| : Μαζί με την ομιλία έχουμε παρακολουθήσει και ένα powerpoint. Νομίζω ότι είναι πολύ καλό για εσάς, γιατί θα ακούτε και θα βλέπετε και όλας, οπότε νομίζω ότι θα πάρετε πολύ περισσότερες πληροφορίες. Και ξεκινώνουμε. Καλησπέρα σας. Η Δημόσια Δημοσιοθήκη Λιβατιάς και εγώ σας καλωσορίζουμε σε ένα ταξίδι στον κόσμο της μουσικής. Μαζί θα ταξιδέψουμε στον μακρινό παρελθόν. Ένα παρελθόν για το οποίο έχουμε ακούσει όλοι. Για την πρόσφορά των Αρχαίων Ελλήνων στον ανθρώπινο πολιτισμό. Για τους προγόνους μας που δεν σταματούν ποτέ να μας εκπλήσουν, καθώς στα γραμτά τους κείμενα ανακαλύπτουμε διαρκώς εν σπέρματι σημερινές κατακτήσεις και διστημονικά κοινότητα. Ένα τέτοιο επίτευμα αποτελεί η μουσικοθεραπεία, που φαίνεται σύγχρονη, μα χάνεται στα βάθη των αιών. Λέγεται με μύχους, δοξασίες, διστητεμονίες. Και σιγά σιγά παίρνει μορφή σάρκα και οστά και ξυψώνεται στη συνείδηση των Αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων. Στην πορεία θα ξεχαστεί. Θα μείνει μόνο στο πλαίσιο της παράδοσης, στα γιαδροσόφια, για να ξανάρθει στο φως τον 22ο αιώνα και να αποτελεί σήμερα έναν ξεφοριστό επιστημονικό κλάμα που χέρει το σεβασμό για την αποτελεσματικότητά του στην ποιότητα της ζωής του ασεότου, στην κέρια συμβολή του, στην βελτίωση της υγείας του, τόσο με την προληπτική όσο και τη θεραπευτική του δράση. Ίσως να ρωτήσει κανείς, μόνο οι Αρχαίοι Έλληνες αντιλήφθηκαν το μεγαλείο και τη δύναμη της μουσικής, μήπως υπερβάλουμε κάποιες φορές, θεωρώντας ότι φίξαμε το κέντρο του κόσμου. Και όμως, όλοι οι λαοί, οι μυθολογίες όλοι του κόσμου, τα γραπτά τους κείμενα, εξυμνούν την εμπεριετική επίγραση της μουσικής σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η διαφορά, οι γνώσεις τους λαούς αυτούς, παρέμεινα εμπειρική, ανεξέρικτη και κυρίως στο επίπεδο της δυσσυδαιμονίας, δηλαδή ως διαμεσολαβημένη εφαρμογή, όπου ανάμεσα στον κακό πνεύμα και τον ασθενή, μεσολαβώσαν ο μάγος ή ο αρχηγός της φυλής. Αντίθετα, στην αρχαία Ελλάδα, η εμπειρική γνώση ευελευθερώθηκε από τις δυσσυδαιμονίες και από τους γόητες. Η εμπειρική γνώση για την επενέργεια της μουσικής συστηματοποιήθηκε. Η μουσική έγινε μέσω αναγωγής παιδαγωγικής και θεραπευτικής ψυχής και σώματος. Ακόμα και αφηγήσεις περιστατικών, που συγχέονται με μύθους, κρύβουν μέσα τους αλήθειες για τη θεραπευτική δύναμη της μουσικής. Αλήθειες που βέβαια την εποχή εκείνη δεν υπήρχε δυνατότητα να εμπινευθούν, να υπαλληφευθούν με πειράματα. Προέβλεψαν όμως όλο το έμβρος αυτής της μελλοντικής επιστήμης και το φάσμα των πικίλων εφαρμογών της. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η μουσική αποτελεί την τέχνη που απευθύνεται στον άνθρωπο ως όλο, εφόσον οι ιδιότητές της μπορούν να επενεργήσουν στον ψυχοσωματικό, πνευματικό κόσμο του και να παίξουν σημαντικό ρόλο στην διατήρηση, στην βελτίωση ή ακόμα σε αρκετές περιπτώσεις στην αποκατάσταση της διατραγμένης υγείας του. Αναζήτοντας κανείς τα κατάλληλα από την πρωτόγονα πολιτισμών, της εποχής που ο προϊστορικός άνθρωπος απεικόνιζε τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του στους στίχους των σπηλαίων, θα ανακαλύψει ότι οι άνθρωποι εκείνοι είχαν αναπτύξει την ευφύλια τους μέσα την τέχνη. Αυτοί οι πρώτοι καλλιτέχνες υπήξαν και οι πρώτοι μάγοι ιατροί, οι μελετητές των θεραπευτικών ιδιωτήτων των προϊόντων του ορεικτού, ζωημού και φυτικού βασιλείου, οι οποίοι κάλυπταν τις γνώσεις τους αυτές με ένα πέπλο μυστηρίου, του υποβλητικού τελετουργικού, των ασμάτων και της χορηγίας διαφόρων ιαματικών φίλτρων. Ο πρωτόγονος άνθρωπος πίστευε αρχικά στην ύπαρξη των κακών πνευμάτων και απέδιδε την ασθένεια στην κακή τους διάθεση. Είχε την πεποίθηση ότι με μαγικές ιεροπραξίες, φυσικά παρασκευάσματα και μαγικά άσματα μπορούσαν να αποτρέπει τον κίνδυνο. Τα μαγικά αυτά στα χέρια ικανών ανθρώπων θεωρούσαν ότι μπορούσαν να εξαναγκάσουν και την ταγμαστότερη θεϊκή ύπαρξη να συμμορφωθεί ή ακόμα και να εξοδοθεί. Ο μάγος, ο ιατρός ή ο θεραπευτής της φιλής ήταν αυτός που γνώριζε τους μαγικούς τύπους και ανάλογα με την περίπτωση κατέδευγε σε προτροπές, απειλές και εξοδκισμούς που θα κατανοηγούσαν ή θα παρακλανούσαν το κακό πνεύμα. Σε αυτές ακριβώς τις περιγητώσεις, η μουσική στη θεραπεία έπαιζε πρωταρχικό ρόλο και θεωρούταν μαγικής προέλευσης και γι' αυτό αποτελούσε το κατάλληλο μέσο που θα έφερνε σε επικοινωνία το θεραπευτή με το κακό πνεύμα. Ο μάγος προσπαθούσε με διάφορες τελετουργικές διαδικασίες να ανακαλύψει το αρχητικό στίγμα, το αποτύπωμα του ασθενείου ή του κακου πνεύματος του τον κατήτια. Πρόκειται για την ισομαϊκή αρχή, σύμφωνα με την οποία η μίμηση του ύπου μιας πηγής εξασφαλίζει την δύναμη εξουσίας επί της πηγής. Οι ατέλειωτες επαναλήψεις μελωδιών και ρυθμικών σχημάτων, οι αυξομοιώσεις της έντασης, οι αλλαγές της τονικής περιοχής, οι επιταχύνσεις ή επιβραβήνσεις του τέμπο, ήταν μερικά από τα μέσα του μάγου θεραπευτή που χρησιμοποιούσε ανάλογα με την εξέλιξη του αγώνα που ανάδια στον κακό πνεύμα. Και για να μιλήσει κανείς με σύγχρονους επιστημονικούς όρους ανάλογα με την πορεία της θεραπείας, όπως αυτή φανερώνεται από τις ψυχοσωματικές αντιδράσεις και εκδυρώσεις του αρρώστου. Οι θρύλοι, η μυθολογία και οι αφηγήσεις των Αρχαίων Ελλήνων για τις θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής, αποτελούν πολύτιμες ενδείξεις της εκτείνησης με την οποία την περιέβαλαν. Ήδη, από την εποφή του ομύρου, η μουσική παρουσιάζεται ως μαγικό μέσο με τέτοια δύναμη, ώστε να αποτελεί τρόπο θεραπείας. Για το λόγο αυτό, ο ομύρος ονομάζει το τραγούδι Εποδί, δηλαδή ο μαγικό άσμα. Του δίνει θεϊκή προέλευση και ιστορή ποιητικά, το πώς χρησιμοποιείται για να κλείσει την πληγή του Οδυσσέα όταν πληγώθηκε στην Τροία. Οι αγαπημένοι υγίοι του Αυτόλουκου ασχολήθηκαν με τη φροντίδα και το βέσιμο της πληγής του έξω από Οδυσσέα, που