| Η ανασυγκρότηση της εβραικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης μεταπολεμικά. Συγκρίσεις με την Ευρώπη: Σε αυτό και στα δύο τουλάχιστον απόμενα μαθήματα θα ασχοληθούμε με κάποιες χώρες στην Ευρώπη, είτε την Ανατολική είτε τη Δυτική, για να δούμε τι είναι το πραγματικό μας σύστημα. Και θα δούμε τι είναι το πραγματικό μας σύστημα. Και θα δούμε τι είναι το πραγματικό μας σύστημα. Και θα δούμε τι είναι το πραγματικό μας σύστημα. Και θα δούμε τι είναι το πραγματικό μας σύστημα. Και θα δούμε τι είναι το πραγματικό μας σύστημα. Και θα δούμε τι είναι το πραγματικό μας σύστημα. Θα εξετάσουμε σήμερα την Ουγγαρία. Στην Ουγγαρία υπήρχε φαινομενικά πριν από τον πόλεμο μία αρμονική συμβίωση μεταξύ των Ουγγρών, άλλων θρησκευμάτων, των Ουγγρών Χριστιανών και των Ουγγρών Εβραίων. Είχε διαμορφωθεί από το 19ο αιώνα μία τέτοια κατάσταση όπου ο εβραϊκός πληθυσμός ήταν σημαντικός, ήταν περίπου το 5% του συνολικού πληθυσμού, το 20% στην πρωτεύουσα τη Βουδαπέστη. Μετά την συγκλονιστική εμπειρία της δίωξης το 1944, ήταν αναμενόμενο η κατάσταση αυτή να διαφοροποιηθεί. Μία μεγάλη ομάδα Ουγγρών Εβραίων επέζησε του Ολοκαυτώματος. Έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς οι άνθρωποι αυτοί που κατάφεραν να διασωθούν, αντέδρασαν στις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές που ακολούθησαν μετά το πόλεμο στην Ουγγαρία. Ποιες ήταν οι ταυτότητες που επέλεξαν να υιοθετήσουν παραμένοντας στην χώρα και πώς η κομμινιστική διακυβέρνηση στην μεταπολεμική Ουγγαρία επηρέαζε τις επιλογές τους. Πρέπει να πούμε ότι σημαντική ενασχόληση με τους Εβραίους της Ουγγαρίας έχει η Ανδρεα Σκόβατς και στην επεριδιάβασή μας αυτή θα μας βοηθήσει με άρθρα και μελέτες της. Η σύγχρονη ουγγλική εβραϊκή ιστορία ήταν μια μοναδική διαδικασία κοινωνικής και πολιτιστικής αφομίωσης. Θα λέγαμε ότι μοιάζει περισσότερο με την αφομίωση που είχαν οι Ρωμανιώτες Εβραίοι εδώ στην χώρα μας και όχι τόσο κοντά στο Σεφαραδίτικο παράδειγμα, δεν είναι τόσο κοντά στο Σεφαραδίτικο παράδειγμα. Ο ιδρυτής του πολιτικού σιονισμού ο ουγγρικής καταγωγής Θίοντος Χέρτσου απάλασε τον 19ο αιώνα τους Ουγγρους Εβραίους από την σιονιστική ιδέα από το να έχουν ένα όραμα για μια πατρίδα σιονιστική στην Παλαιστίνη. Ακριβώς γιατί θεωρούσε ότι η πατρίδα των Ουγγρων Εβραίων δεν ήταν άλλη από την Ουγγαρία. Θα λέγαμε ότι όπως επιτυχημένα γράφει Κόβατς υπήρχε ένα κοινωνικό συμβόλιο αφομίωσης μεταξύ της ουγγρικής πολιτικής τάξης και των χειραφετημένων πια Εβραίων. Σύμφωνα με αυτό το κοινωνικό συμβόλιο είχε διαμορφωθεί μία μοναδική κατανομή των ρόλων, κατά την οποία η Φιλελεύθερη Αριστοκρατία υποστήριξε τη χειραφέτηση των Εβραίων και την Εβραϊκή Μεσαία Τάξη κατά την διαδικασία οικονομικού εξυγκρονισμού της Ουγγαρίας, ώστε να διατηρήσουν οι ίδιοι την πολιτική δύναμη κρατώντας το μονοπόλιο και να αφήσουν τον εξυγκρονισμό τον οικονομικό στους χειραφετημένους Εβραίους. Το κράτος με επικεφαλή στη Φιλελεύθερη Αριστοκρατία προστάτευε τον εβραϊκό πληθυσμό από τον αντισημιτισμό που στρεφόταν εναντίον της χειραφέτησης, κυρίως αγροτικών πληθυσμών, ενώ οι Εβραίοι ξεπλήρουν την προστασία αυτή με μία απόλυτη πίστη στο κράτος, το οποίο προσπαθούσε να πετύχει συνολική αφομίωση μέσω της οποίας θα ενίσχυε τη θέση των Ουγγρων Εβραίων στον πολυεθνικό κράτος. Ο θρησκευτικός εξυγκρονισμός στην Ουγγαρία επιταχύνθηκε κατά