία αυτά που λες, τι σημαίνει στην πράξη, θα σου απαντούσα πολύ διαφορετικά από ότι θα απαντούσαμε εμείς. Και εν πάση περιπτώσει αυτό θα μας επέτρεπε να μοντελοποιήσουμε λίγο την κατάσταση. Δηλαδή να προβούμε σε ένα μοντέλο ενός νέου πανεπιστημίου, ενός νέου μαθήματος. Και να βάλουμε κάποιο στόχο. Δηλαδή να πούμε στόχος για παράδειγμα είναι αν είσαι σε σπουπερμάρκετ περισσότερες πωλήσεις. Αν είσαι σε εταιρεία που παράγει τέτοια συσκευές, πάλι περισσότερες πωλήσεις. Όλα και αποβλέπουν φυσικά. Αλλά θα μπορούσε να σημαίνει να πτήσω νέο λογισμικό, να πτήσω το ένα, να πτήσω το άλλο. Και όλα αυτά θα εισάγανε ένα καινούργιο μοντέλο. Για παράδειγμα για να μην πάλι φανεί πως λέμε πράγματα νεφελόδι. Όπως ξέρετε στα δικά μας μαθήματα συνέχεια και μονίμως και διαρκώς πατάμε σε ένα μοντέλο που το καλούμε μοντέλο 70-30. Και λέμε ότι δεν μπορεί αυτό το μοντέλο να καταστρατηγηθεί στην 10%. Άντε να γίνει ξέρω εγώ 60-40. Ή άλλο ότι 80-20. Για παράδειγμα όλοι συμφωνούμε αυτή τη στιγμή. Δεν θα βασιζόμαστε έναν γιατρό που έχει βγει από online πανεπιστήμιο. Θα το θεωρούσαμε κάτι μεταξύ τσαρλατάνου και κάποιου σαπατεώνα. Από την άλλη μεριά δεν μπορεί εμείς να υιοθετούμε αυτό το μοντέλο για να πιέσουμε τη φυσική παρουσία των φοιτητών. Δηλαδή λέμε ότι εφόσον το μοντέλο είναι 70-30 πρέπει να είστε όλοι εδώ. Δεν μπορούμε να φωνάξουμε σε ένα τμήμα που έχει 200 προτυχιακούς φοιτητές 300 και οι 300 να είναι εκεί. Γιατί δεν έχει νόημα, δεν είναι στρατός για να παίρνουν απλώς παρουσίες. Κάτι άλλο πρέπει να συμβεί. Και αυτό το άλλο κάτι άλλο ψάχνουμε να συμβεί. Άρα αυτό το μοντέλο ναι μεν περιγράφει μια σωστή πραγματικότητα αλλά σε ένα ιδεατό πανεπιστήμιο. Δηλαδή 70-30 θέλουμε να φτιάξουμε το πανεπιστήμιο που έρχεται αλλά το 70% που σημαίνει κλασική μάθηση να μην είναι βαρετή μάθηση ή ανούσια μάθηση. Δηλαδή να μην μου λέει ο γιατρός ότι εγώ ήρθα στην τάξη και απλώς έχασα τον χρόνο μου ήρθα γιατί δεν μου βάζεις αλλιώς απουσία. Να αισθάνεται ότι αυτήν την ώρα έκανε κάτι δημιουργικό όπως έμαθε κάτι και να υπάρχει ένας μεγάλος βαθμός αλληλεπίδρασης μεταξύ των χρηστών. Στην ιατρική το κάνουν όπου ένας εξετάζει τον άλλον, ας πούμε κάτι κάνει. Αλλά αυτό θα σήμαινε νέα διάταξη των χώρων εργασίας, θα σήμαινε νέα διάταξη τέτοιου του αλλοιότικου, νέες συσκευές, νέα gadgets, οτιδήποτε. Εν πάση περιπτώσει το μοντέλο μπορεί να έχει καλή στόχευση αλλά μπορεί να κρύβει και μερικές κακές καταστάσεις. Και γι' αυτό θέλει λίγη προσοχή. Κάποια στιγμή αφού γίνει προσωμίωση θα παραχθεί το