ήταν ίδιος με θεούς και συγκράτησαν το μαύρο αίμα με εποδές. Σε πολλές περιπτώσεις, η πίστη στις θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής αγγίζει τα όρια του υπερβατικού, όπως αυτή την περίπτωση της Οδυσσέας, όπου η αιμοστασία δεν αποδίδεται στην επίδεση του τραύματος, αλλά στην επενέργεια της μουσικής, η οποία θεωρείται δεδομένη. Η ιατρική φροντίδα ουσιαστικά αφορούσε την πεληπίηση και την επίδεση των τραυμάτων, δηλαδή καθάριζαν την πληγή, την έπιανε μορροστό νερό, την άφηναν ή και την έκαναν να αιμορροήσει, έριχναν πάνω τις καταφραϊδικές σκόνες και έξαναν μια εποδή. Ένα μαντικό τραγούδι. Ευχαριστώ. Εποδή επομένως, από το ρήμα επάδω, είναι ο έμετρος ή μελωδισμένος λόγος, που εκφέρεται για να θεραπεύσει έναν άρρωστο. Η δράση των εποδών οφείλεται στο γεγονός ότι απουσπούν την προσοχή των ασθενών από την ασθένεια, πράγμα που συντελεί στη θεραπεία. Για τη θεραπευτική τους δράση, σημαντικό ρόλο φαίνεται πως έπαιζε τόσο υποβλητική ατμόσφαιρα από την μυρωδική, την όλη τελεπιδική διαδικασία, όσο και η πίστη του ασθενού στη θεραπεία, δηλαδή υποβολή και αυτοιποβολή. Ο Πίνδαρος υποστήριζε ότι όσοι πήγαιναν να βρουν θεραπεία στον ασκληπιό, έλικοι γεμάτοι, ή έχοντας τραύματα από χάλικηνα όπλα, ή από πέτρα ριγμένη βαριά, ή καμένοι από το θερινό ήλιο ή το χειμώνα, τον καθένα θεράπευε με τρόπους πολλούς. Άλλους γραλίστηκε με τρελικές εικοδές, σε άλλους έδινε να πιούν για τροβότανο, κι άλλοι τα μέλη περιποιούνταν με αλυφές. Τα γραφτά όμως των φιλοσόφων, των ιατρών και των μουσικών είναι αυτά που προσδίδουν βάρος στους ασκηρισμούς για τη χρήση της μουσικής στη θεραπευτική διαδικασία. Και ας δούμε μερικά ενδεικτικά. Ο Μέγα Σαστήρ της ιατρικής υποκράτης αναφέρει το τραγούδι ως μέρος της ζωής που εξασφαλίζει την υγεία. Στην υπερβολική εργασία, οφελεί η ενθάρρηνση, η θερμότητα του ήλιου, το τραγούδι και το υγιεινό περιβάλλον. Στα γραφτά του αναφέρει ως τρόπο θεραπείας του τεταρταίου πυρετού, την πρόκληση τελεισμάτων και που αναπαρέχεται ευχαρίστηση σταυτιά με μουσική. Καθώς μάλιστα η γνώση προχωρεί και η λειτουργία της μουσικής εκλογικεύεται, οπότε για να λαμπάρει πιο συγκεκριμένες ασθένειες, αντιμετωπίζεται πλέον ως ιατρικό μέσο, απαλλαγμένο όσο γίνεται από κάθε είδος μαγεία και δυσδαιμονία. Ο Πλάκον υποστηρίζει με στένο στην αξία της εποντής στη θεραπεία του πωνακεφάλου, την οποία αντιμετωπίζει ως ψυχοσωματική διαταραχή, λέγοντας διαμέσως ο κράτης. Όταν με ρώτησαν αν γνωρίζα το φάρμακο κατά της κεφαλαγίας, τους είπα ότι πρόκειται για κάποιο φίλο φυτού, και ότι κοντά σε αυτό είναι και μερικές εποδές, τις οποίες αν τις εμφέρει κανείς και συγχρόνως λαμβάνει το φάρμακο, θεραπεύεται εντελώς. Χωρίς όμως τις εποδές, καθόλου δεν αφηλεί το φάρμακο. Ο αριστής της Κουιλιανός επισημένει το συνδυασμό βοτάνων και μελουβιών, που πρέπει να χρησιμοποιείται για τις διάφορες θεραπείες, τονίζοντας το αδιέρετο που χαρακτηρίζει την επιτυχία τους. Στην περίπτωση των ιατρικών φαρμάκων, κανένας το περιεχόμενο δεν έχει φυσικές ιδιότητες να θεραπεύει τα βάσανα της ψυχής, αλλά η πλήρης ανάρρωση συντελείται με ένα μείγμα από μερικά, όπως επίσης και η μελωδία από μόνη της, αποτελεί μόνο μια ελάχιστη συνισχωρά στην επανόρθωση των πραγμάτων, ενώ ένας ολοκληρωμένος συνδυασμός όλων των στοιχείων είναι απόλυτα αφτάρχηση. Ο Ιάμπλιχος αναφέρει ότι ο Πιθαγόρας κατέστησε εξαιρετικά ωφέλη με την επανόρθωση του ανθρώπινου χαρακτήρα της ζωής μέσω της μουσικής, θεραπεύοντας τα ψυχικά πάθη και τα σωματικά νοσήματα, συγκοτραγουδώντας μαγικές λέξεις. Και ο Πορφύριος συμπληρώνει ότι ο Πιθαγόρας κατείχε υποδέσια της αρρώστιας του σώματος, με τις οποίες θεράπευε τους αρρώστους και άλλες με τις οποίες έκαναν τους ανθρώπους να ξεχνάνε τις λύπες τους, καταπράγνει την οργή τους και έδιωχνε παράδοξες επικοινείες. Η μουσική στους αρχαίους πολιτισμούς ήταν κάτι παραπάνω από ευχαρίστηση για το αυτί. Ήταν η άλυβρα των μεταφυσικών θεωριών, οι αρχές της οποίας έτρεφαν, επηρέαζαν και εκπαίδευαν τις πλατείες μάζας. Και αυτό την έκανε ένα πανίσχυρο όργανο ηθικής διαπαιδαγώλησης. Σημαντικοί εκφραστές, ο Πιθαγόρας και ο Πλάτων, οι οποίοι προβαίνουν στην αναγνώριση της μοναδικότητας της μουσικής ως παιδευτικού και θεραπευτικού μέσου, υπογραμμίζοντας με τον τρόπο αυτό τις απεριόριστες ηθοπλαστικές και ψυχοθεραπευτικές ισοδιότητες. Η ιδέα ότι η μουσική παιδεία επιδρά άμεσα στο χαρακτήρα, τη θέληση και τη συμπεριφορά, θεμελιώνει την ονομαζόμενη θεωρία του ήθου. Όρος ήθος στη μουσική δηλώνει τον ηθικό χαρακτήρα που την είναι να εμπνεύσει στην ψυχή ο μουσικός ήθος. Το μουσικό ήθος, η αρμονία, το γένος και ο ρυθμός αποτελούσαν στον αρχιολυνικό κόσμο πολύ σημαντικούς παράγοντες για τον καθαρισμό της μουχαρακτήρα και της συναισθηματικής επίγρασης που ασκεί μια μουσική σύνθεση. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του μουσικού ήθους έπαιζαν και τα μουσικά όργανα. Και πρώτα-πρώτα, η λύρα, η οποία θεωρείται το κατάλληλο παιδευτικό μέσο που δίνεται να θεραπεύσει τα ψυχικά πάθη και να οδηγήσει στη σοφροσύνη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αναφορά του Ιάγκου όπου παραθέτει ένα περιστατικό κατά το οποίο ο Επεδοκλής, μαθητής του τη Θαγόρα, με τη λύρα του και τραγουδώντας το κατάλληλο μέλος, καταπράεινε το θυμό ενός νεαρού άντρα και τον κλείτοσε από να διαπράξει φώνα. Και διαβάζουμε. Ο Επεδοκλής, κρατώντας τη λύρα, αφού αναπροσάμωσε τη μελωδία και χρησιμοποίησε κάποιο κατευναστικό και κατασταλτικό μέλος, απάγγειλε το στίχο του ομύρου. Κρυφά βοτάνε στο κρασί που έπιναν τους ρύθμους, που έσβηνε πόνους και καημούς και τα πικρά φαρμάκια. Έτσι και τον άγχητο γλύτωσα το θάνατο και τον νέο απ' το έγκλημα της δολοπονίας ενός ανθρώπου. Ο Αθήναος καταγράφει τις απόψεις των Πιθαγορίων για την ευεργετική δράση της λύρας, λέγοντας ο