την περίοδο μετά τη χειραφέτηση. Μέχρι το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, είχε γίνει μία μέτρια μεταρρύθμιση στην Ορθοδοξία, η οποία προώθησε σε μεγάλο βαθμό και την εκκοσμίκευση μεταξύ των Εβραίων. Σταδιακά, οι Ουγγρικοί είχε γίνει γλώσσα διδασκαλίας στα σχολεία και όλο και περισσότερο παιδιά των Εβραίων εισάγονταν σε δημόσια σχολεία. Ο ισχυρότερος δίκτης της προόδου της αφομίωσης ήταν η ετήσια αύξηση του αριθμού των μικτών γάμων μετά του 1895 και η επίσημη υποδοχή του εβραϊκού δόγματος. Η γρήγορη αφομίωση συνοδεύτηκε και από γρήγορη ανωδική κοινωνική κινητικότητα. Το 1910, περισσότερο από το 40% των γιατρών και των δικηγόρων της χώρας ήταν Εβραίοι. Οι περισσότεροι από τους Εβραίους της χώρας δεν αντιμετώπιζαν φτώχη και κοινωνικές δυσκολίες όπως οι ομόθρησκοί τους που ζούσαν στη Ρωσική, Ουκρανική, Πολωνική ή Ρουμανική επικράτεια. Τα πράγματα για τους Ουγγρους Εβραίους ήταν πολύ διαφορετικά. Οι Εβραίοι πολιτικοί αυτής της περιόδου μπορούσαν να βασιστούν στη στήριξη των Ουγγρών Φιλελεύθερων, εφόσον διατύπωναν τους στόχους τους στο πλαίσιο του παραδείγματος φιλελευθερισμός χειραφέτηση. Οι κυρίαρχες πολιτικές τηρούσαν μια στεναρή στάση κατά του αντισημητισμού και οι Εβραίοι της Ουγγαρίας μπορούσαν να επικαλεστούν την καλή θέληση του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ του Πρώτου ακόμη και εν αντίο νομάδι μεταξύ του Υψηλού Κλήρου και της Αριστοκρατίας που εξέφραζαν αντισημητικά συναισθήματα και απόψεις. Το αποκορύφωμα θα λέγαμε της συνεργασίας αυτής ήταν η αποδοχή της εβραϊκής θρησκείας ως μια από τα τέσσερα ιστορικά δόγματα στην Ουγγαρία. Καθολικισμός, Λουθυρανισμός, Καλβινισμός και από το 1895 και μετά η εβραϊκή θρησκεία της χώρας εντάσσεται στα τέσσερα ιστορικά δόγματα. Στην Ουγγαρία επομένως δεν υπήρχαν τα τυπικά εμπόδια που οδήγησαν στις άλλες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης σε ανάπτυξη αυτόνομης εβραϊκής πολιτικής. Ένιωθαν απολύτως ενταγμένοι, απολύτως αφομιωμένοι και με υποστήριξη από την Ουγγρική Πολιτεία για τους συγκεκριμένους οικονομικούς λόγους που είδαμε νωρίτερα. Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο αλλά ιδιαίτερα μετά το δεύτερο και το ολοκαύτωμα η κατάσταση άλλαξε. Σύμφωνα με τις αντισημιτικές απόψεις που κυκλοφόρησαν κατά το Μεσοπόλεμο, ο εξυγχρονισμός του 19ου αιώνα στην Ουγγαρία δεν ήταν αποτέλεσμα ουγγρικής ανάπτυξης αλλά είχε εισαχθεί από ξένα στοιχεία, τους Εβραίους πρώτα απ' όλα, οι οποίοι μακροπρόθεσμα εξυπηρετούσαν τα συμφέροντά τους αποκλειστικά και όχι τα συμφέροντα του κράτους ευρύτερα. Τονιζόταν στον αντισημιτικό λόγο ότι η αφομίωσή του ήταν μόνο επιφανειακή για να αποκτήσουν περισσότερες ευκαιρίες και για να αποθύσσουν τελικά τις ουγγρικές ιστορικές τάξεις να αποσυνθέσουν το έθνος απ' το εσωτερικό του. Αυτός ο εθνικιστικός αντισημιτισμός που είναι κοινό χαρακτηριστικό των διαφόρων χωρών κατά το Μεσοπόλεμο και παίρνει διαφορετικά χαρακτηριστικά στην κάθε μια χώρα, αυτός ο εθνικιστικός αντισημιτισμός της Ουγγαρίας στρεφόταν πια κατά των μεταναστών της Γαλλικίας που ήταν παραδοσιακοί εβραϊκοί πληθυσμοί με καυτάνια και όχι τόσο αφομιωμένοι αλλά στρεφόταν και ενάντια στους κοσμοπολίτες Εβραίους των αστικών κέντρων, οι οποίοι εμφανώς ήταν αφομιωμένοι και είχαν τη θέση τους στην Ουγγρική κοινωνία. Με αυτή την ιδεολογία στο φόντο μία σειρά αντισημιτικών