καινούργιο μοντέλο. Τώρα οι βιντεοσκοπίσεις είναι καινούργιο πράγμα για εμάς. Κάποια στιγμή θα γίνουν τα ηλεκτρονικά μαθήματα α, συν. Οπότε θα κάνουμε τη σύγκριση και θα πούμε είναι ενσωματώσμένο το ένα σύστημα στο άλλο. Υποτίθεται πως το καινούργιο σύστημα περιλαμβάνει και το παλιό. Αν δούμε ότι κάποια πράγματα κερδίζουμε με το καινούργιο αλλά χάνουμε και απεμπολούμε πράγματα που είχαμε το παλιό, αμέσως καταλαβαίνουμε πως έχουμε πρόβλημα. Και αυτός είναι ο λόγος που γίνονται συνέχεια υποτίθεται μεταρρυθμίσεις στην παιδεία. Κάθε δυο χρόνια κάτι αλλάζει. Εκεί ήθελα να καταλήξω και δεν μπορούμε να έχουμε ενσωμάτωση. Δηλαδή θα πρέπει ότι καλό υπάρχει τουλάχιστον καλό στο παλιό σύστημα να ενσωματώνεται στο καινούργιο. Και όχι κάθε φορά να τα αλλά μπροδουκλώνουμε. Αυτή είναι η σχεδιαστική του σενάριου. Να εμείς το είπαμε αυτήν εδώ πέρα την προσέγγιση. Απλώς εμείς τι λέμε δηλαδή θα έλεγε κανείς αυτά οι φιλόλογοι συνήθως τα λένε. Ή τα λένε οι νομικοί που έχουν το νομοκανονιστικό πλαίσιο δράσης. Εσείς γιατί παρεμβαίνει θα μας έλεγε. Και εμείς τους λέμε για πρώτη φορά γιατί με το μοντέλο 30% εισάγουμε την ηλεκτρονική μάθηση και με αυτή μετράμε το βαθμό εμπλοκής. Δηλαδή πάμε και λέμε να σου πω πόσους φοιτητές έχει το πανεπιστήμιό μας. Εγώ θα σου πω. Εγώ μπορώ να σου πω πόσους φοιτητές έχει στην πράξη το πανεπιστήμιό μας και κανείς άλλος. Αλλά κάντε τα μαθήματα όπως σας τα λέω εγώ για να βρούμε πόσους φοιτητές έχει το μάθημα. Και να σας πω και με τι βαθμό παρακολουθούσαν αυτοί στο μάθημα. Και να σας πω και πόσο αξιόπιστη ήταν η αξιολόγηση που τους έκανα. Επειδή ακριβώς αυτά τα πράγματα δεν γίνονται εσείς από αντίδραση τι κάνετε. Όχι εσείς συγκεκριμένοι και εγώ ήμουνα κάποτε στη θέση. Εμείς από αντίδραση τι κάνουμε, οι φοιτητές τι κάνουν από αντίδραση. Βάζουν ένα χ και διαγράφουν όλη την εκπαιδευτική διαδικασία. Διαγράφουν την οργανωτική, τεχνολογική και γνωσιακή δομή του πανεπιστημίου στο οποίο είναι. Και εμφανίζονται στις εξετάσεις. Και τι λένε, ένα βαθμό να πάρω κενά, φεύγω. Ε, τότε είναι που αυτό έχει αποτύχει παταγοδώς. Ήταν δηλαδή σούπερ μάρκετ, θα είχαμε κλείσει στον τρίτο χρόνο. Κάποιος πρέπει να τα βρει όμως αυτά εδώ. Υπάρχουν κάποιες θετικές κινήσεις που γίνονται στο 30% που είναι ο τεχνολογικά υποβοηθούμενο κομμάτι. Ποιες υπαρουσίες που δίνονται πλέον ηλεκτρονικά, για παράδειγμα στα σχολεία. Υπαρουσίες που μπορούν να παίρνονται έμεσα με ηλεκτρονικό τρόπο στα πανεπιστημία. Το πρώτο και βασικό είναι να προσδιορίσω ποιοι είναι οι φοιτητές μου. Ούτε