| : Ακολουθεί η σήγηση «Δράσεις των Ελληνικών Βιβλιοθυκών κατά την περίοδο της καραντίνας. Διεξαγωγή έρευνας μέσω ερωτηματολογίου». Που θα παρουσιάσουν η κυρία Αλεξάνδρα Παπάζογλου, διευθύντρα των τεσσάρων βιβλιοθυκών του Ελληνοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος και η κυρία Γεωργία Κατσίρα, βιβλιοθικονόμο στη Βιβλιοθήκη του Κολεγείου Αθηνών. Το Μάρτιο του 2020, η έλευση του COVID-19 στη ζωή μας και οι απαγόρευτες κυκλοφορίες, μας έπαιρε σε επαφή με μια πρωτόγνωρη αίσθηση αδράνειας. Μετά το αρχικό ξάφνιασμα το δελτασύγμα της ΕΒΕΠ, δεν έμειναν αδρανές, αλλά δραστηριοποιήθηκε στον ψηφιακό πλεονχώρο με διάφορες δράσεις. Με τη βοήθεια της συναδέλφου Γεωργίας Κατσίρα, η αχυρίστριας των ιστοσελίδων της ΕΒΕΠ την περίοδο εκείνη, δημιούργησε ένα ιστολόγιο με τίτλο «EEVEP is blogging», προκειμένου να καταγραφούν οι επαγγελματικές εμπειρίες των βιβλιοθικών όμων κατά τη διάρκεια του εγγλισμού. Επίσης συντάφτηκαν με τη συνεργασία του Γιώργου Λοσιώτη και της Αφροδίτης Φράγγου συστάσεις για την επαναλειτουργία των βιβλιοθικών, βασισμένες σε δράσεις που είχε συγκεντρώσει η ΥΦΛΑ από τις μεγάλες βιβλιοθικονομικές ενώσεις της Ευρώπης, την ALA, τον ΕΕΠΑ και την αντίστοιχη Ένωση της Αυστραλίας. Οι συστάσεις απεστάλησαν στο νεοδί για έγκριση, αλλά δυστυχώς ουδέποτε λάβαμε απάντηση. Τέλος, αναπτύξαμε με τη βοήθεια της Γιωργίας Κατσίρα ένα ρωτηματολόγιο για την καταγραφή των δράσεων των ελληνικών βιβλιοθικών. Αφορμή, στάθηκε το αίτημα της ΝΑΠΛΙ, μέλος της οποίας είναι η ΕΕΠΕΠ, για τη δράση των δημοτικών και δημοσίων βιβλιοθικών της χώρας και το αρχικό ερετηματολόγιο της επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει όλα τα είδη των βιβλιοθικών. Η ΝΑΠΛΙ είναι μια διεθνής μη κυβερνητική οργάνωση για τη στήριξη της λειτουργίας των δημοσιών βιβλιοθικών. Προτού δώσω τον λόγο στη Γεωργία Κατσίρα για την παρουσίαση και ανάλυση των αποτελεσμάτων του ερετηματολογίου, θα ήθελα να την ευχαριστήσω για την προσφορά της στην ΕΕΠΕΠ και να ενημερώσω πως όλες οι παραπάνω δράσεις βρίσκονται στη διάθεσή σας στις ιστοσελίδες της ΕΕΠΕΠ. Διαδικτυακούς χαιρετισμούς και από εμένα με την ελπίδα να ανταμόσουμε σύντομα όλοι από κοντά, γεροί και δυνατοί. Αρχικά το εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε για τη διαξαγωγή της έρευνας, να πούμε ότι είναι το Google Forms, στο οποίο υπήρχαν ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, ελεύθερου κειμένου και διαβαθμισμένης κλίμακας. Η έρευνα διεξήχθη από τις 28 Απριλίου του 2020 έως τις 14 Μαΐου. Κοινοποιήθηκε, μόλις δημιουργήθηκε το ερωτηματολόγιο, στην επίσημη ιστοσελίδα της Ένωσης, στο προφίλ της Ένωσης στο Facebook, το οποίο έχει αυτή τη στιγμή περί τους 2,5 χιλιάδες φίλους, καθώς και προωθήθηκε μέσω του newsletter, στο οποίο είναι εγκεκραμένα αυτή τη στιγμή, περί τα 780 μέλη. Έγινε μια προσπάθεια να βρεθούν και τα στοιχεία επικοινωνίας των δημόσια βιβλιοθηκών, που εστάλησαν από τη λίστα του Υπουργείου Παιδείας, περί τις 54 βιβλιοθήκες, και εστάλησαν