νόμων ψηφίστηκαν από το Ουγγρικό Κοινοβούλιο ξεκινώντας με τον περίφημο νόμο Νούμερους Κλάουζους το 1920 ο οποίος περιόριζε τον αριθμό των Εβραίων φοιτητών στα πανεπιστήμια μέχρι τελικά που εφαρμόστηκαν οι φιλετικοί νόμοι της Νιρεμβέργης και αποκόπηκαν, απαγορεύτηκε τελείως η φίτηση αυτή. Η νέα κατάσταση που δημιουργήθηκε είχε δραματικές οπωσδήποτε συνέπειες για την πλειοψηφία του εβραϊκού πληθυσμού καθώς ένιωθαν Ουγγροί και οι Εβραίοι της Ουγγαρίας είχαν αποξενωθεί σε σημαντικό βαθμό από τη δική τους παράδοση και ξαφνικά βρίσκονταν έξω από αυτό το πλαίσιο. Οι άνθρωποι αυτοί έπρεπε να συνειδητοποιήσουν ξαφνικά ότι όσο μακριά και αν είχαν προχωρήσει στο δρόμο της αφομίωσης τελικά θα έπρεπε να παραμείνουν Εβραίοι. Για πολλούς φαινόταν να μην υπάρχει διέξοδος από αυτή την κατάσταση εκεί. Βλέπουμε αυτή η παγίωση των εθνικών κρατών, ιδιαίτερα στα δύσκολα χρόνια του Μεσοπολέμου και των κρίσεων που θα ακολουθήσουν πώς δημιουργεί αποκλεισμούς και πώς θέτει εκτός του συνόλου του εθνικού κράτους τους μειονωτικούς τελικά πληθυσμούς όσο αφομιωμένοι κι αν είναι με χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Ουγγαρίας. Η πλειοψηφία προσπαθούσε απεγνωσμένα να αποδείξει τη γνησιότητα της αφομίωσης τους να διαψεύσει τα αντισημιτικά επιχειρήματα. Οι ουγγροί Εβραίοι παρά τα αντιεβραϊκά μέτρα πίστευαν ακράδαντα ότι το ουγγρικό κράτος δεν θα ανεχόταν ποτέ τη φυσική δίωξη των πολιτών της. Κατά συνέπεια τα ουγγρικά εβραϊκά ιδρύματα και ο εβραϊκός πληθυσμός ήταν πλήρως απροετοίμαστα όταν μετά τη γερμανική εισβολή στη χώρα σε λίγους μήνες περισσότερο από μισό εκατομμύριο Εβραίοι απελάθηκαν με τη βοήθεια των ουγγρικών αρχών και η πλειοψηφία από αυτούς σκοτώθηκε σε αστρατόπεδα συγκέντρωσης, δολοφονήθηκε σε αστρατόπεδα συγκέντρωσης. Ένιωθαν πολίτες του κράτους και ήταν αδιανόητο να σκεφτούν ότι ως πολίτες που τόσο είχαν υποστηρίξει και υποστηριχθεί από την πολιτεία τους τώρα θα βρίσκονταν κατηγορούμενοι από αυτήν. Τα άσχημα λοιπόν μηνύματα είχαν αρχίσει να διαφαίνονται από το Μεσοπόλεμο και όσο προχωρούσαν οι ιδέες της Οκτοβριανής Επανάστασης τόσο η αντεπανάσταση, ο Ναζισμός, ο Φασισμός που είχε ξεκινήσει νωρίς από το δεκαετία του 20 σε όλες τις εκδοχές τους αναδίονταν απειλητικά σε κάθε ευρωπαϊκό κράτος. Μετά τον πόλεμο πια, μετά την συγκρονιστική εμπειρία της δίοξης και των φοβερών απολειών, μετά το μη συγκρινόμενο με καμία άλλη γενοκτονία ολοκάφτωμα, η αφομείωση που διαμόρφωνε τη μοναδικότητα του ουγγρικού εβραϊσμού είχε σταματήσει να υπάρχει. Μια αρκετά μεγάλη ομάδα ουγγρων εβραίων επέζησε από το ολοκάφτωμα και τέθηκε το όχι μόνο θεωρητικό ερώτημα ποια ταυτότητα έπρεπε να επιλέξουν οι εβραϊκοί πληθυσμοί της χώρας. Τι θα ήταν, θα ήταν περισσότερο ούγγριοι, περισσότερο εβραίοι, ούγγριοι-εβραίοι. Πόσοι οι εβραίοι αντιδρούσαν στις αλλαγές που σημειώθηκαν κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν το ολοκάφτωμα. Τι είδους στρατηγικές ταυτότητας αναπτύχθηκαν στην αναζήτηση για μια θέση στη μεταπολεμική ουγγρική κοινωνία. Θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τη μεταπολεμική ιστορία της Ουγγαρίας σε τέσσερις περιόδους. Στην σύντομη δημοκρατική περίοδο μεταξύ 45 και 48, στην περίοδο των λεγόμενων χρόνων του σταλληνικού καθεστώτος 48-56, στην μετασταλληνική περίοδο 57-89 και τέλος μετά την πτώση του κουμμονιστικού συστήματος το 