αυτό μπορούσαμε να το κάνουμε. Το δεύτερο είναι να προσδιορίσω το βαθμό εμπλοκής. Και το τρίτο είναι να εμπλουτίσω γνωσιακά. Αφού γίνει η οργανωσιακή και τεχνολογική οργάνωση του πανεπιστημίου, του σχολείου, της παιδείας, της μονάδας, του σπερμάρικα, του νοσοκομείου, του οτιδήποτε. Μετά να προσδιορίσω το βαθμό εμπλοκής. Και on the long run, τελικό προϊόν, ISO, πρωτότυπο, το πόσο καλό είναι το σύστημά μου. Απλώς, προς τη στιγμή να έχουμε κάνει υποσυστήματα αυτού του μηχανισμού. Τι έχουμε κάνει μονάδα διασφάλισης, ποιότητας. Συμμετέχεται μέρος στην τελική αξιολόγηση. Συμμετέχω κι εγώ. Αξιολογούμε αυτούς και αλλήλους. Και πολλές φορές γράφουμε και πολύ ωραία σχόλια. Όμως, αν αυτό δεν συνδυαστεί με βαθμό εμπλοκής, τότε δεν βγάζει σωστά, δεν εξάγει σωστά αποτελέσματα. Δηλαδή, είναι δυνατό σε κάποιο μάθημα να το αξιολογήσουν, εξέρωγο, όλοι οι φτητές ή πολύ καλά ή πολύ κακά, πολύ άσχημα, και τελικά ο βαθμός εμπλοκής που δεν λαμβάνεται αυτή τη στιγμή υπόξειψη, να αποδείξει τι, ότι παρακολουθούν στο 10% των ερωτηφέντων. Έχει λογική αυτό το πράγμα? Αυτά πρέπει να τα πει κάποιος. Έρχεται αξιολόγηση καθηγητών στα σχολεία, που προς το παρόν δεν το λύσαμε το θέμα, αλλά τι κάναμε, το κουκκουλώσαμε. Πώς το κουκκουλώσαμε, άστο και όπου πάει. Μα δεν μπορούμε να λύσουμε στοιχειώδες ζητήματα στα σχολεία, τα έχουμε ξαναπεί αυτά. Δηλαδή, πόσους καθηγητές έχει ένα σχολείο. Γιατί ένα σχολείο που έχει 200 μαθητές σε μια ευνοημένη περιφέρεια πασχολεί 40 καθηγητές, ενώ σε ένα κρητικό νησία πασχολεί 10 καθηγητές. Είναι δυνατόν οι 200 μαθητές στην πρωτεύουσα να έχουν 40 καθηγητές και στο κρητικικό να έχουν 10. Έχει λογική αυτό το πράγμα. Αν δεν προσδιορίσουμε δηλαδή βαθμούς εμπλοκής όλων των εμπλεκομένων, δεν μπορούμε να βγάλουμε καθόλου συμπεράσματα. Ποιος θα βοηθήσει στον βαθμό εμπλοκής, γι' αυτό σας είπα το τρισδιάστατο μοντέλο της Γαλακτομικομικής Σχολής Ιωαννίνων που έβλεπα και θυμήθηκα τα μέρη που ήμουνα. Και λέω, κοίτα πώς έγινε, να ο χώρος που ήμουνα, να ο δρόμος αυτός που θα το στρώθηκε τώρα, να το τάδε σπίτι και τα λοιπά. Ποιος θα κάνει αυτά τα πράγματα, η δική μας επιστήμη. Με το 30% της ηλεκτρονικής υποβοήθησης. Άρα υπάρχουν κάποια στάδια, υπάρχουν κάποια δήματα που έχουν γίνει, απλώς όλα αυτά αποτελούν πλήνθους και λήθους ατάκτους ηρημένους και για να μην υπάρχουν χανένοι πρέπει κάποιος να τους συγκωλήσει και να τους διαδικτιώσει. Αυτή είναι η σχεδιαστική των σενάριων. Και έτσι το σεινάριο γενικά είναι μια περιγραφή γεγονότων που όμως απασχολούν, προσέξτε, το