Κλινίας ο Πιθαγόριος, ένας εξαιρετικός άνθρωπος στον τρόπο ζωής και στο ήθος, έπαιζε πάντα τη λύρα του κάθε φορά που εξοργιζόταν. Όταν τον ρωτούσαν «γιατί», έλεγε «καταπραΐνό τον εαυτό μου». Ο Αυλόγου, απ' την άλλη, θεωρούταν όργανο αναζωνικό, που απελευθερώνει τα ήλθει. Μπορεί να μην θεωρώ τον κατάλληλό αυλόγου στην εκπαίδευση, αλλά με τις κατάλληλες μελωδίες μπορούσε να επενεργήσει καταπραϊδικά στην ανθρώπινη ψυχή. Ο Σέξτος Ευηρικός αναφέρει για τον Αυλόγου «Με τον τρόπο που την πρασί ή ο ύπνος δεν απαλάσσει οριστικά την λύπη, αλλά την αναστέλει, ελαττώνοντάς την και δημιουργώντας χαλάρωση και λύφη, έτσι και η όποια μελωδία δεν καταλαγιάζει την λεπιμένη ψυχή ή τη διάρρυνση που της δαράσει η οργή, αλλά στην καλύτερη περίπτωση δημιουργεί περισπασμό». Ο Πιθαγόρης υποστηρίζει ότι οι αβλητές έχουν μεγαλύτερη δύναμη και από τους φιλοσόφους για να διορθώσουν το χαρακτήραν. Η πιο σπουδαία όμως αναφορά για τον Αυλό έρχεται από τον Αθήναο, ο οποίος αναφέρει ότι η μουσική θεραπεύει ακόμα και αρρώστιες, υποστηρίζοντας ότι όσοι υπέφεραν από ισχυακούς πόνους θεραπεύονταν μόνιμα αν κάποιος τους έπεζε τον Αυλό πάνω στο μέρος που πονούσαν στη φρύγη αρμονία. Την άποψη αυτή υποστήριξε πρώτος ο Δημόκριτος, εξέροντας τις θεραπευτικές ιδιότητες των ηχητικών παλμών του Αυλού και εξηγώντας ότι ο δονούμενος από τους ηχητικούς παλμούς κόνος του Αυλού από το παίξιμό του εφαρμοζόταν κατευθείαν πάνω στο μέλλον του σώματος που έπεσε, στην περίπτωση ας πούμε μιας ισχυαργίας, και μεταδιδόμενη ιδόνιση στους μύες βρούσα θεραπευτικά. Στη βάση αυτών των δύο εκδιαμέτρων αντίθετων απόξεων για τη χρήση του Αυλού βρίσκονται δύο διαφορετικές διδασκαλίες. Η πρώτη του Τιθαγόρα αναγνωρίζει τη ρηθική παιδευτική αξία της μουσικής. Η δεύτερη του Δημόκριτου πηγάζει από τη φυσιοκρατική σκέψη. Και οι δύο θα φτάσουν στις μέρες μας και θα αποτελέσουν δύο βασικές σχολές. Η μία έχει ως αθετηρία την αισθητική ποιότητα της μουσικής και την ηθοπλαστική της επίγραση. Βασίζεται στην αισθητική και την ψυχολογία της μουσικής. Αποβλέπει στη σωστή αγωγή που εξασπαλίζει φυσιολογική πνευματική και ψυχική ανάπτυξη, ψυχοσωματική ισορροπία και συνεπώς διεκδικεί ουσιαστικό ρόλο όχι μόνο στη θεραπεία αλλά και στην πρόλοξη. Και η άλλη του δημοκριτού αξιοποιεί τις γνώσεις της φυσιολογίας και της ψυχολογίας της ακουστικής, στοχεύοντας σε άμησα θεραπευτικά αποτελέσματα. Ένα μεγάλο κεφάλαιο στην αρχαία ελληνική μουσική θραπευτική θεωρείται ο Πιθαγόρας. Σ' αυτόν και στους μαθητές του αποδίδεται η εκπληκτική άποψη ότι από την περιφορά των πλανητών επί των τροχιών τους, εξαιτίας της αένα εστρυφής τους με το γαλαξιακό εφέρα, παράγονται ήχοι των οποίων το μουσικό ύψος εξαρτάται από την ακτίνα κάθε τροχιάς και την ταχύτητα περιφοράς του κάθε πλανήτη. Το σύνολο αυτών των ήχων τονόμασε μουσική ή αλλιώς αρμονία των σφαιρών. Πίστευε ότι η ύπαρξη ενός παγκόσμιου νόμου της αρμονίας διέπη τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων, τους νόμους της μουσικής, αλλά και τον εσωτερικό κόσμο των ανθρώπων. Σχετικά, ο Ιάγκλιος αναφέρει, «Ο Πυθαγόρας δεν συνέθεται ούτε άκουγε μουσική με όργανα ή και με φωνή μαζί, αλλά χρησιμοποιώντας κάποιον απερίγραπτο και δυσνόητο θεϊκό τρόπο, τέντωνε τα αυτιά του και επικέντρωνε την προσοχή του στις μετασιομέρειες εμφανίες του κόσμου, ακούγοντας όπως φαινόταν μονάχα αυτός και κατανοώντας την παγκόσμια αρμονία και τις συμφωνίες των ουράνιων σπερών και των κινούμεναν γύρω από αυτές αστέρων, τους φύριζε μια πληρέστερη και πιο αγαπιά μελωδία από κύριτων ανθρώπων». Η υγεία, επομένως, σύμφωνα με τον Πυθαγόρα, σχετίζεται με το σωστό εναρμονισμό σώματος και ψυχής με το σύμπαν, μέσω της διατροφής, της μουσικής και μιας ζωής σύμφωνης με το θείο νόμο. Αν διαταραχτεί η ισορροπία της ψυχής, τότε εμφανίζονται ψυχικές ασθένειες. Και η μουσική έχει τη δύναμη να επαναφέρει την αναστατωμένη ψυχή στις παγκόσμιες αρμονίες και στη συμφωνία μεταξύ σύμφαντος και ψυχής. Στη σχετική παρακοπή διαβάζουμε «Υπήρχαν και κάποιες μελωδίες, τις οποίες είχε επινοήσει ως εξαιρετικά βοηθητικές για να αποκαθίσετε τα ψυχικά πάθη, η απελκυσία και η οξύς πόνη. Και άλλες πάλι μελωδίες τις επινόησε για να καταπραγείνει την οργή, το θυμό και για κάθε παρέκληση της ψυχής που νοσεί». Πρέσ' βεβαιήσεις ότι πάλι κατάει λιπεάνες και σωστοί ρυθμοί, που μπορούν να οδηγήσουν στην ίαση, αλλά και στη διατήρηση της υγείας, κάνοντας λόγο για μουσική ιατρία. Από το σχετικό χωρίο διαβάζουμε «Η μουσική συμβάλει καταπολές στην υγεία, αν κάποιος τη χρησιμοποιήσει με τους ορθούς τρόπους». Ο Πιθαγόρας συνήθιζε να κάνει χρήση αυτού του καθαρμού με σοβαρότητα και μάλιστα για το λόγο αυτό τον αποκαλούσε μουσική ιατρία, δηλαδή νοσηλεία όσων της μουσικής. Και αφού ασχοληθήκαμε με την αρχαία Ελλάδα, πάμε να δούμε τώρα πώς οι θεραπευτικές δυνάμεις της μουσικής, που οι πρόγονοί μας αναφέρουν στους αγαρτάζους κείμενα, επαληθεύονται και βρίσκουν εφαρμογή στη σύγχρονη επιστήμη της μουσικοθεραπείας. Και αυτό νομίζω ότι είναι το πιο σημαντικό. Οι πρώτες ηχητικές νύμες του ανθρώπου ξεκινούν από την ενδομήτρια ζωή, εφόσον η ακοή είναι το πρώτο αισθητήριο όργανο που δίθεται σε λειτουργία. Οι ήχοι της μύτρας ή οι ήχοι που φτάνουν στη μύτρα αποτυπώνονται στον εγκέφαλο και οι πρώτες αυτές ακουστικές εμπειρίες του ενδρίου αποτελούν το κυριότερο ερέθισμα για τη νοητική ανάπτυξη. Στον δομήθριο Αμφιθέατρο, συντελείται η σημαντικότερη παιδευτική διαδικασία της ζωής μας. Η αίσθηση του εθνικού ήχου της καρδιάς της μητέρας δημιουργεί στο βρέφος ένα είδος ασφάλειας και προστασίας που συνδέεται με αυτό που υπάρχει και την ασφάλεια που υπάρχει μέσα στο περιβάλλον της μύτρας. Ιατρικές έρευνες έχουν δείξει ότι μετά τη δέκατη έκτη εβδομάδα κύησης, το έμπριο αντιδρά σε εξωγενείς ήχους. Έχει διαπιστωθεί ότι