1990 και για δύο δεκαετίες και για τις δεκαετίες που ακολουθούν, έχουμε τη νεαδημοκρατική περίοδο της χώρας. Σε όλες αυτές τις περιόδους οι εξωτερικοί παράγοντες που καθόρισαν την εβραϊκή ταυτότητα ήταν ποικίλοι, αλλά από τους πιο σημαντικούς ήταν οι κοινωνικοδημογραφικές αλλαγές στον εβραϊκό πληθυσμό μετά τον πόλεμο και τις μεταβαλώμενες πολιτικές συνθήκες. Ας δούμε λίγο και στην Ουγγαρία, όπως τα είδαμε λίγο στην περίπτωση την ελληνική, τα δημογραφικά στοιχεία. Το Ολοκαύτωμα κατέστρεψε την πλειοψηφία των Εβραίων της Ουγγαρίας. Οι εκτιμήσεις ποικίλουν και κοιμένονται μεταξύ 200.000 και 210.000 μέχρι 300.000 άτομα εβραϊκής θρησκείας και με 90.000 άνθρωποι εβραϊκής καταγωγής που είχαν πια γίνει χριστιανοί και ζούσαν στην επικράτητα της μεταπολεμικής Ουγγαρίας. Η επιβίωση στην περιοχή της Ουγγαρίας εκτιμάται μεταξύ 190.000 και 260.000. Ακριβώς επειδή ο αφανισμός ήταν σε πολύ μεγάλο ποσοστό, η πλειοψηφία των επιζώντων, 144.000 άτομα, πάλι αποτελούν ένα σημαντικό αριθμό συγκριτικά με τα αρχικά μεγέθη, έζησε στη Βουδαπέστη, την πρωτεύουσα της χώρας, κάτι που μεταπολεμικά επέλεξαν για παράδειγμα να κάνουν και οι Έλληνες Εβραίοι με τις τεράστιες βέβαια διαφορές ότι αφορά τον πληθυσμό. Το ένα τρίτο από τους επιζώντες δεν ήταν Εβραίοι στο θρησκεύμα, δηλαδή ήταν Χριστιανοί που είχαν εβραϊκή καταγωγή και αυτό έπαιξε ένα ρόλο και στη διάσωσή τους. Στα επόμενα χρόνια οι αριθμοί μειώθηκαν ακόμη περισσότερο λόγω των μικτών γάμων και των χαμηλών ποσοστών γεννήσεων, φαινόμενα που αντανακλούσαν όχι μόνο την εξαφάνιση ή τη γύρανση των συζύγων αλλά και τις υλικές και ψυχολογικές συνέπειες της δίωξης. Η μετανάστευση συνέβαλε ουσιαστικά στην αριθμητική μίωση του εβραϊκού πληθυσμού. Σε δύο μεγάλα κύματα μετανάστευσης την πρώτη το 1945-1948 και τη δεύτερη το 1956-1957 εγκατέλειψαν τη χώρα από 60-75.000 εβραίοι. Με βάση τις δημογραφικές αναγωγές στην σημερινή Ουγγαρία πρέπει να ζουν 80-140.000 άνθρωποι με τουλάχιστον έναν γονιό εβραϊκής καταγωγής. Αν κοιτάξει κανείς τις δημογραφικές αλλαγές στη σύνθεση του εβραϊκού πληθυσμού στη συνέχεια φαίνεται ότι όλες οι σημαντικές αλλαγές ευνοούσαν την περαιτέρω αφομίωση. Μεταξύ Απριλίου-Ιουλίου 1944 όλοι οι εβραίοι που ζούσαν στην Είπεθρο απελάθηκαν και πολύ λίγοι επέστρεψαν. Έτσι χάθηκε στην πραγματικότητα ο παραδοσιακός εβραϊσμός της Ουγγαρίας εκείνες οι οικογένειες που ήταν βαθιά θρησκευόμενες είχαν πολλά παιδιά και οι οποίες είχαν αρνηθεί τους μικτούς γάμους. Οι άνθρωποι που διασώθηκαν ήταν αστικός εβραϊκός πληθυσμός και ιδιαίτερα χριστιανοί που είχαν εβραϊκή καταγωγή. Οι εβραίοι της Ουγγαρίας δεν απελάθηκαν συστηματικά από τη Βουδαπέστη και μετά το πραξικόπημα των Ουγγρών να ζει τον Οκτώβρο του 1944 μέσα στο χάος που είχε επικρατήσει στην πόλη σώθηκαν όσοι διέθεταν τα απαραίτητα οικονομικά μέσα ή μη εβραϊκές διασυνδέσεις και είχαν καλύτερη ευκαιρία για να επιβιώσουν καθώς ήταν πιο εύκολο για αυτούς να αγοράσουν κλαστά έγγραφα ταυτότητας ή να βρουν κρυψώνες. Ένας δείκτης για την κυριαρχία των αφομιωμένων εβραίων μεταξύ των επιζώντων είναι και το ποσοστό των βαφτισμένων εβραίων που αποτελούσε περίπου το ένα σύνολο του εβραίικου πληθυσμού το 1945. Η ανισότητα ως προς τις ευκαιρίες για επιβίωση όρισε ρυζικά και τη σύνθεση των επιζώντων εβραίων, οι μεγαλύτερες απόλυσσες μεταξύ των ανδρών και των νέων. Η συνέπεια αυτού του γεγονότος