setting, το περιβάλλον δηλαδή εκτέλεσης, τους actors, αυτούς που εμπλέκονται, τους χρήστες. Να το πρώτο πρόβλημα να προσδιορίσουμε πώς είναι οι φοιτητές, πώς είναι οι καθηγητές, ποιος κάνει τι. Τα καθίκονται και τους στόχους. Και αν τα καθίκονται και οι στόχοι, δηλαδή όπως έλεγε ο άντυχος φοιτητής, που έχασε τη ζωή του να πάρω το χαρτί μου και να φεύγω, και να έθιεσε να το είχε κάνει για να μην συμβεί αυτό που έγινε, αυτό δεν είναι το πρόβλημα των υποδιαγραφή φοιτητών. Μας απασχολεί ακόμα. Να κάνω κάποιο πλάνο εκτέλεσης καθηκόντων. Τι σημαίνει μάθημα, έτσι. Τι κάνουν οι εμπλεκόμενοι. Ελεκτρονικά τεστ, εργασίες, μιλάνε, συμμετέχουν, τι κάνουνε. Να καταγράψουν τα γεγονότα. Να το ηλεκτρονικό σύστημα που τα καταγράφει και εξ αυτού βγάζει το βαθμό εμπλοκής. Και φυσικά να κάνω μια αξιολόγηση. Εμείς τι κάναμε προς το παρόν, δεν μπορούσαμε να κάνουμε αυτά τα πράγματα, οπότε πήγαμε κατευθείαν στην αξιολόγηση. Αυτό έγινε με καλότερο οπτήμον, άδεια σφάλιση ποιότητας. Τι γίνεται αυτή τη στιγμή. Αναπτύσσετε το μοντέλο 30% από το Κέντρο Ελεκτρονικής Διακυβέρνησης, αλλά βασικά εμείς το κάνουμε. Το Κέντρο Ελεκτρονικής Διακυβέρνησης απλώς δίνει το όχημα. Και εμείς κάνουμε το delivery του γνωσιακού φόρτου. Και συμμετέχετε εσείς. Και αναπτύσσουμε ένα μοντέλο, που αν προαχθεί μπορεί να δημιουργήσει και να προβάλει σενάρια αποτελεσματικά σε χώρους που πλήτονται. Δηλαδή ποιοι χώροι πλήτονται αφεντιστή. Τα πάντα. Η παιδεία μας πλήτεται σε σημείο αφασίας. Τα νοσοκομεία μας. Χώροι που έχουν καθημερινή δύσκολη τριβή με κόσμο. Η τριβή με τον κόσμο είναι πολύ δύσκολο πράγμα. Για παράδειγμα. Ενδεχομένως από αυτά εδώ πέρα τα πράγματα από αναλυτικές προσεγγίσεις και εμπειρικές προσεγγίσεις που χρειάζονται και οι δύο να προκύψουν νέα βελτιωμένα συστήματα. Οπότε τι τύποι σενάριων εδώ πέρα μπορούν να εφάρμοστούν. Το πρώτο είναι το γενικό σενάριο που συνήθως στο υπουργείο μας επειδή ακριβώς αδυνατεί να φτάει στις λεπτομέρειες τι κάνει βγάζει γενικά σενάρια. Δεν μπορεί να προχωρήσει περισσότερο. Δεν μπορεί να γίνει πιο σαφές. Γιατί δεν έχει την αναλυτική ικανότητα. Δεν έχει την πληροφόρηση ότι γίνεται τόσο καλά. Όπως και εγώ τώρα αν δεν είχα τους δυσδιάστατοι χάρτες της Google θα έβλεπε ένα δυσδιάστατο χάρτη με δρόμους. Τώρα μπορώ να δω πολύ συγκεκριμένες καταστάσεις και να βγάλω πολύ, μα πολύ περισσότερα συμπεράσματα. Πρέπει λοιπόν να οδηγηθούμε σε λειτουργικά σενάρια. Λειτουργικά σενάρια τι σημαίνει? Σενάρια φορτωμένα με χρήστες. Δηλαδή για ένα σχολείο έχει σημασία