και σε αυτές. Όπως είπε και η κυρία Παπαζούγλου, θελήσαμε να αποτυπώσουμε τις δράσεις όλων των βιβλιοθηκών, οπότε δεν υπήρχε κάποιος περιορισμός ως προς την κατηγορία της βιβλιοθήκης. Ωστόσο, ζητήθηκε να απαντηθεί από ένα άτομο κάθε φορά και οι δυνατόν αυτό το άτομο να είναι ο προηστάμενος του φορέα πληροφόρησης. Η ανάλυση έγινε μέσω των υπολογιστικών φύλων του Εξέλ, με τη δημιουργία γραφημάτων και πινάκων. Σε σχέση με την ταυτότητα του ερετματολογίου, να πούμε επίσης ότι το ερετματολόγιο αποτελείται από τέσσερις βασικές ενότητες. Οι πρώτοι είναι τα προσωπικά στοιχεία του αποκριθέντος, με το ονοματεπώνυμο, την κατηγορία κλάδου που ανήκει, την ονομασία της βιβλιοθήκης και το είδος αυτής. Στη δεύτερη ενότητα γίνεται μια σύγκριση των παραδοσιακών υπηρεσιών που παρέχονται προ-καραντίνας και κατά πώς αυτές επηρεάστηκαν κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Επίσης, ερωτώνται οι αποκριθέντες για το αν έχουν δημιουργήσει νέες υπηρεσίες προκειμένου να εξυπηρετήσουν τους χρήστες τους. Το τρίτο μέρος αφορά στην εξηγήωση των βιβλιοθήκων με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το ερωτηματολόγιο ολοκληρώνεται με την διατύπωση της αναγκαιότητας της παρουσίας των φορέων πληροφόρησης σε περιόδους κρίσης. Στις ακόλουθες διαφάνειες μπορείτε να δείτε τη μορφή που είχε το ερωτηματολόγιο μέσα από το εργαλείο Google Forms. Αναφορικά με τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου να πούμε ότι είχαμε 102 απαντήσεις όπου από αυτές οι 30 προέρχονταν από δημόσια βιβλιοθήκες και 21 δημοτικές. Για χρηστικούς λόγους να αναφερθεί ότι στις επόμενες διαφάνειες αυτές οι δύο κατηγορίες ενωποιήθηκαν. Έδωσαν απάντηση επίσης 28 ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, 13 ειδικές, 8 νοσοκομιακές και 2 σχολικές. Για τις σχολικές πρέπει να αναφέρουμε ότι και οι δύο ανήκουν σε ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Σε σχέση με την κατηγορία προσωπικού βλέπουμε ότι η πλειοψηφία των αποκριθέντων ανήκει στον κλάδο των βιβλιοθυκωνόμων ενώ μόνο στις δημόσιας βιβλιοθήκες παρατηρείται ότι υπάρχουν αρκετοί εκπαιδευτικοί, μάλιστα η αναλογία εκπαιδευτικών και διοικητικών υπαλλήλων σε σχέση με τους βιβλιοθυκωνόμους είναι τρεις προς δύο, το οποίο είναι κάτι που πρέπει να μας απασχολήσει. Σχετικά με την προσέλευση του προσωπικού στις βιβλιοθήκες κατά τη διάρκεια της καραντίνας, πρέπει να πούμε ότι η πλειοψηφία έχει δώσει την απάντηση ότι συνδυάζουν την εξαποστάσιο και εκπεριτροπής εργασία, ωστόσο δεν θεωρείται μελητέωτο ποσοστό, κυρίως των δημόσια δημοτικών βιβλιοθυκών που προσερχόταν καθημερινά στη βιβλιοθήκη τους. Στις επόμενες πέντε διαφάνειες έγινε καταγραφή των παραδοσιακών υπηρεσιών προ-καραντίνας και σύγκριση με τις παρεχόμενες αυτές οι υπηρεσίες, κατά πόσο επηρεάστηκαν, δηλαδή κατά τη διάρκεια της καραντίνας, οι απαντήσεις έχουν χωριστεί ανα είδος βιβλιοθήκης. Να πούμε ότι σε αυτή την ερώτηση υπήρχαν προεκπιλεγμένες απαντήσεις πολλαπλής επιλογής και η δυνατότητα καταγραφής