ήταν ότι οι δυνατότητες για δημογραφική ανάκαμψη ήταν περιορισμένοι και η πίεση για μεκτούς γάμους εξαιρετικά ισχύρη. Οι παράγοντες αυτοί επομένως ενίσχυσαν τις τάσεις προς την αφομίωση ακόμη περισσότερο. Η μετανάστευση αναδείκνει επίσης μια ανάλογη τάση. Οι διασωθέντες Εβραίοι που πίστηκαν ότι η εξομίωση ήταν αδύνατη και εκείνοι που δεν μπορούσαν να ενταχθούν στο παλιό περιβάλλον τους μετά τα γεγονότα που συνέβησαν και την απώλεια των οικογενειών τους, άφησαν την Ουγγαρία μεταξύ 35 και 57. Περίπου το 1 τέταρτο των Εβραίων επιζώντων του πολέμου μετανάστευσαν πριν από το 1957. Η πλαιοψηφία αυτών που παρέμειναν στην Ουγγαρία όμως ανήκει στα πιο αφομιωμένα στρώματα ακόμη και πριν. Έτσι το πιο αστικοποιημένο, εκοσμικευμένο, αφομιωμένο τμήμα της μεσαίας τάξης του Εβραϊσμού στο σύνολο του Εβραϊκού κληθισμού αυξήθηκε σημαντικά. Και δεν ήταν μόνο οι δημογραφικοί σύνθεες των επιζώντων Εβραίων αλλά και ο κοινωνικός μετασχηματισμός της Ουγγρικής κοινωνίας μετά τον πόλεμο που αποδείχτηκε ότι ήταν ευνοϊκός για τη διαδικασία της αφομίωσης. Μετά την αναγκαστική εθνικοποίηση του συνόλου της βιομηχανίας των ακυνήτων και την εξαφάνιση του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας μαζί με τον ιδιωτικό υπάλληλο και τους ελεύθερους επαγγελματίες, πολλοί ήταν οι Εβραίοι που έχασαν τα μέσα επιβίωσης και αναγκάστηκαν να βρουν νέα επαγγέλματα που και αυτά συνέβαλαν σε μία αφομίωση. Από την άλλη πλευρά κατά τη διαδικασία του μετασχηματισμού που επεκτάθηκε σε όλες τις κοινωνικές τάξεις στην Ουγγαρία, οι Εβραίοι λόγω της βελτίωσης της εκπαίδευσής τους των υψηλότερων προσόντων και παραδοσιακά της μεγαλύτερης ροπής τους για κινητικότητα, καθώς και λόγω της πολιτικής τους αξιοπιστίας μετά από διώξεις των οποίων ήταν τα θύματα, είχαν ευνοϊκή θέση εκκίνησης ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια πριν από τη σταλληνική περίοδο. Άνοιξαν πιθανότητες για σταδιοδρομίες σε θέσεις για τις οποίες είχαν τα προσόντα, αλλά που για πολιτικούς λόγους δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν πριν από τον πόλεμο που είπαμε ότι η φιλελεύθερη ουγρική τάξη ενίσχε τη δική τους ανασχόληση με τη φιλελεύθερη οικονομία κρατώντας την πολιτική διοίκηση για τους ίδιους. Αυτό λοιπόν αλλάζει με τα πολεμικά. Ένας αριθμός Εβραίων πέρασε στην αναδιοργάνωση της διοίκησης, κατέλαβε θέσεις στις δημόσια υπηρεσίες και στους πολιτικούς θεσμούς. Έτσι η κοινωνική δομή των επιζώντων είχε πολύ αλλάξει και τα προπολεμικά επαγγελματικά όρια μεταξύ Εβραίων και Ουγγρών είχαν αμβληθεί σημαντικά. Ας δούμε και από την πλευρά των εβραϊκών κοινοτήτων στην Ουγγαρία τι ακριβώς συμβαίνει. Λαμβάνοντας υπόψη όλους αυτούς τους κοινωνικούς και δημογραφικούς παράγοντες, τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια έφεραν μια σειρά από εντυπωσιακές εξελίξεις. Πολλοί επιζώντες Εβραίοι στράφηκαν προς τα κινήματα και τα κόμματα που διακήρυξαν την αναγκαιότητα μιας αυτόνομης εβραϊκής πολιτικής. Η ταχεία επέκταση του σιονιστικού κινήματος φαίνεται καλύτερα από τον αριθμό των μελών του κινήματος και τους υποστηρικτές. Και πρέπει να πούμε ότι γενικότερα είχε πολύ μεγάλη άνθιση το σιονιστικό κινήμα αμέσως μετά τον πόλεμο, ακριβώς λόγω των γεγονότων που είχαν προηγηθεί και του Ολοκαυτώματος. Αλλά βέβαια η δυναμική στην κάθε χώρα ήταν συνάρτηση πολλών άλλων παραγόντων. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, το 1930 υπήρχαν τέσσερις με 5.000 μέλη του σιονιστικού κινήματος. Μια ασήμαντη μειοψηφία στο σύνολο του εβραϊκού πληθυσμού που ήταν αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες. Ωστόσο, κατά το πρώτο έτος μετά τον πόλεμο, σύμφωνα με την επίσημη έκθεση του 22ου σιονιστικού συνέδριου που πραγματοποιήθηκε στη Βασιλεία το 1846, ο αριθμός των ανθρώπων που εγγράφηκαν στο σιονιστικό συνέδριο κι άρα ενδιαφέρονταν και τις απόψεις αυτές, ανήλθε στους 95.000. Η διαφορά με τη δεκαετία του 30 είναι τεράστια. Πολλοί από τους επιζώντες Εβραίους είχαν απομακρυνθεί από τις προηγούμενες στρατηγικές ταυτότητάς τους λόγω διαφόρων παραγώντων. Οι εμπειρίες τους από την πλειοψηφία της κοινωνίας στην εποχή των διωγμών που ήταν αρνητικοί. Οι προσπάθειες να αποφύγει η κοινωνία την ευθύνη της για τις διώξεις και για πιθανές αποζημιώσεις μεταπολεμικά. Οι δυσκολίες ενσωμάτωσαν στη μεταπολεμική κοινωνία. Η επανεμφάνιση του αντισημιτισμού και μεταπολεμικά και η χειραγώγηση των πολιτικών δυνάμων του νέου συστήματος ανάλογα με τις συνθήκες έπαιξαν ρόλο ως προς την επιλογή ταυτότητας για τους Εβραίους. Για αυτούς τους ανθρώπους ο σιονισμός αποτελούσε μια σύγχρονη και κοσμική αναλλακτική λύση απέναντι στην αφομίωση. Ωστόσο, ήταν απαραίτητες και κάποιες άλλες συνθήκες. Οι πρώτοι από αυτές ήταν το αυξανόμενο κύρος των σιονιστικών κινημάτων και του σιονισμού στην Εβραϊκή κοινή γνώμη μεταπολεμικά. Μία από τις πιο συμβλουλινστικές εμπειρίες των επιζών των Εβραίων της Ουγγαρίας κατά τη διάρκεια της δύοξης ήταν η πλήρης αποδυνάμωση των επίσημων εβραϊκών αντιπροσωπευτικών σωμάτων, των κοινωντικών συμβουλίων, της κοινωνικής συνέλευσης, των επικεφαλείς. Κάτι που χαρακτήρισε βέβαια όλη την Ευρώπη. Ανεξάρτητα από ότι οι οργανώσεις αυτές είχαν κάνει ή δεν είχαν κάνει για τα θύματα των διώξεων κατά τους κρίσιμους μήνες, στα μάτια της μεγάλης πλειοψηφίας των πληγένων ήταν όργανα προδοσίας. Επίσης ένα κοινό σημείο όλων των εβραϊκών κοινοτήτων όπου θεωρούσαν ότι είχαν προδοθεί από τις ηγεσίες τους γιατί δεν προσπάθησαν να τους προετοιμάσουν εγγέρος να γλιτώσουν από το κακό. Είναι μια πολύ μεγάλη συζήτηση στην ιστοριαγραφία πια, το ζήτημα των κοινωντικών συμβουλίων και της ηγεσίας των εβραϊκών κοινοτήτων και μόνο αν το δούμε μέσα στο πλαίσιο της εποχής και αν κατανοήσουμε πόσο ριξικέρευτα ήταν όλα αυτά που συνέβησαν θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε και τη δράση των συμβουλίων που είχαν μια διαφορετική ιστορία και παράδοση σε σχέση με την επαφή τους με την κοινωνία την οποία βοηθούσαν και προστάτευαν. Πράγματι στο διάστημα της ναζιστικής κατοχής αρκετοί από τους ηγέτες τους είχαν αντιμετωπίσουν κατηγορίες για συνεργασία. Αντίθετα η συμμετοχή των μικρών ομάδων των σιονιστών στο αντιστασιακό κίνημα και στην ανθρώπινη προσπάθεια διάσωσης συνέβαλε με συγχωρείται δραματικά ώστε να αυξηθεί το κύρος του σιονιστικού κίνηματος. Τρεις παράγοντες έπαιξαν ρόλο σε αυτό. Οι μεγαλύτερες σιονιστικές οργανώσεις στην Ουγγαρία είχαν λάβει ενεργό μέρος στην αντίσταση και ήταν ως επιτοπλής στην αριστερή προσονατολισμού, άρα είχαν και ρόλο μεταπολεμικό στα πράγματα. Ο δεύτερος παράγοντας, κατά τη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου οι πιθανότητες δημιουργίας ενός Εβραϊκού κράτους αυξήθηκαν, η Σοβιετική Ένωση αρχικά το