αν έχει 200 μαθητές και 40 καθηγητές ή αν έχει 200 μαθητές και 10 καθηγητές. Και τι κτίρια έχει και πού βρίσκεται. Και, και, και, και, και. Για να πάμε σε πιο δύσκολα σενάρια που δεν μας απασχολούν τώρα, αλλά τα αναφέρω, το Σύστημα Υγείας. Έτσι γίνεται ο μεγάλος πανικός. Εκείνοι που δεν μπορούμε να βρούμε άκρη. Και όταν δεν βρίσκουμε άκρη, σε τι πρόβλημα έχουμε? Ανεξέλεγκτη χρήση πόρων. Δηλαδή μας φεύγουν χρήματα, χρήματα, χρήματα και αυτό το πρόβλημα που έχει η χώρα μας τώρα ότι δεν υπάρχουν ανεξάνδλητοι πόροι. Είναι φανερό πως η παιδεία θα απαιτεί περισσότερους πόρους αφού δεν μπορεί να εξορθολογιστεί και ακόμα περισσότερο η υγεία θα απαιτεί περισσότερους πόρους αυτό και τα πράγματα είναι πολύ επικίνδυνα. Έτσι και δεν ξέρουμε τι θα προκύψει σε αυτές τις περιπτώσεις και σε άλλους χώρους που δεν τώρα τους αναφέρουμε. Και εμείς που κολλάμε σε αυτά τα πράγματα, εμείς στηρίζουμε το μοντέλο αλληλεπίδρασης. Όπου μπήκε μοντέλο αλληλεπίδρασης έδωσε κάποιες λύσεις. Ήδη στην υγεία μπήκε αλληλεπίδραση στην συνταγωγράφηση των φαρμάκων. Οπότε για πρώτη φορά μπορεί κάποιος να σχηματίσει προφίλ. Δηλαδή αυτός είναι ασθενής ή είναι κουβάς φαρμακαποθήκης. Και αν βλέπεις άλλους 5-30 χάπια την ημέρα, έτσι αρχίζεις να προβληματίζεσαι. Άρα λοιπόν θέλουμε να δούμε το σύστημα. Πώς συμπεριφέρεται από συγκεκριμένους χειριστές και από συγκεκριμένες συνθήκες. Έχουν βρεθεί λύσεις σε αυτά τα ζητήματα, όχι. Το θέμα της υγείας απασχολεί πάρα πολύ την Αμερική, τις Ηνωμένες Πολιτείες, και αυτό δείχνει την πολυπλοκότητα του προβλήματος. Τρομερό πρόβλημα είναι το να απασχολεί την πρώτη χώρα, μέσα σε λίγο πολύ έτσι μπρος ομόντο του πλανήτη. Να μην έχει λυθεί δηλαδή. Και φυσικά απασχολεί την Ελλάδα από την ανάποδη μεριά, ότι εμείς δεν ξέρουμε πού πάντα χρήματα. Ξοβεύουμε, αλλά δεν ξέρουμε πού πάνε. Κι ομοίως και στην πεδία δεν ξέρουμε πού πάνε. Στην πεδία το πρόβλημα και στην υγεία έχουν μια κοινή παράμετρο και γι' αυτό το ανάφερα. Και στις δύο περιπτώσεις δεν ξέρουμε ποιοι είναι οι μπενεφίσεροι στους συστήματος. Δηλαδή στο Αριστοτέλιο Πανεπιστήμιο τα πολλά ξέρουμε τι μας δίνει το κράτος, αυτό είναι κρατικό πανεπιστήμιο, τι δίνετε εσείς με τα διδακτά που πληρώνετε. Τι δεν ξέρουμε? Πώς είναι οι φοιτητές. Άμα δεν ξέρω πώς είναι οι φοιτητές με προσέγγιση 10-20%, δεν μπορώ να προσδιορίσω πώς είναι η δαπάνια να φοιτητεί. Στην υγεία, surprise, surprise, ποιο είναι το πρόβλημα? Το ίδιο. Λέει και εκεί δίνω πάρα πολλά χρήματα, αλλά δεν ξέρω πώς είναι οι ασθενείς. Πάντα σε μια