συγκεκριμένα είδοι μουσικής, τα οποία ασχούν ευνοϊκή επίδραση στην μητέρα, ηρεμούν και το έμπριο. Ορισμένοι γυναικολόγοι υποστηρίζουν ότι πικά οι μελωδίες του Μότσαρτ και του Βιβάρλι ηρεμούν τα έμπρια, εφόσον ο ρυθμός αντάδεται, δηλαδή ο αργός ρυθμός βρίσκεται κοντά στους 72 κτύπους αναλεπτό, δηλαδή στο θυσιολογικό σφιγμό της μητρικής καρδιάς. Λέει κανείς ότι η πρώτη μουσικοθερευματική σχέση του κάθε ανθρώπου είναι η επικοινωνιακή σχέση μητέρας-βρέντους κατά την περίοδο της κύησης. Ο ρυθμός των καρδιακών παλμών αποτελεί ένα είδος ηρεμιστικού για το έμπριο και αργότερα καλύπτει την ανάγκη του ντυπίου να αισθάνεται ασφαλές κατά την επώδυνη έξοδο από τη μήτρα. Ίστανα από έρευνες και παρατηρήσεις σε αρχαιολογικά, εκκλησιαστικά, λαογραφικά και φωτογραφικά μουσεία, σε πινεκοθήκες αλλά και σε μευτήρια, σε νεογνολογικές μονάδες και σε εξωτερικά παιδιατρικά ιατρία, έχει διαβιστωθεί ότι τέσσερις στις πέντε περιτώσεις οι μητέρες κρατούν ή απεικονίζονται εδώ και χιλιάδες χρόνια να κρατούν τα μωρά στην αγκαλιά τους ομοιότροπα, δηλαδή αριστερότροπα. Ως τεβάσιμα μπορεί να συμπεράνε κανείς ότι η μητέρα από έλστικτο και πείρα γνωρίζει ότι η θέση από το μέρος της καρδιάς είναι εκείνη που αποζητά και που γεννά το παιδί της αίσθημα ασφάλειας. Κατά την περίοδο της εξερεύνησης, κοινωνικοποίησης και δημιουργίας σχέσεων, αλλά και αργότερα στη βασική εκπαίδευση του παιδιού, η μουσική μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως φορέας πληροφοριών. Σχολικές γνώσεις που αποπνημονεύονται δύσκολα, αφομοιώνανται γρηγορότερα και ευκολότερα με έναν έξυπνο στίπο ή ένα πιν-μικρό του πληματάκι. Πρόκειται για μια πρακτική που οι αρχαίοι Έλληνες ακολουθούσαν στην εκπαίδευση, χρησιμοποιώντας την πίηση, προκειμένου οι μαθητές να προσθυθήσουν μεγάλα έργα και να τα μεταφέρουν πληροφορικά από γενιά σε γενιά. Δίδασκαν επίσης τους νόμους μελοποιημένους, έτσι ώστε να αποτελούν για τα παιδιά τους ένα τρόπο ψυχαγωγίας αλλά και επαγγική μέθοδο κονημώνευσής τους. Στη σύγχρονη επιστήμη τώρα, έχει οθετηθεί και έχει αναδείξει τη χρήση της μουσικής ως σημαντικό μνημοτεχνικό εργαλείο, το οποίο σημειώνει τεράστια επιτυχία, ιδιαίτερα σε περιτώσεις μαθητών που έχουν αδύνατη μνήμη. Πειράματα έχουν δείξει ότι μαθητές, τα παιδιά τα οποία μαθαίνουν να παίζουν ένα μουσικό όργανο, έχουν καλύτερη μνήμη. Και οι εργατικές ιδιότητες, καθώς η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου βοηθά στην ανάπτυξη του αριστερού εγκεφαλικού πρωταφικού λογού, ο οποίος επεξεργάζεται τις ασκητικές πληροφορίες που εισάγονται στον εγκέφαλο. Η νέοτερη έρευνα έχει αποδείξει και προβεί σε σημαντικές διαπιστώσεις όσον αφορά στη συμβολή της μουσικής στην αντιμετώπιση της συλλεξίας, εφόσον πρόκειται για μια πάθυση που σχετίζεται με την ακοή, το εσωτερικό αυτή, που κατά τέκταση επηρεάζει το μάτι στην ανάγνωση. Κατά την προσέγγιση της μουσικής πράξης δίνεται μεγάλη προσοχή στον τομέα ρυθμός και αίσθηση του ρυθμού. Επίσης, οι στόχοι της μουσικοθεραπείας συνδέονται στενά με εκείνους που θέτει η ειδική αγωγή η οποία παρέχεται σε ένα παιδί. Ανόλαγα με τις φυσικές ελλείψεις, χρησιμοποιούνται εκείνες οι μουσικές δραστηριότητες που είναι κατάλληλες για το λόγο, τη χρήση των μειών, τη κίνηση, την τοποθέτηση του σώματος, την αναπνοή και την αισθητηριακή αντίληψη σε ακουστικά και οπτικά ερεθίσματα. Η μουσική μπορεί για παράδειγμα να λειτουργήσει ως υπόβαθρο για να βαλτιωθεί η διάρκεια συγκέντρωση της προσοχής και η γνωστική μάθηση. Και αυτό ισχύει τόσο για τα παιδιά που αναπτύσσονται τουσιολογικά όσο και για εκείνα που προσοχάσουν κάποια επιστέρηση. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι με την προγραμματισμένη φύση της μουσικής η ψυχή βρισκόταν σε διακή πέδευση χάρη στην οποία ανέπτυσε άμυνες σε κάθε ανήθικο ή σε κάθε πλαπερό. Ο Κλάδτον υποστηρίζει ότι οι μουσικοδιδάσκαλοι με κατάλληλες συλλογίες εκτελούμενες στη λύρα εξηγείοταν τις ψυχές των παιδιών με τους ρυθμούς και τις αρμονίες έτσι ώστε να είναι ηρεμότεροι και συνηθίζοντας στην ευρυθμία και στην καλή αρμονία να είναι χρήσιβοι και στο λέγιν και στο πράτι. Η πλατωνική αστιαδίληψη παραπέμπει στη διαπίστοση της σύγχρονης προληπτικής ιατρικής σύμφωνα με την οποία το άγχος, πολύ περισσότερη κατάθλιψη αποδυναμώνει το νοσοπητικό σύστημα του ανθρώπου με αποτέλεσμα να αυξάνεται η νοσηρότητά του ενώ αντίθετα η καλή αθάση, η ηρεμία το ισχυροποιεί οπότε και αυξάνεται η αμυνική ικανότητα του οργανισμού και εξασφαλίζεται η υγεία των νέων. Στην Πολιτεία του ΒΕΤ ο Πλάτων αναφέρει με θέρμη ότι οι νέοι που έχουν λάβει την κατάλληλη μουσική εκπαίδευση δεν έχουν ανάγκη από δικαστές για νέες όφρονες. Ουσιαστικά, η μουσική γνώση ισοδυναμεί με την αγωγή του πολίτη για μια ομαλή δημοκρατική ζωή εφόσον το μέλλος ενός λουσικού συνόλου δεν εκπαιδεύεται μόνο μουσικά. Εκπαιδεύεται και προσαρμόζεται στις ανάγκες της τάξης, της πειθαρχίας, της ομαδικής εργασίας. Μαθαίνει να δέχεται την κριτική, να αναγνωρίζει τη συμβολή του συντρόφου και τη συμβολή του συνόλου, να χειροκροτεί την επιτυχία του ικανότελου, να συμμερίζεται το κόστος της κοινής αποτυχίας, να εξορροποιεί δικαιώματα και καθήκοντα, να υπακούει στις εντολές του διευθύνοντος. Μαθαίνει να αναλαμβάνει την ατομική ευθύνη, να δίνει λόγο για τις πράξεις του ενόπιον της ομάδας, να ενδιαφέρεται για τα προβλήματα των συντρόφων και να συμμετέχει στην επίλυσή τους, να τηρεί τους κανόνες που διέπουν την κοινή προσπάθεια. Ο Αριστοκέλης υποστηρίζει ότι η μουσική μπορεί να επιφέρει την κάθαρση, δηλαδή την απαλλαγή της ψυχής από ποθολογικές αψιθυμίες. Στην άποψη αυτή, μπορεί να με ζητήσει κανείς τις ρίζες μιας μορφής θεραπευτικής προληπτικής αγωγής, που βρίσκεται σε συμφωνία ακόμα και με τις πιο σύγχρονες στάσεις της ψυχοπαθολογίας. Αφού είναι κατάλληλα ευηλεγμένη από το