υποστηρίξε, έτσι εντελώς ξαφνικά θα λέγαμε ο κύριος στόχος της σιονιστικής πολιτικής μετατράπηκε από ένα μακρινό όνειρο σε μια εφικτή πραγματικότητα. Ένας άλλος σημαντικός λόγος της ενίσχυσης των σιονιστών ήταν ότι οι εκπρόσωποι τους προσέφεραν αρρογή για όλα τα πρακτικά ζητήματα ενισχυμένοι από οργανώσεις βοήθειας όπως η American Joint Distribution Committee στην οποία αναφερθήκαμε και στην ελληνική περίπτωση. Βλέπουμε ότι ο ενισχυμένος αμερικανικός παράγοντας που συμβάλλει με μεγάλες οργανώσεις ομπρέλα στην Ευρώπη συμβάλλει και στις επιμέρους περιπτώσεις του εβραϊκού ζητήματος. Τώρα, κατά την περίοδο του σταλληνισμού από το 1948 στο 1956 θα δούμε πώς διαμορφώνονται οι τάσεις στο νέο κοινωνικό και πολιτικό σύστημα. Οι τάσεις ως προς την ανάληψη, ως προς το καθεστώς των Εβραίων και τη συνέχεια τους. Παρά το γεγονός ότι είχαν ανοίξει νέα κανάλια κινητικότητας για τους Εβραίους, αυτό που είδαμε πριν μπορούσαν πια να κατευθυνθούν προς δημόσιες θέσεις, την ίδια στιγμή ένας σημαντικός αριθμός έχασε την προηγούμενη κοινωνική θέση του, έχασε την περιουσία, η περιουσία εθνικοποιήθηκε και η εβραϊκή μεσαία και μικροαστική τάξη έγινε θύμα των αντιθρησκευτικών και αντιαστικών μέτρων της κυβέρνησης. Μαζί με τους μη Εβραίους, πολλοί Εβραίοι που θεωρήθηκαν ότι ανήκουν στις λεγόμενες εκμεταλλεύτηρες τάξεις, στάληθηκαν εξωρία. Η παρουσία των Εβραίων κομμουνιστών στην ηγεσία του κόμματος και στον κρατικό μηχανισμό, δεν σήμανε καθόλου ότι ο εβραϊκός πληθυσμός στο σύνολό του είχε απαλλαγή από τα καταπιαστικά μέτρα του συστήματος. Παρά το γεγονός ότι η σιονιστική αριστερή πτέρυγα έτρεφε αυταπάτης όσον αφορά στην κομμουνιστική πολιτική, το κομμουνιστικό κόμμα είδε το σιονιστικό κίνημα τελικά με καχυποψία και οι επικεφαλείς ιδεολόγοι του ουγγρικού κομμουνιστικού κόμματος είχαν εικαταστήσει σαφές, είδε από τον πρώτο χρόνο μετά τον πόλεμο ότι δεν θα μπορούσαν να διεχθούν οποιαδήποτε μορφή σιονισμού, τους φαινόταν επικίνδυνο για τη διασάλευση της τάξης. Αυτή ήταν η βασική ιδέα του ουγγρικού κομμουνιστικού κόμματος ό,τι αφορά το σιονιστικό κίνημα. Δεν ήταν έκπληξη ότι μετά την κομμουνιστική κατάληψη της εξουσίας το 1948 η Σιονιστική Ένωση οργάνωσε ομπρέλα όλων των οργανώσεων και κινημάτων στην Ουγγαρία, διαλύθηκε βίαια και ορισμένα από τα μέλη και τους ηγέτες της οργάνωσης συνελήφθησαν και παραπέμφθηκαν στη δικαιοσύνη. Οι πολιτικές του κομμουνιστικού κόμματος, κράτους προς την ευρωαϊκή κοινότητα τελικά παρά την αρχική διαφορετική αντιμετώπιση δεν διέφερε από τις πολιτικές που εφαρμόστηκαν και ενάντια στα υπόλοιπα δόγματα και οι ηγέτες της κοινότητας που ήταν ακόμη στις θέσεις τους συμπεριφέρθηκαν παρόμοι με τους ηγέτες των χριστιανικών εκκλησιών. Η συμφωνία μεταξύ του ευρωαϊκού δόγματος και του ουγγρικού κράτους υπεγράφει στις 7 Δικεμβρίου του 1948. Η καταστραλτική πολιτική που ακολουθήθηκε από το κράτος κατά του ευρωαϊκού δόγματος έμοιαζε πολύ συχνά με τις μορφές καταπίεσης και απέναντι στα άλλα θρησκευτικά δόγματα. Η κοσμική ευρωαϊκή ταυτότητα ή η ευρωαϊκή καταγωγή χρησιμοποιούνταν συχνά ως πρόσχημα για πολιτική καταπίεση. Από το 1949 ως το 1954 μία σειρά από πολιτικές δίκες με βάση κατηγορίες για σιονιστική δραστηριότητα έλαβαν χώρα με θύματα πρώην σιονιστές, ορθόδοξους εβραίους καθώς και σιονιστές στο εσωτερικό του κομμουνιστικού κόμματος. Η αντισιονιστική εκστρατεία που