εφημερία νοσοκομείου να δείτε τι γίνεται. Μιλάμε για, λες και γυρή, στενία για το Βιεθνάμ. Αλλά δεν λέω περισσότερα, θα πει κάποιος γιατρός. Άρα η μέθοδος, παλιότερα ήταν αυτή η μέθοδος που έγινε από τους Κάρολ και λοιπούς, που έλεγε πώς γίνεται η ανάλυση του προβλήματος, πώς γίνεται ο σχεδιασμός και πώς προκύμνουν τα πρώτα πρωτότυπα και γίνεται κάποια αξιολόγηση. Σε εμάς το σύστημα έχει κολλήσει ότι δεν έχει βγάλει πρωτότυπα μέχρι στιγμής και δεν έχει αξιολογηθεί. Εκεί έχουμε κολλήσει, είμαστε ακόμα κάπου εδώ. Σενάρια και μερική υλοποίηση. Για πρώτη φορά ίσως πάμε σε σοβαρή υλοποίηση. Ο κύκλος ζωής των σενάριων. Αυτά τα σενάρια ζουν για πάντα, απάντηση όχι. Αν ο κύκλος ζωής ενός υπολογιστικού συστήματος είναι πέντε έτη, αντιλαμβάνεστε και αυτά δεν μπορεί να έχουν πολύ μεγαλύτερη ζωή, γιατί τέτοιο σενάριο θα πάει πέντε-δέκα έτη. Μετά θα χρειάζεται κάποιο είδους ρυζική, όχι αλλαγή, αλλά μόρφωση. Η αλλαγή σημαίνει, ας πούμε, πετάω τον παλιό και παίρνω καινούργιο, έτσι. Αναμόρφωση σημαίνει, είχα τους δέσκοποι πολλογιστές, να τους πετάω, έτσι. Εισάγω κάτι καινούργιο και φυσικά, βλέπετε, δημιουργήθηκε ένα σύστημα, με την ίδια λογική θα προκύψει ένα νέο σύστημα. Σε εμάς ποιο είναι το πρόβλημα, ότι δεν έχει δημιουργηθεί το νέο σύστημα. Το ζείτε εσείς που είστε εκπαιδευτικοί, όταν κάθε δυο-τρία χρόνια αλλάζουμε τις πανελλήνιες εξετάσεις, για παράδειγμα, το σύστημα της εκπαίδευσης, τη μέση εκπαίδευση, και κάθε τέσσερα-πέντε στην τριτοβάθιμη εκπαίδευση, δεν αφήνουμε χρόνο να οριμάσει και να υλοποιηθεί. Αν δεν υλοποιηθεί, τι δεν έχω εγώ, σύστημα προς αξιολόγηση. Τι να αξιολόγησαι, αφού δεν υλοποιήθηκε, ας πούμε, τράπεζα θεμάτων υλοποιήθηκε. Άρα, ένα χρόνο και ένα και όχι, η μισή δεν την εφάρμοσα στην πράξη. Άρα, μπορώ αν την αξιολογήσω. Δεν έχει νόημα. Αξιολογείται κάτι που έχει εφαρμοστεί τουλάχιστον τρεις, τέσσερις, πέντε φορές. Μου την αλλάζω, δείχνει πως ακόμα εγώ βρίσκομαι στα σενάρια, εδώ βρίσκομαι ακόμα. Δεν έχω καν φτάσει σε πρωτότυπα και σε τελικά προϊόντα. Το ανθρωποκεντρικό μοντέλο, για να τελειώνουμε, έχει τύχη της ευρύτερης αποδοχής, αλλά, προσέξτε, ανθρωποκεντρικό μοντέλο πλέον δεν σημαίνει το πως εγώ, αλληλεπιδρώ με ένα graphical user interface με μία μηχανή. Ανθρωποκεντρικό μοντέλο τι σημαίνει για να το βάλω σε σωστή του διάσταση. Το πως δημιουργώ γύρω από εμένα, που είμαι κέντρο των πραγμάτων, κριτήριο των πραγμάτων, συστήματα που παρέχουν τεχνολογική, γνωσιακή και οργανωτική ευελιξία. Δηλαδή, το μοντέλο αυτό που προωθούμε εμείς