μουσικοθεραμευτή μουσική, βοηθά στην αποφόρτιση, δηλαδή την απελευθέρωση αρνητικών δυνάμεων, η συσσόρυψη των οποίων οδηγεί σε νευρώσεις, ποικίλες ψυχοσοματικές διαταραχές και άλλες ψυχοπαθολογικές καταστάσεις. Η μουσική προκαλεί κίνηση-κίνηση, η συγκίνηση-κίνηση και η κίνηση συτελεί στην εκτώνοση. Στο σύγχρονο κόσμο, το γεμάτο προκλήσεις, γρήγορες και βίαιες αλλαγές, άγχος που γεννάει ανοσφάλεια, αμφισβήτηση και κλονισμό της πίστης της παραδοσιακής αξίας, στο σύγχρονο κόσμο με τα τόσα προβλήματα επικοινωνίας, στις διαπροσωπικές, ενδοικογενειακές, επαγγελματικές σχέσεις, τα διεθνή στοιχεία μιλούν για αύξησης των ψυχικών νοσημάτων της τάξης του 30% σε άτομα όλο και μικρότερης ηλικίας, γεγονός που καθισά την πρόληψη προτεραιόδητο. Η εντολή αυτή ξεκινά από τους νόμους και την πράξη της αρχαιολυντικής πολιτείας στον παιδαγωγικό σύστημα, της οποίας η μουσική έπαιζε πρωταγικό ρόλο. Και στο θυμόμαστε αυτό. Μια σημαντική πρακτική στην υπηρεσία της πρόληψης και της θεραπείας είναι και η ομοιοποθητική μουσική πρακτική, την οποία χρησιμοποιούν ως θεραπευτική μέτρα. Το δούμε μέσα από ένα παράδειγμα. Ο Κλάκτορ αναφέρει ότι οι μητέρες για να αντιμετωπίσουν την αυγρία ή την ανησυχία του βρέχους δεν χρησιμοποιούσαν ήπιες εθνικές κινήσεις, ή αριγές ήρεμες χαμηλόφωνες μελωδίες, αλλά έντονη κίνηση και τραγούδια, τα οποία τερμείνευαν και με δυνατή φωνή. Χρησιμοποιούσαν δηλαδή, καθοδηγούμενος από την εμπειρία και το ένστηκτό τους, την ομοιοπαθητική πρακτική, επιχειρώντας ουσιαστικά να καταπραγείμουν την ανησυχία με την ανησυχία και την υπερκινητικότητα με την έντονη κίνηση. Μέθοδος αυτοί παραλίζεται από τον πλάτο να με εκείνες τον βάθος, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ως θεραπευτικό μέσο την έντονη κίνηση, το χορό και τη δυνατή μουσική. Ομοιοπαθητική, λοιπόν, είναι η μέθοδος που επαναφέρει την υγεία με τον ίδιο τρόπο που ο αμυντικός μηχανισμός του οργανισμού κυνητοποιείται για να αντιμετωπίσει το πλακτικό παράγοντα. Για παράδειγμα, μπορεί το άκουσμα του σκληρού ροκ μουσικής να βιώξει την πλήξη, τη μελαγχολία, ακόμα και την κατάθλιψη. Αλλά αυτό είναι μόνο προσωρινό. Απ' την άλλη, η αλλοπαθητική είναι η μέθοδος αγγωγής νόσων με τη φύση παραγόντων που επιφέρουν συντώματα διαφορετικά από αυτά της ίδιας της νόσας. Και ο κύριος εκπρόσωπος της αρχαιότητας ήταν ο Αριστοτέλης, που αντίθετα απ' τον Πλάτωνα υποστηρίζει ότι μια καλή μία μουσική καταπολεμά το θυμό και την ένταση, ηρεμεί το άτομο, μειώνοντας σταδιακά την τάση του για εκτόνωση των δυσάρισσων συναισθημάτων και λειτουργεί ως μέσο ελέγχου και αντιμετώπισης του φόβου. Συνέχεια αυτής της αλλοπαθητικής πρακτικής, αποτελούν τα αναγορίσματα. Λέξη ηχοποίητη, που προήρχε από την επανάληψη της αρχικής συλλαμής να, τα οποία αποδεικνύονται πολύ αποτελεσματικά, καθώς συνδυάζουν τα πλονεκτήματα της πληφερής γυναικίας φωνής με μια απλή μουσική φόρμα, πρώτη και για μια από τις πιο παλιές παραδόσεις σε όλους τους πολιτισμούς. Το τραγούδι της μητέρας λειτουργεί κατευναστικά, ηρεμεί το βρέφος και το βοηθά να αποκοιμηθεί. Μελέτες έδειξαν ότι οι αναγορίσματα με τη φωνή της μητέρας, οι μουσικοί ήχοι που προσωμιάζουν με ήχους του εμπλιακού περιβάλλοντος, βοηθούν τον νεογνό στην ταχύτερη απόκτιση βάρου, την ταχύτερη ανάπτυξη της περιμέτρου της κεφαλής και τη γρήγοροτερη έξοδο από τη μονάδα εντατικής θεραπείας πρόωρων νεογνών. Στη διάρκεια της διαδικασίας αυτής είχαν τοποθετηθεί σε οδυσμένες θερμοκητήδες μικρά ηχοί, που μετέδιδαν σε 24 ορυβάση, μουσική ειδικά επιλεγμένη. Όσο μεταδίδονταν μονότομες και παν' αναγκανόμενες μελωδίες, όλα τα νεογνά παρουσίασαν τους ίδιους δείκτες φυσιολογικών λειτουργιών, με σημαντικότερο τον αργό καρδιακό παλμό, από 60 ως 82 παλμή το λεπτό, όπως είναι και η καρδιακή παλμή ενός ενήλικας ηρεμίας. Σε όσες θερμοκητήδες δεν μεταδίδονταν τέτοια μουσική, ο καρδιακός παλμός ήταν γρήγοροτερος, επομένως τα νεογνά παρουσίασαν μεγαλύτερη αντισυχία. Ο συνδυασμός αυτού των πρακτικών ομοιοπαθητικής ή αλλοπαθητικής μπορεί να αποτεί αποφελείς, ειδικά στην περίπτωση του αυτισμού. Ένα από τα κύρια συντώματα του συνδρόμου είναι η στερεοτυπία. Ο μουσικοθεραπευτής, αγγλικά με ομοιοπαθητική πρακτική, προσταθεί να βγάλει το παιδί από το φαύλο κύκλο της στερεοτυπικής του κίνησης. Συνοδεύοντας με μουσική και κίνηση του ίδιου ρυθμού, στοιχεία που σε συνέχεια παραλάσσει σιγά σιγά ή ξαφνικά με αλλοπαθητική πρακτική. Και η διαφοροποίηση αυτή είναι που αποσπά το παιδί από τον κόσμο του, κάνοντάς τον να εγκαταλείψει τη στερεοτυπία, να διακόψει την απομόνωσή του και να στρέψει επιτέλους το βλέμμα του στο μουσικοθεραπευτή. Και η οπτική αυτή επαφή μετριάζει τον πανικό του παιδιού και δημιουργεί τις προεποθέσεις για μια σταβιακά αναθυσσόμενη επικοινωνία. Η παημή και οι δονίσεις επίσης αποτελούν σημαντικό θεραπευτικό μέσο. Στην παιδοψυχιατρική κλινική της Βιέννης, χρησιμοποιήθηκαν οι παημικές δονίσεις που παράγουν τα κρουώμενα πιατίνια, τα οποία έφεραν σε επαφή με την κεφαλή του παιδιού που έπασχε απονοητική καθυστέρηση. Με την επαναλαμβανόμενη μετάδοση των παημικών δονίσεων μέσω των νοστών της κεφαλής, επιτύχαν να νση το χρόνο την αφήθνηση των εγκεφαλικών κυτάρων. Συγγενές παράδειγες, οι ελληνικές αναφορές αποτελεί η καραπευτική δράση που αναφέρθηκε πιο πριν του Βιουμόκρητου για τις παημικές δονίσεις του αυλού. Η μέθοδος θεραπείας που χρησιμοποιείται σήμερα και είναι βρέως γνωστή, έχει την ονομασία βαϊδροακούστη θέραπη και βασίζεται ουσιαστικά στη δημοκρίτια πρακτική και συνίσταται στην επαρδοχή εξεπαφής ήχων καμιών συχνοτήτων σε συνδυασμό με πιλεγμένη χογραφημένη μουσική, ώστε να δημιουργείται ένα ηχητικό μουσικό μασάζ που διαπερνά το σώμα. Ας δούμε τώρα πώς η μουσική βοηθά στην ομαλία ένταξη και κοινωνικοποίηση του ατόμου. Η θέση του πλάτων όδη, η μουσική για ναύτους νέους τη σοφροσύνη, ή ότι επαναφέρει στην τάξη και τη συμφωνία της ψυχής όταν ξεφεύγει από την τροχιά της, μπορεί να συσχεδιστεί με σημερινές τραπτικές, όπου ο μαθητής μπορεί να ωφεληθεί τόσο την ακρόαση της μουσικής, όσο και τη συμμετοχή του σε μουσικές δραστηριότητες, βελτιώνοντας την πιθανή αντικοινωνική συμπεριφορά. Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι η κατάλληλη μουσική είναι ικανή να διαπλάθει το ήθος και ότι θα πρέπει να αποσκοπεί στη συγκινησιακή κάθαρση και την οικοδόμηση ενός δυνατού ηθικού χαρακτήρα. Τονίζει επίσης ότι η καλλιτεχνική εκπαίδευση είναι αναγκαία, όχι μόνο για την επίδραση που ασκεί στη ψυχή, αλλά και διότι είναι κατάλληλη να ψηφαγωγήσει. Δίνει λοιπόν την ευκαιρία στον πολίτη να ασχολείται στις ελεύθερες ώρες του με κάτι τερπνό αλλά και ωφέλιμο, καταργώντας τη ρουτίνα, διώχνοντας την πλήξη, απομακρύνοντας την κούραση και αναπαύοντας το νου. Συμπόσια, δραματικοί και αθλητικοί αγώνες, επίσημες εορτές, κοινωνικές συνάξεις, λειτουργούσαν στη ζωή των Αρχαίων Ελλήνων ως πάρμακο πρόληψης, προφύλαξης, ψυχοφνευματικής τόνος. Όπως για παράδειγμα συμβαίνει σήμερα στα πατροπαράδοτα πανηγύρια, στις λιτανίες και λιππές θρησκευτικές τελετές που λειτουργούν καθαρτικά στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία ως συνέχεια των Αρχαίων παρχικών δρόμενων. Έχει διαπιστωθεί από σχετικές μελέτες ότι σε πολλές περιπτώσεις η χρήση της μουσικής αυξάνει την παραγωγικότητα. Πειράματα έχουν δείξει ότι όταν στους χώρους εργασίας μεταδίδεται μουσική, οι εργαζόμενοι είναι πιο αποδοτικοί. Εννοεί και φυσικά ότι το θετικό αποτέλεσμα προκύπτει από την επιλογή της κατάλληλης μουσικής από έναν μουσικοθεραπευτή και όχι από το λεγόμενο ηχητικό καλή που ακούμε όλοι μας στα πολυκαταστήματα. Τα αντίστοιχα παραδείγματα που συναντά κανείς στην αρχαία ελληνική γραμματεία αφορούν την ύπαρξη του αυλυτή σχεδόν σε όλους τους χώρους απασχόλησης. Στην ιστιοκλειωρία, στην υποβυλωσία, στο βούλαιο μαθητών, στο ζύμωμα, στις οικοδομικές εργασίες και αλλού. Η πίσση των Αρχαίων ότι η θεραπεία του σώματος προϋποθέτει τη θεραπεία της ψυχής και το αντίστοιχο, φανερώνται έκπληλα στις αναφορέσεις σχετικά με τη χρήση της μουσικής ως αντίδοτο του φόβου και του πόντου. Ο Πλάκτον υποστηρίζει τη χρήση της μουσικής κάτω τον τοκετό. Οι μέρες της εποχής εκείνης θεωρούνταν γνώστες πολλών φαρμάκων για την κατεπολέμηση των οδύνων του τοκετού, συνεπώς και του σωματικού πόνου. Συμπλήρωναν λοιπόν τη φαρμακευτική θεραπεία με τη χρήση εποδών, προκειμένου να επαναφέρουν τη γαλήνη, να απομακρύνουν το νου, περισπώντας τον από τον πόνο, να χαλαρώσουν το σώμα και να διώξουν τον φόβο από τη ψυχή. Αντίστοιχα, σήμερα, η χρήση της μουσικής κατά τη διάρκεια του τοκετού έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να μειώσει τον χρόνο όλης της διαδικασίας, αλλά και την έντεση των οδύνων. Αυτό συμβαίνει, γιατί η μουσική έχει την ιδιότητα να δρά, επί τους συμπαχτικούς συστήματος, με αποτέλεσμα τη μίωση του αναφραστικού ρυθμού, ενός από τους παράγοντες που μειώνουν το επίπεδο του στρέση. Όπως, λοιπόν, ο Όμυρος ανέφερε στην αντιμετώπιση του πόνου, μιλώντας την πληγή του Οδυσσέα, ότι το αίμα του συγκρατούσαν οι εποδές. Και όπως ο Πίνδαρος μνημονεύει τον ασκηλπιό και τους τρόπους με τους οποίους ελαχιστοποιούσε τον πόνο των ασθενών του, έτσι και σήμερα, αρκετές κλινικές, χειρουργικές, γυναικολογικές, καρδιολογικές, εντάσσουν τη μουσικοθεραμευτική αγωγή στο πρόγραμμα της οικογένειας, με σκοπό τη στήριξη των συναισθηματικών ψυχικών αναγών των ασθενών, αφού τόσο η καθημερινή εμπειρία, όσο και οι κλινικές μελέτες, έχουν αποδείξεις του σύντρονα της κυκλιάδας, ότι η κατάλληλη για κάθε περίπτωση μουσική βοηθά τους πάσχοντες να αντέχουν περισσότερο τον πόνο, ενώ παρέλληλα καταπολεμάνε το άγχος πριν ή μετά από την όποια επέμβαση. Μελέτες απέδειξαν επίσης, ότι η απεκτούμενη δόση φαρμάκων κατά το στάδιο προετοιμασίας νέας εγχείρησης, δηλαδή της χρονάρτωσης, μπορεί να μειωθεί έως και στο ίμηση, χάρις την ακρόωση της κατάλληλής μουσικής. Άλλες μελέτες που έχουν γίνει κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων, έδειξαν ότι οι χειρούγοι επιτυχάνουν καλύτερα αποτελέσματα, και στο κόρο του χειρουργείου μεταδίδεται μουσική επιλευμένη από τον μουσικοθεραπευτή. Αυτό συμβαίνει, γιατί ο σφυγμός τους, καθώς και η αρτηριακή τους πίεση, παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα η αποδοσή τους να είναι πιο γρήγορη και πιο ακριβής, με τη μικρότερη δυνατή σωματική και ψυχική έντεση. Και όλα αυτά, χάρις την ψυχική, κατά συνέπεια και σωματική χαλάρωση, την υποβαλόμενη αισιόδοξη προαπτική για την έκβαση της εγχείρησης, την απαλλαγή από τον φόβο και τον στρέψ της ευθύνης. Η μουσική στους ιατρικούς χώρους, χρησιμοποιείται επίσης για την κάλυψη ανεπιθύμητων φωρίδων. Συχνά, στον αυστηριαυτικό περιβάλλον, υπάρχουν θόρυβοι που εντείνουν την ήδη τεταμένη ψυχολική κατάσταση στον ασθενό. Η μουσική καλύπτει τους θόρυβους, μειώνοντας την ανησυχία που καταλούν. Σήμερα, έχει διαπιστωφεί ότι το τραγούδι δρά σαν το αποτελεσματικότερο παυσίκον. Και η μουσική, όταν ευχαριστεί οι εμπνέοι, μπορεί να άρει, ή τουλάχιστον να μειώσει τις επιφυλάξεις που έχουν καταβάλει τον ασθενή για την ενδεχομένως ανητική επιπτώση της θεραπείας. Ο Πίνδαρος έγραψε «Ο καλύτερος γιατρός για τους πόνους είναι η χαρά και οι οδές, οι σοφές τηχατέρες των μουσών, τους μαλακόρουν με το άγγιγμά τους. Ούτε το ζεστό νερό δεν ξαλαφρώνει τόσο το κορμί, όσο ο ωραίος λόγος που η πόρνη γασινοδέδει». Ο Αριστήτης Κοητυλιανός αναφέρει ότι το άτομο που έχει υποκείψει σε αγνητικό συνέστημα, μπορεί να διδαχθεί από την ακοή του. Σε σύγχρονη νοσηλεία, η μουσική λειτουργεί κατεβιλιάρκη ακόμα και της χειμιοφεραπείας, ως μέσο χαλάρωσης και απόσπασης της