ελεύθερου κειμένου. Συγκεκριμένα τώρα για τις Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες να πούμε ότι οι υπηρεσίες που παρέμειναν σταθερές είναι η πρόσβαση σε ψηφιακό υλικό, τα e-books και οι βάσεις δεδομένων, καθώς και η υπηρεσία helpdesk και librarian, ενώ φυσικά υποχώρησαν οι υπηρεσίες των αναγνωστηρίου, ο δανεισμός, ο διαδανεισμός, η εκπαίδευση χρηστών και φυσικά οι διοικητικές υπηρεσίες. Αντίθετα ενισχύθηκε η τηλε-εκπαίδευση, η ασύγχρονη εκπαίδευση και η τηλεφωνική εξυπηράτηση. Στις δημόσεις και δημοτικές βιβλιοθήκες παρέμεινε σταθερή με μικρή πτώση η πρόσβαση στα e-books, ενώ υποχώρησαν η πλειοψηφία των παρεχόμενων παραδοσιακών υπηρεσιών, όπως φυσικά το αναγνωστήριο δανεισμός, το βιβλιοαυτοκίνητο, οι λέσχες αναγνώσης κτλ. Ενισχύθηκε η τηλε-εκπαίδευση, η ψηφιοποίηση έντυπου υλικού, η απομακρυσμένη εξυπηράτηση μέσω τηλεφώνου και email, καθώς και οι διοικητικές υπηρεσίες και σε αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι πολλοί συνάδελφοι, επειδή η βιβλιοθήκη τους ήταν εκλειστή, αναγκάστηκαν να κάνουν αλλαότερες υπηρεσίες. Παρόμοια εικόνα είναι και στις ειδικές βιβλιοθήκες, όπου αξίζει να σημειωθεί ότι ενισχύθηκε η ανανέωση του δανειζόμενου υλικού με πρωτοβουλία των βιβλιοθικών όμων. Αντίστοιχη εικόνα για τις υπηρεσίες που υποχώρησαν και στις νοσοκομιακές βιβλιοθήκες, ενώ ενισχύθηκε η αναζήτηση βιβλιογραφιών σε σχέση με το Covid-19 και είναι απολύτως λογικό. Η εικόνα των σχολικών βιβλιοθικών δείχνει ότι οι υπηρεσίες όπως η πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες, τόσο e-books και βάσεις δεδομένων, όσο και η εκπαίδευση των χριστών σεμιναρίων και η υπηρεσία Help Desk, Ask a Librarian παρέμειναν σταθερές. Φυσικά υποχώρησε και εδώ η υπηρεσία του αναγνωστηρίου και ο δανεισμός, ενώ ενισχύθηκε η τηλεκπαίδευση και η διάθεση laptop σε μαθητές προκειμένου να παρακολουθήσουν την σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Στην ερώτηση για το αν δημιουργήθηκαν νέες υπηρεσίες προκειμένου η βιβλιοθήκη να παραμείνει προσθητή στους χρήστες, βλέπουμε ότι υπάρχει μια ανομοιομορφία ανάλογα με την κατηγορία της βιβλιοθήκης. Πιο συγκεκριμένα η πλειοψηφία των ακαδημαϊκών βιβλιοθικών και των ειδικών έδωσε θετική απάντηση. Οι που βλέπετε είναι το πλήθος των βιβλιοθικών που απάντησαν θετικά, ενώ δεν έκαναν κάποια καινούργια υπηρεσία, δεν δημιουργήθησαν κάποια καινούργια υπηρεσία, η πλειοψηφία των δημόσιων δημοτικών και των νοσοοκομιακών βιβλιοθικών. Στις σχολικές βιβλιοθήκες και οι δύο που συμμετείχαν στην έρευνα έδωσαν θετική απάντηση. Όσες από τις βιβλιοθήκες απάντησαν θετικά, τους ζητήθηκε μέσω ελεύθερου κειμένου να πούμε ποιες ήταν αυτές οι υπηρεσίες. Βλέπουμε ότι οι υπηρεσίες που εμπλέκονται με νέες τεχνολογίες όπως η ψηφιοποίηση, με το διαδίκτυο όπως είναι τα webinars και τα social media, καθώς και συνεργασίες και τηλεκπαίδευση βρίσκονται στην κορυφή των απαντήσεων. Το δεύτερο μέρος ολοκληρώνεται με την αποτύπωση συγκεκριμένων ενεργειών που έκανε κάθε βιβλιοθήκη προκειμένου