βοηθάει, για παράδειγμα, τη μάθηση. Βοηθάει το supermarket, βοηθάει τον επιστημονικό χωρέα, τι κάνει. Και εδώ πέρα μπαίνουν οι αρχές του ανθρωποκεντρικού σχεδιασμού. Ο ανθρωποκεντρικός σχεδιασμός είναι ένας έλικας και είναι σαν έλικας, γιατί πάντοτε υποφάλτει και περιέχει την προηγούμενη κατάσταση. Δηλαδή, αρχίζω με μια αστεία προσέγγιση του θέματος, στα χαρτιά προσέγγιση του θέματος, σιγά-σιγά την υλοποιώ, αυτό είναι και το νόημα των πειραματικών σχολείων, δηλαδή σχολεία που εφαρμόζω κάποιες ιδέες σε μερική κλίμακα, για να ξέρω πώς θα είναι αν θα εφαρμοστούν σε γενική κλίμακα, σε μεγάλη κλίμακα. Βγάζω καινούργια μοντέλα, δημιουργώ rapid prototype σε αυτών, τα εφαρμόζω κτλ. Και μετά ξαναρχίζω από την αρχή, προκύπτει κάτι καινούργιο που πρέπει να λάβω υπόψη, ας πούμε οτιδήποτε καινούργιο είναι αυτό, το λαμβάνω υπόψη, και μετά ξαναρχίζω με ένα low fidelity prototype, μια πρώτη προσέγγιση του θέματος, που είναι στα αρχικά επίπεδα για αυτό ότι είναι και αστεία προσέγγιση, δηλαδή, τι θα πει αστεία προσέγγιση, κάθε μαθητής και λάπτο, που δόθηκε ένα σύνθημα, μπορεί να το κάνουμε τώρα κάθε φοιτητής και tablet. Αυτό είναι πρώτη προσέγγιση, είναι σχεδόν αστεία προσέγγιση, το μέσο επόμενο ρώτημα που θέτουμε εμείς είναι και παρακάτω αντιτοεύθετος tablet. Και, έτσι, για να γίνει κατανοητό τι θέλουμε να πούμε, και μετά βγάζουμε τις διάφορες προδιάγραφες, τα θυμάστε αυτά εδώ πέρα, για να εξασφαλίσουμε ευχριστία στην εκπαίδευση. Η ευχριστία σημαίνει να εξασφαλίσουμε ISO, να εξασφαλίσουμε, δηλαδή, κάτι που κινείται μέσα σε κάποια ποιοτικά πλαίσια. Και δεν παρεκκλίνει αυτόν εδώ πέρα. Ούτε αυτό το έχουμε πετύχει, αλλά αυτό είναι γενικότερο πρόβλημα της παγκόσμιας εκπαιδευτικής κοινότητας και γι' αυτό γίνονται συνέδρια σαν αυτό που κάνουμε κάθε χρόνο. Υπάρχουν κάποιοι ορισμοί της ευχριστίας που τους ξέρετε. Μετρήσεις με παράγοντες είναι η αποτελεσματικότητα, η αποδοτικότητα και η υποκοιμενική ικανοποίηση. Θα μπορούσαν αυτή να μεταφέρονται σε όλους τους χώρους, είτε είναι χώροι εργασίας, θα είναι πολύ βασικό να νιώθει ικανοποιημένος ο εργαζόμενος, να υπάρχει αποδοτικότητα και να υπάρχει αποτελεσματικότητα. Και σύνοψη τώρα των όσων είπαμε, ότι ο ανθρωποκεντρικός σχεδιασμός αποτελεί την πλέον καταξιωμένη μέθοδο από δικής μας πλευράς για να εφαρμοστεί ο ανθρωποκεντρικός σχεδιασμός. Θέλει συστήματα τα οποία θα υλοποιούν ένα μοντέλο 70-30 και συστήματα τα οποία θα καταγράφουν το βαθμό εμπλοκής, για να μπορούμε να βγάλουμε κάποια αξιόπιστα συμπεράσματα. Καλώς απόγευα! |