προσοχής στους ασθενούς, με αποτέλεσμα την γενικότερη ανακούρτιση και τη μείωση της προκαλούμενης συναυτείας και του ευετού. Στα ιατρικά χρονικά, αναφέρονται ακόμα και περιπτώσεις, όπως θενείς συνήθα να αποβαθεί κόμμα, χάρη σε δραστική επενέργεια της μουσικοθεραπευτικής αγωγής. Η μουσική συνδέεται στενά με σημαντικά αλλά και ασήματα περιστατικά της ζωής του ανθρώπους, τα οποία μέσω συνειρμών αναπλάχονται στο άκροσμα των αντίστοιχων μελωδιών των περασμένων ευαγών. Αυτή ακριβώς η ανάπλαση παραστάσεων, όταν συνδέεται με ευχησμένες στιγμές του καθηγόντος, δημιουργεί μια ατμόσφαιρα αισιοδοξίας. Ενισχύει τον ψυχικό τόνο, διώκνει τη θλίψη, τις αρνητικές σκέψεις, το φόβο της αρρώστιας και του θανάτων. Σύμφωνα με τον Εγρυπίτη, οι θνητοί έχουν κέρδος από τα τραγούδια, αφού μπορούν να γιατρεύουν τις λύπες που προκαλεί ο φόβος του θανάτων. Κατά τον αισίωτο, η λύτρωση από τον πόνο, τις στεναχώρια και τα πλευαρά πάθα της ψυχής επιτυχάνεται με την βοήθεια των κατάλληλων τραγουδιών που υμνούν τις δόξεις των προγόνων. Η ιδιότητα της μουσικής, να κατανικά τα δυσάριστα συναισθήματα, να προκαλεί συγκίνηση που μεταβάει τη σεκίνηση, βρίσκει όλο και περισσότερες εφαρμογές στο πλαίσιο της μουσικοθεραπευτικής αγωγής ατόμων της τρίτης ηλικίας. Έχουν καταγραφεί περιστατικά, κατά το οποίο η αποκατάσταση της υγείας και της κίνησης μετά από χειρουργικές επεμβάσεις καταγμάτων σε άτομα προχωρημένης ηλικίας επίλθαν πολύ πιο γρήγορα χάρη στην ευεργετική επενέργεια της μουσικής. Ακόμα και η δυζλεξία μετά από γεφαλικό επεισόδιο αντιμετωπίζεται σε ικανοβλητικό βαθμό χάρη στα τραγούδια, που με σύσταση του μουσικοθεραπευτή παρακυλείται ο ασθενής να ακούει και στη συνέχεια να τα επαναλαμβάνει, να τα τραγουδά, μέχρι σιγά σιγά να τα απομονώσει και να φτάσει στον πεζολόγο. Με την επιλογή σωστής μουσικής μπορεί επίσης ο μουσικοθεραπευτής να επηρεάσει το καρδιαγιακό και αναπνευστικό σύστημα, ακόμα και να βελτιώσει την κινητικότητα των ασθενών με νευρολογικά προβλήματα που προκύττουν από γεφαλικά επεισόδια και από τη νόσο του Πάκης, αλλά και στην αντιμετώπιση του Αλισχάη. Η μουσική μπορεί να ενεργήσει ως επιβραβητικός αλλά ακόμα και ως ανασταρτικός παράδομ, ασκόντας τη μνήμη, φωτίζοντας συναισθήματα και σκέψεις ξεχασμένες από καιρό, βοηθώντας έτσι το πάσχον άτομο να επανακτήσει σταδιακά ως ένα μαθμό τουλάχιστον, όχι μόνο την ικανότητα της ομβυλίας, της αντίευσης, της σκέψης, αλλά και ολόκληρο το συναισθηματικό και διανοητικό του κόσμου, την ιστορία της ζωής, τη χαμένη του ταυτότητα. Θα λέει κανείς πως η ακρόαση της μουσικής ενεργοποιεί μια εσωτερική φυσική μουσική που κρατάει σε λειτουργία όλα τα κέντρα του εγκεφάλου, ο οποίος, αντίστοιχα, προαναγγέλει κατά κάποιον τρόπο την ευεργετική αυτή επίδραση της μουσικής, ισχυριζόμενος ότι η μουσική και τα τραγούδια των γιορτών μπορούν να ανακουφίσουν λεγεράματα, προσφέροντας σθένος, κουράγιο και δύναμη. Τις απόψεις αυτές συμμερίζονται και σύγχρονες έρεπνες που δείχνουν ότι το φαινόμενο μνημονικών διαταραχών κατά την περίοδο του γύρατος εμφανίζεται πολύ πιοτερό σε όσους έχουν πάρει στα νεότερα χρόνια τους μουσική παιδεία. Ψυχολόγοι διαπίστωσαν ότι η μνήμη για τις λέξεις είναι αυξημένη κατά 16% στους ελλήλικες που στην παιδική τους ηλυχία είχαν μάθει κάποιο μουσικό όργανο. Σημαντική είναι η χρήση της μουσικοθεραπευτικής αγωγής και σε ευαγή ιδρύματα και ήκου σερκυρίας, με τη δημιουργία για παράδειγμα μιας μουσικοθεραπευτικής ομάδας με τη μορφή μιας μικρής χοροδίας ή ενός ενώμανου συνόλου από τους ίδιους τους τρόφιμους του ιδρύματος. Λειτουργεί ευεργετικά στα μέλη που συμμετέχουν και τούτο διότι ενισχύει την επικοινωνία. Προσφέρει τη χαρά της δημιουργίας και την ικανοποίηση της επιβράβευσης και απομακρύνει κάθε αίσθημα αποξένωσης και περιθωριοποίησης. Πολλές έρευνες έχουν γίνει επίσης για την επίδραση της μουσικής στην καταπολέμιση της αυγνίας, η οποία έχει εξελιχθεί σε ενδυνική πάθηση στον πληθυσμό των αρτηδμένων χωρών και οδηγεί σε σοβαρές διαταράψεις της υγείας, αποτελώντας συχνή αιτία εμφάνισης διακόρων ασθενειών. Η μουσικοθεραπεία φαίνεται ότι υπόσχεται πολλά στην καταπολέμιση της αυγνίας, καθώς μελέτες έδειξαν ότι όσοι άρχονταν κατάλληλα επιλεγμένοι προτού κοιμηθούν, παρουσίαζαν από την πρώτη και όλας δωμάδα 26% βελτίωση του ύπνου τους. Όσο πιο πολλοί πάσχοντες κατανοούσαν την αξία της κατάλληλας μουσικής πριν απ' τον ύπνο και όσο πιο πολλοί έλεγχαν τη χαλάρωσή τους πριν απ' αυτόν, τόσο καλύτερα ήταν τα αποτελέσματα, όχι μόνο σε ότι αφορούσε τη διάρκεια του ύπνου αλλά και την ποιότητα του ύπνου τους. Ο Ιάγκλιχος παρουσιάζει τον τρόπο αντιμετώπισης της αυγνίας του Τιθαγόρα, ο οποίος χρησιμοποιούσε τις κατάλληλες μελωδίες πριν απ' τη βραδινή κατάκλυση, που απάλασαν τους ανθρώπους απ' τις ανησυχίες και τους τορίχους της ημέρας, απομάθαιναν από νου δυσάρεστες σκέψεις και καθιστούσαν τον ύπνο τους ήρεμο και με ευχάριστα όνειρα. Και όταν πάλι ξυπνούσαν, τους απάλασαν τον μυθαιρινό λίθαγος, τη χαλάρωση και την οχέλεια με τα κατάλληλα τραγούδια. Η μουσική μπορεί να διαφυλάξει και να διατηρήσει την έμπρεθμη λειτουργία σώματος και ψυχής, εξεσφαλίζοντας την ψυχοσωματική και πνευματική υγεία του ανθρώπου. Το αρχαίο ελληνικό ιδεότητας, που θεωρούσε απαραίτητη τη συμμετοχή της μουσικής στην εκπαίδευση των νέων, αλλά και χρήσιμη στον καθημερινό βίο των πολιτών, με τις ποικίες εμφάνσεις του, δικαιώνεται από τις διαπιστώσεις, τα ευρήματα και τις εφαρμογές των ανθρωπιστικών επιστημών, της τεχνολογίας και της ιατρικής των νεότερων χρόνων. Η προσεκτική μελέτη των κειμένων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας μπορεί να οδηγήσει όλο και σε νεότερες εφαρμογές, πρακτικές και μέσα. Τα αρχαία κείμενα αποτελούν παρακαταθήκη από ενδυνάβη δυνατότητες που αναμένουν την αξιοποίησή τους. Αποδεικνύεται