να απολυμανθούν οι εγκαταστάσεις της και οι συλλογοί της. Βλέπουμε ότι η πλειοψηφία των βιβλιοθήκων έχει κάνει απολύμανση σύμφωνα με τις οδηγίες που έπρεπε στις εγκαταστάσεις και στις συλλογοί της. Ωστόσο, άξιο να σημειωθεί ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των νοσοκομιακών βιβλιοθήκων δεν έχει κάνει καμία απολύτως ενέργεια. Για την παραμονή του επιστρεφόμενου υλικού παρατηρήθηκε σύγχυση, καθώς οι απαντήσεις σκυμμένονταν από 24 ώρες έως και 10 ημέρες. Στο τρίτο μέρος του ερωτηματολογίου, το οποίο ήταν και το πιο μικρό, ζητήθηκε να αποθεί εξηγείως των βιβλιοθήκων και των φορέων που αυτές ανήκουν με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η πλειοψηφία των φορέων, όπως φαίνεται και στον αριστερό διάγραμμα, δηλώνει ότι έχει δημιουργήσει κάποιο προφίλ σε τουλάχιστον ένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η μόνη κατηγορία που δεν έχει κάνει κάποια ανάρτηση με την επισήμανση του χάσταγκ Covid-19 την περίοδο της καραντίνας είναι η κατηγορία των σχολικών βιβλιοθήκων, όπως παρατηρείται και στο δεξί διάγραμμα. Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος, διερευνάται αν πρέπει οι βιβλιοθήκες να έχουν δυναμική παρουσία σε περίοδο κρίσης. Για αυτό το λόγο χρησιμοποιήθηκε η πενταβάθμια κλίμα καλίκερτ, όπου η τιμή 1 σημαίνει διαφωνώ απόλυτα, η τιμή 3 έχει την έννοια του ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ, ενώ η τιμή 5 έχει την έννοια του συμφωνώ απόλυτα. Βλέπουμε ότι η πλειοψηφία των απαντήσεων κιμένεται στις τιμές 4 και 5, ενώ δεν πρέπει να παραλείψουμε ότι το 4% των ακαδημαϊκών βιβλιοθήκων και το 8% των δημόσια και δημοτικών, που δήλωσαν ότι διαφωνούν, έδωσαν δηλαδή την τιμή 2, προέρχεται από βιβλιοθικονόμους στον κλάδο επαγγέλματος. Επίσης, υπήρχε η ερώτηση ελεύθερου κειμένου για προτάσεις για την επίτευξη της δυναμικής παρουσίας των βιβλιοθήκων κατά την περίοδο της καραντίνας. Βλέπουμε ότι η εκπαίδευση χρηστών για ψηφιακές εφαρμογές, η αξιολόγηση για τις πηγές, οι διαδικτυακές εκδηλώσεις μέσω webinars, η ψηφιοποίηση και οι συνδρομές σε βάσης δεδομένων, έχουν το μεγαλύτερο εύρος της απαντήσεις και επίσης δεν είναι αμεληταίο και οι συνεργασίες μεταξύ των βιβλιοθήκων που δώθηκαν από τους αποκριθέντες. Στην πρώτα-ελευταία ερώτηση διερευνάται αν η εξαποστάσεως έρευνα μπορεί να είναι ενισχυτική για την εκπαιδευτική διαδικασία. Βλέπουμε και σε αυτή την ερώτηση ότι η ψηφιακή συμφωνεί και συμφωνεί απόλυτα με αυτή τη θέση. Ωστόσο υπάρχει ένα χαμηλό ποσοστό, τρεις δημόσια δημοτικές βιβλιοθήκες και μία ειδική, όπου και σε αυτές τις βιβλιοθήκες οι τρεις απαντήσεις δώθηκαν από βιβλιοθικονόμους και μία από προϊσθαμενική αρχή, που είναι στην τιμή δύο, δηλαδή διαφωνούν. Ποιες προτάσεις μπορούν να κατατεθούν ώστε να βελτιοποιηθούν οι παρεχόμενες εξαποστάσεως υπηρεσίες των βιβλιοθικών. Αυτή η ερώτηση αποτελεί ελεύθερο κείμενο, δεν ήταν υποχρεωτική, οπότε έχουμε 59 απαντήσεις, περίπου το 60% όσων συμμετείχαν. Οι 17 προέρχονται από ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, οι 30 από δημόσια δημοτικές, 8 από ειδικές, μόλις 2 από νοσοκομιακές, ενώ και οι δυο σχολικές έδωσαν κάποια απάντηση σε αυτή την ερώτηση. Διαφαίνεται ξεκάθαρα η ανάγκη εκπαίδευσης και κατάρτιση του προσωπικού στις νέες τεχνολογίες, η ψηφιοποίηση έντυπων τεκμηρίων και η χρήση ηλεκτρονικών βιβλίων και audio books, η στελέχωση με προσωπικό, βιβλιοθικονόμους, οι συνεργασίες σίγουρα των βιβλιοθικών θεωρείται κάτι πολύ σημαντικό και ο υλικοτεχνικός εξοπλισμός, ενώ στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες επισημάνθηκε και η αναγκαιότητα εξοχρονισμού του πλαισίου των πνευματικών δικαιωμάτων, το οποίο έχει αρκετούς περιορισμούς. Συμπερασματικά να πούμε ότι το ποσοστό απόκρισης θεωρούμε ότι δεν είναι ούτε πολύ υψηλό, αλλά ούτε και χαμηλό. Σε αυτό μπορούμε να πούμε ότι σίγουρα ένας λόγος που αυτό δυσχαίρενε τα αποτελέσματα ήταν ότι υπήρχε πρόβλημα στην έβρεση των στοιχειών επικοινωνίας του ηλεκτρονικού ταχυδρομίου των περισσότερων βιβλιοθικών. Κάνουμε μια πρόταση μήπως δημιουργηθεί κάποιος κατάλογος με τις βιβλιοθήκες της Ελλάδας, όλες τις βιβλιοθήκες της Ελλάδας και αυτός ο κατάλογος να τροφοδοτεί με τα νέα στοιχεία που πιθανόν να προκύπτουν. Επίσης να πούμε ότι το newsletter μας δίνει τη δυνατότητα να ελέγχουμε αν οι βιβλιοθήκες, αν τα mail που είναι εγγεγραμμένα έχουν λάβει και έχουν ανοίξει το email που παρέλαβαν. Η πλειοψηφία το είχε ανοίξει, ωστόσο ενδεχομένως το άγχος με τις νέες καταστάσεις που όλοι βιώσαμε και η έλλειψη χρόνου καθώς και η αναβλητικότητα που μας χαρακτηρίζει σαλάω είναι πιθανόν κάποια πιθανά έτια που είχαμε έτσι μειωμένο ποσοστό συμμετοχής. Πρέπει όλοι να προσαρμοζόμαστε στις νέες καταστάσεις. Σίγουρα η πλειοψηφία των ελληνικών βιβλιοθήκων δεν έδειξε αδράνεια, κινητοποιήθηκε. Οι υπηρεσίες παραδοσιακές όπως το αναγνωστήριο και ο δανεισμός υποχώρησαν, ωστόσο ενισχύθηκε η τηλεκπαίδευση και ζητήθηκε ενίσχυση του ψηφιακού περιεχομένου. Ενισχύθηκαν οι δράσεις μέσω διαδικτύου, δείχνει να υπάρχει μεγάλη εξηγείωση των βιβλιοθήκων με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ η αύξηση του ψηφιακού υλικού και η εκπαίδευση του προσωπικού για τις εξαποστάσεις της υπηρεσίας κρίνεται πιο επιτακτική από ποτέ, καθώς και η στελέχωση των φορέων και των κέντρων πληροφόρησης με εξειδικευμένο προσωπικό. Ο COVID-19 έχει απροκάλυπτα αναδιαμορφώσει τις παραδοσιακές υπηρεσίες των βιβλιοθήκων, δίνοντας περισσότερο χώρο στα ψηφιακά μέσα και στις εξαποστάσεως υπηρεσίες. Είναι μια καινούργια κατάσταση που διαμορφώθηκε με ταχύς και ίσως αγχωτικούς ρυθμούς, αλλά σίγουρα τα μέτρα που καλούνται όλοι να πάρουν θα εφαρμοστούν για πολύ καιρό. Άιτσι, λοιπόν, οι βιβλιοθήκες πρέπει να είναι στο προσκήνιο των καταστάσεων και έχουν τη δυνατότητα να είναι στο προσκήνιο των καταστάσεων και όχι στο παρασκήνιο. Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας. Η έρευνα είναι διαθέσιμη, όπως είπε και η κυρία Παπάζουγλου στην αρχή, στην επίσημη ιστοσελίδα της Ένωσης. |