ξεκίνησε στην Σοβιτική Ένωση του 1952-53 οδήγησε στην Ουγγαρία όχι μόνο στη φυλάκηση των διαφόρων ανώτερων αξιωματικών της κομμουνιστικής πολιτικής αστυνομίας, η πλειοψηφία των οποίων ήταν εβραϊκής καταγωγής αλλά και στη σύλληψη με την κατηγορία του σιονισμού όλων εκείνων των εβραίων ηγετών, οι οποίοι εκπροσωπούσαν με συνέπεια τα κομμουνιστικά συμφέροντα στο εσωτερικό της εβραϊκής κοινότητας. Μια άλλη ειδική πολιτική εκφοβισμού προς τους εβραίους ήταν η καταγραφή της εβραϊκής καταγωγής και οι προσπάθειες να περιορίσουν τον αριθμό των εβραίων στελεχών σε αυτή την εβραϊκή καταγωγή. Πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι είναι η εποχή που η Σοβιετική Ένωση στρέφεται ενάντια στο κράτος του Ισραήλ, καθώς στο κράτος του Ισραήλ φαίνεται να ακολουθεί μία περισσότερο φιλοδυτική πολιτική. Θα λέγαμε ότι το κομμουνιστικό καθεστώς της Ουγγαρίας περιόρισε τις δυνατότητες επιλογής ταυτότητας που είχανε οι εβραϊκοί πληθυσμοί στη χώρα. Σύμφωνα με όλες τις πολιτικές μετα-αρχηραφέντησης, το κομμουνιστικό καθεστώς αντιμετώπιζε το ζήτημα των εβραίων στην καλύτερη περίπτωση ως δογματικό. Η δημόσια προβολή οποιασδήποτε άλλης μορφής ταυτότητας απαγορεύτηκε, ο σιονισμός διώχθηκε και η κοσμική εβραϊκή κουλτούρα θεωρήθηκε ότι είναι ένα απομηνάρι του αντιδραστικού παλαιού κόσμου. Επομένως το κομμουνιστικό καθεστώς αντιμετώπιζε τους εβραίους με θετικό τρόπο, μόνο στην περίπτωση που αναγνωρίζαν τους εαυτούς τους ως μέλη του νέου κράτους όπως είχε διαμορφωθεί και όσο γίνεται λιγότερο εβραίους και κυρίως εβραίους μόνο ως προς το δόγμα. Η πολιτική αυτή και η αντιμετώπιση αυτή βεβαίως επηρέασε και τη μνήμη του Ολοκαυτώματος στη χώρα. Με την κομμουνιστική κατάληψη της εξουσίας το 1948, οι πρωιν ζωντανές συζητήσεις σχετικά με την ευθύνη είχαν σταματήσει απότομα και το θέμα του Ολοκαυτώματος σταμάτησε να συζητιέται. Οι ιδιωγμοί του πολέμου εμφανίστηκαν ενσωματωμένοι σε μία μεγάλη αφήγηση της επίσημης ιδεολογίας, η οποία κατασκευάστηκε γύρω από την αρχή του ηρωικού αγώνα του καλού κομμουνιστικού κόμματος που αντιστάθηκε ενάντια στο κακό, που ήταν ο Ναζισμός αρχικά αλλά και όλοι οι άλλοι παίκτες τελικά της φιλελεύθερης οικονομίας στη συνέχεια. Μεταξύ 1948 και 1956 το γεγονός ότι η πλειοψηφία των θυμάτων ήταν Εβραίοι παρέμεινε στο παρασκήνιο και πραγματικά μόλις που αναφερότανε στα βιβλία ιστορίας. Η κοινωνική και δημογραφική σύνθεση του εβραϊκού πληθυσμού στην Ουγγαρία, οι νέες πολιτικές συνθήκες και η στάση των εβραϊκών θεσμών μαζί συνέβαλαν τα μέγιστα στη διαμόρφωση μιας ταυτότητας που ήταν μόνος ποραδικά παρούσα μεταξύ των εβραίων της χώρας πριν. Έχουμε είτε μία στρατηγική ταυτότητας συνολικής απόκρυψης, δηλαδή να μην όσο γίνεται να αποκρύπτεται η εβραϊκή καταγωγή, ή από την άλλη πολλοί προεισιονιστές και εβραίοι Ορθόδοξοι, οι δύο ομάδες που επλύγησαν περισσότερο από την κομινιστική καταπίεση, προτίμησαν μια μεσαία θέση. Βλέπουμε, είδαμε στο μάθημα αυτό τις εξελίξεις στην μεταπολεμική Ουγγαρία, πώς η επικράτηση του κομινιστικού καθεστότος και εκεί περιόρισε το λόγο περί ολοκαυτώματος και τα θύματα και την εμπλοκή συχνά του τοπικού πληθυσμού και μπορέσαμε να προβληματιστούμε και σε σχέση με την ελληνική περίπτωση. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. Στο επόμενο μάθημα θα δούμε ένα άλλο παράδειγμα ανασυγκρότησης εβραϊκής κοινότητας στην Ευρώπη. |