επομένως η προφητική και διαχρονική ισχύς των λόγων του πλάτων εγωτονόημα της μουσικής. Η αρμονία της μουσικής μας δόθηκε τους θεούς όχι με στόχο την αλλόγηστη ειδονή, αλλά με σκοπό να επιβάλλουμε τάξη στις ταραγμένες κινήσεις της ψυχής μας και να τις κάνουμε να μοιάζουν στο θείο πρότυπο. Σας ευχαριστώ πολύ. Ευχαριστώ πολύ. Σχετικά άγνωστα για το ελληνικό κοινό αλλά σε έναν μεγάλο βαθμό νομίζω και για το ευρύτερο κοινό πέραν της Ελλάδας. Το να διεξέλθει κανείς εκατοντάδες βιβλιογραφικές παραπομπές είναι και επίπονο και πάρα πολύ δύσκολο για να τις αποδελτιώσει και να μπει σε βάθος. Οι αναφορές στους αρχαίους είναι πάρα πολύ ενδιαφέρουσες. Θα έχουμε μετά ένα λίγο χρόνο νομίζω γιατί κάποιοι ιδιαίτερα θέματα Ιησούς δεν ενδιαφέρουν όλους αυτοί τους παλιστεμένους. Θα ήθελα να σταθώ σε δυο σημεία. Επομένως είμαι γιατρός και το θέμα της μουσικής και ιατρικής έχει πάρα πολύ λεπτές αποχρώσεις. Για παράδειγμα, ενώ αναφέρονται τόσες σκουδαίες παρατηρήσεις από ποιητές όπως είναι ο Ομυρος Ιησούς, ο Πίνδαλος, σε έναν βαθμό και ο διάφορες διακομμάτια να συνεχίσουν, δεν είναι επιστοίγλες όχι μόνο με αυτό που λέμε σήμερα αλλά ούτε και του. Αλλά είναι πάρα πολύ αξιόλυρες και σοβαρές οι παρατηρήσεις τους. Και βλέπουμε ότι πράγματι σήμερα αποτελούν αντικείμενο έρευνας και μελέτησης εδώ και τουλάχιστον 3-4 δεκαετίας στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα είναι ο Βρίτσας που επισκοπηθεί και είναι συναδελφός με τον Βιουλόγος. Παρέντε συγγραφή, ο κύριος Βρίτσας θα είναι από τον άλλο μήνα σε επίλυση της Βιουλιακής Επιτροπής. Θα θέλαμε αυτά να αναβάλλονται υπόψη και με έναν σχετικό προβληματισμό, το ένα είναι αυτό και το δεύτερο που ήθελα να σταθώ είναι στο θέμα της αλλοκαθητικής που αναφέρετε, γιατί το έχω διαβάσει πάρα πολύ καλά και επειδή είμαι ενδιαφέρον του θέμα και είναι λάτρες της μουσικής, αλλά και επειδή τρεις από τις βασικές σας αναφορές είναι πιο φιλή μήνες στις οικογραφικές σας παραγωγές. Το θέμα των Βιουλιακής Επιτροπής, πάλι ξανά έρχομαι στο θέμα με την ιατρική, πολύ σωστά αναφέρεται μέσα για την επέραση της μουσικής ειρικά του Μότσαρντ. Αν θυμάμαι καλά, γιατί το έχω δει εδώ και χρόνια, αυτό που είχε κάνει αντίπτωση σε αυτό την μήνυση για τον Μότσαρντ του Θεού, τον τον Κάμπελε, αναγκέντρος του νέου Αμερικανικού Παϊγράφους και Σχετικά Λυγεία, ίδια τα μέσα της δεκαετίας του 80, είναι η Σιονάτα, που για δυο πιάνω, νομίζω είναι η 448, σε Ρωμαζόν. Κατά καιρούς βλέπω, επειδή έχω ιδιαίτερα ενδιαφέρον για τον Μότσαρντ του Θεού, τα 25 χρόνια, έρχονται και θα έρχονται εργασίες, που άλλες μιλάνε για το οφθωτικό του Μότσαρντ, και άλλες οτι ας πούμε αυτό μένει για πιστόνι του κοπέρ, και είναι και σε κάτι άλλο. Θέλω να πω ότι είναι πάρα πολλά ανησυχετικά, αλλά ανθίβολα, η επίπευση είναι πάρα πολύ σημαντική, στη ζωή ξεκινάει αυτό είναι και φτάνει μέχρι το Ιηράι, ανθίβολα ήταν σπουδαία η συμβολή των αρχαίων, όταν φέσαμε τις πρώτες ουσιαστικά βάσεις σε παρουσιακό νεοδίτερο, και να κάνουμε και μια παρατήρηση, κάνετε και εσείς σε δύο φορές μέσα στο Λυγείο σας νύξι, γιατί η μουσική αυτή των αρχαίων, για την πίηση του ήθους, επαφλάτωνα, δεν έχει καμία σχέση με αυτά που βλέπουμε στη σημερινή δημοκρατία κοινωνία, στους μέσους όρων των σχολείων, και μια σειρά άλλων πράγματος, για να μη με το πρόσωπο μιλήσουμε, και πάλι ο Θερμάς συγχαρτί, για τη μουσική δουλειά σας. Σε όλα αυτά τα πολύ ωραία που είπατε, να πω ότι ας μη φεύγουμε, πολλές φορές υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι μιλάνε για συνταγολόγια, και αυτό προσπαθούμε εμείς οι μουσικοί, που τουλάχιστον μιλάμε και λίγο για η εθνική, από αυτά πολύ λίγα που ξέρουμε, δεν υπάρχουν συνταγολόγια, δηλαδή δεν υπάρχει περίπτωση να πάτησανε οι γιατρότες να σας πει πάρτε αυτά τα δύο-τρία κομμάτια και θα σας θεραπεύσουν. Η μουσική λειτουργεί ως παράλληλο θεραπευτικό μέσο, το λέγαν οι αρχαίοι και ας μην το ξεχνάμε εμείς σήμερα. Δηλαδή σε κάθε νοσοκομείο του εξωτερικού υπάρχει ο ψυχολόγος, ο λογοθεραπευτής, ο γιατρός, ο φυσιοθεραπευτής και υπάρχει και ο μουσικοθεραπευτής. Ούτε μόνος του μπορεί να λύσει τα προβλήματα, αλλά πρέπει να υπάρχει να έχει το σωστό κομμάτι σε όλη τη θεραπεία. Μόνο έτσι. Γι' αυτό και αυτό που είπατε για τον Μότσαρτ είναι πάρα πολύ σωστό. Έχω γραφεί άπειρα βιβλία. Όντως η μουσική του Μότσαρτ βοηθεί πάρα πολύ από το έμβριο μέχρι και σε μεγαλύτερες ηλικίες τον ανθρωπό, αλλά μη παίρνουμε στο τρυπάκι ένα, δύο, τρία, πέντε κομμάτια είναι κατάλληλα και τα υπόλοιπα τα πετάμε. Απλά ο Μότσαρτ πλησιάζει περισσότερο τους χτύπους με τη μουσική του, τους χτύπους της μυτρικής καρδιάς. Ή ενός ενήλικας ειραιμίας. Και αυτό που είπατε. Ίσως αυτό είναι ένα μέρος του μηχανισμού. Αυτό είναι ένα μέρος του μηχανισμού. Αυτό ακριβώς. Ακριβώς. Ακριβώς. Είναι όλα ένα μέρος. Μόνο τα τελευταία 15-20 χρονιά έχει αρχίσει και γίνεται μια μεγάλη ιερέμιση στον τομέα της νευροφυσιολογίας και όλων αυτών των πραγμάτων. Είναι ακόμη πολύ νωρίς για να μπορέσουμε να προσγραφίσουμε, να μπορούμε να λέμε, ότι τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει. Σας συγχαρώ πολύ. Πάω πολύ ωραία. Θα επαφερθώ σε εμένα. Να σας πει, ακριβώς αυτό που είπατε, εγώ είμαι ψυχολόγος του Ευάγγιμα, ότι πλέον οι ιατρικοί προσεγγίζεται ολιστικά. Εντωμετας ο γιαντρός, ο ψυχολόγος, ο λογοθεραπευτής, ο μοσοκοθεραπευτής μόνος, που μπορούν να κάνουν κάτι. Πλέον υπάρχει μια συνολική προσέγγιση επάνω σε όλες τις μορφές της ουτομάδων. Ακριβώς. Και μακάρι να το βρουν και στην Ελλάδα. Γιατί εμείς πλέον εδώ, στις Ανασοκόπια, δε το βλέπουμε τους υποχαραπευθείς. Όχι. Δεν τους λέγουν ούτε ψυχολόγους. Δεν τους λέγουν ούτε ψυχολόγους. Σας ευχαριστώ. Ευχαριστώ πάρα πολύ. Κάποιος άλλος κάτι να με ρωτήσει. Χαίρομαι. Ήμουνα σαν εσείς. Ήμουνα σαν εσείς. Ευχαριστώ πάρα πολύ. |
